Morgunblaðið - 13.10.1946, Blaðsíða 5

Sunnudagur 13. okt. 1946
MORGUNBLAÐIÐ
5
Brjef:
Síldveiðar við Austfirði
í 3.-4. TÖLUBLAÐI sjó-
mannablaðsins Víkingur, rit-
ar herra Ólafur Magnússon,
skipstjóri, eftirtektarvarða
grein, er nefndist: Annáll síld
veðanna og framtíðardraum
ur sjómannsins. Jeg vil ekki
láta hjá líða, að óska að þessi
draumur hins mikla fiski-
manns rætist.
En það s em sjerstaklega
rekur mig til þess, að rita
nokkur orð í sambandi við
grein herra Ólafs Magnús-
sonar, er það atriði í grein
hans þar sem minst er á síld-
argöngur á hafinu milli Fær-
eyja og íslands. En mjer
þykir, sem því atriði hafi á
uundanförnum árum ekki
verð nægur gaumur gefinn.
Öll styrjaldarárin voru
siglingar við Austfirði til og;
frá Færeyjum og Englandi,
en nokkru sinni fyr. Allur
fiskur sme veiddist við Aust-
firði þessi ár, var jafnóðum
fluttur úr ísaður til Englands
og að mesu leyti með fær-
eyskum skipum. Þessi fisk-
útflutningur fór fram hvert
ár á tímabilinu frá miðjum
máímánuði til októberloga.
Skpshafnir hinna færeysku
skipa höfðu mjög orð á því,
hve síld væri mikil á hafinu
milli Færeyja og Austfjarða.
Margir skipstjórar skýrðu svo
svo frá, að eir hefðu stundum
siglt heila sólarhringa í sam
felldum síldartorfum á þessu
svæði. En nálega í hverri
ferð frá vori til hausts, hefðu
þeir orðið þarna síldar varir,
að meira eða minna leyti.
Virtist þetta eiga við jafnt
um austurleiðina og vestur
leiðina, en þannig nefndu
Færeyingar siglingaleiðirnar
frá Austfjörðum til Færeyja,
austan tundurduflasvæðsins
fyrir Austfjörðum og vestan
þess. Fullyrtu Færeyingar að
á þessu svæði hefði margoft
mátt fá góða veiði í herpi-
nætur, ef tilraunir hefðu ver
ið gerðar til þess. Töldu þeir
engar breytingar vera þarna
um sílarmagn frá ári til árs.
Kváðust þeir vissir um, að
síld væri stöðugt á þessu
svæði og mikið síldarmagn.
Síðar, eða á þessu vori, hefi
jeg heyrt athafnamikla menn
í Færeyjum tala um þessi síld
veiðimið sem staðreynd.
Muni því Færeyingar not-
færa sjer þessar síldveiði-
stöðvar eins fljótt og því verð
ur við komið, flytja sildina
ýmist til bræðslu þar heima,
eða söltunar.
Þetta svæði ber íslending-
um að rannsaka sem allra
fyrst. Meðan fullkomið haf-
rannsóknaskip í eigu íslend-
inga er ekki starfrækt, mætti
ef til vill láta strandgæslu-
skipin rannsaka þetta að ein-
hverju leyti. En byrjað skyldi
á þeim rannsóknum á þessu
hausti.
Frá því í byrjun ágústmán-
aðarhefir veirð mikil síld í
fjörðum hjer eystra, alt frá
Seyðisfirði til Stöðvarfjarðar,
þótt mest muni hún hafa ver
ið í Reyðaríirði, Eskifirði og síld sje mikii við Austfirði og
Fáskrúðsfirði. Þessi síld var
að stærð 3—4 kíló, 6 til 7, 8 til
10 og 10—12. Minst mun þó
hafa verið af stærðinni 3 tii
stærð 6 til 7. Á Eskifirði lagð-
mm i fjörðum. Ráðstafanir
ber því tafarlaust að gera til
þess, að síldin verði veidd,
söltuð og brædd, eftir því sem
viðhorf er á hverjum tíma.
4 kíló, en sennilega mest af En það á ekki að takmarka
ist netjaveiði fljótlega niður,j\eðiina við árstíðir, heldur
vegna þess, að ekkert var^veiða síldina þegar nóg er af
hægt að gera við síldina. henni.
Frystihúsið á staðnum varj Á liðnu sumri kusu Aust-
óstarfhæft fram til september ^firðingar fremur að veiða
mánaðar og varð því ekkert ekki síldina, sem þeir hefðu
fryst til beitu. Og fram í getað náð, en að veiða síldina
septembermánuð færðist síld til þess að fleygja henni aftur
arútvegsnefnd undan því að í sjóinn úr því þeir fengu ekki
láta til Austfjarðar tunnur tiljaðstöðu til þess að gera sjer
söltunar. Síldin óð um Eski-'peninga úr henni. Sjávarút-
fjörð og Reyðarfjörð meðan^vegur Austfirðinga er þeim
símtöl og skeyti fóru á milli of mikið alvörumál til þess, að
Austfirðinga og hinnar miklu þeir leyfi sjer svo smekklaust
forsjónar í síldarsöltunarmál-
um okkar íslendinga. En sú
síld hvarf undir yfirborð aft-
ur. Fullyrða má, að hjer á
sport.
Mjer sýnist því, að tafar-
laust beri að auka afköst síld-
[ arverkssmiðjunnar á Seyðis-
staðnum hefði verið saltaðar firði í minst fimm þúsund
nokkur þúsund tunnur af síld,
ef tunnur hefðu fengist strax
og um þær var beðið. Það er
ekki hægt að einblína á þörf-
ina á Norðurlandi í þesbu
efni. Framleiðsluþarfir Aust-
firðinga verður einnig að
meta og þeir eiga jafnan rjett
til alls þess, sem opinberar
nfndir hafa úthlutun á fyrir
ríkisins hönd, eins og aðrir
þegnar þjóðfjelagsins. Sá
gjaldeyrir mundi og hafa ver
ið þeginn á þessu ári, sem
skapast gat hjer eystra með
ótakmarkaðri síldveiði og
söltun, ef það hefði ekki verið
fyrirmunað Austfirðingum.
En með ótakmarkaðri veiði í
fjörðum eystra, bæði í net
og nætur, hefði atvinna auk-
ist og fengist ný reynsla um
síldargöngur.
Á Fáskrúðsfirði var netja-
veiði stunduð hvað mest og
þar fryst til beitu um 500
tunnur. Hefði þar að sjálf-
sögðu verið lögð meiri á
hersla á síldveiðina, ef ekki
hefði þurft að takmarka veiði
við móttökugetu hraðfrysti-
hússins.
í Berufirði hefir undan-
farna vetur verið mikil síld,
svo mikil, að henni hefir
stundum skolað á land í
hauga í fjörum. Er hjer um
smásíld að ræða. Síðastliðinn
vetur stunduðu tvö skip
herpinótaveiCi í Berufirði.
Má segja að sú veiði hafi gef-
•ist vel, þegar tekið er tillit til
þess, að stöðug stórviðri geys
uðu við Austurland um lang-
an tíma, svo skipin urðu að
hætta veiðum. Hinsvegar
veiddist í herpinætur þarna
á fjórða þúsund mál síldar,
sem siglt var með til Seyðis-
f jarðar til bræðslu. Það skal
á það bent, að skipshafnir
þesssara skipa, að minsta
kosti annars þeirra, töldu
nálega ógerning að fara með
fullfermi sílar að vetrarlagi
fyrir Gerpisröst, ef nokkuð
væri að veðri. Mun einnig,
það hafa tafið fyrir, að ekki
veiddist meira í Berufirði að
að þesssu snni.
Alt bendir því til þess, að
Bókarfregn:
Horfnir góðhestar
mála afköst á sólarhring og
byggja samtímis nýja fimm
þúsund mála síldarbræðslu
sunnan Gerpis.
Hin nýja verksmiðja
mundi vel sett og á heppileg-
an hátt ná tilgangi sínum,
væri hún byggð yst í norðan-
\_erðum Reyðarfirði, við Borg
arhól, þar sem höfn er sjálf-
gerð af náttúrunnar hendi,
bryggjugerð auðveld vegna
aðdýpis við klöppina •— Borg
arhól.
Að svo stöddu skal ekki
farið frekar út í einstök at-
riði hjer að lútandi. Jeg hefi!
aðeins viljað hefja máls á
því, að síldin úti fyrir Aust-
fjörðum og inn í þeim, á ekki
lengur að vera ögrun við þá,
sem vilja veiða hana. Það er
kominn tími til þess, að hún
verði veidd í fullri alvöru.
Eskiffirði, 25. sept 1946
E.Bj.
Höfundur Ásger Jónsson'
frá Gottorp.
Útgefandi bókaútgáfan
Norðri h.f.
Prentverk Odds Björns-
sonar, Akureyri.
ÞEGAR dr. Broddi Jó-
hannesson las í útvarp í fyrra
vetur þætti eftir Ásgeir Jóns-
son, bónda frá Gottorp, um
hryssuna Nótt og sonu henn-
ar Blakk, Kolskegg, Brún og
Jarp, þá var sterk athygli
vakin og hlustað af mikilli
alúð.
Margt bar til þess'.
Hestarnir, sem frá var sagt,
voru undursamlegir, en þó
ekki utan við takmörk þess,
sem hægt er að trúa.
Andi höfundarins var hlýr
og skilningsríkur.
Stíllinn skilmerkilegur,
myndauðugur og lifandi.
Flutningur doktorsins var
magni þrunginn.
Loks er svo það, að mikill
crðum um hesta, útlit þeirra,
ganglag og háttu.
Ásgeir Jónsson kann þessa
list líka svo af ber. Orðgnótt
hans í hestaiýsingum er geysi
leg. Lýsingar hans á svip
hestanna og byggingu, geðs-
munum þeirra og hreyfingum,
— hvort sem er á hægurn
gangi, milliferð eða roksprett
um, — eru afbur-ða orðskrúð-
ugar og snjallar. Það er senni-
legt, að hann sje í þessum
efnum orðríkastur allra nú-
lifandi íslendinga, — a. m. k.
allra þeirra, er til sín hafa
látið sjá á prenti. Þó að í bók-
inni sje lýst hundruðum gæð-
inga, þá finnur hesthneigður
lesandi ekki að endui'tekning-
ar þreyti. Lestur bókarirmar
er ein stórkostleg reiðför, þar
sem lesandinn hefir stöðugt
hestaskipti, fær einn góðhest-
inn á fætur öðrum, til þess að
svala þrá sinni eftir æfintýx-
inu. Enginn hestur er eins og *
hluti íslendinga þráir týnda annar á bökkum Blöndu eða í
mEmS33333
n iM ■ s ■ ns
G
Esja
Áætlunarferð austur um
land til Siglufjarðar og Akur
eyrar seint í þessari viku. —
Flutningi til hafna frá Djúpa-
vík til Húsavíkur óskast skilað
á mánudag og þriðjudag, og
pantaðir farseðlar sóttir á mið-
vikudag.
99
Suðri
•66
til Þingeyrar, Flateyrar og
Súgandafjarðar. Vörumóttaka
á mánudag og þriðjudag.
SKIPAÚTGERÐ RÍKISINS.
UNGUR MAÐUR
23 ára, óskar eftir atvinnu við
hvað sem er. — J. Mose Peder-
sen, Jenagade 13 St. th. Köben-
havn S, Danmark.
æfintýrið á reiðhestunum, —
æfintýri feðra sinna og
mæðra eða æskuæfintýri sitt.
Þarna heyrðu þeir það ó-
venjulega vel sagt.
Menn spurðu hver annan:
„Ætli doktor Broddi lesi ekki
upp meira eftir Ásgeir? „Ætli
þessi erindi verði ekki gefin
út?“
Og nú eru þau komin út,
ásamt miklu fleira af sama
toga, er fyllir 400 blaðsíðna
bók í allvænu broti.
Lesið nú, hestelsku íslend-
ingar, menn og konur!
Bókin er fallega og vel út-
gefin, — mikill skemtilestur
og bókaskáps prýði. Hún er
minningarit um horfna gæð-
inga, — eins og nafn hennar
bendir til, — einkum gæðinga
í Húnavatns- og Skagafjarðar
sýslu, af því að þar nær
kunnugleiki höfundarins best
til. Jafnframt er ótal manna
getið, sem áttu þessa hesta,
tömdu þá eða komu þeim
eftirminnilega á bak.
Þarna blasir við gildi góð-
hestsins fyrir líf þjóðarinnar
á liðnum öldum. Einnig and-
legt líf hennar „þegar inni var
þröngt“ og menn tóku „hnakk
sinn og hest og hleypptu“, svo
„draumar hjartans“ rættust.
Nokkrar myndir eru í bók-
inni og er það mikilsvert. Það
er ekki lítill ánægjuauki t.d.
að sjá yfirbragð tveggja
hesta úr flokki höfuðskör-
unga bókarinnar, þeirra:
Blesa Ásgeirs Jónssonar og
Stíganda Jóns Pjeturssonar.
Myndirnar hefðu betur verið
fleiri. En þar mun ekki hafa
verið hægt um vik, af því að
til skamms tíma voru mynda-
tökur ekki algengar og mvnd
ir af horfnum gæðingum þess
vegna fáar til.
Hver, sem er svo hamingju-
samur að eiga góohest ætti nú
ekki að láta undir höfuð
leggjast að mynda hann.
Því hefir verið viðbrugðið,
hve Þorgils Gjallandi kunni
sem rithöfundur vel að haga
Hólmi Skagafjarðar, — ogt*
ekki heldur í þessari bók. Svo
dásamleg er fjölbreytnin í
hestahópnum. — og svo ágæt
frásögn Ásgeirs Jónssonar.
Samt biður Á. J. í yfirlætís-
leysi og afsökunartón lesend-
ur að gæta þess, að hann sje
hvorki „mentamaður nje rit-.
höfundur“. „Jeg hef skrifað
þessar hestaminningar rnjer
til skemtunar á mínu gamla,
skagýirska hestamannamáli“,
segir hann.
Já, hann er bóndi, sem talar
sitt mál.
Jeg tek hjer lítið sýnishorn
af máli hans á bls. 377 í bók-
jnni:
„Hvítur hestur er teymdur
heim að Eyhildarholti. Það
er Svalur, þá 11 vetra gamall.
Hann hafði slæma sprungu í
hóf, sem þurfti að tálga upp
og gera við. En hann reyndist
svo ókyrr, að grípa varð til
þess ráðs að leggja hann nið-
ur. Hann kunni illa og var ó-
vanur slíkri meðferð, en
skildi ekki tilganginn. Þegar
hann var lagstur í viðjar reip
anna, hefir honum fundist, að
hann yrði að hreyfa sjálfs-
vörn og sýna fræknleik sinn.
Hann tók heljar viðbragð. Það
heyrðist hár brestur, sem Ijet
í eyrum viðstaddra líkt og
þegar hörpustrengur brestur
í miðri tónkviðu. Hvað brast?
Hvaðan barst þessi vjefrjett,
sem alla viðstadda setti
hljóða? Lærleggur Svals
hafði hrokkið sundur rjett
ofan við konungsnef við þetta
eldskarpa átak. Það var síð-
asta frægðarorð hans. Bönd-
in voru leyst. Hann stóð upp
sem engu væri. áfátt. Hann
reisti hálsinn og horfði hátt.
Hann rendi fögru og skörpu
móbrúnu augunum yfir
kunnar slóðir, suður yfir Hjer
aðsvötnin, Sandana og Eylend
ið í Skagafirði, í síðasta sinn.
Hann eygði draumalönd ung-
dómsáranna, Glaumbæjar-
cyjuna í hillingum vordýrð-
Framh. á 12. síðu,