Morgunblaðið - 06.06.1944, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 6. júní 1944,
Sjómannastjettin er verðng veglegrar m entastofnunar
VirðuIeg hátíðarhöld sjómannadagsins
Avarp ríkisstjóra
Hópganga sjómanna á leið npp Laugaveg. — Myndina tók
Ámundi Iljörleifsson.
SJOMANNADAGURINN
var haldinn hátíðlegur í 7. sinn
hjer í Reykjavík á sunnudag'-
inn, eins og til stóð, í góðviðr-
issólskini einhverju því besta,
sem komið hefir á þessu vori.
En nú í fyrsta sinn komu sjó-
rnenn og aðrir bæjarbúar sam-
im á þeim slað á þessum degi,
sem i framtíðinni verður sam-
komustaöur sjómanna hjer í
fteykjavík — við Sjómanna-
kkólann, sem verið er að reisa
ó norðanverðu Rauðarárholti.
Þessi veglega bygging, sem
stendur nyrst á hæðinni, er s.vo
jmikil, að hún er mjög áberandi
í útlínu bæjarins, er blasir við
pjónum manna frá innsigling-
lunni í höfnina. Þó er turn húss-
íns ekki fullreistur enn. Hann
hækkar frá því sem nú er um
eina 14 metra.
Hátíðahöld dagsins hófust
rneð því að kl. 8 á sunnudags-
morgúninrt voru fánar dregnir
að hún á skipum í höfninni og
jsala á merkjum og blaði dags-
ins hófst á götum bæjarins.
j Eftir hádegi söfnuðust svo
Bjómenn saman við Miðbæjar-
harr.asícólann og gengu þaðán
hópgöngu að hinum nýja Sjó-
rnannaskóla á Vatnsgeymishæð
jnni Tíu sjómannafjelög úr
Íteykjavík og Hafnarfirði tóku
pátt í göngunni og gengu hvert
undir sínum jána og íslenska
fánanum. í fararbroddi Ijek
púðrasveit Reykjavíkur undir
istjóm Albert Klahn. — Hóp-
gangan var mjög mannmörg og
virðuleg.
Þegar skrúðganga sjómann-
anna kom upp að skólahúsinu,
var þar saman kominn mikill
fnannfjöldi. En íólk hjelt áfram
að streyma þangað upp eftir, og
dreifði mannfjöldinn sjer um
holtið sunnan undir skólanum.
Vafálaust hafa margir af þeim,
sem þarna voru, aldrei komið
þangað upp eftir síðan skólinn
tók að rísa af grurmi, og sá því
hú í fyrsta sinn hve þarna er
fð rísa mikið og veglegt menta-
ietUr fvrir íslenska sjómanna-
^tjett.
í Svo margt fólk var þarna
saman komið, að það minti,
fnann á mannfjölda Alþingis-
hátíðarinnar 1930 á Þingvöll-,
um.
Við skólann var komið fyrir
upphækkuðum palli, sem var
að lögun eins og skipsstefni og
yar ræðustóllinn þar uppi á. —
Röðuðu fánaberar hinna ein-
.4löku sjómannafjelaga sjer
út frá ræðustólunum, fimm
hvoru megin, en í miðjunni var
horinn hvíti stjörnufáninn,
minningarfáni hinna föllnu sjó-
ínanna: Ein'gylt stjarna fyrir
hvem sjómann, sem látið hefir
lífið í baráttunni við ógnir hafs
íns frá síðasta sjómannadegi.
Sf 'örnn r’VS o r> wiTm/In'ÍCi, 1r
• 4-KlUOÖ.
Áð þessu sinní voru> þær 67,
fákn 63 sjómanna og 4 farþega.
i Minningarathöfnin hófst með
því að Lúðrasve*tin ljek sájm-
inn „Jeg horfi yfir hafið". Þá
.■|ong Hreinn Pálsson frá Hrísey
fneð úndirleik lúðrasveitarinn-
®r „Taktu sorg mína, svala
%aía". — Því næst míntist
þískup íslands, hr. Sígurgeir
4>igurðsson, látinna sjómanna.
iTar ræðá hans þrungin vel-
yilja. söknuði og þakklæti til
íunna föllnu, sem tóku sjer
stoðu á hínum íslenska víg-
velli, þar sem hættan var mest,
þakklæti til þeirra fyrir störf
in í þágu ættjarðarinnar. — A
sama tíma og biskup lauk ræðu
sinni, lagði lítil stúlka blóm-
sveig á leiði óþekta sjómanns-
ins í Fossvogskirkjugarðinum,
en síðan var þögn i eina mínútu.
Þá söng Hreinn Pálsson „Al-
faðir ræður“, með undirleik
lúðrasveitarinnar.
Næst hóf Friðrik Ólafsson,
skólastjóri, athöfn þá, er leggja
skyldi hornstein hins nýja
skóla. Rakti hann sögu bygg-
ingarmálsins, en hún hafði ver-
ið letruð á skinn og sett í blý-
hólk, sem setja átti í horn-
stein skólans.
Þá lagði ríkisstjóri íslands,
hr. Sveinn Rjörnsson, horstcin-
in að skólanum. Var það gert
með þeim hælti, að blýhólk-
urinn var settur inn í holu í
atjddyri hússins, en múrsleinn
setlur þar fyrir og ipúrað yfir.
Framkvæmdi ríkisstjóri það
verk. Þá flulti ríkisstjóri ávarp
og.fer það hjer á eftir:
Ávarp ríkisstjóra,
„Nú mun geymast í horn-
steini þessarar byggingar um
aldur og æfi sú forsaga sjó-
mannaskólamálsins, sem þið
heyrðuð áðan.
Jeg er einn þeirra, sem eiga
því láni að fagna að hafa lifað
gróandann í íslensku þjóðlífi,
sem var svo áberandi fyrir og
eftir a.ldamótin síðustu. í minni
mínu eru geymdar margar á-
nægjulegar myndir frá þeim
tíma.
Seinuslu sex ár aldarinnar
síðustu lá leið mín mikinn hluta
ársins daglega milli heimilis
míns og latínuskólans. Við
skólapiltarnir, sem nokkuð bar
á í lilla bænum sem þá var,
Reykjavík, gengum þessa dag-
legu göngu, ljetlir í spori með
námsbækurnar undir hand-
leggnum. Við mættum þá oft
öðrum skólapiltum, sem líka
gengu með óiámsbækur undir
handleggnum og voru líka farn
ir að setja svip á bæinn. Það'
voru skólapiltarnir í Doktors-
húsinu, sem Markús Bjarnason
var að kenna siglingafræði.
Þeir voru Ijettir í spori eins og
við, en báru þó yfirleilt annan
svip, hvort sem það slafaði af
þeirri reynslu, sem þeir höfðu
þegar fengið af fangbrögðum
við Ægi eða öðru. Það var eins
og skrefin væru fastari og á-
kveðnari, þeir horfðu beint
fram og viljinn brann í augum
þeirra. Manni datt ósjálfrátt í
hug: Þessir menn eiga eftir að
sctja nýjan s\ðp á þjóð og land.
Og svo hefir orðið.
Við munum eftir skúluöld-
inni svokölluðu. Það var eilt
aðalmarkmiðið með stofnun
sjómannaskóians fyrir rúmum
50 árum að skapa skilyrðin til
þeirra framfara um fiskveiðar
okkar, að fiskinn mælti sækja
á djúpmiðin á haffærum þii-
skipum. Það tókst. Menn munu
lengi muna marga frábæra
dugnaðarmenn og sjóhetjur frá
skúluöldinni, bæði þá sem Æg-
ir skilaði ekki aftur að landi
og hina, sem fengu að halda
áfram að bera merkið hátt.
Síðan kom mótorbátaöldin og
togaraöldin. Skólinn var jafn-
an á verði til þess að fullnægja
nýjum framþróunarþörfum.
Loks færðumst við það í fang
að byrja að taka siglingar landa
á milli í okkar eigin hendur.
Jeg hafði sjerstaka aðstöðu til
,- ^
að fylgjast með því, hve vel
íslenska sjómannastjettin reynd
ist þeim vanda vaxin. Þólt
sumum þeim, sem heyra mál
mitt, kunni að þykja það ótrú-
legt, voru fyrir 30 árum marg-
ir menn, innlendir og erlendir,
sem höfðu þá trú — og reyndu
að telja mjer og öðrum trú um
— að.þeim siglingum væri
ekki öðrum trúandi fyrir en
erlendum mönnum. Máske
mætti nota íslenska hásela að
einhverju leyti. En yfirmenn
og vjelstjórar yrðu að Vera er-
lendir.
En við vildum annað. Og
reynslan hefir sýnt, að ekki
hefir orðið skortur á íslenskum
mönnum, sem gátu annast þessi
störf engu síður en erlendir
menn, já, að sumu leyti betur.
í því á sjómannaskólinn sinn
ómetanlega þátt. Kjörorð hans
undir forustu hinna ágætu
skólastjóra og kennara virðist
hafa verið: Áfram, áfram.
Meiri þekkingu, meira starf“.
Þessi bygging, sem nú rís af
grunni, á/að vera umgjörð um
og varpa ljósi á þessi kjörorð.
Hún á að skapa skilyrði tíl
meiri mentunar og betri menl-
unar fyrir íslenska sjómanna-
stjett. Þvj flyt jeg þeim, sem
hjer eiga hlut að máli, inni-
legár árnaðaróskir um gæfu
og gengi þessarar stofnunar.
Dagur sjómanna hefir verið
valinn til þessarar hátíðlegu
athafnar. Það á vel við. Því
hjer má líla ávöxt af starfi ís-
lenskra sjömanna. Og bygg-
ingunni er ællað að eiga mik-
ilvægan þátt í að lfalda merki
íslensku sjómannastjetlarinnar
hátt á lofti.
Það eru, fremur öðrum, ís-
lenskir sjómenn, sem hafa afl-
að þess fjár, sem gerir ríkinu
kleift að reisa þessa myndar-
legu byggingu. Og enginn á-
greinmgur mun vera um það,
að íslenska sjómannastjettin
hefir til hennar unnið einnig
á annan hátl. Með tápi sínu og
dugnaði í sífeldri glímu sinni
við Ægi, hefir hún sýnt og sann
að, að hún er verðug slíkrar
menlastofnunar. Jeg geri ráð
fyrir því, að það eigi eftir að
hlýja mörgum sjómanni um
hjartaræturnar — og okkur
hinum líka — er stefnt er heilu
í höfn í höfuðborg íslands, að
sjá háborg íslensku sjómanna-
stjettarinnar gæfa við himinn
hjer á þessum slað. Og í dimmu
verður hjer á húsinu sá vili,
sem vísar hverju skipi rjelta
leið er það leitar hjer hafnar.
Viti er öryggismerki sem
mönnum þykir vænl um.
En við eigum einnig annað
merki, sem er hvorttveggja í
senn, öryggismerki og eining-
armerki þjóðarinnar. Það er
fáninn. Þótt okkur eigi öllum
að þykja vænt um þetta tákn
einnar og sameinaðrar þjóðar,
þá eiga sjómennirnir hjer
nokkra sjerstöðu. Það fellur í
þeirra hlut að ,,sýna fánann“
á h'öfunum og í erlendum höfn-
um. Þess vegna er okkur svo
mikils virði að vita það að við
eigum sjómannastjelt, sem er
þess megnug að „sýna fánann“
á þann hátt að jafnan megi
segja um skíp sem sigla undir
fánanum okkar: „Þetta skip og
áhöfn þess er íslenskt. Þess
vegna má treysta hvoru-
tveggja“. Jeg hygg að því ljós-
ari sem menn gera sjer þessa
staðreynd, því vænna muni sjó-
mönnunum þykja um fánann,
vegna þeirrar ábyrgðar sem
þeim er falin, að halda uppi
heiðri þessa þjóðartákns okkar,
hvar sem íslenskt far er á ferð-
inni.
Þess vegna á sjerstaklegá vel
við að minnast fánans og sýna
honum virðingu okkar við þetta
tækifæri“.
★
Að ávarpinu loknu gekk
merkisberi sjómanna fram fyr-
ir ríkisstjóra og kvaddi hann
með ísl. fánakveðjunni, en rík-
isstjóri sýndi fánanum sjer-
staka virðingu. Lúðrasveitin
ljek: „Rís þú unga íslands
merki“.
Þá fluttu ávörp: Siglingamála
ráðherra, Vilhj. Þór, en Lúðra-
sveitin ljek „ísland ögrum
skorið“, fulltrúi sjómanna, Sig-
urjón Á. Ólafsson, leikið „ís-
lands Hrafnistumenn“, fulltrúi
útgerðarmanna, Kjartan Thors,
leikið „Gnoð úr hafi skrautleg
skreið“, og fulltrúi F. F. S. í. í
byggingarnefnd, Ásgeir Sigurðs
son, leikið „Hornbjarg“, lag
eftir Pál Halldórsson.
Næst afhenti Henry Hálfdán
arson, form. Sjómannadags-
ráðs, björgunarverðlaun Sjó-
mannadagsins, en þau eru af-
hent fyrir mesta björgunaraf-
rek unnið á sjó frá síðasta Sjó-
mannadegi. Að þessu sinni
hlaut Þorsteinn Jóhannesson,
skipstjóri á v.b. „Jóni Finns-
syni“ og skipshöfn hans þau,
fyrir frækilega björgun skips-
hafnarinnar á v. b. „Ægi“, 12.
febr. s. L, sem mönnum mun
enn í minni. — Síðan voru af-
hent verðlaun fyrir íþrótta-
kepni, en lúðrasveitin ljek að
því loknu þjóðsönginn, „Ó, guð
vors lands“.
Iþróttakepni Sjómannadagsins.
Helgafell vann Fiskimann
Morgunblaðsins.
Kappróðurinn fór fram á
Rauðarárvíkinni s. 1. laugardag,
Varð skipshöfnin á b.v. Helga-
felli hlutskörpust á 4:12,7 mín.,
sem er glæsilegt nýtt met. Önn
ur var skipshöfnin á Belgaum
og skipshöfnin á Venusi nr. 3.
Kept var um Fiskimann Morg-
unblaðsins, sem er farandgrip-
ur. Þetta er í annað sinn, sem
Helgafell vinnur hann. Enn-
fremur vann Helgafell róðrar-
fánann, sem veittur er fyrir
skemstan tíma. ■—■ „Freyja“
varð hluískörpust af smærri
skipunum. Þar var képt um
June Munktell-bikarinn.
I reipdrætti keptu þrjár skips
hafnir, af b.v. Helgafelli, og
strandferðaskipunum Esjunní
og Súðinni.. Sigraði Helgafeli
Súðina á 3:26,0 mín. eftir afar
harða kepni og Esju eftir 1:26,6
mín. — Esja vann síðan Súðina.
Stakkasundið vann Jóhann
Guðmundsson, á 2:54,9 mín. 2;,
var Valur Jónsson og 3. Finn-
ur Torfason. — Björgunarsund
Framlr. á 5. síðu