Morgunblaðið - 16.07.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 16. júlí 1944
JMofðnttMtaftifr
0
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmimdsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
!!
íí
Sogsvirkjunin nýja
SOGSVIRKJUNIN NÝJA er önnur stærsta virkjun,
sem framkvæmd hefir verið hjer á landi, en fyrsta virkjun
við Ljósafoss var hin stærsta. Hin nýja vjelasamstæða,
sem nú er komin, á að framleiða 5500 kílówött. Vjelasam-
stæðurnar tvær, sem fyrir eru, framleiða samtals 8800
kílówött og Elliðaárstöðin 3200 kw. Svo raforkan eykst,
þegar nýju vjelarnar verða teknar í notkun, úr 12000
kílówöttum í 17.500 kílówött.
En hjer er ekki nema hálf sögð sagan. Því jafnframt því,
sem rafmagnið hefir nú svo mjög verið aukið, hefir Hita-
veitan komist á. Samsvarar hún sem hitagjafi 30.000 kíló-
wöttum. Svo Reykjavíkurbær hefir nú aflgjafa til heim-
ilisnota, iðju og herbergjahitunar, er samsvarar 47.000
kílówöttum. Akureyrarbær einn mun hafa svipaða virkj-
un, borið saman við fólksfjölda, þegar viðbótarvirkjun við
Laxá er lokið.
En þó framþróunin í rafmagnsmálum Reykjavíkur hafi
verið þetta ör, fer því fjarri, að hjer verði staðar numið.
Viðbótarvirkjunin við Sogið er ekki fyrr komin í notkun,
en rafmagnsstjóri leggur fram stórfeldar fyrirætlanir um
nýja rafmagnsstöð, sem á að geta komist upp á næstu
árum og framleiða 26.000 kílówött, en sú stöð á að vera
rekin til þess að fullnægja rafmagnsþörf þær stundir
sólarhringsins, sem álagið verður mest, t. d. meðan bæjar-
búar elda mat sinn o. s. frv. Yrði þá orkan samtals sem
svarar 73.000 kílówött.
Þeir menn, sem alt hafa á hornum sjer, og leggja ekkert
til málanna nema sífelt nöldur um það, sem aðrir gera,
loka augunum fyrir öllum þeim erfiðleikum, sem altaf
verða á vegi smáþjóðar við stórfeldar framkvæmdir, geta
að ósekju haldið áfram rifrildi og nöldri um hægfara fram
kvæmdir bæjarstjórnar í rafmagnsmálunum. En rök fyrir
máli sínu geta þeir ekki fært, sem málstað þeirra kemur
að gagni. Allir þeir, sem vilja beita sanngirni, hljóta að
viðurkenna, að hjef hefir verið vel unnið og hyggilega.
Þó margskonar styrjaldarerfiðleikar hafi tafið viðbótar-
virkjun við Ljósafoss um nokkra mánuði eða hátt í eitt
ár, breytir það engu um þann heildarsvip framkvæmda
og fyrirhyggju, er bæjarstjórn Reykjavíkur hefir sýnt í
þessum málum, með leiðsögn og undir forystu núverandi
r af magnsst j óra.
„Stíl“ - ismi
ÞAÐ ER að sjálfsögðu eitt veigamesta atriði stjórn-
málanna á hverjum tíma, hvernig best verði hagað fram-
leiðslustarfseminni í landinu.
Viðhorf Sjálfstæðismanna til þeirra mála hefir jafnan
verið það, að fyrst og fremst beri að stefna að því að fram-
leiðslustarfsemin og annar atvinnurekstur sje rekinn með
því sniði, er afla muni þjóðinni í heild mestra fjármuna.
í síðasta blaði Tímans eru þessi mál rædd frá sjónar-
miði ritstjóra þess blaðs. Þar segir m. a.: „Sjálfstæðisfl.
vill að atvinnureksturinn sje rekinn af nokkrum stóriðju-
höldum, landbúnaðurinn í Korpúlfsstaðastíl, sjávarút-
vegurinn í Kveldúlfsstíl og verslunin í Björns Ólafssonar
stíl“. Það vantar ekki ,,stílinn“ hjá ritstjóranum! Sjálf-
stæðisfl. hefir að vísu átt í höggi við Framsóknarfl. um
það, að bændurnir fengju að eiga jarðir sínar sjálfir, en
þyrftu ekki að vera leiguþý á ríkisjörðum, þótt flokkurinn
hafi ekki gert kröfu um það, að hver bóndi byggi Korp-
úlfsstaðabúi. Um verslunina hefir flokkurinn lýst yfir,
að hann „fylgi frjálsri verslun einstaklinga og fjelaga.
Hann telur samvinnuverslun þarfa og heilbrigða. Hann
telur að einkaverslun og samvinnuverslun eigi að starfa
í frjálsri samkepni á jafnrjettisgrundvelli“. I atvinnu-
rekstri alment hefir flokkurinn bent á hlutdeildarfyrir-
komulagið sem heppilega leið til aukins öryggis og jafn-
vægis.
Þetta er að vísu annar „stíll“, en Tímaritstjórinn hverf-
ur sennilega ekki frá sínum alkunna „stíl“-isma.
Kveðskapur
Símonar dala-
skálds
Sveinn Árnason fiskimats-
maður skrifar blaðinu:
GUÐMUNDUR HAGALÍN
mintist á það í Alþýðublaðinu á
laugardaginn að einhverjir list-
elskir ljóðvinir ætluðu að gefa út
úrval af ljóðagerð Símonar Dala-
skálds, og að glampað hefði á eitt
hvað af „gullkornum“ hans í út-
varpinu nýlega. Það hafði farið
framhjá mjer, en við þetta rifjað
ist upp fyrir mjer, að Símon
gerði um mig nokkrar vísur, sem
hafa ekki verið prentaðar fyrr,
og líklega orðið of seint, ef aetl-
ast væri til að þær kæmi til
greina við úrvalið.
Jeg var 10 ára gamall þegar
jeg sá Símon fyrst, vestur í Arn-
arfirði, og þá kvað hann um mig
þessa vísu:
Fluggáfaður, fögrum hlaðin
blóma,
hugnast lýðum, hlynur fjes,
hann Sveinn blíður Jóhannes.
Mjer fanst þetta vel kveðið, lýs
ingin af mjer falleg og þótti mik
ið til vísunnar koma. En svo mint
ist mamma mín þess að Símon
hafði 12—14 árum áður ort vísu
um Jóhannes Hjartarson, og hún
var svona:
Fluggáfáður, fögrum hlaðinn
blóma,
hugnast lýðum, hlynur fjes,
Hjartar niður, Jóhannes.
Ekki vil jeg neita því, að held-
ur fanst mjer minna til um vís-
una mína á eftir. En 3 árum
seinna bar fundum okkar Símon
ar aftur saman, og nú skrifaði
jeg upp jafnóðum alt, sem hann
orti á þeim bæ og það var ekki
lítið, enda fjekk jeg þessa vísu
að ritlaunum:
Meður prýði ljóð fram les,
líka skrifað getur,
hyggjufríður, hlynur fjes,
hann Sveinn, blíður, Jóhannes.
HAFI JEG SÍÐAR, eins og alt
af getur þó komið fyrir, efast um
ástsældir, fríðleik hyggju minn-
ar og blíðlyndi mitt, þá hefi jeg
varla þurft annað en minnast
skáldsins, sem aftur og aftur kom
auga á þessa. eiginleika mína
þegar jeg var drengur, enda hefi
jeg altaf geymt þessi „gullkorn“
Símonar, eins og Matthías vildi
láta gera.
En svo heimsótti Símon mig á
Seyðisfirði rúmum 20 árum síð-
ar og þáði hjá mjer beina, og
ekki eingöngu þurrmeti. Hann
ortí kynstrin öll, talaði í ljóðum,
en ekki örlaði á ljóðlínum þeim,
sem voru mjer svo hugþekkar og
gamalkunnar. Jeg gat þess þá,
að hann gleymdi því sennilega
að jeg hjeti Sveinn Jóhannes,
og ekki væri nú úr vegi, að hann
reyndi að koma nafninu laglega
fyrir í síðustu hendingu næstu
vísu. Þá kom þessi:
Fiskimats- er maður hjer,
magnaður við ástavjes,
hyggjufríður, blómann ber
burðugur Sveinn Jóhannes.
Jæja, hún var ekki eins góð og
jeg bjóst við og þó í sama andan
um, ef svo mætti að orði kveða,
og sýnir það líka að Símon var
ekki við eina fjöl felldur, og er
það reyndar alkunnugt.

Stytta af „föður
Reykjavíkur“.
FYRIR NOKKRUM vikum bar
jeg fram þá hugmynd, eða rjett-
ara sagt áskorun til verslunar og
iðnaðarmanna hjer í bæ, að þeir
héefust handa um að reisa Skúla
Magnússyni fógeta og föður
Reykjavíkur, fagran minnisvarða
í höfuðstaðnum.
Nú sje jeg það í blaði, að sam-
tök stórkaupmanna hjer í bæ, eru
þessu máli hlynt og ennfremur
er í sama blaði skýrt frá því að
hinn ötuli forvígismaður verslun
armannasamtakanna, Hjörtur
Hansson, hafi fyrstur átt hug-
myndina að því að Skúla yrði
reistur hjer minnisvarði og hafi
hann ætlast til að stytta hans
yrði við væntanlega byggingu
verslunarstjettarinnar hjer í bæn
um. (Jeg veigra mjer við að kalla
það höll, því hallarnafnið er að
verða svo leiðinlega algengt, en
margir vonast til, að þessi fyrir-
hugaða bygging verslunarmanna
verði tekin með í „halla“-fárinu,
sem gengið hefir aðallega í hug-
um manna undanfarin ár).
Hjörtur Hanson og hverjir þeir
aðrir menn, sem vinna að þessu
máli eiga fyrir það þakkir skyld
ar. Það væri ekki úr vegi, að
minna þá á, sem hafa áhuga fyrir
að halda minningu Skúla á lofti,
að þann 9. nóvember á hausti
komanda verða 150 ár liðinn frá
því Skúli fógeti ljest.
40 ára gamalt áhuga-
mál. *
GAMALL REYKVÍKINGUR
hitti mig í gær og sagði: „Þú ert
að tala um mál, sem jeg hefi haft
áhuga fyrir s. 1. 40 ár og sem var
mikið rætt hjer skömmu eftir
aldamótin. Á jeg við sporbraut-
irnar. Þetta mál var rætt í Iðn-
aðarmannafjelaginu og það kom
maður vestan frá Ameríku til að
kynna sjer þetta mál. Það var
lika þá talað um að leggjfc spor-
braut milli Reykjavíkur og Hafn
arfjarðar. En aldrei varð úr
framkvæmdum í þessu, frekar en
svo mörgu öðru. Reykjavík var
talin of fámenn -til þess, að þetta
gæti borgað sig. Þá var ekki raf-
rnagnið. En síðan þetta mál var
á döfinni hefi jeg altaf verið
„járnbrautarmaður“, sagði sá
gamli.
Hætta á ferðum.
„ÞÚ ERT að skrifa um ruslið
meðfram vegunum, flöskubrot-
inn og fleiru, .Víkverji minn“,
skrifar einn af gömlu kunningj-
unum okkar hjer í dálkunum.
„Rjett er mælt hjá þjer í þeim
efnum, sem svo mörgum fleirum,
en má jeg ekki benda á eitt, sem
er það alhættulegasta. Það er þeg
ar menn kasta flöskum í ár og
læki við alfaravegi.
„Nú skal jeg segja þjer sögu
um kunningja minn, sem var á
ferðalagi úti á landi í fyrrasum-
ar. Hann og ferðafjelagar hans
aðu við læk einn, ekki langt frá
þjóðveginum. Hann ætlaði að
fara að sækja vatn í lækinn, en
hrasaði í læknum og greip fyrir
sig höndum. Lenti hann þá með
aðra hendina á flöskubroti, sem
var þarna i læknum og skar sig
gríðarlega mikið á einum fingri.
Varð hann frá vinnu lengi eftir.
„Þetta slys hefði ekki komið fyr-
ir, ef einhver hugsunarlaus mað-
ur hefði ekki kastað flösku þarna
í lækinn“.
Náungans-kærleikur
ÞAÐ ÞARF mikla fórnarlund
til að leggja hart að sjer af ein-

skærum náunganskærleika. Það
eru jafnvel til menn, sem vilja
vinna það til að verða sjer til
skammar, ef vera skyldi að þeir
gætu gert nágranna sínum ein-
hvern greiða. Þeir eru boðnir og
búnir til að leiðbeina og leið-
rjetta það, sem miður fer hjá öðr
um, eða sem þeim finst fara á
annan veg en þeir vilja.
Ein sála úr þessum „hjálpræð-
isher“ skrifar grein í blað eitt
hjer í bænum í gærmorgun og
gerir pistlana mína að umtalsefni
Er þar margt fallega sagt um þá,
„sem hjer með kvittast fyrir“. En
höfundi greinarinnar er augsýni-
lega mikið niðri fyrir er hann
skrifar, en á bágt með að koma
því, sem hann ætlar að segja, á
pappírinn. Árangurinn verður
líka þágborinn, því það er ekki
nokkur lífsins leið að botna í því
hvað maðurinn hefir ætlað sjer
að segja, eða hver tilgangurinn
er með greininni.
Þeir, sem til þekkja, kippa sjer
víst ekki upp við það og trúi jeg
að ritstjórar blaðsins, sem grein-
in birtist í hafi hrósað happi yf-
ir að þetta var ekki nema rúm-
lega dálksgrein í stað langhunds
í tveimur, þremur blöðum. Hefir
vonandi ekki þurft í þetta skipti
að fá flokksstjórnarsamþykt til
þess að fá greinina birta í blað-
inu.
Ýmsar hvatir.
ÞAÐ VIRÐIST vera ýmislegt
gott í þessu skinni, sem er að ráð
leggja mjer og öðrum hvernig
við eigum að haga okkur í þessu
og hinu. En það eru augsýnilega
ýmsar hvatir, sem berjast um í
sálartetrinu. Það er nú fyrst og
fremst fórnarlundin, en það er
eins og um leið skjóti fyrir ör-
litlum öfundsbroddi, því illgirni
vil jeg varla kalla það.
Vandlætarinn telur upp nokk-
ur mál, er lesendur mínir og jeg
höfum látið til okkar taka hjer í
pistlunum. Er það rjett frá skýrt
í aðalatriðunum: Fánamálið og s.
frv. Hann gleymir mörgum mál-
um, en einkanlega sakna jeg
eins — en það er þjóðleikhúsmál
ið. Getur verið að það hafi fallið
úr af ásettu ráði? Það er nefni-
lega fleira, sem minst var á í $am
bandi við leikhúsmál bæjarins,
sem kom illa við suma menn.
Það er ekki venja mín, að
svara mönnum, sem hafa verið
að narta í pistlana mína. Vinsæld
ir þeirra eru nokkrum mönnum
þyrnir í augum. Það verður að
hafa það.
Þetta er reiðilaust sagt, en í
fullri alvöru. Það er fallegt að
bera umhyggju fyrir náungan-
um, en menn ættu ekki að láta
það hlaupa með sig í gönur, frek
ar en annað.
Minntist Barna-
spítalasjóðsins
á sextugsafmælinu
ÞEKTUR BORGARI þessa
þæjar færði nýlega Barnasjóði
Ilringsins kr. 4000,00 (fjögur
þúsund krónur), í tilefni sex-
tugsafmælis. er hanrf átti í
júní s.l. — Hann ljet þess
getið um leið, að í stað ^aess
að verja fje þessu til veislu-
halda, þ:i vildi hann láta hin
mörgu sjúku börn njóta þess
óg hvatti um leið aðra er eiga
merkisafmæli. að gjöra slíkt
hið sama.