Morgunblaðið - 08.11.1945, Side 9

Morgunblaðið - 08.11.1945, Side 9
Fimmtudagur 8. nóv. 1945. MORGUNBLAÐIÐ 9 ÁTÓMSPRENGJUR OG STJÖRNMÁL ÞAÐ var ómögulegt ann- að en umræðurnar, er fóru fram um atómsprengjuna í lávarðadeild breska þings- ins, yrðu ófullkomnar og lítt tæmandi, því breska stjórn- in getur enn ekki kynt til fulls stefnu sína á þessu sviði. Allt það, sem lávarða- deildin gat gert að þessu sinni, var að láta í ljós mik- inn kvíða, þann, sem upp hefir komið, ekki aðeins hjer á Bretlandi, heldur um heiminn allan, vegna hinna óskaplegu möguleika þessa vopns, sem getur náð eins ( langt fram í tímann, eins og vopn þau sem nú eru til, ná, aftur í fortíðina. Cherwell! lávarður hafði áreiðanlegaj á rjettu að standa, er hann( afneitaði þeirri hugmynd, I að hið nýja afl gæti sloppið úr hömlum og orkað engu' minna en gjörevðingu þessa! hnattar. Vísindamennirnir j eru fullvissir þess, að svo! vel viti þeir, hvað þeir sje í að gera, að slíkt komi ekki I til greina. Enn eru að vísu; órannsakaðir ýtrustu mögu! leikar kjarnorkunnar, en1 enginn alvarlegur efi er á; því, að hægt sje að halda afl j inu í skefjum, og verja til! nytsamlegra hluta engu síð- j ur en til eyðingar. Það er} mikil ógæfa, að fólki skuli ekki hafa verið kyntar nið- urstöður rannsókna þeirra, er Rutherford framkvæmdi í Cambridge fyrir hálfum mannsaldri, áður en fregn- in barst um árásina á Hiros- hima. Auðvitað hlutu frá því augnabliki, augu mann- kynsins að beinast að hin- um nýju eyðingaröflum, er alt í einu var svift af leynd- arhjúpnum, og við höfum verið varaðir við því, að eyðing sú, sem varð í Hiros- hima og Nakasaki. myndi ekki verða neitt samanborið við það, sem orðið mvndi geta í nýjum ófriði. Afl at- ómsprengjunnar, stærð hennar og þær vegalengdir, sem hægt er að senda hana, þegar maður hugsar um hve langt rakettutæknin er kom in, virðist því nær ótak- markað. — Engin stórborg neinsstaðar getur átt í von- um að komast hjá gjörevð- ingu. Ef styrjaldir eiga að halda áfram, og ef atóm- sprengjan með öllum sínum hryllilegu möguleikum á að verða aðili í slíkri stvrjöld, þá er blákaldur sannleikur- inn sá, að menningin, eins og hún er í dag, verður ekki til lengur. Hver áhrif hefir þessi staðreynd? HVAÐA áhrif hefir þessi hryllilegi sannieiki á hugi manna? Aðeins að spyrja þeirrar spurningar, er að leggja áherslu á það, hversu órökrænir menn eru yfir- leitt. Væru þeir rökrænir, ljetu aðeins stjórnast af rökvísi og blákaldri skyn- seminni, þá myndu þeir ákveða, að hvað sem það kynni að kosta, yrði að af- nema styrjaldir fyrir fullt og allt, og mannvitið yrði að 1111 ■ i ■ 11111 ■ i • 1111111 ■ 111 ■ ■ i ■ 11111 ■ 1111111111 ■ ■ 11 ■ 111 ■ i ■ 1111 ■ 11 ■ i ■ ■■ 11 ■ 11 ■ i ■ ■ ■ ■ 1111 ■ ■ ii l■lll■lllll■ll■llll 111111111 iii Eftirfarandi grein er þýdd, nokkuð stytt úr hinu kunna breska vikublaði „The Specta- tor”. — Greinin er komin frá blaðinu sjálfu og sýnir stefnu þess og skoðun í atómorkumálun- um. Oss finst hun eiga skilið að komast fyrir almenningssjónir, án þess að Morgunblaðið á nokkurn liátt geri skoðanir hennar að sínum í ölíum atriðum. beina atómorkunni inn á nýjar brautir til gagns fyrir mannlega velferð. Vissulega verður þetta gert. Vísinda- menn halda fram, að hægt verði að knýja áfram ýms- ar vjelar með orku þessari, t. d. járnbrautarlestir, e. t. v. bifreiðar. Ekki er enn neitt vitað um kostnaðar- hliðina við slík fyrirtæki. — Þjóðir, sem enn treysta að miklu leyti á kol, vita ekki hvort þetta brevtir aðstöðu þeirra. En allt þetta kemur og máske fyrr en vísinda- mennirnir sjá ennþá. En á meðan er önnur notkun át- ómorkunnar staðreynd. At- ómsprengjan er staðreynd, og ber eins og svart óheilla- ský við sjóndeildarhring mannkynsins. Því mann- kynið hefir of lítið traust á sjálfu sjer sem heild, til þess að trevsta því, að eina skilyrðið til frelsunar, samn ingur um það, að atóm- sprengjunni skuli aldrei framar beitt í styrjöld, verði í heiðri haldið. — En maður skyldi ekki ypta öxl- um yfir möguleikunum á slíkum sáttmála. Það eru lög í hernaði, sem hafa, að sumu leyti vegna mannúðar, að öðru levti vegna ótta við ár- angurinn, hafa verið haldin í heiðri, jafnvel í hinu geysi harða stríði, sem nú er ný- lokið. Það, að eiturgasi skyldi ekki vera beitt þá, :styður hjer mál vort. En hitt, að hætta notkun atóm- ' sprengjunnar er ekki hægt 1 að því er virðist, nema að hætta við stríðið sjálft. Það sem mannkynið þarf að spyrjá um nú, meðan undir- búningur undir stofnun hinnar nýju þjóðasamkundu stendur sem hæst, er hvort það sje ómögulegt. Ef svo reynist, verður mannkynið ekki lengi svo statt, að það geti spurt sjálft sig neinum frekari spurningum. Vonirnar byggjast á sátt- málanum. ÞAÐ er mannanna sjálfra að ákveða, hvernig þetta fer. Cartwell lávarður gerði lítið úr hugsjónum manna í þessu efni, og satt er það, að mannlegar ástríður, metorða girnd og græðgi, geta rekið þjóðir út í styrjöld, hverjar sem afleiðingarnar verða. — En hitt, að atómsprengjan hefir gert enn óhjákvæmi- legra að koma í veg fyrir stríð en áður, er gefið mál, nema þá því aðeins að þjóð- irnar hafi sleppt sjer alveg. Að segja það, að sprengjap ónýti sáttmála hinna sam- einuðu þjóða, er hreinasta vitleysa. Þvert á móti ger- ri hún það að verkum, að sáttmálinn er eina vonin um björgun mannkyninu til handa. Vissulega getur sátt- málinn verið ófullkominn, en í honum sjálfum felast tillögur til úrbóta. Það er nú svo, að skjöl skapa í sjálfu sjer aldrei neitt ör- yggi, en ef mannkynið vill hætta við styrjaldir, þá verð ur það að hafa lífsreglur, og reglur um það að útkljá deilur sínar með öðru móti en að vegast með vopnum. í San Franeisco voru slíkar reglur settar, ef heimurinn vill nota sjer þær. Og hver segir að þjóðirnar vilji það? Jú, það er hægt að segja með fullu öryggi að því er virðist. Öll stórveldin hafa skuldbundið sig til þess að heyja ekki styrjöld framar. Hversu hátíðlegt það loforð er, verður ekki sagt, nema aðeins það, að þjóð, sem er ákveðin í því að fara í styrj- öld, skeytir ekki slíku lof- orði hið minnsta. Ef þjóðir eru aðeins skuldbundnar til þess að heyja ekki strið, en ekki einnig til þess að halda uppi og auka stöðugt sam- vinnu um friðarmarkmið, verður styrjaldarhættan eins mikil og nokkru sinni fyrr. • Þeir, sem hafa og hafa ekki. VEGNA þessa eru tvenn- ir möguleikar tengdir atóm- Þar sem atomsprengjan íjell ÞESSI mynd var tekin, þar sem borgin Hiroshima einu sinni stóð. Eins og sja má á myndinni, stendur hvergi steinn yfir steini. — sprengjunni. í dag óttast all- ar þjóðir á mismunandi hátt það, að önnur þjóð hafi yfir sprengjunni að ráða. Eins og er, hefir aðeins ein þjóð, Bandaríkj amenn, sprengj u jþessa. Við Englendingar er- um nú ekki hræddir við Iþað. Við getum aldrei litið !á Bandaríkin sem ágenga þjóð neinsstaðar, og ef við tryðum því, að leyndardóm ur sprengjunnar yrði í fram tíðinni í höndum Bandaríkja manna einna, þá myndum við líta bjartari augum á framtíðina en við gerum. — En auðvitað kemur það ahs ekki til greina. Eins og sagt var í lávarðadeildínni, eru ekki lengur nein levndar- mál, eða að minnsta kosti mjög fá varðandi kjarnork- una. Kunnátta á þeim svið- um fer alls staðar vaxandi. iÞótt Bandaríkin ein ættu Inægileg hráefni og annað, !sem með þyrfti til .fram- jleiðslu sprengjunnar, þá er (alveg víst, að aðrar þjóðir, t. d. Sovjetríkin. eru ekki svo óralangt á eftir. — En meðan Rúsar eru á eftir, kemur það greinilega fram í öllum þeirra viðhorfum og aðgerðum. Til þess að skilja slíkt, er nauðsynlegt að líta á þróun Sovjetríkjanna síð- an 1920. Byltingin, er varð þrem árum áður, fór mjög illa með þjóðina. Mikið los var um skeið á stjórnmála- og fjármálakerfi hennar. Og þótt hún væri að nafninu til stórveldi, stóð hún þó lengi utan þjóðafjölskyldunnar. Þjóðinni fannst hún ekki vera jafnoki neins annars stórveldis, fyrr en eftir sig- urinn við Stalingrad, og síð- anþá, ekki þó síst eftir stríðs lokin, hefir Rússum stöðugt fundist nauðsynlegt að láta mikið á stöðu sinni bera, og ekki notað sem fínust meðul oft og tíðum, til þess að r£yna að berja inn í aðrar þjóðir, að þeir væru stór- veldi. Og hver áhrif hefir það á jafnskapvonda þjóð að sjá annað stórveldi hafa í fórum sínum úrslitavopn í hernaði, leyndarmál, sem neitað er að láta, jafnvel bandamenn hennar hafa? -—■ Svarið um það, hve áhrif þetta hefir, hafa Rússar sýnt nógsamlega í síðustu stjórn- málaviðræðum sínum. Engu er hægt að spá. ÞAÐ er engu vissu hægt að spá um Rússa. Nje held- ur um framtíð sprengjunn- ar, en oss finnst það eiga að vera öryggisráð hinna sam- einuðu þjóða, sem eigi að ' hafa eftirlit með sprengj- unni. Það á að sjá um ,að jengar sprengjur sjeu fram- leiddar neinsstaðar nema þar, sem þær þegar hafa ver ið framleiddar, og að sú verk smiðja verði aldrei notuð til þess að framleiða sprengjur handa neinni sjérstakri þjóð, ekki einu sinni Banda- ríkjunum sjálfum. Ráðið er að vísu ekki til enn, en hin- ir fimm aðalfulltrúar þess hafa verið útnefndir. Þetta Framhald 4 bl8. 12

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.