Morgunblaðið - 27.01.1944, Blaðsíða 4

4
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
Fimtudag'ur 27. janúar 1944
Jón Árnason hjeraðslæknir — lllinning
ENN er orðiö skarð fyrir
skildi í íslenskri læknastjett,
er Jón Arnason hjeralsiæknir
á Kópaskeri <ió ’iinn- 10. þ. m.
eítir stutta legu. Er með láti
hans kveðinn hinn mesti harm-
ur að heimili hans og cðrum
vinum nær og fjær.
Jón Arnason var fæddur 10.
sept 1889*1 GarOT í Mývatns-
sveit, sonur Arna Jónssonar
bónda þar og konu hans Guðbj.
Stefánsdóttur. Oist hann þar
upp við venjuleg kjör unglinga
í sveitum fram að tvítugsaldri.
í sveitinni liefir iafnan ríkt
námfýsn óvenjulega almenn
og var Jón ekki afskiptur þeim
kosti sveitunga sinna. Braust
hann því í því að hefja nám í
Gagnfræðaskólanum á Akur-
eyri tvítugur að aldri og tók
gagnfræðapróf vorið 1912.
Hjelt síðan áfram námi efna-
laus í Mentaskólanum í Reykja
vík og lauk stúdentsprófi vor-
ið 1915. Síðan læknisnámi í
Háskólanum hjer og tók em-
bættispróf veturinn 1921. Öllu
sínu námi lauk hann með sóma.
Að loknu kandidatsprófi s'gldi
hann og lauk framhaldsnámi
í Kaupmannahöfn sama vor og'
var þá þegar sama sumarið
skipaður hjeraðslæknir í Öx-
arfjarðarhjeraði og sat í því eru
bætti til dauðadags. Kvæntur
var hann, Valgerði Sveisnsdótt-
ur frá Felli í Sljettuhlíð, ágæt-
is og myndar konu. Eru sex
1 örn þeirra hin efnilegustu á
lífi þar af tvær dætur giftar.
FUNDUM okkar Jóns bar
f'/rst saman haustið 1911, er jeg
kcm inn í þriðja bekk g'agn-
fræðaskólans á Akureyri. Af
þeim sem þar voru fyrir í
bekknum, bar þá hæst sökum
þroska og aldurs Gest heitinn
Magnússon frá Staðarfelli og
Jón. Tókst þegar þann vetur
hin besta kynning og vinátta
með okkur, sem æ síðan hjelst
og dýpkaði, er við urðum leng-
ur samferða á skólabrautinni
og síðar nágranrjar í útkjálka-
hjeruðum, þó þá yrði færra
um fundi.
Jón hóf nokkuð fullorðinn
skólanám, varð gagnfræðingur
23 ára gamall. Var hann því
mjög fyrir okkur hinum um
þroska, enda jafnan bekkjar-
eftiriilsmaður og síðar skóla.
Var bað ekki eingöngu að hann
sem eftirlitsmaður liti eftir
framferði okkar, heldur var
hitt ekki síður, að hann væri
fyrirsvarsmaður bekkjarins ' í
hverju máli. Fórst honum þetta
svo vel úr hendi, að hann hlaut
einhuga virðingu kennara okk-
ar, og var af þessu og öðru,
allra manna vinsælastur . af
skólasystkinum sínum. Kom
þar og til smákýmið og hisp-
urslaust viðmót sem öllum kom
í gott skap. Tók hann jafnan
mikinn og góðan þátt í skóla-
lífinu og varð áhrifamikill i
fjelagsskap skólafólks. Hepn-
aðist honum þar oft að jafna
málin þegar þeim var komið
í ófriðvænlegt horf. Prýðilega
ritfær var Jón og munu eink-
um ýmsar kýmilegar greinar
hans í skólablöðum frá þéim
tímum, palladómar svonefndir,
hafa orðið fyrirmynd þesshátt-
ar ritsmíða síðar á öðrum vett-
vangi.
Jón var af efnalitlu fólki
kominn, sem ekki gat styrkt
hann til náms. Varð hann því
að brjótast áfram við námið
af eigin ramleik. Vann hann
alskonar erfiðisvinnu á sumr-
in, frá heyskap í sveit til dag-
launavinnu í Reykjavík og
síldarvinnu á Siglufirði. Lagði
hann mjög að sjer við störf
þessi og tókst með ótrúlegum
dugnaði að afla sjer þess íjár,
er hann þurfti til frarnfæris
sjer. Laérðist og hagsýni í rneð-
ferð fjár á þeim árum. A vetr-
um var hann í þeirra hóp af
námsmönnum, er mesta stund
lagði á íþróttir. Var sund upp-
áhaldsíþrótt hans og marga
göngu áttum við inn í Laugar
til Páls á þeim árum. Þetta
hjelt honum í æfingu til þess
að geta rokið í erfiðisvinnu urri
leið og skólanum lauk, og vera
þar hlutgengur móti hverjum
sem væri.
AÐ NÁMINU loknu tók hann
svo við einu afskektasta og erf-
iðasta læknishjeraði landsins,
og sýndi sig fljótt, að þar var
rjettur maður á rjetttum stað.
Lækningar stundaði hann af
hinni mestu alúð. Var þó erfitt
við að fást, er englnn spítali
fvlgdi hjeraðinu, varð það oft
úrræðið að hann tæki sjúklinga
heim á heimili sitt til þess að
veita þéim lækningu, sjerstak-
lega er þess er oft ekki úr-
kosta í samgönguskorti út-
kjálkanna að koma sjúklingum
til stærri staða vegna ferða-
leysis. Má geta nærri að slíkt
er æði erfiður baggi heimili
læknisins. Önnur aðalhlið á
þeim þætti starfs hjeíaðslækn-
isins er veit beint að sjúkling-
unum, eru læknisferðirnar. Er
l.iikið af starfi hans falið í
ferðalögunum og eru þau eitt
erfiðasta starf er þjóðfjelagið
þarf að fá unnið í afskektustu
hjeruðunum. Kom sjer nú vel
að Jón var gagnþjálfaður af
íþróttum og erfiðisvinnu skóla-
áranna, er hann var orðinn hjer
aðslæknir í því hjeraðinu er
sameinar nyrstu tanga lands-
ins, fyrir norðan heimskauts-
baug á' Melrakkasjettu, við
hæstu fjallasveit landsins
Hólsfjöll, lengst inni í landi.
Varð hann skjótt annálaður
ferðagarpur, sem ekki ljet neitt
hamla sjer, veður nje ófærð.
Að lokum mun þó erfiðið og
vökurnar er því fylgdu vefa
þess valdandi, að nú er hetjan
hnigin fyrir aldur fram.
Hin aðalgrein hjeraðslæknis-
starfsins er alskonar sóttvarnir.
Var dugnaður hans og forusta
í þeim málum hjeraðinu ómet-
anleg. Berklavarnalögin komu
einmitt til framkvæmda um
sama leyti og Jón hóf starf sitt.
Vann hann með þau að bak-
hjarli hið ágætasta starf, svo
til fullkominnar fyrirmyndar
var. Efast jeg um að nokkrum
hjeraðslækni öðrum hafi verið
jafnljóst, vegna sífeldrar ár-
vekni um málið, hvernig ástatt
væri í sínu hjeraði um þau
mál, sem honum, nje tekið þau
mál jafn föstum tökum og har>n
Sama máíi gengdi um alskonar
aðrar sóttvarnir. Kunnu hjer-
© ■*

aðsbúar líka að meta þessa hlið
af starfi hans sem vert var.
\
Embæ.ttisfærsla hans var og
öll í besta lagi, sjerstaka at-
hygli vöktu oft greinar hans í
heilbrigðisskýrslunum fyrir
skarplegar athuganir, framsett
ar á framúrskarandi skemti-
legan hátt. Var ekki um það
deilt, að hann væri einhver
pennafærastur maður í hópi
hjeraðslækna.
Auk læknisstarfanna áttu
hug Jóns mjög ríkt ýms menn-
ingarmál. Kom nú æfing hans
við félagsmál á skólaárum
mjög í góðar þarfir, er hann
skyldi vinna að almennings-
málum hjeraðs sins. Var hann
snemma skipaður formaður
skólanefndar Presthólahrepps
og kom hann því þar fram að
heimavistarbarnaskóli var
bygður við Kópasker, einn hinn
fyrsti, og í sambandi við hann
framhaldsskóli fyrir unglinga.
Frá uppvaxtarárunum í Mý-
vatnssveit þekti hann gjörla
mentandi áhrif vel valdra bóka
safna. Gekkst hann fyrir stofn-
un Bókafjelags N.-Þingeyinga
og var formaður þess og' bóka-
vörður um langt skeið. Var það
einkum takmark þess fjelags-
skapar að sjá fjelagsmönnum
fyrir úrvali af nútímabókment-
um, útlendum. Sá hann, sem
rjett var, að skólamentun unga
fólksins og tungumálanám er
alt til einskis, ef ekki er völ á
bókum til framhaldslestrar,
sjálfsnáms, að ’ skólaverunni
lokinni.
Að stjórnmálum gaf hann
sig lítið á skólaárunum. En síð-
ar skipaði hann sjer mjög ein-
dregið í hóp Sjálfstæðismanna.
Var það mjög eðlileg afléiðing
af uppeldi hans, sem altaf
beindist í þá átt að sjálfsbjörg-
in yrði að duga, annara aðstoð-
ar væri ekki að vænta, og ætti
ekkj að vænta. Átti hann nokk-
uð í deilum vegna skoðana
sinna, því ekki var það að skapi
hans'að fara dult með það sem
hann áleit rjett mál, hvernig
sem öðrum geðjaðist að sann-
leikanum. Lenti hann nokkuð
á öndverðan meið við ýmsa
hjeraðsbúa vegna þessa um.
sinn. En því betur sem hann
og fólkið kyntist, því betur
lærði það að meta hina ágætu
kosti hans og hygg jeg að hjer-
aðsbúar hafi á síðari árum flest
viljað til vinna að halda hon-
um í embætti hjá sjer áfram.
Á síðari árum fór heilsu Jóns
hnignandi. Stundaði hann þó
störf sín af sömu ástundun og
fyr. Hefði hann vafalaust átt
að flytjast á þægilegra starfs-
svið fyrir nokkru og mun hafa
átt þess nokkurn kost, en ekki
var hugur hans þá ákveðinn í
þá átt, svö það fórst fyrir. Var
hann og orðinn samlífaður hjer
aðsbúum sínum og vildi ekki
gjarnan við þá skilja, til þess
að hefja starf anarsstaðar. Svo
fór þá líka, að hann endaði
starfsævi sína í því hjeraði, er
hann hóf hana, þó fljótar bæri
j að lokin en búast hefði mátt
við og vona. I dag er hann til
I moldar borinn, aðeins rúmlega
fimtugur. Starfstíminn varð
ekki langur, en kappsamlega
var unnið, og miklu dagsverki
skilað. Islensk læknastjett. á
þessu að venjast um sína
menn.
E. Ei
Karítas Vigfúsdóttir
— IVIinningarorð
„Almættishöndin eftir vexti
sníður,v
örlagastakkinn hverju foldar-
barni.
Annar er þröngur, hinn er
vænn og víður
víst er um það, en hitt er
málsins kjarni,
að bera með snild, uns snauðri
-æfi líkur,
snjáðar og þröngar örlaganna
flíkur”.
HINN 5. janúar síðastliðinn
var jarðsungin að Borg á Mýr-
um háöldruð merkiskona, Karí
tas Vigfúsdóttir. Hún var fædd
á Kaðalstöoum í Stafholts-
tungum 5. júlí 1852. Voru for-
eldrar hennar Vigfús Hansson
og kona hans Guðfinna Einars-
dóttir. Ung giftist Karítas, Eyj
ólfi Jónssyni frá Laxfossi í
Stafholtstungum, en misti hann
árið 1905. Þeim hjónum varð
5 barna auðið og eru þau öll á
lífi og eru þessi: Jón og Dan-
íel búsettir í Borgarnesi, Run-
ólfur bóndi á Beigalda í Borg-
arhrepp, Þorbergur bóndi á
Augastöðum í Hálsasveit og
Guðrún húsfreyja að Ólafsvöll
um á Akranesi, öll dugandi
fólk og vel metin.
Eftir lát manns síns dvaldl
Karítas hjá bþrnum sínum til
skiftis og fleiru góðu fólki í
hjeraðinu, lengst hjá Guðveigu
Guðmundsdóttur' í Borgarnesi,
systurdóttur sinni. Karítas var
alla æfi heilsuhraust og sívinn-
andi, en á síðastliðnu sumri fór
heilsan mjög að bila og tók þá
dóttir hennar hana til sín al-
farið og andaðist hún hjá henni
annan dag jóla s.l.
Karítas var á yngri árum af-
burða dugleg til allra starfa úti
og inni og vel verki farin svo
af bar. Hún var ör og stórbrot-
in í lund, en um leið viðkvæm
og hlýleg með afbrigjium. Þau
Karítas og Eyjólfur bjuggu í
mörg ár á litlu býli, sem nú er
í eyði, Mel í Stafholtstungum,
var það alveg í þjóðbráut og
gamall áningastaður. Margur
þreyttur og kaldur ferðamaður
kom við í litla hreinlega bæn-
um og fór aftur heitari og hress
ari, hafði Katrín þá verið hand
fljót að bera fram gott kaffi og
þurka vettlinga þeirra, er með
þurfti, því gestrisin var hún
með afbrigðum þó oft væri af
litlu að miðla.
Þeir vinir Karítasar, sem
enn muna hana vel, meðan hún
barðist hljóðlátri baráttu við
fátækt og ýmsa erfiðleika, sem
ekki þekkjast nú á dögum og
vissu, að hún vann oft dag og
nótt til að halda skortinum frá
dyrum sínum, munu ávalt minn
ast hinnar þrekmiklu og gervi-
legu konu með hlýjum hug og
og virðingu. Hvíl í friði. R.
Aðalfundur Skáfa-
fjelaqs Reykja-
víkur
SKÁTAFJELAG Reykjavík-
yr hjelt aðalfund sinn í gær.
Kosnir voru í stjórn íjelagsins
þeir B. D. Bendtsen, formaður,
Hjalti Guðnason gjaldkeri,
Þórarinn Björnsson ritari og
meðstjórnendur Sigurður Ó-
lafsson og Robert Schmidt, en
varamenn þeir Óskar Pjeturs-
son og Ástvaldur Stefánsson.
Fjelagið starfar nú í fimm
deildum, R. S.-deild (eldri
skátar) og eru foringjar þeirra
Guðmundur Ófeigsson og Jón
Oddgeir Jónsson. Ylfingadeild
undir stjórn Erlendar Jóhanns
sonar. Fyrstaflokksprófdeild,
sem Páll Gíslason stjórnar.
Annarsflokksprófsdeild, for-
ingi Frank Michelsen, og Ný-
liðadeild undir stjórn Októ
Þorgrímssonar.
Mikill áhugi og og eining er
ríkjándi í fjelaginu, sem, eins
og áður segir, starfar í fimm
deildum og hefir þrjá útilegu-
skála til umráða.
. Bæjarfjelagið hefir mjög
ljett undir starfi skátanna hjer
í bænum með því að láta þeim
ókeypis í tje húsnæði við
Vegamótastíg, fyrir flokksæf-
ingar. En það, sem skátana
einkum skortir á þessu sviði,
er rúmgóður fundarsalur. Væri
vel gert, ef einhver bæjarbúa
hefði ráð á slíku húsnæði (þótt
óinnrjettað og í útihúsi væril,
að þeir gæfu skátunum kost á
styrkja til sjálfsdáða þá ungl-
inga, sem velja sjer skátastarf
ið, en hafna ljettúð líðandi á-
þvi. Ekki mun i af veita að
standstíma.