Morgunblaðið - 23.07.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 23. júlí 1944.
JMtflgtlttMftMfr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar GuSmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbðk.
Sönnun og forsjón
!!*
MIKLAR FRJETTIR hafa borist frá Þýskalandi. For-
ingjanum alvalda, Adolf Hitler, á að hafa verið sýnt bana-
tilræði að tilhlutun nokkurra herforingja, er hafi með
því gert tilraun til uppreisnar gegn nasistastjórninni.
Sumir draga að vísu í efa, að frjettir þær sjeu sannar,
þótt þeim hafi verið útvarpað frá Þýskalandi og verið
geti um að ræða lið í hinum furðulegustu áróðurssjón-
hverfingum nasismans.
Hvað sem sannleiksgildi fregnanna líður, eru þær að
öðru leyti táknrænar. Hitler ávarpar þýsku þjóðina í út-
varpi eftir tilræðið. Hann segist gera það til þess að sanna
þjóð sinni, að hann sje enn á lífi. Og hann þakkar hinni
guðlegu forsjón fyrir að hafa staðið vörð um líf sitt, nú
eins og altaf áður. Hann er að vísu ekki þakklátur sjálfs
sín vegna fyrir lífgjöfina, þvert á móti, — líf hans er ekki
nema áhyggjur og strit, — en þjóðarinnar vegna finst
honum ástæða til að þakka fyrir að lífi hans var þyrmt,
það var henni fyrir öllu.
Hugsum okkur nú þjóðhöfðingja eða pólitískan valda-
mann í lýðræðisríki þurfa að koma fram í útvarpi til þess
að sanna þjóðinni hjervist sína á jarðríki! Þvílík fjar-
stæða! Og hugsum okkur enn pólitískan valdamann í
lýðræðisríki tala eins og geðbilaður maður um þá guðlegu
forsjón, er sje svo miskunsöm, allra vegna nema hans
sjálfs, að vernda líf hans svo þjóðin ekki glatist! Er það
minni fjarstæða?
En alt er þetta enginn hjegómi, heldur kaldhæðið tákn
tímanna, þar sem veröldin hefir öðrum þræði umhverfst,
glatað persónulegum þroska einstaklinganna, er hefir
sogast upp í sefjaða múghyggju, sem er eins og reir af
vindi skekinn fyrir göldrumlíkri áróðurstækni.
Alt minnir þetta okkur á að barátta lýðræðisaflanna,
sem nú er háð í heiminum, hefir göfugt markmið — að
vernda frjálsa hugsun einstaklinganna, sjálfstæða tilveru
þeirra og frelsi þjóðanna.
Öryggi gjaldeyrisins
SEÐLAVELTAN hjer innanlands hefir síðari árin verið
æði glögg spegilmynd af þeirri útþenslu, sem hefir átt
sjer stað í fjármálastarfsemi þjóðarinnar.
Árið 1939 nam meðalseðlaveltan rúmum 12 milj. króna.
Árið 1940 nærri 17 milj. króna. Árið 1941 35 milj. króna.
Árið 1942 71 milj. króna og síðast liðið ár er meðalseðla-
veltan nærr 117 milj. króna og komst hæst 30. desember,
upp í 145 milj. króna.
Hjer er um risaaukningu að ræða. Mörgum ofbýður
og telja að með slíkri seðlaútgáfu sje að því stefnt, að
gera peningaseðlana einskis virði. Slíkur misskilningur
er hættulegur, þar sem hann dregur úr sparðnaðarlöng-
un manna og örfar sóun og ógætilega meðferð fjármuna.
Pjetur Magnússon, bankastjóri, vjek að þessu atriði í
útvarpserindi, er hann hjelt um banka- og fjármál ekki
alls fyrir löngu. Þar segir hann m. a.: „Hjá oss er þetta
nú þannig, að seðlaútgáfan er að mjög litlu leyti trygð
með gulli. Hins vegar á Landsbankinn nú innstæð-
ur í Bretlandi og Bandaríkjum Norður-Ameríku, er nem-
ur margfaldri seðlaútgáfunni. Allar þessar innstæður
standa sem trygging fyrir seðlaútgáfu bankans. Svo
framarlega sem menn því trúa á fjárhagslegt sjálfstæði
þessara tveggja heimsvelda í framtíðinni, má það ljóst
vera, að íslensk seðlaútgáfa — þótt há sje — er nú mjög
vel trygð og betur en hún nokkru sinni áður hefir verið.
Ef ekkert ófyrirsjáanlegt kemur fyrir, eru það'því sjálf-
skaparvíti af versta tagi, ef hrun þarf að verða á íslensk-
um gjaldeyri”.
Þetta þurfa menn að hafa í huga, þeir mörgu, sem nú
hafa meiri möguleika en nokkru sinni fyrr til þess að spara
fje — og allra síst mætti það henda, að eyðilegging marg-
víslegra fjárhagslegra möguleika, sem nú eru fyrir hendi
hjá þjóðinni, ætti eftir að verða okkar eigið sjálfskaparvíti.
Þjóðverjar hóta
ítölum illu
London í gær.
ALBERT von Kesselring hers
höfðingi hefir í dagskipan til
hermanna sinna skipað, að taka
skuli gisla á þeim slóðum, þar
sem skemdaverk eru unnin og
brenna hús, þar sem árásir eru
gerðar á þýska hermenn.
Stefani-frjettastofan, sem er
undir eftirliti Þjóðverja, birti
í dag skipunina. Þjóðverjar
eiga ,,að hefja ráðstafanir, sem
duga, gegn flokkum vopnaðra
uppreisnarmanna, skemdar-
verkamanna og glæpamanna,
sem með athæfi sínu hafa á-
hrif á gang styrjaldarinnar og
trufla alla reglu meðal almenn-
ings.
Að taka gisla, vissa hundr-
aðstölu, á þeim slóðum, þar
sem sannað er, að hafist við
flokkar vopnaðra manna, og
skjóta þessa gisla, hvenær sem
skemdaverk eru unnin á þess-
um stöðum.
Að gera gagnráðstafanir, sem
jafnvel gangi svo langt að
brenna til grunna hús á þeim
stöðum, þar sem árásir eru gerð
ar á hernaðarbækistöðvar Þjóð
verja.
Að hengja á torgum úti alla
þá, sem sekir hafa gerst um
að vega þýska hermenn, og alla
forsprakka uppreisnarflokka.
Að láta sæta ábyrgð íbúa
staða, þar sem talsíma- eða rit-
símalínur hafa verið rofnar eða
skemdaverk unnin, sem miða
að því að teppa samgöngur á
vegum úti, til dæmis með því
að dreifa þar glerbrotum og
nöglum, skemma brýr o.s.frv.“.
Vísitasíuför um
Austur-Skaffafells-
prófastsdæmi
BISKUPINN yfir Islandi
kom síðastliðinn miðvikudag
heim úr 9 daga vísitasíuför
um Austur-Skaftafellspró-
fastsdæmi.
Vísiteraði biskup allar 5
kirkjur prófastdæmisins, og
var prófasturinn, sjera Eirík-
ur Iíelgason í Bjarnarnesi,
viðstaddur allar vísitasíurnar.
Voru vísitasíuguðsþjónust-
urnar mjög vel sóttar og fólk
mjög ánægt yfir komu bisk-
ups.
Vísitasíurnar fóru þannig
fram, að biskup prjedikaði
og flutti svo í messulok er-
indi til safnaðanna um nauð-
syn kirkjulegrar starfsemi og
hvernig ætti að auka hana og
efla.
Bandaríkjamönnum
gengur vel á Guan
Washington í gær :
FREGNIR frá innrásinni á
,Guam herma, að sókn Banda-
ríkjamanna gangi að óskum,
en að mótspyrna .Tapana fari
harðnandi eftir því, sem am-
eríski herinn sækir lengra
inn á eyna.
Það er talið, að .Tapanar
hafi um 20,000 manna her
á eynni.
verji óhripar:
'l/Jr clciql c
^„;..;..;..;..;„;..X~X“X*<"X~X*<~X“X**X"X1
cicýiecýci
Góð og nauðsynleg
bók.
NÝLEGA barst mjer í hendur
bók, sem jeg vil kalla góða bók
og nauðsynlega, þó hætt sje við,
að ekki verði allir á sama máli,
því að bókin er eingöngu ætluð
einni stjetta manna, en það eru
menn, sem aka bilum. Bókin
heitir líka Bílabókin.
Jeg tel alveg víst, að þeir
menn, sem eigá eða aka bílum,
lesi þessa bók eins og „róman“
og „hætti ekki fyrr en þeir eru
búnir með hana“, eins og rit-
dómarar komast stundum að orði
•
Meðferð vjela og
verkfæra.
ÞAÐ HEFIR verið sagt — og
jeg hygg rjettilega — að íslend-
ingar sjeu trassar í meðferð verk
færa og vjela. Víða sjást þess
merkin. í bæjunum og úti á
landi. Landbúnaðarverkfærin við
suma sveitabæina eru ekki ávalt
í góðu standi. Sumir hirða ekki
um að taka þau í hús yfir vet-
urinn og þau ryðga niður í öll-
um veðrum.
En svo skulum við snúa okkur
að bilabókinni á ný.
í þessu litla en snotra kveri er
sagt á skemtilegan og auðskil-
inn hátt, hvernig fara á með bíla
og alt, sem að bílum lýtur. Það
er bent á, hvernig spara má
bensín og hjólbarða og hvernig
bíllinn getur enst eigandanum
lengur með rjettri meðferð. Alt
eru þetta mikilsverð atriði ein-
mitt nú.
Þá eru í bókinni lög og reglu-
gerðir, sem þá menn varða, er
stunda akstur og hollráð allskon
ar um hitt og þetta. Stórt landa-
brjef af íslandi með vegakerfinu
og vegalengdum, fylgir.
•
Bók, sem bílstjórar
ættu að læra.
ÞAÐ er svo vel frá þessari bók
gengið að mjer finst ástæða til
að geta hennar hjer og benda
bílstjórum á hana. Sjerstaklega
ættu þeir menn, sem eru að byrja
að aka bílum að kynna sjer efni
Bílabókarinnar.
Það væri öryggi í því, ef menn,
sem eru að læra að fara með bíl,
yrðu látnir læra bók þessa og
skila efni hennar til prófs, er
þeir fá ökuskírteini.
Ómur frá vinsællri
rödd.
ÞULIR RÍKISÚTVARPSINS
líj'inu
♦X"X"X"X"X"X"X"
hafa löngum fengið misjafna.. askjanna, þá sje hægt að fá það
dóma. Sumir verið hafnir til skýj
anna og notið almennra vinsælda
um land alt. Aðrir hafa verið
úthrópaðir strax á fyrsta degi:
Sumir hafa neyðst til að hætta
lestri j útvarp eftir stuttan tíma
vegna þess að rödd þeirra hlaut
ekki náð „í eyrum hlustenda".
Einhver vinsælasti þulur, sem
starfað hefir við Ríkisútvarpið
var Sigrún Ögmundsdóttiir, sem
starfaði í 7 ár við útvarpið og
varð vinsælli með hverju árinu.
En svo tók hún upp á því að
gifta sig. Maður hennar er sænski
söngvarinn Sigurd Björling og
það eru nú mörg ár síðan hún
flutti til Svíþjóðar og langt síðan
heyrst hefir í þessum gamla vin-
sæla þul.
Hjer á dögunum barst mjer
úrklippa úr sænsku blaði, sem
sem birti viðtal við Sigrúnu Björ-
ling og starfsemi hennar í útvarp
inu íslenská og mjer datt í hug,
að segja lesendum mínum frá
þssum ómi frá hinni vinsælu
rödd.
Því ekki kvenþul?
í SVÍÞJÓÐ þekkast kvenþulir
ekki í útvarpi. í áminstu samtali
við frú Sigrúnu er nokkuð rætt
um það atriði. Sigrún telur rjetti
lega, að það geti farið vel á því,
að konur lesi upp í útvarp og
bendir á þá staðreynd að í Ítalíu
tíðkist það mjög, að konur sjeu
útvarpsþulir.
Skömmu eftir að Sigrún hvarf
frá útvarpinu kom annar kven-
þulur, ungfrú Ragnheiður Haf-
stein og Varð vinsæl mjög, en
einnig hún lagði starfið niður.
Við höfum því reynsluna fyrir
því, að kvenþulir geta verið á-
gætir í útvarpi. En því hefir
þetta ekki verið reynt síðan? Það
myndi vera góð tilbreyting í út-
varpinu, ef þar kæmi falleg
kvenmannsrödd. Aðalþulirnir
tveir, sem nú lesa í útvarpið, eru
að mörgu leyti góðir, en jeg spái
því, að útvarpshlustendur myndu
taka því með þökkum, ef hægt
væri að fá góðan kvenþul til til-
breytingar.
•
Vöruvöndun. —
Gott fordæmi.
ÍSLENDINGAR hafa á hinum
síðari árum komist alllangt í
margskonar iðnaði og fram-
leiðslu. Hjer á landi eru nú fram
leiddar vörutegundir, sem áður
þótti sjálfsagt að sækja til út-
landa og jafnvel talið, að ekki
væri á færi íslendinga að búa til.
í sumum efnum hefir íslensk-
um iðnaðarmönnum tekist vel og
það svo vel, að framleiðsla þeirra
gefur samskonar erlendri fram-
leiðslu ekkert eftir. Á öðrum
sviðum hefir miður tekist, eins
og gengur.
Nú á tímum „selst alt“ hjer á
landi. Almenningur hefir mikið
fje handa á milli og algengara
er, að ekki sje hægt að fullnægja
eftirspurninni, en að framboð
sje mikið á framleiðsluvörum.
Það er því freistandi fyrir fram
leiðendur, sem eiga við fólksfæð
og hráefnaskort að stríða, að láta
skeika að sköpuðu með fram-
leiðsluna, hvernig hún er úr
garði gerð, þó það sje miður
heppilegt með tilliti til vinsælda
og framtíðarsölu. j
Það er því gleðilegt að sjá, þe*g
ar innlendar verksmiðjur fara
að eins og t. d. sælgætisgerðin
Freyja, sem lætur miða inn í
konfektöskjur, sem seldar eru
frá verksmiðjunni, til þess að
gefa mönnum til kynna, að ef
eitthvað sje bogið við innihald
leiðrjett og bætt. Þetta gera
ekki nema firmu, sem vita að
þau framleiða góða vöru og vilja
að viðskiftavinirnir fái vöruna
óskemda. Og fordæmið er gott.
•
Adam og Eva.
FULLTRÚAR á landsfundi
kvenna, segir i Útvarpstíðindum,
voru boðnir til forsetahjónanna
að Bessastöðum. Meðal þeirra var
ungfrú Laufey Valdimarsdóttir.
Á leiðinni heim að Bessastöðum
spunnust fjörugar umræður
milli hennar og bílstjóra þess, er
ók hennar bíl.
Að lokum varð bílstjóranum
að orði:
— Eitt er þó víst, að guði al-
máttugum hefir þótt meira koma
til mannsins en konunnar, því
fyrst skapaði hann manninn, en
síðan konuna.
— Ekki sannar þetta yðar mál,
sagði Laufey. — Á einhverju
varð hann að æfa sig, áður en
hann skapaði almennilega mann-
eskju.