Morgunblaðið - 19.02.1946, Side 6

6
Itó O K U U N BLA01Ð
Þriðjudagur 19. febr. 1946

Úig.: H.Í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Skyldan við þjöðina
ÞAÐ Á VAFALAUST rætur sínar að rekja til kosn-
inganna, bæði hinna nýafstöðnu bæjarstjórnarkosninga
og einnig alþingiskosninganna á vori komanda, að all-
mikillar ókyrðar verður nú vart í herbúðum tveggja
stuðningsflokka ríkisstjórnarinnar, Alþýðuflokksins og
Sósíalistaflokksins.
í hinum nýafstöðnu bæjarstjórnarkosningum voru
átökin milli stjórnarflokkanna allhörð víða, sem kunn-
ugt er. Og þar stóð baráttan aðallega milii þeirra flokka,
sem vinna saman í ríkisstjórninni. Úrslitin í kosningun-
um urðu ekki jafn kærkomin öllum flokkunum. Sumir
undu úrslitunum vel, aðrir miður, eins og gerist og geng-
ur. Þetta á vitaskuld sinn þátt í því, að koma af stað
talsverðu umróti í flokkunum. Og þar sem skamt er til
nýrra kosninga, alþingiskosninganna að vori, eykur það
á óróann og skapar tortrygni.
Þetta viðhorf bakar að sjálfsögðu ríkisstjórninni aukna
erfiðleika.
★
En stjórnarflokkarnir mega ekki gleyma því, að þegar
þeir gengu til samstarfs haustið 1944, gerðu þeir með sjer
málefnasamning, sem náði strax í öndverðu hylli megin
hluta allrar þjóðarinnar. Þar var gripið á málunum á
þann hátt, sem þjóðin óskaði eftir. Alveg sjerstaklega náði
nýsköpunin hylli þjóðarinnar.
Nú er stjórnarflokkunum að sjálfsögðu ljóst, að ný-
sköpunin er enn á byrjunarstigi. Því að þótt fest hafi verið
kaup á miklu af nýjum tækjum til framleiðslunnar, skip-
um, vjelum margskonar o. s. frv., eru fá þessara tækja
komin til landsins ennþá. En þau eru væntanleg á þessu
og næstu árum.
Það er vitaskuld afar þýðingarmikið fyrir nýsköpunina,
að sú ríkisstjórn og þeir flokkar, sem höfðu trú á henni,
sjái um framkvæmd hennar, þar til hún er komin í örugga
höfn. Þetta er svo mikilsvert atriði, að það getur beinlínis
komið nýsköpuninni í koll, ef samstarf núverandi stjórn-
arflokka rofnar nú, meðan framkvæmdir nýsköpunar-
innar eru á frumstigi. Við getum rjett gert okkur í hug-
arlund, hvað yrði úr nýsköpuninni, ef fjandmenn hennar,
Framsóknarmenn ættu nú að taka við framkvæmdunum!
★
Stjórnarflokkarnir verða að gera sjer ljóst, að á þeim
hvílir mikil ábyrgð. Þeir hafa tekið að sjer að vinna verk,
sem er svo þýðingarmikið, að framtíð þjóðarinnar bein-
línis veltur á því, að það fari vel úr hendi. Stjórnarflokk-
arnir hafa allir lýst trú sinni á þetta verk. Gætu þeir
varið það fyrir þjóðinni, að hlaupa frá verkinu hálfköruðu
og láta skeika að sköpuðu um afleiðingarnar? Áreiðan-
lega ekki. Hver sá stjórnarflokkur, sem þetta gerði, myndi
fá þungan dóm hjá þjóðinni fyrir þann verknað.
Bersýnilegt er, að nú rekur brátt að því, að eigi verður
lengur skotið frest að ráða niðurlögum dýrtíðarinnar.
Flokkarnir sem bera ábyrgð á ríkisstjórninni hafa einir
aðstöðu til, að finna þá lausn á þessum viðkvæmu mál-
um, sem öll þjóðin myndi sætta sig við. Það yrði þjóðinni
mikil vonbrigði, ef þessir flokkar gæfust upp við að leysa
þessi mál.
★
Allt ber að því sama. Núverandi stjórnarsamstarf má
ekki rofna. Ríkisstjórnin verður að jafna þann ágreining,
sem kann að vera milli flokkanna og halda síðan ótrauð
áfram því starfi, sem hafið er. Og flokkarnir verða að sýna
í verki, að þeir ætli að starfa saman, hvað sem kosning-
um eða öðrum truflunum líður. Með því eina móti gera
þeir skyldu sína við þjóðina.
Það er áreiðanlega ekkert svo stórt ágreiningsmál til,
að ekki megi leysa það friðsamlega, ef einlægur vilji er
fyrir hendi. Hitt er einnig vitað, að öfl eru að verki, sem
vilja stjórnarsamstarfið feigt. Þessi öfl hirða ekkert um
heill og velferð þjóðarinnar. Þau hugsa ,um það eitt að
koma stjórninni frá, hvað sem það kostar.
rar:
Uílwerjí álripa
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Leiðinlegir
setuliðsmenn.
ÞAÐ kemur æ sjadnar fyrir,
að afmæli merkismanna í þjóð-
fjelaginu sje getið í blöðunum.
Mjer er t. d..kunnugt um marga
forystumenn, sem hafa átt
merkisafmæli í þessum mánuði
en þeirra hefir verið getið að
engu í blöðunum.
Þetta stafar ekki af því, að
blöðin vilji ekki geta hinna
merku borgara og segja frá ævi
atriðum þeirra hinum yngri til
fyrirmyndar. Ástæðan til þess
að afmælisgreinum um merka
menn fækkar í blöðunum stafar
af því að menn biðja um að
merkisdaga þeirra sje ekki get
ið opinberlega. Því þegar það
kemur fýrir að greinar eru birt
ar um afmæli, veldur það af-
mælisbarninu slíkra óþæginda,
að hann hefir ekki nema raun
af sínum hátíðisdegi.
Þessu valda hinir svokölluðu
setuliðsmenn. En það eru raun
ar „fínir rónar“, sem nota sjer
gestrisni manna til að setjast
upp á ókunnum heimilum og
jeta og drekka frítt þann dag
inn, sem þeir vita að einhver
góður maður á afmæli.
•
Boðflennur.
HJER áf'iur fvrr voru þeir
menn nefndir boðflennur, sem
komu óbeðnir í veislur, eða
mannamót, sem boðið var til, —
þetta þóttu leiðindamenn hinir
mestu." Nú hefir verið breitt
um nafn á boðflennulýðnum og
hefir hlotið nafnið ,,setulið“, en
það mun stafa af því að þessir
óboðnu gestir sitja sem fastast
á meðan kræsingar eru á borð-
um og öl er á könnunni.
Á merkisdögum vilja menn
vera í friði með ættingjum og
vinum, sem þeir bjóða til sín,
en hitt er annað mál, að menn
kunna ekki við að reka gesti
út, sem að garði ber ó slíkum
dögum og það nota setuliðs-
menn sjer.
Þessa setuliðsmenn þarf að
gera óvirka með ölLu. Það má
ekki láta eyðileggja heimilislíf
manna með frekju sinni. Það
er hægt með því að menn bjóði
til sín þeim vinum sínum, sem
þeir vilja sjá og gera dagamun,
en loka húsum sínum fyrir
boðflennum.
•
Herrar mínir
og frúr.
HONUM Jónasi Jónssyni frá
Hriflu hefir dottið margt í hug
um ævina. Það getur -enginn
neitað því, að hann hafi verið
brautryðjandi á mörgum svið
um og ekkert mannlegt er hon
um óviðkomandi. Nú vill hann
láta þingið ákveða hvernig við
eigum að ávarpa hver annan,
jafnt konur sem karlar. Og hug
mynd hans er ofur einföld.
Það á að kalla alla karlmenn
herra og konur frúr — og ekki
meira með það. Hann vill sem
von er ekki hafa danska orðið
fröken í íslensku máli og þá
ekki ungfrú jómfrú eða húsfrú.
Ekki heldur yngismær nje yng
issveinn.
Fáir munu fallast á að hjer
sje á ferðinni þjóðþrifamál,
sem þurfi skjótrar úrlausnar
við, en menn hafa vafalaust
gaman af að hugleiða þessa til-
lögu og ræða um hana með og
á móti. — Koma þá mörg sjón-
armið til greina.
Verður ekki óviðkunnanlegt
að ávarpa sextuga piparmey
frú? Eða segja við stúlku, sem
.fermdist í fyrra: „Sælar frú
mín góð?“
En kanske kæmi þetta alt
upp í vana, eins og svo margt
annað. Það verður gaman að
sjá hvað hið háa Alþingi gerir
í málinu.
•
Vatnslaus kirkju-
garður.
VINKONA mín he’fir beðið
mig að koma eftirfarandi á
framfæri við rjetta hlutaðeig-
endur:
„Það vantar tilfinnanlega
vatn í kirkjugarðinn. — Jeg
fór nýlega með blóm á leiði,
sem mjer er viðkomandi. Mig
langaði til að setja blómin í
vatn til þess að þau hjeldust
lengur lifandi, en það var ekki
vatnsdropa að fá. Eitt vatnsrör
fann jeg þar sem ekki var neinn
krani“.
Hjer með er orðsendingunríi
komið á framfæri og vonandi
tekur Felix hana til athugunar,
ef kvörtunin hefir við rök að
styðjast.
•
Hættulegur leikur.
HÆTTULEGUR leikur er
það hjá ungum drengjum að
fara út á ísinn á Tjörninni í
leysingum. Fyrir nokkrum dög
um sá jeg hóp ungra drengja
vera að leika sjer á Tjörninni.
ísinn virtist vera næfurþunnur,
enda hafði rignt stöðugt alla
nóttina áður. Það var mesta
furða, að drengirnir skyldu ekki
fara niður úr ísnum.
Það væri nauðsynlegt áð
hafa lögregluvörð við Tjörnina,
þegar þannig stendur á, að ís-
inn er ótraustur, því hætta er
á að slys verði, ef ekki er tekið
fyrir þenna leik barna í tíma.
^ |HMaaajaaa«ai«aaaiB» wnmnavnanTiaiiitfaaaMiHiaiitiKtiUHamitama
n«e« iiiinivi'4
BRJEF SENT MORGUNBLAÐINU
* ■■■■■■■■■■■■>aasMiB>MiMHaaniii
Árnasafnið oq NaiionalHdende
Herra ritstjóri!
í MORGUNBLAÐINU þ. 12.
febr. birtist grein um að ein-
hver skriífinnur „National
Tidende“ haldi því fram, að
Árnasafnið sje rjettmæt eign
Hafnarháskóla og heldur sig
rökstyðja rjettmæti þeirrar
hugsunar með staðhæfingu
sinni að Árni hafi með erfða-
skrá sinni arfleitt Hafnarhá-
skóla að safninu — og ennfrem
ur koma fram fleiri röksemdir
ámóta rjettmætar og vingjarn-
legar í garð okkar íslendinga.
Jeg viðurkenni að íslending
urinn kom upþ í mjer er jeg
las þessa grein en sannast að
segja bjóst jeg við að einhver
eldri eða yngri menntamaður,
sem hefir notið meiri hlunninda
en jeg af skólakerfi því er hin
islenska þjóð lætur börnum sín
um í tje myndi láta ljós sitt
skína í sambandi við þetta við-
kvæma mál — en ekki hefir
borið á slíku. — Hvar eru nú
binir farm^jörnu og framsýnu
Vökumenn þjóðarinnar? Er all
ur áhuginn meiri í orði enn á
borði?
Ef þessi grein yrði til þess að
mjer færari menn reifuðu þetta
mál á viðeigandi hátt er til-
gangi mínum náð.
Með skilnaði okkar við Dani
komumst við heim til okkar aft
ur, éítir nálegá sjö alda kúgun,
riú eigum við eftir að heimta
heim til okkar alt sem íslenskt
er, sem á hnignunarárum þjóð-
arinnar var tekið af henni með
öllum leyfilegum og óleyfileg-
um meðölum. Handritin og hin
ísl. skjöl sem Árnasafnið geym
ir, er eign ísl. þjóðarsálarinnar,
sem hvorki Árni nje nokkur
annar maður hafði leyfi til að
eigna sjer og því síður leyfi til
að selja eða láta af hendi til
varanlegra eignaumráða.
Reikninga við Dani er best
að gera hreinlega upp — og
skriffinn „National Tidende"
og annara stórdanablaða — vil
jeg ráðleggja að fletta upp í
„Einokunarverslun Dana á Is-
landi“ eftir Jón J. Aðils. —
Reykjavík 1919.
Á blaðsíðu 619 í þeirri bók
segir meðal annars:
„í einokunartilskipuninni 20.
apríl 1602 er það ótvírætt gefiá
í skyn, að konungur geri þessa
breytingu á íslensku verslun-
inni í þágu þegna sinna í Dan-
mörku, svo að þeir einir megi
hjer eftir njóta þess arðs, sem
áður hafi runnið í vasa er-
lendra keppinauta. Fóru svo
leikar áður langt leið, að ís-
leriska verslunin komst alger-
lega í hendur Kaupmannahafn
arbúa, þótt aðrir fleiri ætti
hlutdeild í hcnni til að byrja
með, enda stuðlaði konungur
sjálfur að þvi með því að ein-
skorða útgerðina við Kaup-
mannahöfn. Átti sú ráðstöfun
drjúgan þátt í vexti og viðgangi
höfuðborgarinnar um þær
mundir, og upp þaðan hjeldu
Kaupmannahafnarbúar jafnan
dauðahaldi í íslensku verslun-
ina meðan einokunin stóð og
töldu hana eitt af hrossum sín-
um“.
Ennfremur segir:
„Bæði konungur og ríkis-
stjórn könnuðust við það af-
dráttarluast, að íslenska versl-
unin væri næsta mikilvæg fyr-
ir Kaupmannahöfn og ríkið í
heild sinni. í kgsbr. 16. júlí
1687 er það sagt berum orðum,
að íslenska og færeyska versl-
unin hafi jafnan verið ein af
aðalmáttarstöðunum undir
verslun og velmegun höfuðstað
arins og að múgur manna hafi
haft arð og atvinnu af henni og
þegar ófriðurinn mikli við Svía
stóð sem hæst (1711), ljet
stjórnin þess getið í brjefi til
konungs, að- svo mikið ylti á ís-
lensku versluninni, að eigi
kæmi til mála annað en að
halda henni uppi þrátt fyrir
alla örðugleika".
Hjer er viðurkenning Dana
sjálfra fyrir því, að Kaupmanria
höfn, þessi fagra borg, á bein-
línis mest-alla sína velferð
Islendingum að þakka ekki í
árafjölda, heldur aldafjölda. —
Nú viljum vjer arfar þeirra er
ljetu blóð og svita í tje Einok-
unarverslun Dana á Islandi til
framdráttar — og svo íbúum
Framh. á bls. 8.