Morgunblaðið - 14.07.1943, Síða 7

MiSvikudagur 14. júlí 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
7
HVER'SU HLUTLAUSIR ERU ÍRAR?
Eftir Jack Alexander
Fyrri grein
ÞEGAR óþekktur Ameríku
maður, eigi alls fyrir löngu,
var að fara út úr Buttery,
einni glæsilegustu vínstof-
unni við Dublin, kom hann
auga á tvo gesti, sem voru
vanir að sitja úti í horni í
stofunni, og sem hann áleit
vera Japani. Hann. sneri við
gekk að borðinu, sló saman
hausum þeirra og hvarf síð-
an lit í buskann. Það hafa
ekki verið borin fram nein
opinber mótmæli, en þegar
jeg skömmu seinna kom til
Dublin, heyrði jeg marga
borgara kvarta yfir því í
einkaviðræðum, að hinn hvat-
vísi Ameríkumaður hefði
gerst sekur um brot á hlut-
leysi Irlands.
Irar hafa mikla ánægju af
því að kappræða flókin mál,
svipuð þessu, sem/ var gert
gómsætara með þeirri stað-
reynd, að ekkert" vitnanna
gat sagt með vissu, hvort
fórnardýrin raunverulega
voru Japanar. Það er ákaf-
lega auðvelt, eftir að hafa
drukkið nokkur glös Marteins
mjaðar, að taka í misgripum
einhverja af hinum mörgu
austurlensku stúdentum, sem
stunda nám við við háskól-
ann í Dublin, fyrir Japana,
og éf það er þetta, sem átti
sjer stað var meint hlutleys-
isbrot ekkert annað en venju
legt glappaskot. Reyndar eru
aðeins tveir Japanar á Ir-
landi. Báðir búa þeir í Du-
blin, og báðum þykir þeim
gott að fá sjer neðan í því
endrum og eins. Það eru þeir
Setsuya Beppu, ræðismaður,
og Kazuo Ichihashi, vara-
ræðismaður, sem einnig geng
ur í borginni undir nafninu
Mr. Itchy Scratchy. Hvers-
konar löglegum störfum þeir
hafa a.ð gegna, þar sem eng-
ir japanskir þegnar eru og
engin verslunarsambönd við
heimalandið, er afar erfitt
að geta sjer til um.
Hlutleysi Irlands er óeðli-
legt og miðar að því að stað-
festa málsháttinn, að Irar sjeu
austrænska þjóðin fyrir vest-
an Suez. 1 raun og veru eru
Irar í stríðinu með Banda-
mönnum. Um eitt hundrað
þúsund ungir Irar berjast sem
sjálfboðaliðar í hinum ýmsu
deildum breska hersins. og
hjer um bil eitthundrað og
áttatíu þúsundir írskra verka
manna vinna að byggingu
verksmiðja og hernaðarstöðva
í Englandi.
Þetta er álitlegur skerfur
frá þjóð, sem hefir innan við
þrjár miljónir íbúa. Stjórn-
málaleiðtogar Irlands fylgja
því, sem þeir lcalla „hag-
kvæma“ stefnu, þeir halda
því frarn, að það sje enginn
vinningur fyrir Irland að
gerast þátttakandi í styrjöld-
inni og muni þar að auki ein-
skis missa við það að vera
áfram hlutlaust. En ef Þýska
land myndi vinna stríðið.
gæt-i það tæplega gleymt því,
að ríkisstjórn Irlands hafði
vald til þess að neita borg-
urunr þess um leyfi til þess
að fara úr landi, og ef Banda
menn bera sigur úr býtum,
myndu þeir vera heimskir,
ef ]ieir gleymdu því, að hlut-
leysi írlands kom í veg fyrir
það, að þeir hefðu ilot af
hernaðarbækistöðvum,. sem
myndu ef til hafa fært þeim
auðunnari og skjótari sigur,
I heimsstyrjöldinni 1914 til
’18, áður en írland varð
sjálfstætt ríki, var Queens-
town ómetanleg herskipahöfn
í baráttunni við þýsku kafbát
ana. Eftir að Bandaríkin fóru
í stnðið, var sú borg mið-
stöð níutíu og tveggja am-
erískra. herskipa, þar á meðal
fjörutíu og sjö tuoýurspilla.
Þar sem þessi floti vann í sam
vinnu við breska flotann, var
hann ekki einungis fær um að
vernda skipalestirnar, sem
sigldu með matvæli til Bret-
lands heldur v&r hann einnig
fær um að vernda herflutn- i
inga- og birgðaskip sem áttu I reiðum, sem nota bensín, sem
að fara til hernaðarstöðva í þeir hafa hætt lífi sínu fyrir,
til lmss að það kæmist í ör-
Jack Alexander, blaðamaður við ameríska stór-
b.laðið The Saturday Evening Post, skrifar í þessari
grein frjettir frá Dublin, höfuðborg Irlands, hvers-
vegna þýsku og japönsku ræðismennirnir eru liðnir
þar og hversvegna Irar berjast ekki -— — — opin-
berlega.
(’urragh
í Ki
eru þeir eltir
Idare-hjeraðinu,
í lögreglubif-
Austur Afrílm og til land-
anna við Miðjarðarliafið.
Þar eð þýska kafbátahætt-
an ógnar í dag hernaði vor-
um, verða.hafnirnar á Irlands
ströndum æ meira freistandi.
Ameríski flotinn hefir stóra
herskipahöfn í Londonderry
í Norður Irlandi, sem enn lýt
ur bresku krúnunni. en aðal-
gagnið, sem vjer höfum af
henni, liggur í viðgerð og við
haldi skipa, sem lent hafa í
orustum við óvininn eða ill-
viðri á hafinu.
Queenstown, sem nú er
nefnd Cobh, gæti komið oss
að jafnmiklu gagni nú og
hún gerði í síðustu styrjöld,
en nú er allur útbúnaður og
hafnarmannvirki í hinni-
mestu niðurníðslu og óreiðu.
Ef vjer fengjum að hafa af-
not af ýmsum öðrum stöðum
á ströndum írlands, myndi
það þenja ilt hið árangurs-
ríka eftirlitssvæði vort um
mörg hundruð mílur, og
flugvjelar vorar myndu eiga
hægara með að vernda skipa-
lestirnar, sem koma til og fara
frá Englandi. Það myndi og
auðvelda flumönnum vorum
baráttuna við kafbáta Þjóð-
verja og langfleygu flug-
vjelarnar þeirra, sem hafa að
setur sitt. í hernumda hluta
Frakklands.
Eins og nú standa sakir,
verða flugmennirnir í breska
strandvarnaliðinu að horfast
í augu við kaldhæðnislega
mótsögn. Ef þeir verða að
neyðlenda á írlandi. eru þeir
kvrrsettir. Og kynni þeim að
takast að komast undan á
flótta úr fangabúðunum í
ugga höfn.
-k
Það að glíma við gátuna
um hlutleysi Irlands i land-
inu sjálfu er áhættuspil að
öllu leyti, en sem stendur er
hægt að finna þefinn af ein-
kennilegum og ruglandi áhrif-
um í Dublin, eins og atvikið
í P>uttery l)er ljósast vitni um
Prófessor C. E. M. Ioad,
skeggjaði breski gáfumaður-
inn, sem flýtir sjer frám og
aftur um borgina og veitir
stutt viðtöl, þegar hann er
ekki að hripa niður athuga-
semdir sjer til minnis um
íi'ska siðu á skyrtulíningar
sínar og að Ástralíu strútur-
inn í dýragarðinum í Dublin
hafi á alveg óskiljanlegan
hátt byrjað að verpa eggj-
um. Samkepnin um rúm-
ið í blöðunum er ójöfn og
ert um það. Það virðist ekki
vera fjarri lagi að segja, að
í undirmeðvitund sinni skilji
Dublinarbúar hið sameigin-
lega, sem felst í trygð Ástra-
línstrútsins við eðli sitt, þrátt
fyrir óvinveitt veðurskilyrði
og í tryggð þeirra sjálfra við
hlutleysisbókstafinn í fár-
viðri st.yrjaldarinnar. Ástra-
líustrúturinn er tvímælalrust
vinsælasti útlendingurinn í
borginni.
Þegar blaðamaður nokkur
spurði prófessor Ioad hvað
hefði haft mest áhrif á hann
í Dublin, svaraði load, að
það væri það, hve lítið væri
talað um styrjöldinr. Þarna
Hitti prófessorinn naglann á
höfuðið. Ef ekki hefðu verið
hinar látlausu hernaðartil-
kynningar í blöðunum, gæti
maður dvalist lengi í Dublin,
að birting slíks spádóms væri
brot á hlutleysislöggjöfinni.
Breskir blaðamenn hafa öðl-
ast þá dýrkeyptu reynslu, að
símasamband þeirra hefir ver
ið rofið á leyndardómsfullan
hátt í nokkrar vikur, eftir
að hafa sent frá sjer eitt-
hvað, sem ekki fjell ritskoð-
uninni í geð. Amerísk blöð
eru bönnuð í Irlandi. Með
þó nokkurri fyrirhöfn er
hægt að fá sunnudagsútgáfur
bresku blaðanna, en efni
þeirra er mestmegnis ætlað. til
skemtilestrar.
Aðeins einn írskur ])ing-
maður, Janes Dillon, hefir
haft það húgrekki eða
dirfsku að ta.la fyrir því, uð
Irland tæki formlega þátt í
stríðinu. Dillon hefir nefni-
lega fengið þá hugmynd. að
Irlánd sje að glata ágætu
tækifæri til þess að laka
l þátt í einni mestu krossferð,
sem sagan getur um. Vegna
skoðana sinna neyddist hanu
til þess að ganga úr stjórnar-
andstöðuflokknum og er nú
sem utanflokkaþingmaður. —
Dillon heldur áfram að túlka
skoðanir sínar sem fyrr, en
blöðin geta ekki um ræður
hans, og enginn prentari vill
eiga það á hættu, að „verða
hengt fyrir að prenta skoð-
anir hans og dreifa þeim milli
manna. Þegar öllu er á botn-
an þess að hafa hugmynd um inn hvolft gæti Dillon eins
að stríðið væri að færast í, haldið þessar þrumandi ræður
aukana. Blöðunum er ekki
leyft að taka málstað ann-!
ars aðilan eða segja nokkuð
seni nokkrum styrjalda.raðila
gæti þótt miður. Ritstjórnar-
greinarnar eru að mestu leyti
um efni eins t. d. áhi-if göngu
eða
sem líkamsæfingar,
gengur fremur prófessornum í
vil, sem er ætíð reiðubúínn
að ræða vísindalega sjer-
hvert hinna eilífu og erfiðu!
viðfangsefna, seni hrjá mann
kynið. Ástralíu strúturimi ■ hvernig gera megi garða þann
gengur hæversklega um og júð þeir fái listrænt útlit.
verpir eggi. einu á þriðju-1 Lað má ekki birta neinn lista
dögum og öðru á föstudög-; -yGr fallna írska sjálfboðaliða
um. Hleypidómalaus athug-
andi myndi segja, að íbúar
Dublinarborgar hefðu meir:
m.ætur á Ástralíu strútnum
en prófessor load, því að I-
oad kemur þeim'fyrir sjónir
eins og ástandið í heiminum,
sem er fullt af áhvggjum, og
rifrildi, þar sem aftur á móti
Ástralíu strúturinn innir
hljóðlegn það hlutverk af.soáð, að
hendi, sem forsjónin hefir faljsigraður
og írskur liðsforingi, sem
toi’st þegar herskipinu Re-
pulse var sökkt, var sagður
að hafa drukknað í báts-
skaða. Útkoma Old Morrés
almanaksins fyrir 1948, sem
írsku bændurnir standa að,
var bönnuð vegna þess að í
grein i því, sen) nefnd var
„Komandi tímar'', var því
Hitler myndi verða
í lok ársins 1943.
ið honum og f.jargviðrast ckk- Ritskoðunin hjelt |
sínar úr baðkerinu heima hjá
sjer.
De Valera stjórnin hafði
verið ákveðin í því að þjóðin
skyldi hvorki fá að sjá, heyra
nje hugsa um styrjöldina,
jafnvel þó að margir synir
hennar biðu bana í logandi
breskum flugvjelum. En síð-
an halla tók á Möndulveldin
og Bandamönnum fór að
ganga betur,- hefir framkoma
stjórnarinnar dálítið breyst.
Fyrir nokkrum vikum var
kvikmyndahúsagestina í Du-
blin í fyrsta skifti leyft að
sjá stríðsfrejttamynd. Það er
táknrænt, að það var sýndur
eltingarleikur á Ivyrrahafinu
— þar sem japanskar flugvjel
ar eltu amerískt flugvjelamóð
ui’skip. Hjer verður maður
alls ekki var við stvrjöldina
um Atlantshafið. Kvikmvndin
..Frú Miniver“ var bönnuð
með öllu. en „Arnarflugvjel-
arnar“, sem gerist í amer-
ískri flugvjelaverksmiðju
voru svndar án þess að klipnt
væri úr þeitn, og kvikmvndin
„Til Tripolistranda" kom ó-
sltödduð gegntim ritskoðun-
ina.
HERMAÐUR MIS-
ÞYRMIR KONU.
Kröfuganga í Dublin til að mótmæla því, að Bretakonungi sje svarinn hollustueiður.
SUNNUDAGSKYOLD s.I.
rjeðist hermaður á konu á
Seyðisfirði og veitti hénni
mikla áverka.
Konan var á leið heim til
sín til Vestdalseyrar frá
Fjarðaröldu, en ])á rjeðist
hermaður á hana, Barði hann
konuna bæði með spýtu, sem
hann hafði og grjóti og varp-
aði henni tvisvar á götnna,
lllaut hún mikla áverka og
var flutt á sjúkrahús. Mað-
urinn, sem níðingsverk betta
framdi, hefir verið handsam-
aður.