Morgunblaðið - 23.07.1947, Qupperneq 7

Miðvikudagur 23. júlí 1947
MORGUISBLAÐIÐ
7
Endalok prentaraverkfallsins í Höfn
ÞAÐ ER SJALDGÆFT í Dan-
Jnörku, að verkföll stöðvi út-
komu dagblaðanna. Þetta kom í
iyrsta sinn fyrir árið 1928, þeg-
ar prentaraverkfall gerði að
verkum, að blöð borgaraflokk-
anna hættu að koma út viku-
líma. Allsherjarverkfallið árið
1920 stöðvaði útkomu borgara-
blaðanna nokkra daga, og á
stríðsárunum kom það tvisvar
eða þrisvar fyrir, að blöðin gátu
ekki komið út, en ástæðan var
þá mótmælaverkföll gegn Þjóð-
verjum.
Nýafstaðna prentaraverkfall-
ið í Kaupmannahöfn er því hið
lang lengsta prentaraverkfall,
serrf komið hefur fyrir í Dan-
mörku og hefur valdið lengstu
blaðastöðvun þar í landi. Verk-
fallið byrjaði þ. 1. mars og var
þá búist við að því yrði varla lok
ið fyr en í maí. En þegar prent-
arar í lok maí feldu miðlunar-
tillögu sáttasemjara ríkisins,
gerðu menn ráð fyrir, að verk-
fallið mundi standa yfir fram á
haust. Það kom því mörgum á
óvart, þegar formaður borgar-
stjórnarinnar í Kaupmanna-
höfn, Sigvald Hellberg, skarst
í leikinn í lok júní og bar fram
miðlunartillögu, sem að lokum
var samþykt, svo að blöðin byrj-
uðu aftur að koma út þ. 6. júlí.
Útkoma borgarablaðanna
hafði þá verið stöðvuð í 126
daga. Og það lá við, að stöðvun-
in yrði lengri. Miðlunartillaga
Hellbergs var nefnilega af prent
aranna hálfu samþykkt með ör-
litlum meirihluta: 1957 á móti
1812 atkvæðum, 207 atkvæða-
miðar voru auðir og 30 ógildir.
Það vantaði því ekki mikið á,
að tillagan yrði feld.
Tillaga sú, sem prentarar nú
hafa samþykt, er ekki sem telj-
andi sje frábrugðin þeirri til-
lögu, sem sáttasemjari ríkisins
bar fram í maí og prentarar
feldu með 75% meiri hluta. —
Vikukaup faglærðra prentara
verður hækkað um 8 krónur,
borgun fyrir eftirvinnu hækkar
dálítið og vinnutíminn verður 7
stundir, þegar um kvöld- eða
næturvinnu er að ræða. Áður
unnu sumir 7y2, aðrir 7 stundir.
Aftur á móti verður dagvinnu-
tími óbreyttur frá því sem áður
var, nefnilega 8 stundir.
Kaupgjaldið var aldrei neitt
aðalatriði í þessari deilu. Ágrein
ingurinn um það var ekki meiri
en svo, að mönnum var ljóst, að
samkomulag gæti náðst. Sam-
komulagsumleitanirnar í mars
strönduðu vegna þess að prent-
arar kröfðust 7 stunda vinnu-
dags (líka þegar um dagvinnu
er að ræða) og þriggja vikna
sumarleyfis. Það var að miklu
leyti áróðri kommúnista að
kenna að prentarar stofnuðu til
þessa verkfalls. Kommúnistar
komu því til leiðar, að kröfunni
um styttri dagvlnnutíma var
haldið til streytu. En prentarar
urðu að lokum að láta þessa að-
alkröfu falla. Úrslitin urðu því
mikill ósigur fyrir kommúnista.
Prentarar gátu ekki aflað sjer
fjár til þess að halda verkfall-
inu áfram.
Verkfallið hefur kostað báða
aðila stórfje, og margir aðrir
Eftir Pál Jónsson
fengu frá verkamannaf jelögun-1 og kommúnistablaðið Land og
um mun hafa numið h. u. b. 5 Folk voru undanskilin verkfall-
miljónum kr óna. En það var auð
vitað ekki nándar nærri nægi-
legt til að bæta þeim upp alt
tjónið. Socialdemokraten gerir
ráð fyrir, að tekjumissir prent-
ara hafi numið 10 miljónum kr.
eða 2000—3000 krónum á mann.
Má nærri geta, að þetta tap er
mörgum mjög tilfinnanlegt. —
Heyrst hefur, að tillag prentara
verði hækkað um 5 kr. á viku,
þar sem allir sjóðir eru þur-
ausnir.
Verkfallið hefur að sögn kost-
að Berlingske Tidende 4 miljón-
ir og Politiken 3,5 miljónir kr.
Er gert ráð fyrir, að tjón það,
sem dagblöðin, vikublöðin og
prentsmiðjurnar í Höfn hafa
orðið fyrir, sje um 25 miljónir.
Mun f jelag vinnuveitenda greiða
helminginn af þessu tapi.
Margir aðrir en blöðin og
prentsmiðjueigendur hafa orðið
fyrir tjóni af völdum verkfalls-
ins. Má t. d. nefna blaðasalana
og auglýsingastofur. Þess eru
líka mörg dæmi, að verslanir
gátu ekki selt nýkomnar vörur,
vegna þess að ekki var hægt að
inu, og skoðanir þeirra voru því
þær einu, sem komið gátu fyrir
almenningssjónir á prenti. —
ing vinnutíma fyrir alla verka-
menn. í ræðu í Ríkisþinginu
kallaði kommúnistaforinginn
Aksel Larsen prentarana „múr-
brjóta“ sem ættu að brjóta skarð
„Kommúnistum tókst að stöðva í múrinn og ryðja almennri stytt
útkomu flestra Hafnarblaðanna ingu vinnutíma braut. Þarna
og gerðu þeir þannig ákvæði var því um þýðingarmikið grund
stjórnarskrárinnar um prent-1 vallaratriði að ræða, og þess
frelsi einskis nýt. Gefur þetta vegna varð deilan bæði löng og
bendingu um það, hvers sje að hörð. Menn sáu fram á að við-
vænta, ef kommúnistar komast reisnarstarfinu í Danmörku yrði
til valda“, skrifaði eitt Hafnar- teflt í hættu, ef kommúnistar
blaðið dagir.n eftir að verkfall- fengju kröfum sínum fram-
inu lauk.
Gallup stofnaði skömmu áður
en verkfallinu lauk til atkvæða-
greiðslu meðal dönsku þjóðar-
innar um verkfallið. 61% af
þeim, sem spurðir voru, tjáðu
sig vera verkfallinu mótfallnir,
19% voru því samþykkir, 20%
vildu ekki taka afstöðu til máls-
ins. Tæpur helmingur eða 48%
gengt.
Það er annars vafasamt hvort
kommúnistar nokkurntíma hafa
gert sjer vonir um, að geta knú-
ið þessar kröfur fram. Eftir
framannefndum ummælum Ak-
sel Larsens að dæma mátti bú-
ast við, að kommúnistar ætluðu
sjer að vinna að því, að önnur
verkam.fjelög krefðust styttri
af þeim jafnaðarmönnum, sem vinnutíma, þegar samningaum-
spurðir voru, gátu ekki fallist á leitanir við atvinnurekendur
verkfallið, en 28% fjellust á ^ hef jast að nýju á næsta vori. En
það. Meðal borgaraflokkanna; hver var afstaða Alþýðusam-
voru 84—87% á móti verkfall-' bandsins (Samvirkende Fagfor-
inu. Kommúnistar var eini flokk bunds) til þessa máls? Alþýðu-
urinn, þar sem meiri hlutinn, sambandinu er sem kunnugt er
nefnilega 84%, voru verkfallinu
auglýsa vörurnar. — Langtum samþykkir.
færri fóru í leikhús en fyrir verk 1 Önnur spurning, sem Gallup
fallið. Fólk vissi ekki hvað leik- lagði fyrir fólk, var sú, hvort
ið var og gat ekki heldur lesið : prentaraverkfall skerði mál-
dóma um þau leikrit, sem leikin , frelsið. Meðal kommúnista svör-
voru. Sama var að segja um' uðu 66% spurningunni neitandi.
kvikmyndasýningarnar. Blóma- Innan jafnaðarmannaflokksins
salar segja að blómasalan hafi var skoðanamunurinn meiri,
minkað af völdum verkfalls-. 36% svöruðu neitandi, og 31%
ins um 75%, af því að fólk gat játandi. Aften-Berlingske finst
ekki lesið í blöðunum um trúlof- það eftirtektarvert, að % komm
anir, brúðkaup, afmælisdaga og únista líta svo á, að nægilegt
andlát. Það er auðvitað miklum \ málfrelsi sje í lanöinu, ef bara
örðugleikum bundið að meta
það tjón, sem prentaraverkfallið
hefur haft í för með sjer.
Nationaltidende hefur komist að
þeirri niðurstöðu, að atvinnu-
tjónið af völdum verkfallsins
muni nema 100 miljónum króna.
Aðrir, sem vit hafa á þessu, líta
svo á, að þetta sje ekki fjarri
sanni.
Verkfallið hefur vitanlega
haft erfiðleika í för með sjer á
mörgum öðrum sviðum. Engar
bækur voru gefnar út. Ungir
vísindamenn verða að bíða þess
blöð verkamannaflokkanna fá
að koma út.
Yfirleitt fara borgarablöðin
hörðum orðum um verkfallið. í
4 mánuði gerði það þeim ókleift
að flytja lesendum sínum frjett-
ir eða taka afstöðu til þess sem
gerðist í heiminum. Á meðan
verkfallið stóð yfir, urðu kon-
ungsskifti í Danmörku, en blöð-
in gátu ekki sagt lesendum sín-
um frá því, sem gerðist í sam-
bandi við þenna sjaldgæfa við-
burð. Og landsþingskosningar
fóru fram án þess að borgara-
hálft ár að fá doktorstitil, af því 1 blöðin gætu látið álit sitt í ljósi
stjórnað af jafnaðarmönnum.
Og jafnaðarmenn Ijetu þá skoð-
un í ljósi, að kommúnistar mis-
beittu prentaraverkfallinu. —
Þetta verkfall væri í rauninni
einn þáttur í baráttu kommún-
ista um völdin í verkamanna-
f jelögunum. Ef Alþýðusamband-
ið neitaði að fallast á kröfur um
almenna styttingu vinnutíma,
gátu kommúnistar sagt, að það
væru þeir en ekki jafnaðarmenn
sem berjist fyrir því, að bæta
kjör verkamanna.
Átökin milli kommúnista og
verkamanna komu fram strax í
byrjun verkfallsins, þegar stjórn
Alþýðusambandsins mælti með
því, að öll dagblöðin yrðu und-
anskilin verkfalli vegna í hönd
farandi landsþingskosninga. —
Þegar sáttasemjari ríkisins bar
fram miölunartillögu í maí, ráö-
lagði Alþýðusambandið prentur-
um að fallast á þessa tillögu og
vakti það mikla reiði meðal
kommúnista. -—- Kommúnistar
halda því fram, að Alþýðusam-
bandið hafi spilt fyrir f jársöfn-
un til prentaranna. Og víst er
það, að prentarar gátu ekki feng
ið fjögra miljóna bankalán,
vegna þess að Alþýðusambandið
neitaði að ábyrgjast lánið.
Kommúnistar sögðu, að prent
arar töluðu máli allra verka-
manna, þegar þeir krefðust
styttri vinnutíma. En formaður
Alþýðusambandsins, Ejler Jen- .
sen, sagði, að enginn hefði gefið
þeim heimild til þess að köma
fram fyrir hönd annara verka-
manna í þessu fnáli. Þegar svo
er ástatt, sagði Ejler ennfremur,
að 100.000 verkamenn vinna
meira en 8 tíma á dag og þegar
litið er til afstöðu atvinnurek-
enda til þessa máls, er það blátt
áfram „Katastrofepolitik" að
halda þessari kröfu til streitu.
Þegar verkfallinu lauk, skrif-
aði Social-Demokraten: Laugar-
daginn fyrir páska gátu prent-
arar komist að svo að segja
sömu kjörum, sem þeir nú hafa
fallist á eftir langa og kostnað-
arsama vinnudeilu. Kommúnist-
ar eyðilögðu alla möguleika á
því að binda enda á verkfallið
fyr en raun varð á. Markmið
kommúnista var auðsætt. Þeir
stefndu að því, að skapa sundr-
ung meðal verkamanna og von-
uðu að geta að lokum kent Al-
þýðusambandinu um ósigur
prentaranna. Þetta var slungin
og samviskulaus bardagaaðferð.
Kommúnistar hjeldu því fram
frá upphafi, að þarna væri ekki
um pólitíska heldur eingöngu
„faglega“ deilu að ræða. — En
kommúnistinn Mogens Fog pró-
fessor var þó nýlega svo hrein-
skilinn að segja, að prentara-
verkfallið væri „en lille men be-
tydningsfuld Brik i det store
Spil om Verdens fremtidige Ud-
vikling“.
Khöfn í júlí 1947.
Páll Jónsson.
að ekki hefur verið hægt að
prenta doktorsritgerðir þeirra.
Það var ekki hægt að prenta
ferðaáætlanir járnbrautanna.—
Sumaráætlanirnar gátu því ekki
gengið í gildi fyr en mánuði
seinna en upphaflega var til ætl-
ast. Skortur á alls konar eyðu-
blöðum var mjög tilfinnanleg-
ur. Mörgum brúðkaupum varð
að fresta eftir konungsskiftin,
af því að ekki var hægt að fá
prentuð leyfisbrjef með nafni
Friðriks 9. Blaðaskorturinn var
mjög tilfinnanlegur. Það var erf
itt að fá blöð. Eftirspurnin eftir
útlendum blöðum, sjerstaklega
sænskum, jókst stórkostlega. —
Blöðin voru útseld á svipstundu
og blaðasalarnir tóku ekki á
móti fleiri pöntunum.
Verkfallið var óvinsælt og var
um þau mál, sem deilt var um.
Aðallega tvent gerði það að
verkum, að prentaraverkfallið
varð svo langt sem raun varð a.
í fyrsta lagi var það krafan um
styttri vinnutíma. Önnur ástæð-
an var sú, að þessi deila var frek
ar átök milli jafnaðarmanna og sP-vrrlfu
kommúnista en milli prentara
og prentsmiójueigenda.
Danmörk á sem kunnugt er
við mikil efnahagsvandræði að
stríða. Vöruskorturinn er mjög
tilfinnanlegur og gjaldeyrisskort
urinn fer sívaxandi. Eina leiðin
til þess að ráða bót á þessu er
meiri framleiðsla, en til þess
krefst meiri vinnu. Þess vegna
Velkomnir, norsku
knattspyrnumenn
t NAFNI íþróttasambands
tslands og íslenskra iþrótta-
manna, leyfi jeg mjer að bjóða
landslið Norðmanna í knatt-
hjartanlega velkomið
til Islands, ósamt forseta
norska knattspyrnusambands-
ins, hr. Reidar Dahþ aðalrit-
ara þess hr. Asbjörn Halvor-
sen og öðrum forystumönnum
þeirra.
Það er oss mikið gleðiefni,
að taka á móti þessum vösku
gestum og íþróttamönnum og
heyja hinn fjmsta millirikja-
mættu kröíurnar um styttri kappleik i knattspyrnu við þá
vinnutíma harðri mótspyrnu. — Frændsemi þjóðanna og vin-
Menn óttuðust að það mundi ótta, og ekki síst á íþróttasvið
skapa hættulegt fordæmi, ef inu, ftefir verið með ága'tum.
kröfur prentara um styttri Það var ánægjulegt að heim-
b.yívl
. . „ aðalástæðan sú, að meiri hluti _
orðið fyrir njjkíu tjóni -vegp,a þjóðarinnar lítur svo á, að prent I vinnutíma yrðu saijiþyktar. — sækja Norðmonn
þessarar yinnustÖðyuriar. .Um aj'averkíalfíé hafí ýeídð óþolandi. Þg§si ótti var ekki ástæðulaus. ^ ólfumótið í Osló
4000 þrentaraf]p. .tókti >þátf í verk- sþppðing á þí'þntítblMnu, þar
fáliihu.- Sá .styrkúT, ’ sehi þeirsem ;sðeins Sócial-bemokFaten.
úrnnl ‘ jbn i$nog grnnw hnZ' ®' ®s| le7{Jms&
i xifngj v
á Norður
í fyrra, og
UJÍÖ.
óiTornsg
. .. A .. , . |
Kornmunistár Viðurkenndu, að sitja íþróttaráðstefnu I.A.A.F.
markmiðíþ værl . almenn stytí-j þar Aim sama leyti..
eíe/
-'SoT

DÖ
fSUBíÍ lij
-•liötíautíy
'rstrv
3V U 19
iöiev öi'i
Á þessum tímamótum, —
Snorravikunni, — þar sem
norska þjóðin hyllir Snorra
Sturluson, með Olav rikisarfa
í fararbroddi, er það oss sjer
stök ánægja að taka á móti
norsku knattspyrnumönnun-
um. Snorri var að vísu aldrei
knattspyrnumaður, en hann
hóf fyrstur manna reglulegar
baðferðir hjer á landi, og
byggði laug í Reykholti, sem
við hann er kennd: Snorralaug
og sem stendur þar enn í dag.
Snorri visaði oss leiðina, hvern
ig best væri að nota heita vatn
ið til baða — og sundleikja.
Má því með rjettu kalla Snorra
faðir baðlífs á íslandi. Svo víða
hefir hann komið við til mann
dóms og menningar.-------
Jeg vona að fyrirhugaðir
kappleikir takist vel og giftu
Framh. á bls. 11
taimoH i
ÞíTOVrm n-r : -1'
qf •
o
nijsj ntí
úiuínmagBföigy.
irf ör