Morgunblaðið - 23.03.1944, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 23. mars 1944.
mtUðki
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
IVjettaritstjóri: ívar GuSmundsson
A.uglýsingar: Arni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Hverjir vilja „sæluríki
sosialism ans “ ?
Á MISMUNANDI TÍMUM er það stundum athyglis-
vert, að pólitískt fylgi manna hneigist í ákveðnar áttir,
öðrum fremur.
I>annig kom það í ljós í síðustu alþingiskosningum, er
fram fóru hjer á landi, að kommúnistum jókst mjög fylgi.
Höfðu kommúnistar þó ekki fyrir kosningamar, hvorki
fyrr nje síðar, gert sig hjer ágæta af neinum raunveruleg-
um afköstum, framkvæmdum eða ábyrgri afstöðu á sviði
þjóðfjelagsmálanna.
Var því ástæða, að menn veltu nokkuð fyrir sjer, hvað
valdið hefði fylgisaukningu þeirra í kosningunum, án þess
að ástæður væru fullljósar.
Menn mintust þess, hversu óbeit almennings hafði ver-
ið augljós í garð kommúnista hjer, er þeir söðla svo fim-
lega um í afstöðu sinni til nasismans, þegar Rússar gerðu
griðasamninginn við Þjóðverja og meðan þar af leiðandi
yfirborðsvinátta Stalins og Hitlers hjelst.
Ekki var minni fyrirlitning almennings í garð kommún-
istanna, er þeir sungu lof og dýrð innrás Rússa í Finn-
land haustið 1939.
Síðan breyttust kringumstæðurnar úti í hinni víðu
veröld. Friðurinn var úti milli Hitlers og Stalins og Rúss-
land gekk í lið bandamanna. Kommúnistarnir hjer unnu
engin þrekvirki, en herir Rússa unnu stóra sigra. Það leið
að kosningum hjer, og kommúnistarnir unnu sinn kosn-
ingasigur.
Var það athyglin að sigurvinningum hinna rússn. herja
sem skapað hafi nýtt mat almennings á framkvæmd
kommúnismans í Rússlandi fyrir stríðið, eða hvað hafði
skeð? Ekki höfðu hinir stórkostlegu sigrar þýsku herj-
anna skapað hjer neina hrifningu fyrir nasismann sem
pólitískri hreyfingu. Var viðhorfið breytt til fjöldaaf-
takanna í Rússlandi, hinnar kommúnistisku ,,hreinsunar“
í Moskva, er fyrri forystumenn kommúnistanna voru
„þurkaðir út“ í nafni hinnar kommúnistisku rjettvísi með
þeim hætti, er fylti umheiminn undrun og hrolli? Hafði
skapast nýtt mat á njósnarstarfsemi hinnar kommúnist-
isku leynilögreglu, er kæfði frjálst orð og frjálsa hugsun
á hverju sviði þjóðlífsins, jafnvel innan veggja heimil-
anna? Hirtu menn ekki lengur, þótt skoðanafrelsinu, mál-
frelsi og ritfrelsi, væri fórnað til þess að firra gagnrýni á
óskoraðri valdbeitingu hinna fáu útvöldu, er flokksaginn
hafði skilað valdataumunum í hendur?
Eða voru menn að hneigast að hinum boðuðu kenning-
um kommúnistanna hjer? — Að kenningum Brynjólfs
Bjamasonar í „Rjetti“ um flokksaga kommúnismans:
„Þegar búið er að taka ákvörðun, verður minni hlutinn
skilyrðislaust að beygja sig undir meiri hlutann, og eigi
aðeins í orði, heldur einnig í verki. Ákvörðun flokksins
verður hver fjelagi að fylgja jafnt ótrautt þó að hann hafi
áður verið henni andvígur".
Vildu menn fleygja hinu lýðræðislega frjálsræði fyrir
slík handjárn? Var það boðskapur Einars Olgeirssonar um
„verklýðsbaráttuna sem leiðir til sífelt skarpari árekstra
við burgeisastjettina og ríkisvald hennar — og nær að
lokum hámarki sínu í vopnaðri uppreisn verkalýðsins
gegn hervæddri yfirstjett íslands“, — sem menn voru að
aðhyllast?
Allt er þetta ærið umhugsunarefni fyrir margan þann,
er ljeð hefir kommúnistum fylgi í síðustu kosningum. En
það er þó fyrst og fremst knýjandi umhugsunarefni nú,
er kommúnistar tala sem hæst um það sæluríki sósíal-
ismans, er þeir mun.i innleiða. Þá skiftir öllu máli,. að
menn geri sjer iulla grein. fyrir því, hverskonar „sælu-
ríki“ er iboðið upp á, og kunni í þeim .efnum að greina
aðalatriðin frá hinu, sem er kjarna málsins óviðkomandi.
Í Morgunblaðimi
árum
Kolaverð lækkar.
2. mars.
„Landsverslunin hefir nú enn
lækkað kolaverðið úr 250 kr.
smálestin niður í 200 kr“.
★
Hörkufrost og norðangarður
var þá hjer á landi.
2. mars.
„Norðangarður er nú um alt
land. Hjer í bænum var í gær-
morgun 15.8 stiga frost, á Seyð-
isfirði 17.9 st., á Akureyri 15.0
st., á Grímsstöðum 18 . st. og í
Vestmannaeyjum 15 st. Fyrsta
stórhríð norðanlands á vetrin-
um var í fyrrádag. Reykjavík-
urhöfn var manngeng í morg-
un“. ' “
★
Frá Seyðisfirði var símað:
4. mars.
„Sterling fór hjeðan á föstu-
daginn var, en snjeri aftur
vegna óveðurs.
Frosthríðar og fannkoma mik
il hefir verið hjer síðan um miðj
an febrúar. — Á Hjeraði hefir
lungnabólga verið að stinga sjer
niður hjer og hvar“.
★
Smásöluverð á vörum í
Reykjavík.
5. mars.
„Samkvæmt Hagtíðindum
hefir lítil verðhækkun orðið
hjer í Reykjavík síðan 1 októ-
bermánuði, samanborið við þá
verðhækkun, sem orðið hefir á
öðrum undanfö'rnum ársfjórð-
ungum.
Á 53 vörutegundum, sem
Hagstofan flytur skýrslu um og
fáanlegar voru í janúar, hefir
hækkunin orðið að meðaltali
253% síðan ófriðurinn hófst en
26% síðan í fyrravetur, en
hafa lækkað um 1% síðan í
október. Þar við er gætandi, að
lækkunin síðasta ársfjórðungs
skapast aðallega af kolaverð-
lækkuninni. Matvörur hafa
staðið í stað síðasta ársfjórð-
ung“.
★
Vatnsskortur var þá í bæn
um vegna frostanna.
5. mars.
„Vatnslaust hefir verið í
mörgum húsum hjer í bænum
undanfarna daga vegna frost-
anna — jafnvel í öðrum eins
stórhýsum og Hótel ísland.
Hlýtur öllum að vera ljóst, hver
voði getur stafað af þessu,
vegna brunahættu, og veitti
ekki af, að eitthvert eftirlit
væri haft með því, hvernig
vatnsæðar eru lagðar innan
húsa“.
★
Norðurlönd hjálpa bágstödd-
um börnum hinna sigruðu
þjóða.
8. mars.
„Hinn þekti erkibiskup,
Söderblom, hefir beitt sjer fyrir
því, að Svíar, Norðmenn og'
Danir bjóði til sín nokkrum
þúsundum fátækra barna úr
Þýskalandi og Austurríki, nú á
sumri komanda. — Fólkið í |
þeim löndum sveltir í hundruð !
þúsundatali og einkum hefir
barnadauði. mjög farið vax- 1
andi“.
'Uíhverjl óhrifar:

lyjr dac^íecfci Íífinu
Aðsókn.
að listsýningum.
Á SÍÐUSTU 5—10 árum hefir
orðið mikil breyting á aðsókn
Reykvíkinga að listsýningum, er
sýnir stóraukinn áhuga almenn-
ings fyrir íslenskri myndlist.
Fyrr meir var aðsókn að mynd
listarsýningum hjer ákaflega lít-
il. Jafnvel þegar viðurkendustu
myndlistarmenn áttu í hlut,
komu stundum ekki fleiri gestir
á sýningar sem þeir hjeldu en
svo, að þeir gátu með aðgangs-
eyrinum greitt lítilfjörlega húsa-
leigu fyrir sýningarstaðinn og
urðu að standa undir. öllum öðr-
um kostnaði af sýningum sínum.
Nú skifta þeir þúsundum er
sækja hjer myndlistarsýningar.
Á minningarsýningu Markúsar
ívarssonar komu 3—4 þúsund
manns. Og svipuð aðsókn hefir
verið að öðrum þeim sýningum,
er haldnar hafa verið í hinum
nýja skála myndlistarmanna við
Kirkjustræti.
Auðfundið er, þegar maður
kemur á myndasýningar, að
margt gestanna þar kemur þang
að til þess að grandskoða þær
myndir, sem þar eru til sýnis,
virða fyrir sjer listaverkin með
hinni mestu nákvæmni, kynnast
sem best þeirri þróun, sem er
að gerast í íslenskri myndlíst.
Þettá er gleðilegur menningar-
vottur.
Fræðsla.
EN LISTAMENN og aðrir
listvinir ættu að mæta hinum
vaxandi áhuga almennings fyrir
myndlistinni, með því að efna
til meiri alþýðufræðslu um mynd
list, en þeir hafa hingað til gert.
Útvarpið t. d. stendur vafalaust
opið fyrir erindi um slík mál.
Og eins gæti vel komið til mála,
að fyrirlestrar yrðu haldnir um
myndlist, í sambandi við sýn-
ingar í skálanum. Ætti fjelag
myndlistamanna að taka þetta
mál til athugunar.
Þær umræður, sem orðið hafa
á síðustu árum um myndlist,
eiga vafalaust sinn þátt í því, að
almenningur hjer í bæ sinnir
þessum málum meira nú en áður
var, enda þótt margt hafa verið
sagt í umræðum þessum, sem lítt
hefir verið til þess fallið, að
glæða skilning og þroska almenn
ings.
•
17. júní.
ÞVÍ MÁLI hefir verið hreyft,
að vel færi á, að halda einhvers-
konar yfirlitssýningu yfir is-
lenska myndlist i vor, í sam-
bandi við þau hátíðahöld er fram
eiga að fara þ. 17. júní. Og fleira
mætii gera til þess að gefa yfir-
lit yfir íslenska menningu eins
og hún er í dag.
Ekki getur liðið á löngu, þang-
að til efnt verður hjer til alls-
herjar iðnsýningar, þar sem kynt
verður fyrir alþjóð manna á
hvaða stigi iðnframleiðsla þjóð-
arinnar er.
Þegar rætt hefir verið um
slíka sýningu, hefir menn greint
á um það, hvar hún ætti að vera.
En nú skilst mjer, að til sje-kom
inn sá staður, er líklegastur
væri. Er það Laugadalurinn, hið
tilvonandi íþróttasvæði bæjar-
ins. Þeir skálar, sem reisa þarf
fyrir slíka sýningu, gætu verið '
gerðir með þeim hætti, að þeir |
kæmu að gagni fyrir það íþrótta-
og útilíf, sem þar á að vera í
framfíðinni. Nú ér komið að þvi,1
að ákveða hvernig skipulag og
fyrirkómulag mannvirkja þar á
að vera. En í því sambandi væri
hægt að athuga hvernig alls-
herjarsýningu á atvinnulífi lands
manna yrði þar best fyrir komið.
Undirbúningur undir slíka
þjóðsýningu tekur vitanlega lang
an tíma, nokkur ár, ef vel á alt
að fara úr hendi. En gott væri
ef rjettir hlutaðeigendur ákvæðu
nú í vor að efna til þessa fyrir
tækis.
•
Skjaldarmerkið.
ÞVÍ VAR hreyft hjer nýlega,
að með stofnun lýðveldis þyrfti
að gera nýtt skjaldarmerki. Væri
eðlilegt, að efnt yrði til samkepni
um gérð þess. Margir myndu
vil ja taka þátt í henni, enda þarf
vel til hennar að vanda.
Hugmyhdín í skjaldarmerki
þvi, er gert var 1918, er í sjálfu
sjer góð, að tengja það við hiná
fornu frásögn um landvæt-tina.En
mjer skilst, að hægt væri að
færa þá hugmynd í betri búning,
en þá var gert, enda þá minni
dráttlist í landinu en nú er.
Skíðaferðir og hollusta.
ÞEGAR rætt var um það í
bæjarstjórninni á dögunum, áð
bærinn keypti skíði handa skíðá
bömum, gerði frú Guðrún Guð-
laugsdóttir þá aths. í sambandi
við þetta mál, að gæta þyrfti
þess, að skólabörn, sem færi í
slikar ferðir, og væru dögum
saman í skíðaskálum uppi í fjöll
um, yrðu að hafa með sjer góða
og trausta eftirlitsmenn og far-
arstjóra. Er þetta vitáskuld nauð
synlegt fyrir margra hlúta sak-
ir, enda myndu foreldrar barn-
anna og forráðamenn naumast
kæra sig um, að efnt yrði til
slíkra ferðalaga og fjallalífs, ef
eigi væri vel fyrir þessu sjeð.
Frú Guðrún Guðlaugsdóttir er
í barnaverndarnefnd. Kvaðst hún
hafa orðið þess vör, í sambandi
við nefndarstörf, að þess yrði
vart, að unglingar færu hjeðan
úr bænum í svokallaðar skíða-
ferðir, og hefðu með sjer skíði
og annan útbúnað, en tilgangur
þeirra væri að litlu leyti sá, að
iðka skíðaíþrótt og anda að sjer
hressandi fjallalofti, heldur frek
ar hitt, að sitja með kunningjum
við kaffidrykkju og gleðskap
uppi í skíðaskálunum.
Vafalaust er ekki hægt að gera
sjer glögga grein fyrir hve mik-
il brögð eru að þessu. En hitt
mun mega telja víst, að hinir
eru í meiri hluta, meðal unglinga
bæjarins, sem nota skíðin til
annars en sem skálkaskjól fyrir
ferðalagið eða fararleyfi frá
heimahúsum. Og mikill er sá
munur nú, frá því sem var fyrir
20 árum, er telja mátti þá Reyk-
víkinga á fingrum sjer, sem
snertu skíði eða fóru yfirleitt úr
bænum sjer til hressingar allan
líðlangan veturinn.
Þá var sunnúdagaskemtuh
reykvískra unglinga sú hélst, að
hringsólast á götunum og snatta
til kunningja, eða sitja á kaffi-
húsum bæjarins í svælu og reyk.
Kom logandi yfir
Stokkhólm.
STOKKHÓLMI:
Það hefir nú sannast, að eld-
ur var uppi í einni þeirra flug-
vjela sem varpaði sprengjum á
Stokkhclm fyrir skemstu, er
hún flaug inn yfir borgina. —
Ekki er vitað um örlög hennar,
en talið er líklegt, að hún hafi
síðar hrapað til jax-ðar eða í
sjóinn.