Morgunblaðið - 11.05.1944, Blaðsíða 2

2
IORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagnr 11. . maí 1944,
Vegna dýrtíðar- og kauphækkana
útsvarshækkun dkveðin 10%
Aðalfundur var haldinn
jí bæjarstjórn Revkjavíkur
i gær og þar samþykt að
jhækka útsvörin í ár um
flO/f frá því, sem gert var
:.ráð fyrir í fj árhagsáætlun
jibæjarins, er samþykt var í
í vetur.
j Voru þar til umræðu til-
lögur sem komið höfðu f ram
é flmdi bæjarráðs áður.
i Hækkunin, sem um er að
ræða, nemur 2% miljón króna.
Allir flokkar í bæjarstjórn
gátu fallist á þessa hækkun út-
Isvaranna, en bæði bæjarfull-
jtrúar Alþýðuflokksins og kom-
Imúnista vildu gera þessa sam-
þykt með skilyrðum, sem meiri
jhluti bæjarstjórnar vildi ekki
íallast á, svo fulltrúar þeirra
flokka greiddu atkvæði á móti
t'llögu Sjálfstæðismanna er til
‘ kom.
lillaga Sjálfstæðismanna,
j Tillaga Sjálfstæðismanna, er
jsamþyk var, er svohljóðandi:
\ „Vegna fyrirsjáanlegra út-
|gjaldaaukíTT>æjarsjóðsins á yf-
irstandandi íjárhagsári vegna
jhækkaðs kaupgjalds og hækk-
jandi verðlags, ákveður bæjar-
Istjórn að útsvör eftir efnum og
ástæðum skv. tekjulið VIII í
fjárhagsáætlun bæjaríns árið
1944 Verði hækkuð um kr. 2.5
miijónirh
Jafnframt samþykt þessari,
ljet Sj álfstæðisflokkurinn bóka
eftirfarandi ályktun:
„Hjá bæjarráði er til athug-
unar með hverjum opinberum
íafskiftum verðí aukið íbúðar-
jhúsnæði í bænum og hefir bæj-
iarráð leitað samvinnu við rík-
jisstjórn um það efni. Að svo
jvöxnu máii þykir ekki tíma-
’ jbært að binda ákveðnar fjár-
jhæðir í þessu skyni, en hins-
jvegar augljóst, að fi’amkvæmd-
lir af hálfu bæjarins eru því háð
;ar, að fje sje fyrir hendi. Þá
Iþykir heídur eigi fært að svo
stöddu að ákveða fjárhæðir til
;niðurgreiðslu stofnkostnaðar
'hítaveitu, en slík niðurgreiðsla
er því aðeins mögúleg, að eígi
verði halli á rekstri bæjarsjóðs.
Loks skal tekið fram, að bæj-
arstjórn hefir eigi á valdi sínu
að segja fyrir um álagning út-
svara en á það bent, að þrátt
fyrir þessa hækkun útsvaranna
Iverður útsvarsstigi á lægri og
miðlungstekjum lægri en á s. 1.
iári".
I
Skilyrðin er feld voru.
Bæjarfulltrúar kommúnista
báru fram breytingartiliögu við
jtillögú Sjláfstæðisflokksins,
þannig að framan við tillöguna
væri þessu bætt við;
; „Bæjarstiórr ákveður að
reisa hundrað eins til tveggja
herbergja íbúðir á þessu ári og
selja þær á leigu“. — Vegna
þessara framkvæmda, o. s. frv.
sje ákveðið að hækka útsvörin
um tilgreinda upphæð og aftan
við tillöguna yrði því bætt, að
bæjarstjórn telji æskilegt, að
þessi ákvörðun verkí ekki til
bækkur.ar á lægstu útsvörin.
Jón A. Pjetursson bar fram
svohljóðahdi tillögu á fundin-
itm: /
Útsvarsstiginn á miðlungs- og
um verður samt
lægri en í fyrra
Andstöðuflokkarnir
vildu samþykkja
hækkunina með
skilyrðum
„Bæjai’stjórnin ákveður að I Gjal. IX, 3—5 Gatnagerð og
vei’ja af tekjum yfirstandandi ’ viðhald kr. 4.700 þús.
Gjal. XIII, 6—18 íþróttir og
leikvellir etc. kr. 500 þús.
,Samt. kr. 6.310 þús.
árs kr. 1.5 miljónum, auk þess
sem þegar hefh’ verið áætlað,
til hússbygginga. Skal því fje
varið til byggingar íbúðarhúsa,
er bærinn síðan leigi húsnæð-
islausu fólki og þeim, er búa í
heilsuspillandi íbúðum. Jafn-
* . . ,
framt skorar bæjarstjorn a rik-
isstjórn og Alþingi að leggja
fram jafnháa upphæð .á móti
bænum, enda sjeu þá húsin
sameign ríkis og bæjar.
Ennfremur ákveður bæjar-
stjórnin að leggja til hliðar kr.
1.000,000 og verja því fje til
þess að greiða niður stofnkostn
að við hitaveituna.
Til að standast þessi útgjöld
ákveður bæjarstjórn, að fengn-
um upplýsingum um niðurjöfn
un útsvara árið 1944, að hækka
útsvarsupphæðina um 2.5 milj-
ónir króna“.
Þessar tillögur voru feldar.
Borgarstjóri tók fyrstur til
máls um tillögur þessar.
Minti hann á það, í upphafi
máls síns, að þegar fjárhags-
áætlunin var samin í vetur, og
bæjarstjórn gekk frá henni, þá
var um það talað, að vel gæti
farið svo, að ástæða yrði til að
hækka útsvörin. Síðan hafa
þau atvik gerst, er gera þetta
óhjákvæmilegt, til þess að bæj-
arsjóði verði tryggilega sjeð fyr
ir þeim tekjum, sem nauðsyn-
legar eru til rekstursins.
í fyrsta lagi hafa verkalaun
hækkað, og í öðru lagi hefir
dýrtíð aukist síðan og þar af
leiðandi hefir vísitala hækkað.
Hækkunin vegna
kaupgjaldsins.
Síðan las borgarstjóri upp
eftirfdtandi skýrslu, sem sýnir
hvaða áhrif breytingar .á vísi-
tölu og kaupgjaldi hafa á út-
gjöld bæjarins.
í fjárhagsáætlun Reykjavik-
ur fyrir árið 1944 eru eftir-
taldir gjaldaliðir að langmestu
leyti bein vinnulaun, þannig að
ef og að svo miklu leyti sem
unnið verður samkv. gjaldalið-
unum, má ætla a, m. k. 75% af
heildarkostnaði gangi til beinna
vinnulauna úr bæjarsjóði.
íJjal. III. 9—11 Sorp- og
götuhreinsun etc. kr. 1.110 þús.
75% af þessari fjárhæð er kr.
4,740 þús.
Húsameistari bæjarins áætl-
ar að ca. 12% af húsbygging-
arkostnaði sjeu yerkamanna-
laun. 12% af kr. 4.7 milj. eru
564 þús., en 4,7 milj. er alls
ákveðnar til húsbygginga í á-
ætluninni.
Sje gert ráð fyrir að veru-
Jegar framkvæmdir verði á ár-
inu, svo sem ráðgert er í fram-
angreindum gjaldaliðum — og
þá ekki síður ef töluvei’t verð-
ur af byggingarframkvæmdum
(skv. XVIII. gjaldalið), sýnist
ekki of mikið í lagt, að áætla
greiðslufjárþörf bæjarins a. m.
k. kr. 1.000.000,00 meiri á ár-
inu vegna hækkunar á verka-
mannakaupi í febrúar síðastl.,
en ella hefði orðið, miðað við
sömu vísitölu og höfð var til
hliðsjónar við samningu fjár-
hagsáætlunar (260).
í þessu sambandi má vekja
athygli á því, að útgjaldaliðirn-
ir um viðhald gatna og til nýrra
'gatna rhunu vera of varlega á-
ætlaðir. Árið 1943 verða þessir
liðir:
Nýjar götur kr. 1.760 þús.
Viðhald gatna — 2.693 —
r
Um útgjöld vegna
hækkandi vísitölu.
—^ Allar greiðslur bæj-
arsjóðs eru áætlaðar kr. 32.346-
100,00 brúttó. Ætla má að vísi-
tölubreyting hafi áhrif á ca.
24.1 milj. krónur af áætluðum
greiðslum bæjarsjóðs á árinu,
eða rjett um 2 milj. krónur á
mánuði að meðaltali.
Hvert stig, sem vísitalan
hækkar frá 260, veldur 0.3846%
greiðsluhækkun ca. kr. 7.700,00
auknum greiðslum á mánuði,
eða rúml. 92 þús. krónum á
árinu.
Vísitölubreytingin, sem þeg-
ar hefir orðið frá fjárhagsáætl-
unarvísitölu -des. 259, jan.—
febr. 263, mars 265, apríl 266)
hefir samkv. þessum reikningi
valdið bæjarsjóði auknum
greiðslum ca. kr. 123.000,00 og
óbreytt vísitala til næstu ára-
móta (266) veldur þá enn rúml.
kr. 323.000 greiðsluhækkun.
Vísitöluhækkun um 2—3 stig'
enn ylli greiðsluhækkun frá
þessum tölum er næmi til ára-
móta kr. 108—162 þús. o. s. frv.
Ef meðalvísitala maí—nóv.
yrði t. d. 269, næmi greiðslu-
aukning bæjarsjóðs á árinu,
vegna vísitölubreytinganna ca.
608 þús. eftir þessum reikningi.
Hjer hefir verið reiknað með
svo til jöfnum greiðslum úr
bæjarsjóði mánaðarlega. Svo
er þó ekki raunverulega, held-
ur eru mánaðargreiðslurnar að
jafnaði meiri er líður á árið.
Verður það/fyrirsjáanlega á
þessu .ári, einkum vegna fyrir-
hugaðra húsbygginga. Þetta
leiðir til þess, að hækltandi vfei
tala er óhagstæðari bæjarsjóði,
þegar á heildarafkomu ársins
er litið, en að framan er gert
ráð fyrir.
í framangreindum athuga-
semdum er ekki minst á „Ým-
isk. sarfrækslu“ bæjarins, svo
sem grjótnám, sandtöku o. fl.,
gjl. V, sbr. Tekjur III. Skv.
fjárhagsáætlun er gert ráð fyr-
ir að tekjur og gjöld vegna slíkr
ar sarfsemi Standist á, en til
þess að svo megi verða, þarf að
hækka verð á því sem fram-
leitt er til samræmis við hækk
að grunnkaup og vísitölu.
Hækkun um 1.6 milj.
er fyrirsjáanleg.
Eftir þessu að dæma, sagði
borgarstjóri að varlega væri á-
ætlað að útgjaldahækkun bæj-
arsjóðs vegna hækkaðs kaups
og dýrtíðar yrði kr. 1.600.000,00
Meiri hluti bæjarstjórnar hef
ir lagt til að hækkun útsvar-
anna yrði nokkru hærri, eða
2 Y2 milj. króna. Endq gæti svo
farið, að vísitalan hækkaði svo,
að þessa fjár yrði þörf. Það er
ekki lengi að koma, þegar t. d.
þess er gætt, að breytingin ein
á smjörverðinu mun hækka
vísitöluna um 2 stig. En raddir
hafa heyrst um það, að ríkis-
stjórnin muni e. t. v. hætta
greiðslum úr ríkissjóði til þess
að halda vísitölunni niðri. Ef
veruleg hækkun verður á vísi-
tölunni, þá mun þessi viðauki
útsyaranna alls ekki nægja.
Sje tekið tillit til þessa, þá
má segja að allvel sje sjeð'fyrir
fjárhag bæjarins. Til bygging-
ar er áætlað allmikið fje, og
mætti gera allmikil átök í þeim
málum, ef ríkisvaldið fæst tíl
þess að taka sinn skerf í að-
gerðum gagnvart húsnæðisskort
inum.
Hvort bæjarsjóður getur
greitt eitthvað af þessa árs tekj
um upp í stofnkostnað Hita-
yeitunnar, fer eftir því hve vel
bæjarsjóður stenst hin daglegu
útgjöld á árinu. Er ekkert hægt
að ákveða um það fyrri en sjeð
verður um útkomu ársins.
En eitt verða allir að háfa
hugfast, að með hækkun á
kaupgjaldi og hækkuðum tekj-
um almennings í krónutali
hljóta dagleg útgjöld bæjar-
sjóðs að aukast og útsvarsálög-
ur að hækka að krónutali líka,
Þess ber þó að geta, að út-
svörin í ár verða ekki eins há
að hundraðshluta af lægri tekj
unum, eins og þau voru í fyrra.
Kemur þetta þó einkum fjöl-
skyldumönnum til góðs, því
frádráttur vegna ómegðar hef-
ir vei'ið aukinn.
Að endingu minti borgar-
stjóri á, að það væri engin
nýjung að útsvörn væru hækk-
uð, frá því sem ákveðið hefði
verið á fjárhagsáætlun. Var
það gert á árinu 1941.
Frá mnræðum.
Sigfús Sigurhjartarson hjelt
því fram, að enda þótt útgjöld
bæjarins hækkuðu er verka-
kaup og dýrtíð hækkaði, og
eðlilegt væri, að útsvör hækk-
uðu þegar kaup hækkaði, þá
vildi hann ekki samþykkja
hækkun á útsvörum, nema með
því skilyrði, að útsvarsviðbótin
færi til byggingar á íbúðarhús-
um fyrir þá, sem Ijelegast hafa
húsnæði nú.
Hann taldi, að tekjur bæjar-
ins væru svo rúmar, að ekki
þyrfti þessa viðbótt til þess að
standast þær framkvæmdir
sem ákveðnar hefðu verið. T.
d. væri hægt að fá miklar um-
framtekjur af því, sem niður-
jöfnunarnefnd hefði lagt á borg
arana umfram útsvarsupphæð
fjárhagsáætlunarinnar lögum
samkvæmt.
En borgarstjóri benti á, að
óvarlegt væri að byggja á því
fje, sem reynslan hefir sýnt að
fer í vanheimtu á útsvörunum,
Jón A. Pjetursson mælti með
sinni tillögu. Hann vildi sem sje
að 1% miljón af útsvarsaukan-
um færi til húsbygginga og bær
og ríki legðu vfram-jafnt til
þessa og ættu húsin saman, en
1 milj. færi í viðbótargreiðslu
á Hitaveitukostnað. Hann vildi
ekki að lögð yrði mikil áhersla
á viðgerðir og viðhald gatn-
anna, en byggingar íbúðarhúsa
yrðu látnar sitja fyrir. ,
Borgarstjóri benti á ályktun
Sjálfstæðismanna, sem bókuð
hefði verið og þeim mun rýmri
sem fjárhagur bæjarins er,
sagði hann, þeim mun betur
getur bæjarsjóður staðið undir
því, að gera bæjarbúum gagn.
Er þeim alvara?
En Jakob Möller benti full-
trúum Alþýðuflokksins og'
kommúnistum á það, að afstaða
þeirra til útsvarsálagningarinn
ar og bygginganna væri ein-
kennileg. Því eftir því sem
tekjur bæjarins aukast, eftir
því gæti bærinn betur risið und
ir útgjöldum til þeirra bygg-
ingaframkvæmda, sem þeir
þættust svo mjög bera fyrir
brjósti. Ef þeir fengju því fram
gengt, að útsvörin yrðu ekki
hækkuð um þessi umræddu
10%, þá einmitt lokúðu þeir
dyrunum fyrir þessu áhuga-
máli sínu. ,