Morgunblaðið - 29.03.1944, Qupperneq 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. mars 1944.
HIN TÍÐU skrif um sam-
göngurnar milli suður- og
norðurlandsins sýna, hve rík
er í hugum manna nauðsynin
á því, að koma þeim í sem hag-
kvæmast horf.
Akranes og Borgarnes hafa
í seinni tíð verið nokkurskon-
ar miðstöðvar þessara sam-
gangna. En nú virðist vera
uppi nýtt viðhorf í þessum efn-
um, þannig, að tveir Akurnes-
ingar vilja helst losa Akranes
við þessa umferð, eftir því, sem
ráða má af skrifum þeirra Har-
aldar Böðvarssonar og Odds
Hallbjarnarsonar. En mjög
verður að draga í efa, að Ak-
urnesingar sjeu þeim alment
samþykkir í þessu efni, því að
augljóst virðist, að hinn ört
vaxandi ferðamannastraumur
um Akranes hljóti að leiða af
sjer allmikla atvinnu og við-
skifti fyrir kaupstaðinn.
Það mun því mörgum finnast
að þessar tillögur komi úr hörð
ustu átt, og rökin, sem borin
eru fram þeim til stuðnings,
held jeg ekki að sjeu nægilega
sannfærandi til þess að duga
þeim neitt verulega til fram-
dráttar.
Þó má segja það um tillögu
Haraldar Böðvarssonar, að hún
hefir það til síns ágætis, að
hann telur hana bygða á sinni
eigin reynslu. En tillaga hans
er sú, að flytja allar vörur,
Reykjavík-Akranes, landveg
kringum Hvalfjörð. Telur hann
það ódýrara og hagkvæmara,
einkum með tilliti til auka-
kostnaðar og tafa, sem leiða af
upp- og útskipun, samkv.
reynslu hans um vöruflutninga
— og ferðalög — sjóleiðis.
Ekki leyfi jeg mjer að rengja
þessa sögu H. B., en furðuleg
má hún teljast og vekur sterk-
an grun um, að einhverju sje
áfátt um rekstur og afgreiðslu
slíks skips, sem þannig bein-
línis fælir frá sjer viðskifta-
mennina með stirðum og óhag-
kvæmum viðskiftum. Það er
lítt skiljanlegt, að ekki sjeu
skilyrði til þess að reka útgerð
hentugs skip á þessari leið
þannig, að allir aðiljar megi
vel við una, ef því er stjórnað
af hagsýnum og dugandi mönn
um.
Bílferjan.
ÞÁ ER það tillaga Odds
Hallbjarnarsonar. Hann vill
flytja umferðina inn á eyði-
strendur Hvalfjarðar. Það er
gamla sagan um bílferjuna, og
sem hann sjálfur gerir ráð fyr-
ir að muni verða kölluð „gam-
all draugur11. Ef að einhver vill
kalla þessa ferjuhugmynd O.
H. gamlan draug, þá er það að
minsta kosti sá glæsilegasti og
prúðbúnasti draugur, sem nokk
urntíma hefir verið vakinn upp,
en hitt mætti aftur draga í efa,
hvort búningurinn hefir aukið
lífsskilyrði hans að sama skapi.
Ýmsir hafa verið með þessa
bílferjuhugmynd um Hvalfjörð
á undan Oddi, en áreiðanlega
enginn klætt hana í jafn draum
órakendan æfintýrabúning, að i
Friðrik Björnsson:
því er fjárhagshliðina snertir,
eins og hann.
Fjárhagsáætlunin er í stuttu
máli þannig: Stofnkostnaður,
þ. e. ferjan sjálf og hafnar-
mannvirki beggja megin fjarð-
arins kr. 1000.000.00. Reksturs
kostnaður á mánuði kf. 30.000.
Tekjur á mánuði kr. 410.400.
Tekjurnar á að fá þannig: Ferj
an á að fara eina ferð á hverj-
um hálftíma; með óvæntum
töfum eða hindrunum af veðri
eða á annan hátt er alls ekki
reiknað. Ferjan á að flytja á
degi hverjum 16 30-sæta vagna,
120 5-sæta vagna, allir með
hvert sæti skipað, þ. e. 1080
manns á dag, og 48 2-tonna
vagna. Þetta verður á mánuði:
480 30-sæta vagnar, 3.600 5-
sæta vagnar, 1440 2-tonna
vagnar, eða samtals á mánuði
5.520 vagnar og 32.400 manns.
Með öðrum orðum, ferjan á að
flytja á mánuði hverjum hátt
á annað þúsund fleiri vagna en
til eru á öllu landinu, og rúm-
lega V\ allra landsmanna. Að
sjálfsögðu er gert ráð fyrir, að
sömu bílarnir og sama fólkið
ferðist nokkuð fram og til baka
þessa sömu leið, en þrátt fyrir
það eru þó öfgarnar augljósar
og sanna það eitt, að hjer er
um hugsmíð eina að ræða, sem
mjög skortir stuðning rökrjettr
ar ályktunar um mál það, sem
rætt er um.
Og að sjálfsögðu er sama
fjöruga ímyndunaraflið að
verki við áætlun teknanna,
410.400 krónur á mánuði! Þessi
áætlun sýnir, að á einum þrem-
ur mánuðum á að vera hægt að
greiða að fullu stofnkostnað
fyrirtækisins, og Ieggja hátt á
annað hundrað þúsund krónur
í varasjóð! Býður nokkur bet-
ur?! Og þó er enn ótalinn smá-
skildingur, að upphæð kr.
489.600.00, sem viðskiftamenn
eiga að græða á því að nota
ferjuna, í stað þess að fara inn
fyrir Hvalfjörð.
Það er auðvitað ekkert við
það að athuga, þó að rannsak-
að sje, hvort bílferja um Hval-
fjörð væri besta lausnin á
samgöngumálunum á þessari
leið. En slík rannsókn er ekki
á færi annara en sjerfræðinga
á þessu sviði, til þess að nokk-
uð sje á því byggjandi.
Sú saga var sögð fyrir all-
löngu síðan, líklega rúmu ári,
að milli 40 og 50 þingmenn
hefðu komið sjer saman um að
skora á ríkisstjórnina að láta
fara fram rannsókn um þetta
bílferjumál, og bjuggust marg-
ir við, að svona óvenjuleg ein-
ing innan þingsins mundi boða
einhver stórtíðindi í málinu.
En það hefir aldrei verið hljóð-
ara um málið en einmitt síðan,
og hefir ekki heyrst, að nein
slík rannsókn hafi farið fram.
En hvenær sem slík rannsókn
sjerfróðra og óhlutdrægra
manna fer fram, tel jeg lítinn
vafa á því, að hún muni leiða
í ljós alt aðrar niðurstöður en
O. H, kemst að, og áð húrí ínuni
ótvirætt sýna, að þeim miljón-
um, sem slikt fyrirtæki mundi
kosta, væri betur varið til
hafnarbóta á Akranesi, og kem
jeg þá áð tillögu Ólafs B.
Björnssonar um
Akranesleið.
EINS OG vænta mátti er O.
B. B. ekki alveg á því, að Ak-
urnesingar eigi að fleygja frá
sjer þessari lífæð þjóðfjelags-
ins, samgöngunum, og munu
flestir Akurnesingar vera hon-
um þar sammála, svo og aðrir
þeir, sem. láta sig þetta mál
nokkru skifta. O. B. B. hefir
einnig skrifað grein um málið
(Vísir 7. mars), og kveður þar
mjög við annan tón en í skrif-
um hinna tyeggja Akurnesinga,
sem áðúr hafa verið nefndir.
Hann bendir rjettilega á, að
ívegna atvinnu bæjarbúa, og
sem þar eins og annarsstaðar
hefir þýðingu fyrir alla þjóð-
ina, að vel sje trygð, þurfi að
gera verulegar og varanlegar
hafnarbætur á Akranesi, og
sje því eðlilegast, að ferða-
mannastraumurinn noti einnig
þá höfn. Hann segir meðal ann
ars.......„Fólksflutningarnir
eiga allir að fara fram um
Akranes á stóru og hraðskreiðu
skipi, sem líka tekur marga
bíla“ ....
Hjer liggur einmitt þunga-
miðja málsins. Á Akranesi
verður að koma góð höfn, sem
fullnægir þörfum útgerðarinn-
ar. En þeirri þörf er ekki full-
nægt, fyr en höfnin getur á ör-
uggan hátt tekið á móti og af-
greitt skip af öllum þeim stærð
um, sem stunda útgerð og sigl-
ingar hjer við land. Undan
þessari nauðsyn verður ekki
komist, og væri það því blátt
áfram hlægileg ráðstöfun, að
fara jafnframt að leggja fje í
hafnargerðir og önnur mann-
virki inni í Hvalfirði, aðeins til
þess að keppa við Akranes um
flutningana. Bílferjan gæti því,
samkvænít eðli málsins, aldrei
orðið annað en samkepnisfyr-
irtæki gegn Akranesi og höfn-
inni þar, en sem óhjákvæmi-
lega hlyti að verða undir í
þeirri samkepni, þar sem Akra
nes hefir á allan hátt betri skil
yrði að bjóða, og hlýtur þar af
leiðandi að verða sjálfkjörin
samgöngumiðstöð í framtíð-
inni.
Hin stutta leið, sem ferjunni
er talin til gildis, tel jeg frem-
ur lítilvæg hlunnindi. Sjósótt-
argrýlan, sem haldið hefir ver-
ið á lofti sem annmarka á sjó-
leiðinni, er svo lítilvægt atriði,
að naumast er orðum að eyð-
andi, að minsta kosti að því er
snertir sjóleiðina Reykjavík—
Akranes á stóru og góðu skipi.
Jeg býst við, að allir geti orðið
sammála um, að smávegis ferða
óþægindum verði hvort sem er
aldrei að fullu útrýmt, hvort
sem ferðast er á sjó eða landi,
Tímasparnað hefir ferjan
heldur ekki upp á að bjóða
samanborið við Akranes. Bíl-
ferðin Reykjavík að ferjustað
í Hvalfirði mundi taka a. m. k.
jafnlangan tíma og sjóferðin til
Akraness. Frá Ákranesi að
Hvítárbrú mun svipuð vega-
lengd, og frá ferðustað norðan
fjarðarins. smbr. Akranes—
Hvítárbrú 54 km. Ferstikla—
Hvítárbrú 52 km.
Þróunin í þessum samgöngu-
málum tel jeg því miklar líkur
til að verði á þessa leið: Með
hafnarbótum á Akranesi og
skipakosti eins og hjer hefir
verið lýst, mundi öll þunga-
vara og fastskipulögð ferðalög
fara um Akranes, og ef til vill
að einhverju leyti um Borgar-
nes, ef henta þætti. Óskipulögð
ferðalög, og er þá einkum átt
við skemtiferðir fólks í sum-
arleyfum, mundu einnig að
einhverju leyti fara fram þessa
leið, en allmargt slíks fólks
mundi léggja leið sína um
Hvalfjörðinn eins og áður, þar
til önnur sumarleið opnast,
sem margur ferðalangurinn
bíður eftir með óþreyju, en
það er:
Uxahryggjaleiðin.
JEG HEFI áður skrifað all-
itarlega um þessa leið og lýst
kostum hennar til sumarferða-
laga, og mun því aðeins drepa
hjer á örfá atriði, sem jeg tel
henni til gildis.
Eins og kunnugt er, er þetta
sama leiðin sem farin er til
Kaldadals, þ. e. um Hofmanna-
flöt, Sandkluftir, Tröllháls,
Víðirker (Víðirkjörr), Bisk-
upsbrekku. Þar skiftast leiðir,
liggur önnur til norðausturs að
Kaldadal, hin til norðvesturs,
um Uxahryggi, niður í Lundar-
reykjadal, og er sá kafli aðeirís
12 km. Er hann nú að mestu
ruddur og bílfær, aðeins er eft-
ir stutt mýrarsund, sem vænt-
anlega verður lokið við á
næsta vori, ef engar óvæntar
hindranir verða því til fyrir-
stöðu.
Vegalengdin um þessa leið,
Reykjavík-Hvítárbrú, er 115
km., eða lítið eitt styttri en
Hvalfjarðarleið um Geldinga-
draga. Þó að vegurinn liggi
þannig fram til fjalla, er hann
þó hvergi hátt yfir sjávarmál,
t. d. allur lægri en Mosfells-
heiði, og mun því venjulega
vera fær bílum vegna snjóa,
lengi frameftir hausti. Þessi
leið gæti því að verulegu leyti
tekið við umferðinni af Hvál-
fjarðarleiðinni, sem ekki er
heldur alment talin örugg,
nema sem sumarleið. Ástæðan
til þess, að gert er hjer ráð
fyrir, að verulegur hluti sum-
arferðalaga mundi færast frá
Hvalfirði á Uxahryggjaleið,
þegar vegarskilyrði þar eru
komin í sæmilegt horf, er sú,
að mörgum ferðamönnum bein
línis leiðist Hvalfjarðarleiðin,
finst hún tilbreytingarlaus og
þreytandi. Þessu er öðruvísi
varið með Uxahryggjaleiðina,
þar þarf ekki að kvarta um
tilbreytingarleysi í landslagi
eða útsýni. Hinni vinsælu leið
til Þingvalla þarf ekki að lýsa,
hún er öllum kunn. En engu
minni fegurð bíður ferðamanns
irís, þegar inn á fjallið kemur.
ÍÞar er bæði vítt íií veggja og,
fagurt um að litast á góðviðris
sumardegi. Fjöll og jöklar í
hæfilegri fjarlægð, til þess að
njóta stórbrotinnar fegurðar
sinnar, og leiðin öll auk þess
þrungin af sögulegum minning
um frá fornöldinni.
Hjer er um að ræða fjölförn-
ustu þjóðleið Islendinga alt frá
þeim tíma, er Alþingi var stofn
að á Þingvöllum. Um þessa leið
fóru stærstu herir Sturlunga-
aldarinnar. Hjer voru orustur
háðar og víg unnin, og eru ör-
nefni, sem sýna, hvar það fór
fram. Þar sem hesturinn um
aldaraðir raunverulega bar
uppi samgöngurnar á þessari
leið, sem öðrum, en er nú orð-
inn úrelt samgöngutæki, er
þess að vænta, og hygg jeg mig
þar bera fram ósk allfjölmenns
hóps manna, að ekki dragist
lengi úr þessu, að þessi sögu-
fræga þjóðleið öðlist á ný skil-
yrði til þess að verða hin vin-
sæla, fjölfarna ferðamannaleið,
sem hún áður var, og er sá
þáttur vegagerðarinnar um
Uxahryggi, sem nú.er um það
bil að verða lokið, byrjunar-
spor í þessa átt.
En hjer er auðvitað aðeins
um byrjunarspor að ræða. Að
sjálfsögðu verður að halda á-
fram vegagerðinni með þeim
liraða, sem frekast er unt, þar
til vegurinn er kominn í það
horf, að geta kallast örugg sam
gönguleið þann tíma ársins,
sem snjóar ekki hamla. Það má
gera ráð fyrir, að Island verði
mikið sótt af útlendum ferða-
mönnum í framtíðinni. Meðal
annars af þeirri ástæðu þola
umbætur á Uxahryggjaleiðinni
ekki langa bið, en jafnvel án
tillits til þess þarf að hraða
vegagerðinni vegna íands-
manna sjálfra, sem bíða þess
að geta ferðast í faðmi blárra
fjalla eins og forfeðurnir, þó
að reiðskjótinn sje af annari
gerð. Fr. B.
Varúðarráðsfafanir
Þjóðverja í Noregi
Frá norska blaðafulltrú-
anum.
FRÁ STOKKHÓLMI hafa
þær fregnir borist frá Noregi,
að Þjóðverjar leggi nú rnikið
kapp á ýmsar varúðarráðstaf-
anir, sjerstaklega að koma upp
flugvöllum og koma sprengjum
fyrir við ýmsar brýr og vegi.
Eins og áður hefir verið skýrt
ffrá, eru þeir að koma upp stór-
um flugvelli á Halsemoen í
Flisa, aðeins 30 km. frá sænsku
landamærunum. Er þar alt að
fyllast af þýskum hermönn-
um. Allir skólar, prestsetur,
mörg hús einstaklinga og jafn-
vel bankann hafa Þjóðverjar
tekið. Þjóðverjar hafa ekki lát-
ið sjer nægja að taka húsin,
heldur hafa þeir brotið skil-
rúmin í þeim í sundur, til þess
að fá stærri salarkynni. Ibú-
unum hefir, með stuttum 'fyr-
irvara, verið skipað að vfir-
gefa hús sín