Morgunblaðið - 12.06.1943, Qupperneq 5

Laugardagur 12. júní 1943.
MORGUNBLAÐIB
5
Hershöfðíngjaskifti.
HJER eru orðin, eða í
þann veginn að verða hers-
höfðingjaskifti. Bonesteel,
er kom hjer síðsumars 1941
lætur af yfirstjórn setuliðs-
ins.
Það má kannske segja,
að þetta komi okkur ís-
lendingum harla lítið við.
Herinn lifir hjer sínu lífi„
þjóðin sínu. Samvera hers-
ins við landsfólkið er eins
. lítil og hægt var að ó-
reyndu að hugsa sjer. Ein-
stöku árekstrar. Þeim hefir
farið fækkandi. Yfirleitt
vitum við landsbúarnir al-
ment, furðanlega lítið um
alt það, sem gerist á sviði
hernaðarins. Vitum ekkert
um hve mikið lið er hjer.
Hugsum ekkert um það. En
samanburð getum við gert
á því, sem var og er, með-
an við vorum í einangrun-
inni og sjóliðar af einu her
skipi, sem hingað rakst á
sumarferðalagi, setti að
heita mátti höfuðstaðinn á
annan endann. Þá hefði
engum dottið í hug, að hjer
gæti borið eins lítið á her
manns, er dvelur hjer lang
dvölum, eins og reynslan
hefir kent.
Blaðamannafundur.
LENGI minmst jeg sam-
tals, er Bonesteel hershöfð
ingi átti eitt sinn við okk-
ur blaðamenn. Hann er lát-
lausari maður, en jeg hafði
hugsað mjer hershöfðingja.
Yfir framkomu hans er ekk
ert af þeim stæriláta hern-
aðaranda, sem er íslend-
ingum sjerlega ógeðfeldur.
Hann lýsti því í fám orð-
um, að hann skildi vel. að
okkar litla afskekta þjóð„
er alist hefir upp í ein-
angrun, hefði ekkert kosið
frekar. en vera laus við
allan her og hernám. — En
viðburðanna rás gerði það
ómögulegt, að sú ósk rætt-
ist. ísland væru einu sinni
innan takmarka hins stríð-
andi heims. Og vel mættum
við hafa það á bak við eyr-
að, að hermennirnir, sem
hingað væru komnir, hefðu
lagt líf sitt í hættu til þess
að berjast fvrir frelsi þjóð-
anna, þeirri hugsjón, að
REYKJAVÍKURBRJEF
ugum kann að detta í hug„
að hingaðkoma herja, og
kynni af einkennisbúnum
mönnum eigi nokkra sök á
því.
En mjer er nær að halda
að það sjeu getgátur á mis-
skilningi bygðar. Orsökin á
sljófgun þjóðarkendar og
ættjarðarástar á sjer eldri
rætur.
Þegar við, fyrir nálega
aldarfjórðungi fengum að
heita fullvalda ríki, þá
dofnaði yfir öllu því, sem
heitið gat þjóðernisbarátta.
Við vorum komnir það ná-
lægt lokatakmarki því, er
vakað hafði fyrir fyrri kyn
slóðum, að það sem ógert.
var eða ófarið, örfaði eigi
lengur þann fyrri eld.
Við vissum ekki betur,
en við gætum eða vonuð-
umst eftir, að geta unað
hjer glaðir við okkar í fyrri
einangrun.
Nú, þegar hún er alt í
einu horfin, taka menn eft-
ir því, að æskulýðurinn er
máske ekki eins þjóðrækinn
og næsta kynslóð á undan
eða hin næstnæsta. Og þá
er æskulýðnum kent um.
En hvað hefir honum
verið innprentað? — Hafa
fremur lítilfjörlega viðgerð
(,,klössun“) á hverju skipi.
En nýsmíðaður mótorbátur
52 smálesta stór, kostar um
700 þúsund krónur. Sjóður
hvers togara nægir því ekki
nú til þess að kaupa fyrir
hann mótorbát, þegar tog-
arinn verður ósjófær. —
Þefta er þá „nýbyggingar-
pólitík“ sú, sem fengist hef
ir enn.
Sjómenn þurfa að halda
vel á þessu þeirra velferð-
armáli. En mjer er spurn.
Geta þeir ekki tekið upp
nýjan þátt í þessu máli? —
Geta þeir ekki sjálfir
myndað nýbyggingarsjóði?
Margir sjómenn hafa haft
góðar tekjur undanfarið.
Geta þeir ekki stofnað fje-
lög utan um ný skip, dreg-
ið saman af gróða sínum
vissa upphæð, sem nægir í
nýtísku veiðiskip, og fengið
það lögbundið, að slíkar
upphæðir fengjust geymd-
ar til skipakaupa eftir
stríð ?
Saltfiskur.
í yfirlitsgrein, sem birt-
ist hjer í blaðinu nýlega,
eftir Óskar Halldórsson,
þar sem hann skýrir frá
flokkaþras? Hvað
skólarnir gert? Og
eru áhrif heimilanna.
hafa
hver
Ein-
. „. , . . „ , aflanum á vertíðinni, minn-
dægurmalm ekki fyrst og igt hann & saltfiskinn. Að
fremst venð utan um hags- einhveriir hafi leitað fyrir
st.ieHasamtok, gjer með þurkun á fiski> og
komist að þeirri niðurstöðu
að hýn mundi kosta 80—
.... , . 90 krónur á skippund, eða
1°ÍU lenU.haf!..r°:k-ð h!eI álíka mikið og fjekst fyrir
saltfiskinn fyrir stríð,. Þ. e.
verkunarlaunin ein gleypa
, alt það verð.
' Menn geta gert sjer í
þ7ssu“hafa"veríð‘vindbóluT,: hugarlund hvernig færi fyr
sem hafa hjaðnað jafnótt ir, sl[kum atvmnurekstn,er
og þeim skaut upp,
upp síðustu missiri með
nefndaskipanir, fyrirlestra-
hald og hrókaræður um
þjóðernismál og óþjóð-
rækna æsku. En mest af
sína þar, þegar hennar er'
mest þörfin um sláttinn, og
fær vinnuna greidda í fóðr-
um. Bóndann munar ekki
nema um hásumarið, sjerjmikið um þag; þð höfðun-
til hvíldar og hressingar, ( um fjölgi á garðanum hans
gera sjer enga grein fyrir 6 vetriun. En aí vinrm kaUp
erfiðleikum sveitabænda, staðarmannsins fær hann
eins og t. d. þeim, að fram- meira hey, en eyðist í fje
fleyta skepnunum í hörðum aðkomumannsins. Yerka-
vorum. Bændur eru yfirleitt maðurin leggur á hinn bóg-
fámálugir um vorannir sín- lnn fram vinnu sína, þeg-
ar. Þeir bera erfiði sitt og ar mest á ríður, til þess að
áhyggjur í hljóði. fa ókeypis hirðing og haga-
Heyleysi og horfelíisvof- göngur fyrir fje sitt. auk
an hefir löngum valdið þess, sem hann aílar sjálfur
mestum voráhyggjum. En heyjanna, fær fyrir fárra
nú eru áhyggjurnar út af vikna vinnu búsílag að
fólksfæðinni víða orðnar hausti, kjöt og slátur til
ennþá meiri, Kuldarnir í heimilis síns.
vor hafa orðið til þess, að Þessi viðskifti milli kaup
mjög hefir gengið á hey-‘ staðarfólks og bænda væri
firningar. I haust verður hægt að skipuleggja gegn
ekki sett á önnur hey en um ráðningarstofu. Bænd-
þau, sem aflast í sumar. ur, sem vantar fólk um
— Bústofninn hlýtur að sláttinn, en gætu bætt við
minka á þessu ári, ekki síst sig fje að vetri, auglýstu
þegar hjer við bætist að eftir slíkri sumarvinnu, er
kaupgjald í sveitum er borguð yrði í fóðrum. —
hærra en nokkurn hefir Verkamannafjelög kaup-
getað órað' fyrir. I staða gætu líka stutt að
Menn hafa í gáleysi því, að þessi viðskifti kæm-
fleygt á milli sín getsökum Ust á.
um það, að skepnur kunni Og þannig gæti farið, ef
að hafa horfallið í sumum sveitabúskap vegnaði sæmi
sveitum í vor. Það er gá- lega, að einstaka starfhæf-
ur kaupstaðarbúi tengdist
á þenna hátt sveitunum,
þannig, að búskapur yrði
aðalatvinna hans.
til
enda L11 Þess kemur’ að aðal-
sumar gerðar í innantómu framleið^luvara okkar verð
auglýsingaskyni. Iur saltfflr: hvi þo gera
11 skólunum er æskan 1 megi rað fynr, að saltfisks-
mótuð, hugsunarháttur "eysla hYerfi með timanum
hennar, stefnumið og til- hegar K ^eýtendur við
finningalíf. Gerum skólana Miðjarðarhaf hafa komið
þjóðlega, þá kemur þaðan s-|er . uPp kæhhusum og
þjóðrækin æska. Fyr ekki. flutmn»ar a i«uðum Hski
Ný skip.
eru komnir í lag þangað suð
ur eftir. En kælihúsin vaxa
Á nýliðnum sjómanna- ekki upp af sjálfu sjer þar
smá þjóðir fengju í fram-!degi kom það greinilega í syðra, og hin gömlu og úr-
f Q lif o oími o i ó 1 f ^ "X „ 4 A n í • í í • j •
laust tal, að breiða út slík-
ar órökstuddar sögur. — í
þeim felast þungar ásak-
anir, í garð bænda, sem
sögumönnum einum verða
til minkunar meðan ósann-
að er. Enda hefir hvergi
frjest um það, að slík bú-
mannsslys hafi borið að
höndum. Annað mál er það
að óvenjulegir vorkuldar
gera það að verkum, að
gagn af búpeningi rýrn-
ar meira og minna.
Sveitir og sjór.
Á síðustu árum hafa
fleiri kaupstaðarbörn farið
Áburðarverk-
smiðjan.
ÞEGAR jeg minnist á
sveitabúskap, get jeg ekki
látið hjá líða að minna
enn einu sinni á það, að
stofnun áburðarverk-
smiðju má ekki dragast. —•
Undir eins og hægt er að
fá til hennar vjelar og
tæki, verður hún að lcom
ast á fót.
Og þar verður að fylgja
í sveitir á sumrin en nokk- tillögum Ásgeirs Þorsteins-
uru smni áður. Það sam-
band, sem hefir skapast
við sveitirnar og kaupstað-
aræskuna. hefir á margan
sonar um það. að nota af-
gagns rafmagn Ljósafoss-
stöðvarinnar sem reksturs-*
afl. Það getur orðið ódýrt.
hátt verið ánægjulegt. Að(En ódýr áburður verður lífs
styrjöldinni lokinni gæti j ski]yrði fyrir framtíðar-
jeg hugsað mjer, að hiðjræktun sveitanna. Ríkis-
lífræna samband milli sjáv | stjórnin verður að hafa und
arplássa og sveita yi’ði \ irbúning þess máls í lagi.
meira en nú.
Fólksfæðin í sveitum
tir stríð. En % Ý
heldur áfram eftir
tíðinni að lifa sínu sjálf-, ljós, að sjómannastjettin eltu skip okkar eru ekki til þá bætist atvinnuleysið við
sinu
stæða lífi í heiminum. I stendur óskift að þeirri slíkra fiskiflutninga. j sjávarsíðuna ofan á. Þá
í sanngjörnum, málskrúðs kröfu, að lögð verði aðal- yið Verðum að gera ráð endimtekm* sú saga sig, að
lausum orðum þessa lífs- áhersla á að endurnýja fyriri að enn um skeið eft- verkamenn ganga auðurn
reynda hermanns, þóttist skipaflotann að styrjöld- ir stríðið komi saltfisksút- höndum á mölinni margan
jeg skynja skýrar en áð- inni lokinni. flutningur til sövunnar Og sumardaginn, en bústofn
ur, hugarheim Bandaríkja-j Mikið hefir verið um erfiðleikar verðT á því, að sveitanna rýrnar, vegna
manna. Þeir leggja ekki út þetta rætt og ritað, og hef- samræma framleiðslukóstn- ^ess fólk vantar þar til ij!
í styrjöld til þess að, ir þá sífelt verið talað um aðinn við kaupgetuna þar Þess a^ at^a heyjanna.
NOTIÐ

! IDEAL Sóbrolsal
hremma herfang. Barátta hina svo nefndu nýbygg
þeirra, er barátta rjett- ingasjóði. Með harðneskju
syðra.
synna manna fyrir mann-'hefir það fengist í gegn í pðlð væii a'veí? óhætt
rjettindum í "*'*"*— — -* -í-L- v <*•>••
heimi.
siðuðum þinu, að
Ifengju að
,, „ .. ... ----- öllu heldur það er
utgerðarfjelog nauðsynlegt að taka upp
rp , f . ,. , hy~ ... . eggja, f;,e. fl, það mál fyr en seinna,
Traust Islendmga a hin- hliðar, til þess að legg.ia i hvernj haganlegast vrði .
um mattugu þ.ioðum Banda ny skip, þegar eftir styr.i- komið fyrir saltfisksverslun buskaDmn slitnuðu. — Þeir
mapna byggist^ á, fullviss-,ÖM. Almenningur hefir lit- innj hfépí & landi #tir strið
unj1! :^ín þéttfi ^gmatriði. ið svo a, að með þeirr, lög- Mehh' verða að búast við>
Vinnandi æskumenn
sveitanna hafa laM leið
sína til siávar. með bví að
hverfa að heiman á ver-
tíð. til fjáröflunar við fisk-
veiðar. Tengsli þeirra við
BoneSteel hershdfðingi hef- gjöf væri þessu mál borg
ir aukið það traust, .iafn- ið.
fram því, sem hann skilur Loftur B.jarnason útgerð
að verkunin verði innan-
húss í þurkhúsum, þar sem
vinnuafl sparast sem mest.
hiafn stofnaðiheimili viðjsjó
jnn. Eftir; stivroö’dina ættu .xk-xk-***
sem flest heimili við siáv-
arsíðuna að fá s.jer ítök í
búskap. Jeg hugsa mjer
gerir yður brún.
TDEAL handáburður
heldur höndumun
mjúkum.
IDEAL brillantine er
best.
TDEATj hárvatn f'egrar
hárið.
fyrirliggjandi.
Jóhann Karlsson & Co.
Sími 1707.
i / i > ( t. * i v. 1 I i
X
.r..>.v *. -J- •....
hvað okkur smáþjóðinni er armaður í Hafnarfirði flutti Qg mætti ekki snara kolin Þau t. d. á þessa leið:
hjartfólgnast. iræðu á sjómannadaginn
ÞjóSermstil- | hjer á sunnudaginn var. —-
finning. ! Þar skýrði hann frá því,
Raddir heyrast um það, að í nýbyggingarsjóðunum
að margt af ungu og upp- hefði verið um áramót 430
rennandi fólki í landinu sje þúsund að meðaltali á
ósýnt um, að rækta þjóð- hvern togara. — Það fje
ernistilfinning sína. Ókunn- hrekkur nú til þess að gera
hjer í Reykjavík við þá
ið.ju með því að þurka fisk-
inn við jarðhita?
Erfiðleikar
bændanna.
Verkamaður í kaunstað,
þar sem erfið eru ræktun-
arskilýrði, eins og t. d. hjer
í Re.ykjavík, á að nota
nokkrar vikur úr hverju
sumri til þess að vinna í
KAUPSTAÐARBÚAR, sem sveit. Ekki sem kaupamað-
aldrei hafa komið í sveitir ur.Hann leggur fram vinnu
Málafbitnings-
skrifstofa
B:ne** B. Guðmimdsson.
Guðlaugur Þorláksson.
Austurstræti 7,
Símar 3602, 3202, 2002.
Skrifstofutími
kl. 10—12 oa- 1—5.