Morgunblaðið - 09.02.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 9. febrúar 1944
ÖIMGÞVEITIÐ í VETRARFLLTNIMGLIMIJIVI
HVERNIG erum við Islend-
ingar á vegi staddir, eins og
bögum er háttað hjá okkur nú,
ef snjóalög stöðva allar bíla-
samgöngur um lengri eða
skemri tíma?
Það er engann veginn að ó-
fyrirsynju eða ástæðulausu,
þótt slíkri spurningu sje varp-
að fram og að leitast sje við
í fullri alvöru að gjöra sjer
grein fyrir því, hvað hjer er
í húfi og hvernig þjóðin er þá
á vegi stödd.
Á síðustu áratugum hafa,
eins og kunnugt -er, orðið stór-
feldar breytingar á samgöngum
á landi. Akvegir hafa verið
lagðir og ruddir í hjeruðum
landsins og milli landsfjórð-
unga. Og það er segin saga, að
allsstaðar, þar sem akvegir eru
komnir, er ekki um að ræða
neina flutninga hvorki á fólki
nje vörum, nema á bílum. Oll
önnur flutningatæki eru þar, að
heita má, horfin af vegunum.
Áætlunarferðir eru uppteknar,
sem miðaðar eru við stund og
stað. Atvinnulíf þjóðarinnar o^
lífsafkoma veltur á því, að eng
in veruleg röskun verði á þess-
um samgöngum.
★
í þeim sýslum landsins, þar
sem hafnleysi er og lendingar-
skilyrði því erfið, er nú gjör-
samlega hætt við allar sam-
göngur á sjó, en i þess stað tekn
ir upp vöruflutningar á bílum
til og frá öruggum hafnarstað.
Þannig er þessu varið um Vest-
ur-Skaftafellssýslu, Rangár-
valla- og Árnessýslur. Vega-
lengdin frá Reykjavík til versl-
ana og útibúa þeirra í Vestur-.
Skaftafelssýslu ef, þar sem hún
er lengst, yfir 300 km. I hinum
sýslunum, sem hjer eru nefnd-
ar, er vegalengdin að vísu
nokkru minni, en þó upp undir
170 km. í Eyjafjallabygð aust-
anverða.
Á þettaær bent sem dæmi
þess, hve mikið fólkið í hafn-
leysishjeruðunum á nú orðið
undir bílasamgöngunum um
alla afkomu. Hið sama er að
segjaum önnur hjeruð, þar sem
akvegir eru, að þar er eingöngu
treyst á bílflutninga til að-
drátta frá verslunarstað um alt
hjeraðið eins ©g vegir ná, jafnt
vetur sem sumar.
★
Þá er það atriðið enn ótalið,
sem ekkí minstu máli skiptir
í þessu efni, sem sje mjólkur-
flutningarnir. Komið hefir ver-
ið á fót fjórum fullkomnum
mjólkurvinslubúum hjer á
landi, á Akureyri, Sauðárkrók,
Borgarnesi og Selfossi, auk
mjólkurstöðvanna í Reykjavík
og Hafnarfirði. Hefir umhverfi
því sem að mjólkurbúunum
liggur, verið skipt niður í verð-
jöfnunarsvæði. En verðjöfnun-
arsvæðin eru víðlend, einkunj
verðjöfnunarsvæði Reykjavík-
ur og vegalendir til búanna því
miklar. Þannig mun vegalengd-
in til mjólkurbúsins á Akureyri
vera upp i 60 km., á Sauðár-
króki 40 km., Borgarnesi 60—
70 km., Selfossi 140 km., í Mýr-
dalinn austanverðan, en öll
vegalengdin þaðan til Reykja-
víkur er um 200 km. Frá
mjólkurbúinu á Selfossi er um
60 km. til Reykjavíkur, en það
an er talið að flytja þurfi nú,
Athugum ný úrræði
Eftir Pjetur Ottesen
undir venjulegum kringumstæð
um, um % af allri þeirri mjólk,
sem seld er til neyslu í Reykja-
vík og Hafnarfirði.
★
Oll viðskipti bænda við
mjólkurbúin eru bygð á bíl-
flutningum eingöngu, að því
einu undanskildu, að á af-
skektum bæjum verður að
flytja mjólkina með öðrum
hætti á bílvegina. Nú er því
svo háttað um þessi mjólkur-
viðskipti, að mjólkin verður að
komast á sölu- og vinslustað
daglega allan ársins hring. Oll
stöðvun á mjólkurflutningun-
um veldur erfiðleikum, sem
eru svo alvarlegs eðlis og
hættulegir, að það getur leitt
til fullkomins öngþveitis og
vandræða.
Sú tilhögun á mjólkursölu og
mjólkurvinslu, sem við nú bú-
um við, hefir verið að þróast
á undanförnum áratugum. Á
þeim svæðum, sem að mjólkur-
búunum liggja, hafa búskapar-
hættir jöfnum skrefum færst
í það horf, að aðaláherslan hef-
ir verið lögð á mjólkurfram-
leiðslu, og allar aðstæður á
heimilunum hafa mótast af því,
að mjólkurbúin hafa tekið að
sjer sölu og vinslu mjólkurinn-
ar og sjeð um flutning á
henni. I kaupstöðum og sjávar-
þorpum hefir með þessari til-
högun skapast fastur og örugg-
ur markaður fyrir mjólk og
mjólkurvörur. Mjólkurneytslan
hefir aukist ár frá ári og er nú
orðin mjög veigamikill þáttur
í daglegri neytslu manna.
Eins og af þessu má sjá, er
alt þetta mjólkurframleiðslu-
og mjólkursölukerfi reist á því,
að engin truflun eða stöðvun
verði á flutningunum.
★
Á því árabili, sem þróun sú
í mjólkurmálunum, sem hjer
hefir verið lýst, tekur til, hafa
ekki orðið þær truflanir á
mjólkurflutningunum á þessum
svæðum, að vandræði hafi
hlotnast af. En dýrir eru flutn-
ingar á bílum í urnbrotafærð.
Slit er þá mikið á þeim, skemd
ir tíðar og bensíneyðsla svo úr
hófi keyrir. Nálega allan þenn-
an tíma hefir verið hægt að
komast ferða sinna á bilum í
bygð. Á fjallvegum, leiðinni
milli Suðurlandsundirlendisins
og Reykjavíkur, hafa bílferðir
stöðvast í bili, en aldrei lengi í
einu, þangað til nú á þessum
vetri. En þess ber að gæta, að
á þessu tímabili öllu hafa vet-
ur verið alveg óvenjulega mild
ir og snjóalög þar af leiðandi
mjög sjaldgæf og skammæ. Það
má segja, að við höfum ekki
haft af verulegu vetrarfari að
segja síðan veturinn 1920. En
þá voru snjóalög svo mikil um
land alt, að með öllu tók fyrir
bilferðir jafnt í sveitum sem á
hálendi svo vikum og mánuð-
um skiftL Menn, -sem muna
veðráttufarið hjer á landi á
árabilinu frá 1880—90, en* á
þeim árum voru ve.trarhörkur
miklar og fannlög, blandast
ekki hugur um það, að þá vet-
ur flesta eða alla hefði um
lengri eða skemmri tíma, þótt
akvegir hefðu verið komnir,
Iokast allar leiðir fyrir bíla-
umferð, jafnt í bygð sem óbygð.
Þegar slíkt ber að höndum, og
það er síst að efa, að sú geti
orðið raunin á og það fyr en
nokkurn varir, þá stöndum við
gjörsamlega ráðþrota með
flutnirigana, ef engin flutninga
tæki önnur eru tiltæk, sem
hægt er þá að grípa til.
Snjóýtur hafa nokkuð verið
reyndar hjer á fjölförnum veg-
um til þess að ryðja braut fyr-
ir bílana. Sú reynsla, sem feng-
ist hefir af þessu, er á þann
veg, að það er sýnt, að með
þeim hætti fæst ekki lausn á
þessu máli, þegar mikið reynir
á. Ef byljir standa lengi, fenn-
ir og skefur jafnóðum í braut-
ina. Auk þess er það ekki óal-
gengt veðurlag hjer á Suður-
landi, að það snjói eitt dægr-
ið, en rigni hitt, og þriðja
dægrið frýs alt saman, og svo
endurtekur þetta sig hvað eft-
ir annað. Til þess að vinna bug
á þeím klamma, sem þá hleðst
upp á vegunum, duga engar
ýtur. Á þremur fjallvegum hjer
á landi hafa verið reyndý' um
nokkurt árabil snjóbílar, þar á
meðal á Hellisheiði. Hefir öðru
hvoru verið til þeirra gripið
Feigð, sem þó md forðast
i.
Eitthvert kvöld var í útvarp-
inu — með ekki alllitlum ýkj-
um sumsstaðar — sagt frá hin-
um stórmerkilegu og erfiðu
rannsóknum, sem loks leiddu
til þess að meðal fanst við hinni
illræmdu sárasótt, er talin hefir
verið eitt "aif* mannkynsins
mestu meinum. Má þó bæta því
við, að sárasóttin — ásamt hin
um öðrum tegundum samfara
veikinda — er ennþá ískyggi-
legri en talið hefir verið. En
jtil að glöggva sig á þessu, verð-
ur að styðjast að nokkru við
enn önnur vísindi en þau, sem
koma við þá sögu, sem sögð
var.
II.
Með því að rannsaka jarð-
lögin og ýmsar dýraleifar sem
þau hafa að varðveita, hafa
menn komist að raun um, að á
jörðu vorri hafa lifað mjög
margar tegundir dýra, sem nú
eru löngu liðnar undir lok, og
margar þó höfðu verið til um
miljónir ára. Og er nú býsna
fróðlegt að_ veita því eftirtekt,
að þegar að sögulokum dreg-
ur, hefir stundum mátt sjá
mjög greinileg feigðarmerki
á þessum dýrategundum, og
þarf vitanlega ekki að efa, að
ékkert dýr hinnar feigu tegund
ar, hefir nokkru sinni haft
nokkra minstu hugmynd um
þessa feigð.
III.
Hjá þvi verður nú varla kom
ist, að líta á hinar ýmsu teg-
undir þeirra veikinda, er sára-
sóttin telst til, se’m feigðar-
merki mannkynsins, merki þess
að framtíð líftegundar sem slík
veikindi sækja á, sje í mestu
hættu. Og þetta því fremur,
sem feigðarmerkin eru fleiri.
Skal það eitt nefnt, hversu
mannkyninu hefir á þessum
síðustu tímum, í engu farið eins
stórkostlega fram og í aðferð-
um til manndrápa og skemdar-
verka. En sá mikli munur er á
dýrunum sem algerlega hafa
liðið undir lok, og mannkyninu,
að mennirnir geta áttað sig á
því hvílíkur voði er á ferðum
og fundið ráð til að afstýra hon
um, og jafnvel til að koma líf-
inu betur í framfarahorf, en
nokkru sinni hefir verið áður.
„IV.
Enn sem komið er, hefir hið
illa mátt sin meira en hið góða
í lífi mannkyns vors. Sorgir og
þjáningar hafa mátt sín miklu
meira til ills, en gleði og á-
nægja, til góðs. Verður þessu
ekki móti mælt, því að ef ekki
væri svö, þá væri ekki útkoma
lífsins hrornun og dáuði. En þó
getum vjer af því, hversu hið
illa er ilt, hversu sorg og þján-
ing er erfið, ekki síst ráðið,
hversu mikilsvert það er sem
spilt er og eyðilagt, og hversu
gott það mundi. vera að geta
lifað því lífi sem ekkert fengi
bugað. Og það er ekkert efa-
mál, að tilgangurinn er nú ein-
mitt sá, að þetta geti orðið.
Ákaflega mikilsverð er -sú
þekking, sem gerir unt að lina
þjáningar mannanna og hjálpa
sjúkum líkama til að sigrast á
veikindum. En þó er það víst,
að'verði feigðinni frá bægt sem
nú vofir yfir mannkyninu, þá
mun ekki þar við sitja. Ný
þekking mun leiða til þess, að
unt verður að auka svo lífs-
aflið, að hyörnun og veikindi
verði gersamlega úr sögunni.
Markmið, sem stefna verður
að er það, að meiri aldur þýði
ávalt meiri þroska, og að lífi
voru hjer á jörðu verði lokið,
ekki með dauða, heldur þannig,
að flutst verði til fullkomnara
mannfjelags á einhverri annari
jarðstjörnu alheimsins. Fyr
getur ekki orðið um fullkom-
lega sigursælt líf að ræða, en
dauðinn er sigraður. Og vilja
lífsins til að vinna þani^ sigur
er ekki hægt að efa, þó að langt
virðist enn að því marki, hjéií
á útjáðri sköpunarvérksins.
Helgi Pjeturss.
með nokkrum árangri. En auk
þess sem bílar þessir hafa
reynst ótraustir, eru þeir mjög
seinfærir, og af þeirri ástæðu
geta þeir ekki komið í stað
venjulegra bíla til mjólkur-
flutninga.
★
Þau flutningatæki, sem taka
ættu við af bílunum, þeg-
ar vegirnir lokast, þurfa ó-
hjákvæmilega, ef alt á ekki að
lenda í öngþveiti og vandræð-
um, að vera jafnfljót í förum,
helst að geta tekið bílunum
verulega fram um hraða. Það,
sem mjer virðist, ’að helst komi
hjer til greiná, sem úrlausn í
þessu máli, eru vjelkúnir
skíðasleðar. I fregnum af vetr-
arhernaðinum í Rússlandi er
við og við minst á slík flutn-
ingatæki. Þegar aðrar sam-
gönguleiðir hafa lokast þar
mitt í vetrarríkinu, hefir verið
gripið til flutninga með þess-
um hætti, þá hafa hinir vjel-
knúnu skíðasleðar þotið um
snjóbreiðurnar þvert og endi-
langt og þannig hefir umfangs
mikilli og torleystri flutninga-
þörf verið fullnægt. Þetta er
vissulega lærdómsríkt fyrir
okkur. Það eru ærnar líkur til,
að þarna hilli undir hugsun-
lega lausn í samgönguvandræð
um þeim, sem ógna atvinnu-
lífi og heilbrigði þjóðarinnar í
hvert skifti sem fannalög og
vetrarríki gengur í garð.
Nú hefir verið skipaður ís-
lenskur sendiherra í Rúss-
landi, og ætti ríkisstjórnin að
fela .honum að leita upplýsinga
um . þetta samgöngutæki,
kynna sjer, hversu það hefir
i-eynst, og athuga um kaup á
því til reynslu hjer. Gæti þá
þessum athugunum og undir-
búningi verið lokið, þegar stríð
inu lýkur og samgöngur oþn-
ast á ný. Einnig getur vel ver-
ið, að slíkir skíðasleðar eða
önnur samgöngutæki, er að
sama gagni mættu koma í ó-
færð, hafi verið teknir í notk-
un í Norður-Ameríku, landi
tækninnar, og væri það sann-
arlega ómaksins vert að fela
sendiherra Islands í Washing-
ton að leita upplýsinga um það.
★
Hjer er . vissulega um að
ræða þýðingarmikið úrlausnar
efni, mál, sem getur verið mjög
afdrifaríkt > fyrir atvinnulíf
þjóðarinnar, heilbrigði hennar
og lífsafkomu alla.
Bandaríkjamenn
aðvara Finna enn
London í gærkveldi.
BANDARÍKJAMENN hafa
á ný sent finsku stjórninni að-
vörun og er sagt í aðvöruninni
að annað hvort verði finska
stjórnin að semja frið nú þeg-
ar, eða taka afleiðingunum af
því að halda styrjöldinni áfram
Cordell Hull utanríkismála-
ráðherra staðfesti í dag, að
fregn þessi væri' rjett.
Rússar halda áfram að fljúga
yfir Helsingfors. Var fimm
sinnum gefið merki í borginni
í gær um yfirvofandi loftáras.
Bresk blöð telja, að friðar-
stefnunni aukist stöðugt fylgi
í Finnlandi.