Morgunblaðið - 04.01.1946, Page 6

6
MOKGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 4. jan. 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónssbn
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefárisson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstraeti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Aramóta-boðskapur
HANN var hressandi áramótaboðskapurinn, sem Ólaf-
ur Thors forsætisráðherra flutti íslensku þjóðinni á gaml-
ársdag. Forsætisráðherrann dró enga dul á, að erfiðleikar
væru framundan hjá þjóðinni. Þvert á móti. Erfiðleik-
arnir væru miklir og þjóðinni mikill vandi á höndum.
í þessu sambandi mintist forsætisráðherrann á hin
miklu veðrabrigði, sem eru í vændum að því er snertir
markað fyrir aðalútflutningsvöru okkar, sjávarafurðirn-
ar. Á stríðsárunum seldum við tveim þjóðum alla út-
flutningsvöru okkar. En nú, „missiri eftir ófriðarlok, er
sú breyting þégar á orðin, að þessar þjóðir kaupa aðeins
% hluta útflutningsvörunnar, en 13 aðrar þjóðir Vð hluta
hennar, þar af 3 þjóðir fyrir tæpar 40 milj. króna“, sagði
forsætisráðherra. „Hjer er þó miklu meiri röskun í vænd-
um“, bætti ráðherrann við.
Þessi mikla röskun hlyti að skapa margskonar erfið-
leika, í bili a. m. k. Skifti því mestu máli nú, að rjett
yrði snúist við hinum nýju viðhorfum. Nú mætti ekki
draga kjark úr þjóðinni, með barlómi og úrtölum. „Nú
gildir að leggja ekki árar í bát, heldur róa lífróður á ný
mið“, sagði forsætisráðherrann. „Og það er einmitt það,
sem við íslendingar ætlum að gera“.
★
Forsætisráðherrann mintist sjerstaklega á erfiðleika
bátaútvegsins og sagði, að þar væru tvö úrræði fyrir
höndum:
„Annað er, að ráðast á framleiðslukostnaðinn, að reyna
að koma á sem hagnýtustum rekstri og mestum sparn-
aði, og, ef í nauðir rekur, að lækka káupið. Hitt er, að
brjótast tafarlaust í því að sækja inn á nýja markaði
með öllum tiltækum ráðum og treysta því, að hungraður
heimur kaupi góða matvöru því verði, sem með þarf til
þess að útvegurinn fái borið sig“.
Því næst sagði forsætisráðherrann:
„Núverandi ríkisstjórn lítur á það sem höfuðmarkmið
sitt, að tryggja öllum íslendingum atvinnu við sem arð-'
vænlegastan atvinnurekstur. Hún játar að sjálfsögðu, að
til langframa verði eigi unt að reka útveginn með tapi,
en telur hinsvegar fullkomið neyðarúrræði að lækka lífs-
kjör almennings í landinu, ekki síst sjómanna, sem mesta
hafa áhættu og erfiði. Til slíkra ráða einna út af fyrir
sig verður ekki gripið undir hennar forystu. Ef þraut-
reynt þykir, að annars sje ekki úrkosta, verður að hennar
dómi samtímis að neyta ýmissa annara ráða. Verður þá
hver og einn, ef að því kemur, að leggja sinn skerf af
mörkum. Með því og því einu móti verður eigi um
verulegar fórnir að ræða, þótt tekjur og eignir skerðist
eitthvað tölulega. Frá þátttöku allra verður því ekki vik-
ið. Öll sjergæska skapar ófarnað".
★
í beinu framhaldi af þessu sagði forsætisráðherrann:
„Jeg er meðal þeirra, sem í ræðu og riti hefi gert ráð
fyrir að að þessu geti dregið. En jeg hefi verið andvígur
baráttu um kjararýrnun meðan atvinnurekstur bar sig
og enn voru óreynd önnur úrræði. Jeg er enn sama sinnis.
Jeg tel því rjett að bíða úrslita viðskifta- og verslunar-
samninga þeirra, sem nú standá fyrir dyrum við ýmsar
þjóðir, svo fuilreynt verði, hvers vænta megi af hinum
nýju mörkuðum. Jeg álít þetta leyfilegt, vegna þess, að
ekki sje óskynsamlegt að vænta þess, að vegna mikillar
matvöruþurðar kunni þeim að auðnast að ná sæmilegu
verði., sem góða vöru býður og getur veitt einhvern gjald-
frest, ef óskað er. Og jeg álít það æskilegt vegna þess, að
ef grípa þarf til þess óyndisúrræðis að lækka kaupgjaldið
og gera aðrar tilsvarandi ráðstafanir, veltur á öllu að
það lánist á friðsamlegan hátt og án blóðtöku á atvinnu
manna og fjármunum. En það verður ekki nema þjóðin
sjái og skilji, að öll önnur úrræði hafi áður verið reynd“.
Þjóðin mun áreiðanlega fagna þessum áramótaboðskap
forsætisráðherrans. Hún mun og heldur ekki láta á sjer
standa að færa fórnir, ef önnur úrræði duga ekki.
\Jílwerji óhripar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Daginn lengir.
DAGINN hefir verið að
lengja í tvær vikur og nú líður
ekki á löngu, þar til menn fara
að taka eftir því. Það birtir um
eitt hænufet á dag, sagði gamla
fólkið. Með hækkandi sól kem-
ur framfarahugur í fólkið.
Menn gera áætlanir og telja
sjer alt fært. Það vill stundum
verða nokkur kyrstaða á yfir
svartasta skammdegið, og þó
vitum við lítið af skammdeg-
inu eins og það var hjá fyrri
kynslóðum hjer á landi. Bæði í
borg og í bygð er meira ljós og
meiri ylur en áður var.
Þá þarf ekki að kvarta yfir
harðindunum það sem af er
vetri. Hjer sunnanlands getur
varla heitið að það hafi kom-
ið frost. Um þessar mundir ber
ast fregnir af miklum vetrar-
hörkum á meginlandinu og í
Engl^ndi. Frá Ameríku er sömu
sögu að segja. En hjer norður
undir heimskautsbaug er vor-
blíða dag eftir dag og viku eftir
viku. Við þurfum sannarlega
ekki að kvarta.
•
Kosningaundir-
búningur.
ALLIR ERU að búa sig und-
ir bæjarstjórnarkosningarnar,
sem fram eiga að fara eftir rúm
lega þrjár' vikur. Flokksblöðin
keppast um að sýna fram á, að
þeirra flokkur hljóti að vera
bestur, en hinir allir ómögu-
legir. Reykvíkingar þurfa hins-
vegar ekki að vera í vandræð-
um með, hvað þeir eiga að
kjósa. Reykjavíkurbæ hefir ver
ið það vel stjórnað á undanförn
um árum, að það mun ekki
koma til mála að breyta til um
stjórn bæjarins. Það er ekkert,
sem rjettlætir það, að breyta til
og það má heyra það á fólki,
að það kærir sig ekki um neina
breytingu í bæjarstjórninni.
Hinsvegar verður það reynt
af andstöðuflokkum núverandi
bæjarstjórnarmeirihluta að
auka sitt fylgi og sennilega not
uð öll þau ráð, sem hugsanleg
eru til þess að telja almenningi
trú um, að minnihlutaflokkarn-
ir geti gert eins vel eða betur
en meirihlutaflokkurinn. En
það verður erfitt að sannfæra
allan þorra manna um þetta.
Enda er það vitað, að eins og
er getur enginn einn flokkur,
nema Sjálfstæðisflokkurinn,
fengið hreinan meirihluta í bæj
arstjórninni.
•
Heiðarleg stjórn-
málabarátta.
ÞAÐ ER EKKI nema gott eitt
um það að segja, að deilt sje
um bæjarmálefni fyrir kosning
ar. í Iýðfrjálsu landi eiga ein-
staklingarnir rjett á að segja
sitt álit án þess að eiga það á
hættu að verða fyrir ofsóknum
af hendi valdhafanna. Því mið-
ur nýtur almenningur ekki
slíkra rjettinda alstaðar í heim-
inum, eins og kunnugt er.
Stjórnmáladeilur fyrir kosn-
ingar eru nauðsynlegar og þarf
legar, en aðeins ef þær eru heið
arlegar í alla staði. Þær mega
ekki fara út í öfgar. Það má
ekki skrökva upp sögum um
menn eða málefni. En því mið
ur hefir þetta oft átt sjer stað
hjer hjá okkur. Einu sinni var
því til dæmis haldið fram fyr-
ir bæjarstjórnarkosningarnar
hjer í höfuðstaðnum, að þáver-
andi borgarstjóri hefði ætlað að
eitra neysluvatn borgarbúa.
Þannig á ekki og má ekki
berjast.
Allir eiga að taka
þátt í kosningunum.
ALLIR þeir bæjarbúar, sem
kosningarjett hafa, eiga að taka
þátt í kosningunum. Kynna sjer
vel hvað sagt er. Ef bæjarbúar
kynna sjer bæjarmálin sam-
viskusamlega og án hlutdrægni
þá verður enginn í vandræðum
hvernig hann á að kjósa og þá
er vel kosið þegar vilji fólks-
ins kemur fram. Þá geta þéir,
sem tapa í kosningunum verið
jafnánægðir og þeir sem sigra,
er vilji fólksins kemur fram.
•
Góðar kvikmyndir.
KVIKMYNDAHÚSIN í bæn-
um höfðu ágætar kvikmyndir á
jólunum, hverja á sínu sviði.
Býst jeg ekki við að neinn firt-
ist við, þó sagt sje að merkust
þeirra hvað menningarlegt
gildi snertir, hafi verið mynd
in um Chopin, pólska tónskáld-
ið mikla. Hljómlistin í kvik-
myndinni, leikurinn og efnið
hjálpaðist að einni mestu kvik-
mynd ársins sem leið.
Þegar afburða kvikmyndir
eins og „Unaðsömar“ berast
hingað, þyrfti að gera sjerstak
ar ráðstafanir til þess að sem
allra flestir fái tækifæri til að
sjá þær og heyra.
Unglingaskólar og æðri
skólar ættu að gera sjerstakar
ráðstafanir til þess, að nemend
ur fengju tækifæri til að sjá
slíkar myndir við vægu verði.
Það þyrfti ekki að gera fyr
en búið væri að sýna myndina
fyrir almenning og þá á þeim
tíma dagsins, sem myndin væri
ekki sýnd fyrir almenning.
«■■■■■■ ort ...........
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI 1
KARL Heinz Neumann gekk
í Nasistaflokkinn árið 1930,
,vegna þess að jeg sá, að hann
myndi vinna í næstu kosning-
um“, eins og Karl sagði, og eins
og líka kom á daginn. Hann varð
bráðlega yfireftirlitsmaður í her-
gagnasmiðju einni. Kona hans
varð húsvörður, síðar hverfis-
stjóri í kvennafjelagsskap nas-
ista.
Hans litli Neumann, sonur
þeirra, var of ungur til þess að
ganga í yngstu deildir Hitlers-
æskunnar. En þegar Göbbels
kom út í verkamannahverfið á
styrjaldarárunum, var Hans litli
látinn afhenda honum blómvönd,
og var hann þá kominn í ein-
kennisbúning Hitlersæskunnar.
Eldri bróðir hans, Joachim, gekk
í Hitlersæskuna 10 ára gamall
og varð flokksforingi þar áður en
hann gekk í herinn. Ursula systir
þeirra var einnig í Hitlersæsk-
unni og safnaði hún hlýjum klæð
um handa hermönnunum á Aust-
urvígstöðvunum ásamt ýmsu
aluminiumdóti, sem brætt var
upp og notað í hergagnaiðnaðin-
um. Hún safnaði líka til Vetrar-
hjálparinnar og margra annarra
sjóða.
í vor sem leið drukknaði Joa-
chim í Oderfljótinu, er hann var
á flótta undan Rússum. Þann 21.
apríl fjell stórsprengja á heim-
ili fjölskyldunnar í verkamanna-
hverfum Berlínar og drap hún
Hans sem var 8 ára gamall, og
Úrsúlu, sem var 14 ára.
Sitfhvað frá Berlín
Foreldrarnir bjuggu áfram í
Berlín, eftir að herir banda-
manna voru komnir þangað. Þeg
ar veturinn nálgaðist, hjó Karl
við í eldinn, en kona hans hreins
aði múrsteina, til þess að hægt
væri að byggja úr þeim aftur.
Þau bjuggu í einu herbergi við
Danzigerstrasse og voru engar
rúður í glugganum. Einn morg-
un í síðastliðinni viku, er frost-
stormarnir geysuðu um borgina,
höfðu hjónin ekki kjark í sjer til
þess að fara á fætur, þótt þau
hefðu aðeins eina þunna sæng
ofaná sjer. Nóttina eftir reif
stormurinn pappann frá guggan-
um og þyrlaði snjónum yfir rúm
ið. Þegar dagur rann, voru hjón-
in svo máttvana af kulda, að þau
gátu ekki hreyft sig. Eftir einn
sólarhring enn voru þau dáin.
Líkunum var hrúgað á handvagn,
ásamt fleiri slíkum, og færð í
eina af þeim þúsund fjöldagröf-
um, sem þegar hafa verið grafn-
ar fyrir þá Berlínarbúa, sem
deyja á þessum vetri.
★
Berlínarbúar sem vilja stæla
vöðva sína í íþróttum, geta leik-
ið knattspyrnu t. d., en ekki mega
þeir fara á reiðhjólum sjér til
hressingar, ekki klifra í fjöll, og
ekki fara á skíðum í „skipulögð-
um hópum“. —
Herstjórn bandamanna í Berlín
hefir nýlega sett reglur um það,
hvaða íþróttir bofgarbúum væru
leyfilegar og hverjar ekki. Þess-
ar eru óleyfilegar: Siglingar, róð-
ur, hjólréiðar skíðaferðir, leik-
fimi, fjallgöngur, hnefaleikar,
japönsk glíma, hlaup.
Þetta er leyft að iðka: knatt-
spyrnu, handknattleik, hockey,
tennis, skautahlaup, fiskveiðar í
ám og vötnum.
Berlínarbúar, sem urðu æði for
viða á þessum tilskipunum, áttu
erfitt með að skilja, hvað væri
„hernaðarlegra“ við hlaup en
knattspyrnu, en á þeim grund-
velli, að hinar bönnuðu greinar
gætu hvatt til hernaðar og eflt
hernaðaranda, voru þær bann-
aðar. — (Time 24. des. 1945.)
I Bæjarsfjórnar- |
| kosningarnar. I
Orðsending
I frá Sjálfsfæðis- |
É Reykvíkingar, athugið I
í að nú er hver síðastur að i
= kæra sig inn á kjörskrá, ef 5
| með þarf. Leitið til skrif- |
i stofunnar í Thorvaldsens- i
Í stræti 2 um leiðbeiningar i
= og aðstoð. Sími 2239.
Sjálfstæðisflokkurinn. \
iiiiiimiiiiiiiiimiiiMimiiiiiiiimmiin'MHiiiimmmiiiil