Morgunblaðið - 08.11.1945, Blaðsíða 14

14
T^í
MOEGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. nóv. 1945.
(7e9 er *
JÓNATAN SCRIVENER
Cftir C^íaude ^JdoucjLton
71. dagur
Jeg fer sjaldan út. Jeg sit í
þögn bókaherbergisins. Bæk-
urnar horfa á mig, og jeg man
nú, að jeg var einu sinni ákveð
inn í því að athuga þær allar
með kerfisbundinni nákvæmni,
í þeirri von, að þær gætu gefið
mjer einhverjar upplýsingar
um Scrivener. Það voru aðeins
nokkrir mánuðir síðan jeg hafði
i'áðið það við mig. En nú finst
mjer það vera heill mannsald-
ur Mjer finst einhvern veginn,
að alt það, sem jeg hefi lifað
síðustu mánuðina, sje óraun-
verulegt — Francesca, Pálíná,
Middleton og Rivers sjeu að-
eins annarlegar verur, sem
hafa heimsótt mig í draumi.
Mjer finst að það geti varla
verið meira en vika síðan jeg
kom á himili Scrivener.
Arum saman var mjer ekk-
ert eðlilegra en eyða dögunum
í einuveru. Nú vekur það undr
un mína, að hver stundin skuli
líða af annari án þess að nokk-
ur komi í heimsókn. Jafnvel
þögnin er öðruvísi. Það er af
því, að jeg er sjálfur þreyttur.
Jeg er aleinn og hugsa að-
eins um eitt — það er ein hugs
un, sem heldur í sífellu áfram
að vaxa og þróast, þangað til
hún var orðiri í jafn litlu sam-
ræmi við uppruna sinn og eik-
artrjeð við akarnið.
II.
Þegar allar hugsanir manns
hafa snúist í kringum eitthvað
eitt talsvert lengi, er dálitlum
erfíðleikum bundið að muna,
hvað það var, sem gerði að
verkum, að það varð svona
mikilvægt. Mjer datt þetta í
hug vegna þess, hve jeg átti
erfitt með að muna nákvæm-
lega, hvernig á því stóð, að
þessi eina hugsun náði svo
sterkum tökum á mjer. Jafnvel
nú er jeg ekki alveg viss um,
hvað það var, en jeg er samt
á því, að það hafi verið atvik
það, sem jeg mun nú skýra frá.
Þegar jeg hafði dvalið einn
í íbúð Scrivener um það bil
vikutírna, fjekk jeg stórt brjef.
Jeg kannaðist ekki við rithönd
ina á umslaginu. Brjefið hafði
verið sett í póstinn í París. í
brjefi þessu voru ýms skjöl. En
þar var ekkert, er gaf til
kynna, hvers vegna .þetta hafði
verið sent til mín. Jeg athug-
aði skjölin, en þau voru flest
varðandi verslunarmál, sem
mjer voru með öllu ókunn. A
meðal þeirra var stórt umslag
og utan á það var ritað: „Erfða-
skrá Jónatans Scrivener’. Jeg
athugaði skjölin, hvert á eftir
öðru, í von um að finna eitt-
hvað, er gæti skýrt leyndar-
dóminn, og rakst þá alt í einu
á brjef, sem skrifað var utan
á'mgð rithönd minni. Það vrar
umsókn mín.
Það rifjaðist upp fyrir mjer,
hve hún hafði verið skrifuð í
miklum flýti. Jeg hafði ekki
einu sinni lesið brefið yfir, áð-
ur en .jeg sendi það.
Jeg settist við skrifborðið og
las það vandlega, orð fyrir orð.
Þegar jeg hafði lokið lestrin-
um, fjell það úr höndum mín-
um á gólfið. Hafði jeg skrifað
þetta! Jeg roðnaði af blygðun.
Mig langaði til þess að brenna
brjefið þegar í stað, horfa á
það verða að ösku, svo að eng-
inn myndi nokkru sinni .lesa
það framar. Alt, sem í því stóð,
var lygi og uppspuni frá rcft-
um, og ennþá ósannara vegna
þess, að á yfirbórðinu virtist
hvert orð sannleikur. Það er
nauðsynlegt að skýra þetta, en
það er nær ógjörningur.
Hvað er okkur jafn framandi
og brjef, sem við höfum skrif-
að einhvern tíma endur fyrir
, löngu? Ef við fáum það aftur
| í hendur og lesum það, finst
! okkur eins og það muni skrif-
‘ að af einhverjum ókunnugum
manni, sem hafi verið að stæla
rithönd okkar. Okkur finst sú
hugsun óbærileg, að þetta brjef
muni um alla eilífð eignað okk
ur. Sá, sem skrifaði það, hann
er ekki lengur til. Það er því
ekki sannleikanum samkvæmt
að eigna okkur það. Maður finn
ur þetta jafnvel þótt brjefið,
sem um er að ræða, sje nauða
ómerkilegt. En brjefið, sem jeg
hafði verið að enda við að lesa,
var engan veginn lítilvægt, því
að þar var skýrt frá meiru en
ytri aðstæðum lífs míns. Því er
oftast svo farið, að þegar við
skrifum einhverjum um okkur
sjálf, þá höldum við frásögn-
inni innan þeirra þröngu tak-
marka, sem tími og rúm setja.
En í þessu brjefi hafði-jeg reynt
I að skýra frá hugsunum mínum
og tilfinningum. Jeg hafði reynt
að sýna minn innri mann.
í brjefinu kom fram beiskja
sú, er jeg hafði fundið til, þeg-
! ar faðir minn ljest og jeg varð
að ganga í þjónustu Peters-
ham, hatur það og fyrirlitning
á mannlífinu, sem jeg hafði
verið heltekinn af, meðan jeg
dvaldi hjá honum. Þar var einn
i ig skýrt frá tilr. minni til að láta
I bækurnar þæta upp það, sem
| jeg hafði farið á mis við af líf-
inu sjálfu. Það var nógu slæmt
að hafa skýrt bláókunnugum
manni frá öllu þessu, en þó tók
\ út yfir allan þjófabálk, þegar
jeg las það, sem á eftir kom.
I fyrsta kafla þessarar bókar
gat jeg þess lauslega, hve van-
sæli jeg hefði verið þau ár, sem
jeg starfaði í skrifstofu Peters-
ham og bætti því við, að þá
hefði dáiítið komið fyrir, er
hefði gert þáð að verkum, að
jeg hefði orðið ánægður . með
að vera aðeins áhorfandi að líf
inu. I síðara hluta brjefsins
hafði jeg verið að reyna að
skýra frá reynslu þeirri, er
hafði valdið þessari breytingu.
Þegar jeg nú las þennan brjef-
kafía yfir, eftir aðeins fáa mán
uði, roðnaði jeg af blygðun.
Hann var tilgerðarlegur, hroka
fullur, þrunginn röngum tilgát
um. Þar var gefið í skyn, að
mjer hefði alt í einu tekist að
hafna öllum gæðum lífsins —
og hefði komist að raun um, að
hið innra ætti jeg mátt, er gerði
' mjer fært að lifa í mínum eigin
j heimi, óháður öllum og öllu, og
þess vegna væru draumar, von
ir og þrár annara manna að-
| eins iflegómi, skortur á and-
legum þroska og styrkleik í
mínum augum. Jeg gaf til
j kynna, að jeg hefði afneitað
| dýrð og dásemdum þessarar
1 veraldar vegna þess, að jeg
' hefði komið auga á hin eilífu
' sannindi guðs. Þegar jeg skrif-
aði þetta, hefi jeg án efa trú-
j að því, að jeg væri að segja
heilagan sannleikann. Þegar
j jeg nú las það yfir öðru sinni,
! varð mjer ljóst, að alt, sem í
brjefinu stóð,. var rangt. •
Jeg las brjefið yfir í þriðja
sinn, og henti því síðan frá mjer
! á skrifborðið og tók að ganga
1 aftur og fram um gólfið. Svo
I að jeg hafði ætlað þetta sann-
i leikann um sjálfan mig! Jeg
i hafði trúað því, að jeg væri
! sjálfum mjer svo nógur, að jeg
I gæti lifað einn og óstuddur —
j að jeg einn hefði leyst hina
miklu lífsgátu! Jeg hafði dirfst
að trúa því, að jeg þyrfti ekki
lengur að brjóta heilann um
, neitt í þessum heimi!
' Það er mjög auðvelt að vinna
I bug á allskyns freistingum í
huganum. Við segjum við okk-
ur sjálf: ef við værum rík, þá
myndum við ekki gera okkur
sek um neitt af heimskupörum
þeim, sem ríka fólkið er sífelt
að fremja. Við trúum þessu og
höfum á tilfinningunni, að við
sjeum ákaflega dygðug. Því er
eins farið um veraldlegan
frama. Við erum sannfærð um,
að fjelli hann okkur í skaut,
þá myndum við ekki gera okk-
ur sek um eyðslusemi og upp-
skafningshátt eins og þeir, sem
veröldin hefir hafið til vegs og
virðingar. Við erum alveg viss
um það. Við fyllumst stolti,
þegar við hugsum um það, hve
lítillát og auðmjúk við sjeum.
Og í raun rjettri erum við undr
andi yfir því, að forlögin skuli
ekki þegar í stað veita okkur
þau æðstu embætti, sem völ er
á í þjóðfjelaginu, þar eð við
sjeum hæfari til þess að gegna
þeim en allir aðrir. Getur það
verið, að hinn alsjáandi sjái
ekki það, sem liggur svo í aug-
um uppi?
Það er afar vandalítið að
vinna írriyndaðan sigur á
ímyndaðri freistingu. Það er í
raun rjettri svo auðvelt, að
heilabrot okkar um það, hvað
við myndum gera og hvað við
myndum ekki gera undir ein-
hverjum sjerstökum kringum-
stæðum, eru einskis virði. Það
er reynslan ein, sem sker úr
því.
Oæfíi fyigir
trúlofunar-
hrlnguuum
'ri ftá
Sigurþór
Hafnarstr. 4.
Stríðsherrann á Mars
2),
' re n

a ó a q a
Eftir Edgar Rice Burrough*.
•64.
Jeg var um það bil að hætta að brjóta heilann um þetta,
eg ætlaði-að fara að sofa aftur, þegar tylft af lífvörðum
xeddaksins gekk inn til mín. Foringi þeirra var einn af
þeim mönnum, sem hafði setið að veislu með mjer um
morguninn, en enginn vináttusvipur sást nú á ásjónu
hans.
„Kulan Tith býður þjer að ganga fyrir hann þegar í
stað!“ sagði hann. „Komdu með okkur!”
VII. kafli.
Nýir stuðningsmenn.
UMKRINGDUR af lífvörðum gekk jeg eftir hallar-
göngunum í sloti Kulan Tith, jeddaks í Kaol, til hins
mikla hásætissalar, sem var í miðri þessari risavöxnu
byggingu.
Þegar jeg gekk inn í albjartan salinn, sem fullur var
af aðalsmönnum Kaolborgar og úr fylgd aðkomujedd-
aksins, var allra augum beint að mjer. í hinu mikla há-
sæti í enda salarins, sat Kulan Tith og gestir hans tveir,
Mathai Shang og aðkomujeddakinn.
Við gengum eftir gólfinu endilöngu og var dauðaþögn
í salnum. Við námum staðar fyrir neðan hásætispallinn.
„Ber fram ákæru þína”, sagði Kulan Tith og sneri sjer
að einhverjum í röð aðalsmannanna honum til hægri
handar, og um leið gekk Thurid, Dator hinna svörtu
manna, fram og tók sjer stöðu andspænis mjer.
„Hágöfugi jeddak”, sagði hann. „Frá því fyrsta grun-
aði jeg þenna ókunna mann, sem kominn var í höll þína.
Lýsing þín á hinni djöfullegu likni hans kom heim við
Lýsing þín á hinni djöfullegu leikni hans kom heim við
„En svo um engin mistök nje efa væri að ræða, sendi
jeg prest einn af okkar heilögu trú, til þess að gera þá
tilraun að komast gegnum dulargerfid hans og leiða sann-
leikann i ljós. Og sjá árangurinn”. Og Thurid benti á
ennið á mjer. ,
\dkjumkcj
0,?-
' fj/P
Jón: — Hænsnin þín koma á
hverjum degi inn í garðinn
minn og róta þar öllu til.
Jóhann: — Já, það er ekkert
athugavert við það. Það er eðli
hænsnanna að róta í görðum.
En ef garðurinn þinn kæmi til
hænsnanna minna og færi að
skurka í þeim, ja, þá væri það
sannarlega frjett til næsta
bæjar.
— Hvaða dýr er það, sem get
ur hvorki gengið nje sjeð, og
því, síður gefið frá sjer hljóð,
en stekkur samt eins hátt og
Vatnajökull?
— Slíkt dýr er alls ekki til.
— Jú, trjehestur. Hann geng
ur hvorki nje sjer, gefur ekki
frá sjer neitt hljóð og getur
ekki stokkið frekar en Vatna-
jökull.
★
Tveir karlmenn ræðást við.
— Heldurðu að Gunna sje
heiðarleg?
— Já, það er hún áreiðan-
lega. Hún er eins heiðarleg og
jeg.
— Mjer datt það altaf í hug.
— Hvað á jeg að gera til þess
að halda manninum mínum inni
á kvöldin?
— Fara út.
Tvær vinkonur hittast eftir
fjölda ára skilnað.
— Jeg heyrði sagt, að þú
ættir tvær dætur, sem lifðu
báðar í hamingjusömu hjóna-
bandi, sagði önnur.
—- Ja, það er nú ekki alls-
kostar rjett, sagði hin. — Önn-
ur þeirra lifir 1 hamingjusömu
hjónabandi, en hin er ham-
ingjusamlega skilin.
★
Prófessorinn: — Það er alls
ekki gaman að þessu. Maður,
sem jeg hefi gefið mörg góð
ráð til þess að skerpa minnið,
hefir gleymt að borga mjer, og
nú man jeg ekki, hvað hann
heitir.
Mr
Tvær konur hjer í bænum,
sem leigja í sama húsi, ræð-
ast oft við eins og lög gera ráð
fyrir. Altaf er gott á milli
þeirra, en samtölin æði oft all
spaugileg. Hjer er sýnishorn:
—Við erum nú átta syst-
urnar, og allar £ru þær gi ftar
nema jeg.
— Já, þú hefir nú ekki verið
að hafa fyrir því, blessunin.
— Nei,' ekki aldeilis. Aldrei
hefi jeg heldur neitt barnið átt,
en mín -heitasta ósk er nú, og
vona jeg það statt og stöðugt,
að jeg eignist barnabarn til af-
þreyingar í ellinni.