Morgunblaðið - 12.02.1947, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 12. febr. 1947
MORGUNBLAÐIÐ
7
Þrautseigja er einkunnarorð Finnlands
ÞEGÁR Will sálugi Rogers,
hinn frægi kúreka heimspek-
ingur fór til Rússlands fyrir
tólf árum, %agði hann mjer, að
hann ætlaði næst til Finnlands.
„Mig langar til að kynnast
þeirri einu Evrópuþjóð,“ sagði
^hann, „sem trúir á það að borga
skuldir sínar“.
í dag eru Finnaar að borga
aðra og mikið hærri skuld. í
þetta sinn er Rússland lánar-
drottinn.
An þess að kvarta
Oll finska þjóðin — næstum
því 4 miljónir manna — vinnur
að því með staðfestu og undra-
verðum einhug, að framleiða
vörur, ekki til eigin þarfa, held
ur handa hinum volduga ná-
granna sem stríðsskaðabætur.
Þeir verða að halda áfram með
þessar greiðslur í næstu sex
árin. Þetta þýðir það, að við-
urværi þjóðarinnar, sem nú
þegar er mikið verra en fyrir
stríðið, hlýtur að verða 'ennþá
ljelegra. En Finnar horfast í
augu við þessi horðu örlög, án
þess að kvarta. Það er ekki
lengur aðeins þjóðarheiður, sem
býður þeim að standa í skilum
með skuldir sínar, heldur er
það undir greiðslum skuldanna
komið, hvort þeir halda sjálf-
stæðu sínu eða ekki. Þess vegna
eru Finnar jafn einhuga í dag
að borga skuldirnar eins og þeir
voru 1939, er þeir neyddust til
'að verjast Rússum.
Jeg talaði við ijnarga Finna
og af þeim öllum stjórnmála-
flokkum og öllum bár þeim
saman um það, að framtíð Finn
lands væri undir því komin,
að gott samkomulag hjeldist
með þeim og hinum volduga ná
granna þeirra. J. K. Paasikivi
sagði í ræðu, sem hann hjelt
á sjálfstæðisdegi iTnna 1945:
,,Það er sannfæring ríkisstjórn-
arinnar, að aðeins með því að
varðveita núverandi stjórnmála
stefnu, sem sje að samræma
hagsmuni Ráðstjórnarríkjanna
og Finnlands, geti Finnland
losnað úr þeim örðugleikum,
sem stríðið hefir valdið því og
tekið aftur þá stöðu á meðal
sjálfsæðra þjóða, sem sje í sam-
ræmi við sögulega þróun þess“.
Er það mögulegt að samræma
hagsmttni hins volduga komm-
únistiska Rússlands, eins og
Paasikivi stingur upp á, og hins
litla Finnlands, sem enn held-
ur trygð við hið vestræna sjer-
eignaskipulag? Það má nokkuð
ráða svarið við spurningunni af
viðskiftum Finna og Rússa síð-
an vopnahljeð var samið í sept.
1944.
Landakröfur Rússa
Samkvæmt vopnahljesskil-
málunum urðu Finnar að láta
af hendi til Rússa meira en 12%
af landi sínu. Rússar sögðu við
Finnana — um 420 þús. sálir,
sem áttu heima á þessu lands-
svæði: „Þið megið halda heim-
ilum ykkar og býlum, ef þið
gerist rússneskir borgarar. —
Hinsvegar ef þið kjósið heldur
að vera áfram finskir borgarar,
verðið’ þið að flytjast til Finn-
lands og yfirgefa eignir ykkar“.
Það er ágætur vitnisburður um
finska þjóðartilfinningu, að
það reyndust færri en 1000
Finnar, sem heldur kusu að
Eftir Demaree Bess
Þó að Finnar sjeu algjörlega undir náð og misk-
un Ráðstjómarríkjanna komnir, þá vinna þeir ó-
trauðir að því að viðhalda lýðræðisskipulagi sínu
og sjálfstæði — Greinin er lauslega þýdd úr „The
Saturday Evening Post“
halda heimilum sínum en að
vera áfram finskir borgarar.
í vopnahljesskilmálunum var
enn fremur tilskilið, að Finnar
skyldu sanna einlægni sína og
berjast við Þjóðverja, ef allir
þýskir hermenn væru ekki
horfnir frá Finnlandi innan
hálfs mánaðar frá undirritun
Vopnahljessamningsins. Rússar
vissu, að það var algerlega ó-
fært fyrir Þjóðverja að flytja
herlið sitt svo skjótt á brott.
Finsku hermennirnir, er höfðu
barist næstum því í fjögur ár
við Rússa, urðu nú að snúa við
blaðinu og hefja hernaðarað-
gerðir gegn sínum fyrri banda-
mönnum. Og Þjóðverjar, sem
voru bláreiðir út af því, sem
þeir kölluðu svik gengu vél
fram í því að eyða býli og þorp,
sem voru á undanhaldsleið
þeirra.
Um það bil einn sjötti af í-
búatölu Finnlands, eða um 640
þúsund manna höfðu þannig
mist allar eigur sínar. Þetta
varð að bæta þeim af ríkis-
fje eða með samskotum ein-
inn frá útlöndum, á sama tíma
sem utanríkisverslun þeirra er
lömuð. Byrðin var svo þung, að
nokkrir finskir hagfræðingar
efuðust um, hvort þjóðin gæti
risið undir benni. Stríðsskaða-
bætur þær, sem Þjóðverjum var
gert að greiða eftir fyrri heims-
styrjöldina, voru smámunir í
samanburði við þetta.
Finnum hefir, samt sem áður
heppnast að standa í skilum
tvö fyrstu árin og hafa auk
þess lagt grur;dvöll að því, að
geta staðið í skilum framvegís.
Til þess að geta þetta, hafa þeir aði mjög um.
sjer. Auk þessa lýstu Rússar
yfir því, að Finnar skulduðu
Þjóðverjum 30 milj. dollara fyr
ir vopn og hernaðaraðstoð og
þetta voru þýskar eignir, sem
Finnum bæri að greiða til sín.
Finskir hagfræðingar hafa
velt því fyrir sjer, hvort ætlun
Rússa sje sú, að ofbjóða gjald-
getu þjóðarinnar svo, að fjár-
málakerfi hennar bresti Qg allt
endi í stjórnlegri verðbólgu,
eins og átti sjer stað í Ungverja
landi undir stjórn Rússa. — En
allar líkur hníga í þá átt, að
Rússar óski ekki eftir slíku
hruni, að minsta kosti ekki
næstu sex árin, vegna þess, að
þeir fá dýrmætar vörur frá
Finnlandi til endurreisnarstarfs
ins í Rússlandi sjálfú. — Þeir
hafa gert þrjá vöruskiftasamn-
inga við Finna til þess að fleyta
Finnlandi áfram enn um hríð,
en samkvæmt þeim fá Finnar
hveiti og kol sem þá vanhag-
þurft að hefja framleiðslu í nýj
um iðngreinum og æfa 100 þús
und verkamenn við að fram-
leiða vörur, sem aldrei áður
hafa verið framleiddar í Finn-
landi.
Finnar hafa komist að raun
um, að Rússar eru harðskeytt-
ir mangarar. Þannig hafa þeir
áskilið sjer rjett til þess að
krefjast 5% vaxta á mánuði af
vörum þeím, sem einhverra
hluta vegna eru ekki afhentar
á rjettum tíma. Afhending
staklinga. Finnar urðu að horf- nokkurra skipa drógst végna
ast í augu við þá staðreynd að þess, að ýms tæki og eíni, sem
byggja varð ný heimili handa fá varð frá Bandaríkjunum,
næstum því fjórðungi þjóðar- seinkaði vegna verkfalls. Rúss-
innar. Þeir urðu að koma b'ænd ar tóku þá skýringu til greina,
unum fyrir aftur á sundur- 1 því þetta stafaði af orsökum,
í apríl síðastliðnum felst
Stalin sjálfur á að gefa eftir
næstum því 10 milj. dollara,
sem áttu að vera ,,bætur“ fyrir
eignir þær, sem Finnar höfðu
haft á brott með sjer frá sín-
um eigin heimilium á innlim-
uðu landssvæðunum. En jafn-
vel þessi eftirgjöf var bundin
því skilyrði, að Finnar sæju
nikkelnámunum við Petsamö
fyrir nægjanlegri raforku til
þess að starfrækja þær, en-þær
voru áður fyrr ein aðal náttúru-
auðlind Finnlands.
Rússar kaldrifjaðir kaup-
sýslumenn
Jeg spurði nokkra Finna, sem
reglustjórn og eru andvígir
slíku stjórnarfyrirkomulagi. Og
nýlega feldi finska þingið frum
varp til laga um að stofna lög-
reglustjóraembætti, en valdsvið
þess lögreglustjóra átti að ná
yfir allt landið.
Eftir því sem Matti Janhunen
fjelagsmálaráðherra segir, en
hann er kommúnisti, þá greinir
flokkana í samsteypustjórninni
aðeins á um aukaatriði, þar sem
allir eru sammála um að standa
beri í skilum með stríðsskaða-
bæturnar.
Ýmsar umbætur í fjelagsmál
um eru gerðar smátt og smátt.
Þjóðnýting ec.ekki á dagskrá
vegna þess, að tíminn er ekki
álitinn hentugur til breytinga
og allur iðnaðurinn hefir verið
skipulagður með það fyrir aug-
um, að hægt væri að standa í
skilum með skaðabæturnar.
Það er alment viðurkent, að
kosningar þær, sem fram fóru
í Finnlandi síðastliðið ár, hafi
verið algerlega frjálsar. — Og
þingið skipa nú ágætlega færir
menn. En hægfara jafnaðar-
menn fengu kosna 48 þing-
menn, hægfara bændaflokkur-
inn fekk einnig kosna 48 þing-
menn, íhaldsflokkarnir 44, og
nýr flok-kur, sem stofnaður var
að frumkvæði kommúnista,
fekk 49 þingmenn.
Fámenn kommúnista klíka í
þinginu, sem að vísu kemur
ekki fram sem sjerstakur flokk-
ur, er skipulögð og stjórnað
ar Herthu Kuusinen. Hún er
finsk og mjög vel máli farin.
Hún er gift innanríkisráðherr-
anum. Fyrir henni er komm-
únisminn trú, sem hún trúir á
í blindni. Hún ferðast stöðugt
um landið og fræðir þjóðina á
því, hversu Finnar megi vera
skotnu landi. Meðan á stríðinu
stóð, höfðu 82 þúsund Finna
fallið. Ríkið varð að sjá far-
borða 170 þús. særðra manna
og 42 þús. munaðarleysingja.
Samtímis þessu urðu þeir að
sem ekki voru á valdi Finna að
ráða við. En í hegningarskini
juku þeir skaðabæturnar um
200 þús. dollara.
Stríðsskaðabæturnar voru
ákveðnar í dollurum, án þess
byggja allt fjármálalíf upp að þó að tilgreina hva5a gengi
nýju í landinu, sem hafði ver-jskyldi lagt til grundvallar
ið sundurlimað af Rússum.
Síðar kröfðu.^t Rússar, að gengi blöðunum og æðri skolum lands
jeg hafði þekkt í mörg ár, að , hamingjusamir fyrir að hafa
því, hvort Rússar hefðu bland- j Rússa sem nágranna ‘og hversu
að sjer í innanlandsmálefni j Rússar muni vísa þeim veginn
Finnlands. Þeir lögðu allir j til bjartari framtíðar; er þeir
áherslu á það, að Rússar hafi,hafi borgað þeim (Rússum)
komið mjög blátt áfram fram! stríðsskaðabæturnar.
sem einstaklingar, en væru Finnar hlýða á þögulir og
kaldrifjaðir kaupsýslumenn í, hugsandi, en þeir sannfærast
viðskiftum. Rússar hafa gert
nokkrar tilraumr til afskifta af
ekki. Þeir viðurkenna, að þeir
og Rússar verða að lifa í sátt
og samlyndi, en meiri hluti
.. , - ^ UiUUUilUin Uti ÆUH &AU1U111 idliuib Ull öctlili V !!Ui, Cll XiiCili i
Sem dæmi um erfiðleika þeirra ririnaT.ir,s. iqqq sVvmi íaut tii ,, .
tQVa hiS Ýa dollarms 1938 skyldi lagt til ins. Finni nokkur sagði: „Russ- , þjóðarinnar álitur, að stj
má taka það, að Rússar kröfð
ust þess að fá Porkkalahjerað,
sem er um 25 km. austur af
Helsingfors. Þetta er tiltölu-
lega lítið hjerað, en þar voru
um þúsund bændabýla. — Og>
þetta hjerað fullnægði áður fyr
að mestu grænmetis- og ávaxta
þörf Helsingfors. Rússar kröfð-
ust þess, að íbúarnir y-rðu flutt-
ir burt, þar sem þeir höfðu í
hyggju að koma sjer þarna upp
flotastöð og vildu koma í veg
fyrir, að upplýsingar um fyrir-
komulag hennar bærust til óvið
komandi.
grundvallar greiðslunum. Finn 1 ar eru ósvífnir og harðsviraðir ! kerfi Rússa hafi ekki áhrif á
ar höfðu reiknað með núverandi j vig ag innheimta skuldir. Þeir framtíð Finnlands.
gengi dollarsins. Þeir álita að
þetta bragð hafi aukið vöru-
magn það, sem þeir verða að
framleiða fyrir Rússa, um það
bil 60%. Með öðrum orðurrí er
það nálægt því 480 milj. dollara
virði af vörum, sem Finnar
verða að framleiða, til þess að
geta staðið við skuldbindingar
sínar og borgað allar stríðs-
skaðbæturnar.
Loks hjálpuðu stjórnir Banda
ríkjanna og Bretlands á Pots-
hafa túlkað nokkur atriði vopna
hljesskilmálanna á þann veg,
sem flestir okkar álitu gersam-
lega óhugsandi. En að þessu
slepptu, hafa þeir leyft okkur
að stjórna landi okkar, og er-
um við þeim þakklátir fyrir
það“.
Samt sem áður hefir sigur
Rússa órsakað mjög víðtækar
breytingar í stjórnmálalífi Finn
lands. Kommúnistaflokkurinn,
sem áður var bannaður, er nú
damráðstefnunni 1945 til þess ! leyfður á ný og eru nokkrir
að þyngja byrði finsku þjóðar- j kommúnistar ráðherrar, þar á
innar, með því að samþykkja j meðalmeðal Yrjö Heino, sem er
krcfu Rússa um eignarrjett innanríkisráðherra. Þegar kom
þeim til handa á öllum þýskum j múnistar hafa verið áð koma
Þungbærar stríðsskaðabætur
j Fyrir þjóð, sem ekki hefir
hugrekki Finna, hefðu aðstæð-
urnar virst gjörsamlega óvið-
ráðanlegar. En Finnar verða eignum í Finnlandi. Rússar til- j sjer fyrir í hinum ýmsu iönd-
auk þessa einnig að greiða kyntu finsku stjórninni, að samjum, hafa þeir byrjað á því að
stríðsskaðabætur. Upphæðin, komulag þetta veitti þeim rjett heimta embætti innanríkisráð-
sem Rússar fá, jafngildir 300 til allra inneigna Þjóðverja1 herrans, því að hann hefir á
milj. dollara og greiðist á átta samkvæmt jafnvirðiskaupa- hendi yfirstjórn lögreglunnar.
j árum í vörum, sem meðal ann- samningnum frá undanfarandi. En í Finnlandi er embætti inn-
ars eru búnar til'ur "stáli t. d. ári. Finnar 'Urðu því að greiða! anríkisráðherrans ekki eins
vjelar og skip, en sá málmur um 17 milj. dollara, sem þeir mikdlvægt pins og víða annars-
er ekki unninn í Finnlandi. Svo höfðu reiknað með að geta not- staðar, vegna þess, að Finnar
að Finnar urðu að flytja þetta að til uppbyggingar heima hjá hafa ekki búið við stranga lög-
Hinar löngu og köldu skamm
degisnætur veita Finnum tæki-
færi til lestrar, sem þeir nota
sjer óspart, og þeir íhuga vel
það, sem þeir lesa. Margir
leggja stund á erlend mál. Há-
skólaprófessorar segja, að
enska sje langvinsamlegasta
málið. Eftirspurn eftir ensku-
kennurum er svo mikil, að ekki
hefir verið hægt að fullnægja
henni. Rússneska er nú kennd,
en hylli hennar takmörkuð.
Jeg spurði finskan vin minn,
hvernig hann skýrði þessa stór
auknu löngun eftir enskukunn-
áttu. Hann svaraði og brosti
raunalega: „Jeg geri ráð fyrir,
að við sjeum hálfgerðir draum
óramenn. Við höfum komist að
raun um af strangri reynslu,
að við gætum ekki umlúið þau
örlög að vera nágrannar Rússá
á jarðkringlunni. En ógæfa okk
ar er sú, að við viljum heldur
fara leiðir vestursins en aust-
Framh. á bls. 8