Morgunblaðið - 12.08.1944, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 12, ágúst 1944.
„O, svei!“ Bóndinn fyllti
munninn af hráka og miðaði
beint á pallinn. „Hann gerir
ekkert fyrir okkur, þitt feita
svín, sem við gætum ekki gert
betur sjálfir“.
Hann spítti og hitti á skó
Nikulásar. Nikulás tók vasaklút
upp úr vasa sínum, þurkaði af
skónum og henti síðan vasa-
klútnum.
„Ertu orðin snarvitlaus!“
hrópaði ráðsmaðurinn, sem nú
var orðinn alvarlega hræddur.
„Þú hlýtur að vera genginn frá
vitinu, ef þú ekki sjerð, hvað af
þessu leiðir".
„Vertu rólegur, Dirck“, sagði
Nikulás, og reis á fætur. Hann
horfði rólega á litla hópinn fyr
ir neðan pallinn. Hið eina, sem
bar vott um geðshræringu hans,
var, að nasavængirnir þöndust
út. „Það mun sennilega gleðja
ykkur að fá að vita, að þar eð
tilfinningar Klaas Beecker eru
þannig, þarf hann ekki lengur
að dvelja á landi mínu. Hann
mun yfirgefa Heiðarbæinn
snemma í fyrramáli. Hann og
fjölskylda hans munu án efa
finna land í vestri, sem hæfir
þeim frekar, þár sem hvorki
skattar nje lög angra þau“.
Hlustendurnir stóðu nærri
því á öndinni. Svipurinn á and
liti Klaas, sem áður var ákveð-
inn og ófyrirleitinn, varð nú
biðjandi. „Þjer getið ekki gert
það, hr. Van Ryn. Við getum
hvergi farið“. Hann vætti var-
irnar. „Jeg er fæddur á þessum
bæ, herra, eins og þjer vitið. —
Þjer getið ekki verið svo misk-
unarlaus, hr. Van Ryn“.
Nikulás leit á skó sinn og síð
an á bóndann.
„Þar sem þú ert óánægður
hjer, verður þú án efa ánægðari
annarsstaðar. Þú getur talað
við Duyckman eftir hátíðahöld-
in. Hann lætur þig fá nokkra
gullpeninga".
Klaas gnísti tönnum og varð
eldrauður í framan. „Jeg'kæri
mig ekki um neina ölmusu og
jeg . . jeg fer ekki. Jeg á vini
— góða vini. Þú munt sjá eftir
þessu. Við brjótum niður þessa
bölvuðu höll þína .. Hjer
þagnaði hann, sneri baki við
pallinum og gekk hægt þangað
sem vagninn hans stóð.
Það var dauðaþögn í kring-
um pallinn, dálitla stund. Þá
sagði Nikulás:
„Leiguliðkrnir, sem eftir eru,
gjöri svo vel að koma með leigu
sína“.
Mennirnir horfðu nú ekki
hvor á annan, heldur hröðuðu
sjer eins og þeir gátu. Gebhard,
frændi Klaas Beeckers, kom
tómhentur — Ráðsmaðurinn
ræskti sig. — Meiri vand-
ræði. — Miranda hallaði
sjer áfram, með áhyggjusvip.
Hvernig gátu þeir fengið af sjer
að koma svona fram við Niku-
lás, sem var svo góður við þá?
— Þetta eru vondir og ruddaleg
ír menn, hugsaði hún reiðilega.
Þessi Gebhard gat vissulega
ekki einnig neitað að greiða
leigu sína.
Hann gerði það heldur ekki.
Hann stóð andartak, fyrir neð-
an pallinn og starði með vand-
ræðasvip á tærnar á sjer. Síð-
an, án þess að líta upp, tók
hann af sjer hattinn og muldr-
aði eitthvað um að vagninn sinn
væri bilaður, en bætti við:
„Jeg skal koma með leiguna
á morgun, herra, ef það er
hægt“.
„Já, það er ágætt“, sagði
Nikulás. „Jeg kæri mig hvorki
um að vera harður nje ósann-
gjarn. — Viltu kalla fólkið sam
an, Duyckman. Jeg ætla að
segja nokkur orð við leiguliða
mína, eins og venja er“.
Ráðsmaðurinn fór niður af
pallinum, þangað sem hátíða-
höldin fóru fram, og kallaði:
„Húsbóndinn ætlar að halda
ræðu. Komið öll upp að pallin-
um“.
Leiguliðarnir röðuðu sjer nú
í kringum pallinn; eins og þeir
höfðu altaf gert.
Þegar Nikulás leit á andlit
þeirra, varð honum hughægra.
Það höfðu áður verið óeirðir á
meðal þeirra, sem auðvelt hafði
verið að bæla niður. Og því
mundi eins varið nú.
„Leiguliðar Dragonwyck“,
hóLhann mál sitt. „Það er mjer
mikil ánægja, að bjóða yður vel
komna hingað, á fullveldisdegi
þjóðar vorrar. Jeg mun ekki
tefja yður lengi frá glaumnum
og gleðinni. Jeg vona að þjón-
ar mínir sjái yður fyrir nægum
drykkjarföngum og mat“.
„Okkar eigin mat!“ tautaði
kona, sem stóð fyrir aftan Mir-
öndu. Miranda leit reiðilega í
kringum sig, en vissi ekki,
hvort Nikulás hafði heyrt það,
því að hann hjelt áfram máli
sínu, og talaði nú af miklum
fjálkleik um ættjarðarást og
skyldurnar við ættjörðina. Síð
an fullvissaði hann þá um á-
huga sinn á velferð þeirra og
sagðist ávalt vera reiðubúinn
til þess að hjálpa þeim ef vanda
bæri að höndum. „í rauninni er
það óþarft fyrir mig, að benda
ykkur á yfirburði þá, er þið,
sem leiguliðar hafið yfir aðra
smábændur, sem ekkert öryggi
eiga. Mjer hefði ekki einu sinni
komið í hug að víkja að því, ef
mjer hefði ekki borist til eyrna,
að nokkrir menn úr öðru ljens
dæmi hefði talið sjer sæmandi
að efna til óeirða gegn Ijens-
drottni sínum. Jeg þekki ráð-
vendni yðar og rjettlætiskend
of vel til þess að óttast, að þjer
gerið yður seka í slíkum barna-
skap. Og læt jeg svo útrætt um
það mál“.
Hann lauk síðan máli sínu
með því að óska þeim allra
heilla og góðrar skemtunar á
hátíðinni.
Nokkrir þeirra klöppuðu, og
einn hrópaði: „Guð blessi hús-
bóndann", en flestir gengu þegj
andi á brott.
Miranda tók eftir vonbrigða-
svipnum á andliti Nikulásar,
sem hann þó reyndi að breiða
yfir, og fann til innilegrar sam-
úðar með honum. Hún vissi
ekki, að hann var að hugsa um
gamla daga, þegar fagnaðarlát-
unum eftir ræður föður hans
hafði aldrei ætlað að linna.
Nikulás sá ekkert órjettmætt
við ljenskerfi þetta, ekkert, er
rjettilega mætti gagnrýna. —
Honum gramdist að bændurnir
skyldu ekki gera sjer grein fyr
ir því, að leiga sú sem
þeir greiddu, var aðeins
tákn og erfðavenja. Ali-
fuglar þeirra og grænmeti var
honum sáralítils virði, þótt því
hefði ef til vill verið öðruvísi
varið á dögum langafa hans. —
Nikulás, sem átti traustar eign
ir í borginni, var mjög auðugur
maður. Honum var enginn fjár
hagslegur styrkur í leiguliðum
sínum— fremur hið gagnstæða.
En þó hefði han heldur látið
skera af sjdr hægri höndina, en
selja einn þumlung af landi
sínu, þótt ekki væru lengur til
nein lög, er bönnuðu honum
það.»
Hann horfði á leiki- þeirra
andartak og sneri sjer síðan við
og mætti augnaráði Miröndu.
Hún flýtti sjer að líta niður, þar
eð hún hafði þegar lært, að
Nikulás kærði sig ekki um sam
úð annarra.
En hann firtist ekki við sam-
úð hennar. Hann brosti hægt og
tók undir handlegg hennar. —
„Þú hlýtur að vera þreytt, Mir
anda. Viltu ekki hvíla þig dá-
litla stund, svo að þú verði
fersk og mjög falleg í kvöld?“
Hún kærði sig ekki um að
hvíla sig. Hún vildi taka þátt í
gleðskapnum. Hún titraði ör-
lítið, þegar hann kom við hana.
„Jeg er hrædd um, að jeg geti
aldrei orðið mjög falleg, Niku-
lás frændi“, sagði hún, og horfði
á hann gegnum augnahár sín,
og var nú, í fyrsta sinn á æv-
inni, örlítið ástleitin. „En jeg
hefði ef til vill gott af að hvíla
mig“.
Nikulás hjálpaði henni nið-
ur af pallinum og sagði síðan
hraðmæltur: „Jeg er hræddur
um, að þú sjert miklu fallegri,
en þú gerir þjer grein fyrir“.
Greifinn, sem rölti á eftir
þeim, heyrði síðustu orðin. —
Aha — monsieur! hugsaði hann
með sjer. Þetta ætlar að ganga
fljótar en jeg bjóst við. Og
hann geyspaði, því að sólin var
heit.
Hann horfði á eftir þeim, háa
granna manninum, með svarta
hárið og háu grönnu stúlkunni
með ljósa hárið. Sami yndis-
þokkin hvíldi yfir þeim báðum.
Þau hefðu orðið ^læsileg hjón,
hugsaði greifinn með sjer.
Þegar Miranda • stóð fyrir
framan spegilinn um kvöldið,
eftir að hún hafði lokið við að
búa sig, gat hún ekki að því
gert, að dást örlítið að sjálfri
sjer. Föt Madame Duclos höfðu
öll verið falleg,* en bleiki sam-
kvæmiskjóllinn var glæsileg-
astur.
En hvað jeg er heppin! hugs
aði hún um leið og hún púðraði
kinnar sínar örlítið, sem voru
rjóðar af eftirvæntingu, sém
jókst enn meir, þegar þjónn
barði að dyrum, og fjekk henni
.fagran blómvönd, „sem hús-
bóndinn hafði sjerstaklega beð
ið um handa henni“. Þetta er
honum líkt! hugsaði hún með

ítvnnl cstolí
Hjalti húsmannssonur
Æfintýr eftir P. Chr. Asbjörrisen.
4.
holu, og um leið breyttist eðlan í ungan og laglegan
mann, eins fríðan og nokkurn konungsson, — og kon-
ungssonur var það líka.
„Nú hefir þú bjargað mjer“, sagði hann við Hjalta, „því
að kerlingin, sem þú og húsbón'di þinn versluðu við, er
galdranorn og hún gerði mig að eðlu og systkini mín að
hundi og ketti“, sagði hann. — Þetta fannst Hjalta rjett
laglegt eða hitt þó heldur.
„Já“, sagði konungssonur, nú var hún á leiðinni með
okkur til þess að kasta okkur í sjóinn og kæfa okkur, en
ef einhver kæmi og vildi kaupa þá varð hún að selja okk-
ur á fjóra skildinga hvert, því svo miklu gat faðir minn þó
ráðið. Nú kemur þú með mjer heim til hans og færð laun
fyrir það sem þú hefir gjört“, sagði konungssonur.
„Jeg er hræddur um að það sje nokkuð langt þangað“,
sagði Hjalti. „O, ekki svo mjög“, sagði hinn og benti hon-
um á hátt fjall, sem blánaði yst úti við sjóndeildarhring.
Þeir lögðu nú af stað og fóru eins hratt og þeir kom-
ust, en leiðin virtist lengri en hún hafði fyrst sýnst, því
þeir voru ekki komnir á áfangastað fyrr en langt var lið-
ið-á nóttu, Tók konungssonur þegar að berja að dyrum.
„Hver er það sem knýr á dyr mínar og vekur mig upp
um nætur“, var sagt inni í berginu með mikilli röddu,
svo að jörðin titraði.
„Opnaðu, pabbi, það er sonur þinn, sem er að koma
heim aftur“, sagði konungsson.
Og þá var lokið upp bæði fljótt og vel. „Jeg hjelt helst
þú lægir á hafsbotni“, sagði konungurinn við son sinn,
og einn ertu ekki“. — „Það er þessi piltur, sem bjargaði
mjer“, sagði konungssonur. „Jeg hefi boðið honum hing-
að, svo hann geti þegið laun sín fyrir það“.
Karlinn hjelt að það yrðu nú einhver ráð með það og
bað þá nú ganga inn, þ%^ ekki veitti þeim líklega af hvíld-
inni.
Þeir gengu nú inn og tóku sjer sæti og konungur lagði
heldur vænar spýtur á eldinn, svo það fór að loga og
lýsti af eins og hádagur væri alt út í hvert horn, og alls-
staðar glóði alt í gulli og silfri og allskonar djásnum.
Svona nokkuð hafði Hjalti aldrei á æfi sinni sjeð, og
þvílíkan mat og drykk, sem hinn gamli konungur bar á
borð, hafði hann heldur ekki á æfi sinni bragðað og disk-
arnir, fötin, staupin og kerin var alt af skíra gulli. — Þeir
Kennari í sunnudagaskóla
var að ræða við krakkana um
hjónabandið.
— Hvers vegna?“ spurði
hann, „er brúðurin ætíð ljós-
klædd á brúðkaupsdegi sínum?
Því gat enginn svarað.
— Jú, sjáið þið til, sagði kenn
arinn. — Hvítt er tákn gleðinn
ar og brúðkaupsdagurinn er
sælasti dagur konunnar, á allri
æfi hennar.
Lítill drenghnokki rjettir
upp hendina.
— Hvað ætlaðir þú að segja,
Steini minn?
— Jeg ætlaði bara að spyrja
um, hversvegna karlmennirnir
eru þá dökkklæddir?
★
Frúin: — Jeg hefði heldur
viljað, að þjer hefðuð brotið
heila tylft afbollum en annan
af dýrindis skrautvösunum
mínum.
Vinnukonan: — Jeg skal
muna það næst, kæra frú!
★
Kona (í heimsókn): — Það
er þó dæmalaust, hvað þú ert
líkur honum föður þínum,
Siggi litli!
Siggi litli: — Já, þetta segja
líka allir. En jeg get ekkert
gert að því.
★
Húsbóndinn: — Já, en hvar
er svampurinn, sem jeg bað yð
ur að kaupa?
Vinnukonan (úr sveit): —
Jeg keypti engan þeirra, því að
þeir voru allir svo götóttir, sem
mjer voru sýndir.«
★
Drengir rabba saman.
— Sæll, Siggi!
—Sæll, Nonni! hefirðu heyrt
að hann Þórður gamli er dauð-
ur, 99 ára?
— Nei, úr hverju dó hann?
-— Hann dó úr gremju yfir
því, að hann skyldi ekki verða
100 ára.
★
Konan (við mann sinn, sem
hafði dottið niður í bæjarbrunn
inn): — Gísli! Það er farið að
rigna. A jeg að láta hlemminn
yfir, á meðan jeg fer og kalla
á hjálp?