Morgunblaðið - 17.01.1946, Qupperneq 7

Fimtudagur 17. jan. 1946
MORGUNBLAÐIÐ
7
Fjandskapur Framsóknarílokksins
í garð stórútgerðarinnar
Útgerðin við Faxaflóa
um aldamót.
Á SÍÐASTA tug 19. aldar-
innar voru lífskjör þeirra, sem
atvinnu stunduðu á smábátum
við Faxaflóa þannig, að segja
mátti, að þeir og fjölskyldur
þeirra byggju við neyð, nema
aðrar tekjur kæmu til. Aflinn
gekk ekki á grunnmið sem fýr,
svo að sjómennirnir á hinum
litlu opnu fleytum áttu ekki
nema um tvennt að velja: að
freista gæfunnar og sækja
lengra út á djúpiið en fleyt-
unni væri raunverulega fært,
eða að færa hungruðum heim-
ilum beran öngul, í stað bjarg-
ar. Flestir völdu hinn karl-
mannlegri kostinn. En einnig
þar varð brátt auður sær, því
enskir skófu botninn með nýj-
um og mikilvirkum skipum og
veiðarfærum. Góðfiski þeirra
var svo mikið að landanum
ljetu þeir í tje hinar lakari
tegundir fyrir lítið verð eða
ekkert, svona sem sárabætur
fyrir veiðispjöll á vettvangi
vanmáttugrar þjóðar. Það var
að vísu gagnstætt íslénskum
lagabókstaf, að þiggja slík
gjöld af erlendri þjóð, en
Eftir Gísla Jónsson alþingismann
Fyrri grein
mintust vel þessara sanninda,
er endanlega var ákveðið um
stærð og útbúnað togaranna,
sem nú er verið að smíða í
Englandi fyrir ríkisstjórnina,
og sem íslenskir aflamenn og
fjölskyldur þeirra eiga líf sitt,
heilsu sína og afkomu undir í
næstu áratugi. Ríkisstjórninni
var það vel ljóst, að það var
þjóðinni jafn nauðsynlegt að
stækka fleytuna nú og treysta
alt öryggi hennar, eins og þjóð-
inni var það um aldamótin, og
því ákvað hún það alveg skýrt
og ákveðið, að frá því mátti
ekki hvika, hvað sem kostnað-
inum liði.
Jeg verð ekki einn um það
að þakka og virða þann stór-
hug og þá víðsýni ríkisstjórn-
arinnar, eins og svo fjölda
margt annað, sem hún-hefir vel
gert. Sjerhver aflamaður, sem
, „ , , . , „ „ ,síðar kemur heim með hærri
hungnð fer ekki avalt að log- 1 „ „ , , . .
„ „ | hlut, vegna þessa viðsyms, mun
um, enda hafði margra alda! . , , „. . ,
„ , , ° i mmnast þess. Sierhver kona og
verslunarkugun verið litt til1 ,.. , ,... .
J , ættingi, sem koma til að eiga
þess fallin að vekja og viðhalda , , , .
sma a þessum skipum, munu
virðingu manna fyrir slíku
banni. Þeir voru. því margir,
sem notfærðu sjer þessa aST-
stöðu er allar aðrar bjargir
voru bannaðar, og hlóðu fleyt-
urnar forboðnum en fljótfengn
um afla. Fast þeir sóttu sjóinn
• svo að sumir komu aldrei aftur,
en aðrir slitu út kröftum sín-
um við að’’’ lemja landsynning-
inn alla leið upp í vör, því
vjelar voru þá engar til að
íjetta undir.
Mönnum varð það ljóst þá
þegar, að framtíð íslenskra afla
manna var ekki falin í slíkri
háttsemi. Ættu þeir að lifa og
eflast, yrði nú ekki lengur
dorgað dáðlaust upp við land,
nje afli sóttur í erlendar dugg-
ur. Fleytan yrði að stækka,
sóknin að herðast og aflinn að
takast úr djúpi hafsins víðs-
vegar umhverfis landið. — Og
það var hafist um nýsköpun á
sviði útvegsmálanna. Fjöldinn
Ijet sjer nægja skútur eða mó-
torbáta af mismunandi stærð
og gerð, en aðrir, sem mestan
áttu stórhug, gátu ekki gleymt
hinum nýju, stórvirku ensku
tækjum og töldu, að þau ein
heyrðu framtíðinni til.
Það, sem reynslan kendi út-
gerðarmönnum.
HÁLF ÖLD er liðin síðan
þetta var. En allan þennan tima
hefir reynslan verið að sanna
þjóðinni það, að mennirnir, sem
þá hugsuðu hæst, hugsa einnig
rjettast. Reynslan hefir einhig
sannað oss anxað, sem er engu
ómerkara, að í öll þessi ár eru
það ávalt stærstu og best út-
búnu togararnir, hversu dýrir
sem þeir voru í upphafi, sem
mestum skiluðu arði og stærst-
um hlut, hvort heldur að áraði
vel eða illa fyrir útgerðinni. —
Útgerðarmenn og ríkisstjórn
jafnan blessa þá 'stjórn, sem
átti næga víðsýni og nægan
mannkærleika til þess að meta
meira líf, heilsu og afkomu afla
mannanna en kaldar, líflausar
fjárfúlgur, geymdar í erlénd-
um bönkum, þar til Framsókn-
arflokkurinn fengi aðstöðu til
þess að verja þeim í atvinnu-
bótavinnu vegna skammsýnis í
atvinnu og viðskiftamálum
þjóðarinnar, líkt og átti sjer
stað á valdatímum þeirra Her-
manns og Eysteins.
Stórútgerðin tryggasti horn-
steinninn.
MEGINHLUTA þjóðarinnar
er nú Ijóst, að það er fyrir til-
verknað stórútgerðarinnar, að
tekist hefir að koma upp hinum
mörgu risavöxnu fyrirtækjum
á landi hjer. Hvort heldur litið
er á hinn öra vöxt Reykjavík-
Urbæjar, eða umbætur og fram
kvæmdir í öðrum landshlutum,
þá verður það að viðurkennast,
að án stórútgerðarinnar hefði
þetta ekki tekist. Hún hefir
verið langstærsti aflgjafi allra
framkvæmda í bæjum og í
bygð, arineldurinn sem aldrei
hefir kulnað út, heldur sí og
æ veitt yl, ljósi og lífi til allra
landsmanna í einni eða annari
mynd. Það er einnig ljóst, að
þennan þátt atvinnuveganna
verður að spinna traustan og
vígja hann svo vel, að kuti tröll
skessunnar úr myrkrabergi kyr
stöðumannanna megni aldrei að
murka hann í sundur. — Þá
væri þjóð vorri voðinn vís.
Almennur fögnuður.
ALT ÞETTA er alþjóð ljóst,
að undanskildum nokkrum vill
ingum. Það vakti því óhemju
gleði um land alt, er ríkisstjórn
in tilkynti á síðasta hausti, að
búið væri að tryggja íslend
ingum smíði á 30 stórum og
traustum nýtísku togurum, sem
afhentir yrðu á þessu og næst-
komandi ári. En forustumenn
Framsóknarflokksins setti
hljóða við þessa fregn. Þeir
höfðu, þegar stjórnin var mynd
uð, skorast undan því, að taka
þátt í endurreisn atvinnuveg-
anna, vildu ekki bera þá byrði
með okkur hinum, sem trúðum
á aflið, sem með þjóðinni býr,
og treystum henni til að yfir-
vinna alla erfiðleika, þegar hún
fengi samskonar atvinnutæki
og aðrar þjóðir. Samfara þessu
var þeim Framsóknarmönnum
það Ijóst, að alt frá fæðingu
flokksins höfðu forustumenn-
irnif sýnt einmitt þessum at-
vinnuvegi fullan fjandskap.
Andúð Framsóknarflokksins.
ÞAÐ ER alveg óþarft að rifja
það upp hjer, í hvaða mann-
tegundarflokk forustumenn
Framsóknarflokksins hafa skip
að þeim mönnum, sem um ára-
tugi hafa stuðlað mest að þró-
un stórútgerðarinnar og leyst
hvert vandamál hennar til
heilla fyrir landið og þjóðina,
eða hvaða nöfn þeim hefir ver-
ið valin og hvaða kendir til-
einkaðar. Það þarf svo sem ekki
að blaða í mörgum árgöngum
Tímans til að sannfærast að þar
hefir hver fengið sinn skamt.
Aflamennirnir, sem lögðu
fram krafta sína og stundum líf
sitt, til þess að þeir, sem í landi
bjuggu, gætu notið allra gæða
lífsins, fengu einnig sinn skerf.
Laun þeirra voru nefnd hræðslu
peningar og annað eftir þessu.
Jafnvel fjölskyldum þeirra, er
oft sátu heima í angist og
kvíða, var heldur ekki gleymt.
í sambandi við þær var kom-
ið á stað sögum um postulíns-
kýr, loðkápur og annan mun-
að. Þegar því þingmenn Fram-
sóknarflokksins beittu sjer gegn
lögunum um ábyrgð handa rík-
isstjórniiini til þess að tryggja
togarakaupin, og með þeim
jafnframt að tryggja afkomu
landsins, bæjanna og þúsundir
heimila um næstu áratugi, litu
menn á þetta sem beina afleið-
ingu af áralöngum fjandskap,
sem flokkurinn hafði sýnt þess-
um atvinnuvegi, þetta væri nú
orðinn löstur, sem flokkurinn
gæti ekki vanið sig af, svona
á borð við ofdrykkju eða annan
slæmán ávana, sem öllum var
orðið sama um og taka yrði
vægt á. En þegar þeir í um-
ræðunum og nefndarálitum
fóru að koma fram með alls-
konar dylgjur um val skipanna,
efast um hæfni þeirra og gerð,
vitandi vits, að á þeim atriðum
ment trúa, að hnekkja þessum
framkvæmdum. En þá setti
hljóða á ný, er þeir fundu and-
úðaröldurnar skella á sjer
hvaðanæfa.
Framsóknarflokknum er það
vel Ijóst, að takist ríkisstjórn-
inni að koma á þpSsu og næsta
ári 30 nýjum stórum togurum
til landsins og selja þá til þegn-
anna eins og til er ætlast, þá
ur fregnir af málu.m sem rædd
hafa verið á lokuðum þing-
fundum á þessu kjörtímabili,
og í hvorugt skiftið farið rjett
með. En sje svo að þingm.
Strandamanna eða aðrir Fram-
sóknarþingmenn hafi ekki
verið leystir undan þagnar-
skyldunni, þá er sannarlega
framið hjer -freklegt trúnaðar-
brot, og er þá ekki úr vegi að
spyrja, hvort þm. Stranda-
manna sje svo siðlaus í þing-
mensku sinni, að hann sje ekki
hafandi á lokuðum fundum,
muni enn verða stórkostleg þar sem Þagnarskyldu er kraf-
straumhvörf í atvinnulífi þjóð-
ai’innar. Núverandi ríkisstjórn-
fengi þá fyrst og fremst heið-
urinn af þessum málum. Veldi
hennar og traust mundi vaxa,
og þetta má ekki koma fyrir
að dómi Framsóknarflokksins.
Væri hinsvegar hægt að koma
því inn hjá fólkinu og þá sjer-
staklega hjer í Reykjavík, að
skipin hafi verið altof dýrt
keypt, þá gæti farið svo, að
stjórnin gæti ekki selt þau og
fengi þá jafnframt ýmsa erfið-
leika út úr kaupunum.
Síðasta hálmstráið.
OG NÚ er síðasta hálmstráið
gripið. Eftir margskonar van-
sæmandi dylgjur í Tímanum
síðan á áramótum um ónefndan
sendimann stjórnarinnar í sam
bandi við togarakaupin, er loks
ins birt í Tímanum á laugar-
daginn, að jeg hefi á lokuðum
fundi í Alþingi gefið eftirfar-
andi upplýsingar um togara-
kaupin:
1
ist, og þá jafnframt hvort fleiri
þingmenn flokks hans eru með
þessu marki brendir. Væri
fyllilega ástæða fyrir kjósend-
ur í Strandasýslu og- öðrum
Framsóknarkjördæmum að
veita þessu athygli, að vart
þykir þeim öllum sómi að slík-
um fulltrúum,-
Forsa^a togarakaupanna.
JEG TEL mig hinsvegar hafa
fullan rjett til þess að skýra
hjer frá því, sem mjer er
kunnugt um togarakaupin, og
geta menn svo sjálfir dæmt um
hvort líklegt sje, að jeg hafi
rætt um málið á þann hátt, sem
Tíminn hefir haidið fram.
í ársbyrjun 1945 skipaði
ríkisstjórnin þriggja manna
nefnd til þess að gera tillögiír
um stærð og gerð þeirra togara,
sem væntanlega yrðu keyptir
til landsins, svo fljótt sem
verða mætti. Nefndin safnaði
að sjer margvíslegum gögnum
m. a. frá Ameríku, Svíþjóð, Bret
Að íslendingar hefðu keyptllandi og Þýskalandi og fjekk
togarana fyrir helmingi Iþannig yfirlit yfir alt sem fram
hærra verð en breskir út_ jhafði komið nýtt í þessum lönd
um á stríðsárunum 1 togara-
gerðarmenn töldu rjett að
smíði. Nefndin sendi einnig
2.
smíðastöðvarnar. |
3. Að togarakaupin hafi bakað
íslendingum fjandskap
breskra útgerðarmanna,
vegna þess að annars hefði
þeim tekist að lækka verð-
ið um helming hjá skipa-
smíðastöðvunum, og að
þetta myndi m. a. koma nið-
ur á sölu afurða vorrar til
Bretlands.
Jeg mun ekki á þessum vett-
vangi ræða um það, sem talað
hefir verið um á lokuðum þing-
fundum, hvorki í sambandi við
þetta mál eða önnur, sem þar
hafa verið rædd. Jeg tel mig
bresta til þess alla heimild, uns
forsætisráðherrann og forseti
S.þ. leystu mig undan þeirri
þagnarskyldu, sem þar er gefin
og þar til það er gert, tel jeg
það trúnaðarbrot að ræða mál-
ið frá þeirri hlið. En ef til vill
hefir þm. Strandamanna þeg-
ar verið leystur undan þessum
skyldum, annað hvort í þessu
sjerstaka máli, eða í þeim mál-
höfðu þeir ekki meiri þekkingu ! um yfirleitt, sem þar eru
gefa fyrir þá.
Að eftirspurnin hafi verið '™argvíslegar spurningar til
sama og engin eftir togur- ,allra togaraskipsljóra, vjel-
um, því breskir útgerðar-! st;ióra’ útgerðarmanna og sfjett
menn hafi verið í nokkurs- ar«elaga sjómanna, um óskir
konar verkfalli við skipa- Þeirra í sambandi við hin vænt-
, anlegu skip. Þegar hjer var
en mæðiveikis-karakúlhrútur-
inn, sem fluttur var inn á sín-
um tíam til sællar minningar,
rædd, og þá kannske einhverj-
ir þingmenn Framsóknarflokks
ins. Því nokkuð er það víst, að
var ljóst, að þeim var það meira þetta er í annað sinn, sem mál-
-kappsmál, en menn vildu al- 1 gagn Framsóknarflokksins flyt
komið barst Nýbyggingarráði
ákveðin tilboð frá Ameríku í
smíli nýtísku togara, er af-
greiddir skyldu á tiltölulega
mjög skömmum tíma. Og með
því að margir töldu, að sam-
þykkja bæri þessi tilboð, en
hvorki nefndin nje útgerðar-
menn töldu það heppilegt,
sendi ríkisstjórnin í samráði
við Nýbyggingarráð formann
nefndarinpar ásamt tveim val-
inkunnum velþektum skipstjór
um til þess að kynna sjer tog-
ara Ameríkumanna og segja
álit sitt um tilboðin og skipin
sjálf. Þær upplýsingar, sem
fengust í þeirri ferð breyttu í
engu áliti útgerðarmanna um
starfhæfni amerískra togara
hjer við land.
Bidault kvænist
LONDON: Utanrikisráðherra
Frakka, Bidault, gekk nýlega
í heilagt hjónaband. Hann
kvæntist Suzanne Boerl, og er
brúðurin 41 árs að aldri, brúð-
guminn 46 ára. Brúðurin .var
áður einkaritari utanríkisráð-
herrans.