Morgunblaðið - 06.08.1947, Qupperneq 7

Miðvikudagur 6. ágúst 1947
MORGUNBLAÐIÐ
7
íslensk verslunarstjett
hefir unnið þrekvirki
Háttvirtu verslnuarmenn og
aðrir áheyrendur. *
ÝMSAR atvinnustettir hafa
tekið upp þann sið að helga
sjer ákveðinn dag á hverju ári
til sameiginlegra hátíðahalda
fyrir stjettina. Þannig hafa
yerkamenn nú um langt skeið
haldið hátíðlegan 1. maí, sjó-
menn fyrsta sunnudag í júní
og verslunarmenn fyrsta mánu
!dag í ágúst.
Þetta virðist gert í tvennum
tilgangi. f fyrsta lagi til þess
að koma saman til skemtunar
og gleðskapar og til eflningar
fjelagslífi stjettarinnar. f öðru
lagi eru samkomur þessar vel
fallnar til kynningar til þess að
yekja athygli á störfum og við-
fangsefnum stjettariimar og til
að vekja áhuga þeirra, sem
minna þekkja til, á þýðingu
Starfseminnar fyrir þjóðarheild
ina.
Það hefur verið sagt, að saga
yerslunarinnar á íslandi sje að
yissu Jeyti saga þjóðarinnar. Á
meðan verslunin var í blóma á
þjóðveldistímanum og raun-
yerulegur hagur þjóðarinnar
var einnig góður og hún vann
þau andlegu afrek, sem seint
munu fyrnast, „þegar skraut-
búin skip fyrir landi, flutu með
fríðasta lið færandi varninginn
heim“.
Ræða Emils Jónssonar
viðskiftamálaráðherra á
frídegi verslunarmanna
komin á innlendar hendur. og fremst, að þeir, sem dæma,
Samfara þessari breytingu hef þekkja ekki sem skyldi það,
ur hagur þjóðarinnar efnahags sem þeir eru að leggja dóm á,
lega farið síbatnandi, svo að en hafi ef til vill orðið varir
segja má, að enn hafi saga við eða sjálfir komist í kynni
við brask eða spákaupmennsku
í einhverri mynd, sem óneitan
lega er til og þjónar ekki fjelags
legum hagsmunum, en slíkt er
undantekning, sem ekkert á
skylt við þá verslunarstarfsemi
Verslunarstarfsemin skiptist sem hjer hefur verið gerð að
eins og kunnugt er að eðlileg- jumtalsefni. Að yfirfæra slíka
um hætti í tvo aðalflokka, þ.e. {dóma, sem oít á tíðum eru
a.s. utanrikisverslunina og dreif einnig sleggjudómar, á stjett-
verslunarinnar og saga þjóðar
innar fylgst að.
Verslun fullkomlega hliðstæð
framleiðslustarfseminni.
mgu
varanna
innanlands. Is-
ina í heild, sem vissulega vinn
Áfkoman því verri sem
meira var hert á
verslunarfjötrum.
Þá vita allir hvemig fór, þeg
ar verslunin var færð í fjötra
og er óþarft að rekja þá rauna
land er sennilega eitt af þeim.ur merkilegt þjóðnýtt undir
löndum, sem mesta utanríkis-1 stöðustarf, nær engri átt, og
verslun hefur að tiltölu við sannar. aðeins hið gamla mái
tæki, að „fár bregður hinu
betra, ef hann veit hið verra
Báðir aðilar ánægðir.
Hverrar skoðunar, sem
menn kunna að vera um fvrir
sögu hjer. En í stuttu máli sagt þjóða fer að miklu leyti run
yarð niðurstaðan þannig, að hendur stjórnarvalda viðkom-
því fastar sem hert var á versl andi landa og virðist sem svo
unarfjötrunum, því verri varð ! muni verða um sinn. Reynir
einnig afkoma þjóðarinnar allr J því einnig mjög á hagsýni og
ar, allt starf og framtak lam- dugnað kaupsýslumanna að
aðist og þjóðin komst í þá mestu haga störfum sínum innan þess
niðurlægingu, sem hún hefur (ramma, sem oft er allþröngur,
komist í nokkurn tíma. Af því þannig að fullt gagn verði að
leiddi svo aftur, að viðnáms-, því fyrir þjóðarheildina. Og
þrótturinn þvarr og þjóðin hor það skal sagt íslenskum kaup-
fjell bókstaflega, þegar eitthvað sýslumönnum til verðugs lofs,
bjátaði á. Það er einnig eftir-|að þó að alloft hafi þurft á
tektarvert, hversu geysimikla undanförnum árum að flytja
fólksfjölda og fer hún sívax-
andi. Kemur þetta til af því,
hve framleiðslustarfsemi okkar
er einhæf og því þörf mikils
innflutnings, ef þjóðin á að
geta lifað nokkurn veginn við
hlítandi menningarlífi. Veltur
þá á miklu, hvernig á er haldjkomulag verslunarmála okkar
ið þessari verslun og þýðing yfirleitt í stórum dráttum,
hennar fyrir þjóðarbúið full- j hvort sem menn aðhyllast
komlega hliðstæð framleiðslu- fyrst og fremst þjóðnýttan versl
starfseminni sjálfri. Nú er hög unarrekstur, samvinnuviðskifti
um þannig háttað í heiminum eða frjálsa verslun einstakra
að kaiap og sala á varningi milli mann, hlýtur hver sanngjarn
maður að viðurkenna, að okkar
íslenska verslunarstjett hefur á
þeirri tæpu öld, sem liðan er
síðan verslunin var gefin frjáls
Verslunarstjettin
hefir reynst hlutverki
sínu vaxin
Ávarp Eggerts Kristjánssonar stórkaupm.
á verslunarmannadaginn
Góðir Islendingar!
ÞAÐ tíðkast hjer, að ýmsar
stjettir halda hátíðlega sina
sjerstöku daga. — Þeir, sem
stunda hin margháttuðu störf á
sviði verslunar og viðskipta
hafa átt og eiga einnig sinn
dag.
1 raun og veru ber þennan
dag upp á þann 2. ágúst, en
til gleðiauka og sem kærkomið
tækifæri til einnrar langrar
sumarhelgar — hefur verslun-
arstjettin viðhaft þá reglu, að
binda liátíðisdag sinn við
fyrsta mánudag ágústmánaðar.
Þennan dag vill þessi stj'ett
minna þjóðina á sína tilveru
og sinn tilverurjett. -—
Ung stjett.
Að árum er þessi stjett enn
þá ung eins og svo margar aðr
ar stjettir í þjóðí jelagi voru, en
um það veldur að nokkru hve
þjóðfjelagshættir þjettbýlisins
eiga sjer skamma sögu að baki,
— en þó er veigamesta ástæð-
an sú hve lengi athafnalífi
landsmanna var haldið í erlend
veru sina á viðskiptum í hvaða
mynd sem er, -— en við það
fær hún þýðingu, sem hvorki
verður metin nje vegin.
Þessi stjett hefur orðið fyrir
allskonar aðkasti og hnifilyrð-
n, að sjálfsögðu stundum
með rjettu, en þó oftast með
röngu, vitandi vits hafa verið
sett fram allskonar hnjóðsyrði
til að rýra álit íslenskrar kaup
sýslu, ekki aðeins heima fyrir,
heldur líka atan lándstein-
anna. — En svo mikill hefur
skilningur þjóðarinnar til þessa
verið á starfi stjettarinnar, að
enn hefur ekki tekist að granda
áliti hennar.
Vandasamt verk.
Islensk verslunarstjett hefur
oft átt erfitt uppdráttar frá því,
að hún hóf starfsemi sína fyrir
nokkrum áratugum og henni
er það fullljóst, að hún liefur
vandasamt Verk að vinna í
þágu lands og þjóðar, og þetta
verk er ef til vill vandasamara
nú en nokkru sinni áður. —
um viðjum. —
En þrátt fyrir það vil jeg Þjónustu og frainleiðslusljett
á þessu landi, unnið þrekvirki
1 fyrista lagi að flytja starf-
semina að fullu og öllu inn :
landið á íslenskar hendur, í
öðru lagi að flytja viðskiftin til
fullyrða, að verslunarstjettin. Verslunarstjettin á og verður
hefur á tiltölulega stuttumjað vinna að hag landsmanna,
tíma náð þeim manndómi, sem bæði heima fyrir og á erlend-
henni er nauðsynlegur i sam- J urn vettvangi, í öllum þeim við
skiptum sínum við aðrar eldri skiptum, sem hún hefur með
og reyndari verslunarþjóðir. höndum. — Með því að það
starf hennar takist vel og giftu
Fjármagn til annara atvinnu- samlega eykur verslunarstjett-
greina. | in á þau verðmæti er þegnar
Þeir, sem heyrðu hvatningar þjóðfjelagsins fá til skiptanna,
orð hinna glæsilegu forvígis-(og á þann hátt verður stjettin
manna islensk þjóðfrelsis um meir en þjónuslustjett — hún
alíslenska verslun gerðu sjer verður framleiðslustjett. —
eftir þvi sem sala á Útflutnings fijótt ljóst, að það varð að Starf stjettarinnar er á þenn
vörum okkar, styrjöldin cg aðr;vfnna Upp forhlaup nágranna- an hátt tvíþætt og því verður
ar kringumstæður kröfðust og þjóðanna á sem skemmstum hún að vera sjer þess meðvit-
_ . „ , Sllðast en ekki sist að sjá okkur tima, ef oss ætti að takast að andi, að starf hennar er veiga-
áherslu okkar bestu menn lögðu ! viðskiftin land úr landi ýmist fyrir nægilegum vorum a erf byggja upp nýja atvinnuhætti mikill þáttur í lífi þjóðarinn-
á verslunarmálið í frelsisbar-! vegna þess, að við þurftum að jðum timum. Hagkvæm við- a efnalega styrkum grundvelli. ar, — að hún er hlekkur í
áttu sinni fyrri hluta 19. aldar koma framleiðsluvörum okkar, skifti tel jeg vera, þegar báðir | Ifjer varð að skapast kaup- þeirri keðju samstarfs og verka
eða þangað til fullur sigur á nýja markaði eða af styrjald, aðhar þeir, sem kaupa og sýslnmannastjett í víðtækustu skiptingar, sem einkennir nú-
yanst og verslunin var gefin al arástæðum eða annarra orsaka sejja ‘ telja. sjer hag að við- merkingu þess orðs. — Stjett, tima þjóðfjelag.
yeg frjáls laust eftir miðja öld vegna, þá hafa íslenskir versl skiftunum. Það töldu Islending sem hefði vit og þekkingu á því
ina, sem leið eða |yrir tæpum unarmenn verið þangað komn ar síer yhiieitt ekki, á meðan a§ gera vOrslunargróðan inn-
100 árum. Það er minnst ir, er á hefur þurft að halda Þau voru 1 höndum útlendinga, lendan, — því með honum
margra afmæla hjá okkur nú og verið fljótir til að hefja einn en Þa voru Þen' tilneyddir °ð mátti afla þess fjármagns er
og kanske ekki allra merkilegra ig þar sína verslunarstarfsemi. taba ÞV1’ sem fjekkst, eða hafa þurfú til þess að leggja grund-
en þetta 100 ára afmæli endur I Dreifing innanlands liggur i ekkert. ella. Þetta hefur nú ger völhnn að fiskveiðum, sigling-
reisnar frjálsrar verslunar tel fastari skorðum, en þó hefur kreytst. Og allir aðilar - bæði um 0g ignaöi landsmanna, svo
jeg vera merkilegra en svo, að þar einnig orðið röskun á af einstaklingarnir og þjóðarheild
það megi fara framhjá án þess, styrjaldarástæðum, þar sem ln— telja sjer mikinn hag í
að þess sje rækiiega minnst. Og, megnið af öllum vörum, sem Þeirri breytmgu, sem orðið skipan þjóðarinnar
það eru aðeins rúm 6 ár þang fluttar hafa verið til landsins befur.
að til. ^ _ I hefur orðið að fara á einn stað ; jeg iel mjg mega fullyrða, að
Jeg minntist aðeins á þetta til umhleðslu, sem er óhentugt | viðskifti íslensku þjóðarinnar
hjer, en tel vist, að okkar á- og þarf að breytast, og jeg efa 1 við ;slenska verslunarstjett hef
og 'þeirri fjármálastarfsemi,
sem nauðsynleg er framleioslu
Órjettmæt hnífilyrði.
i Og það er þetta mikla
þýðingarverða starf, sem
°g
ís-
gæta verslunarstjett muni þar
sjá vel fyrir öllu.
ekki, að einnig á því sviði þró
ist málin í hið eðlilega horf.
lensk kaupsýsla hefur int af
Stóðust samkeppnína. jÖmíldir sleggjudómar.
Áður en verslunin var gefin I
frjáls gætti nokkurs ótta um
það, að Islendingar mundu
verða undir j frjálsri. Sam-
keppni við aðrar þjófjir, en sá
ótti hefur reynst svo gersam-
lega ástæðulaus, að nú má (
segja, að öll okkar verslun sje I Jeg hygg, að þessu valdi fyrst
ur orðið hagkvæm, þannig að , ,. Tr, J, T T, ,
. /or. b • , r hendi. flun hefur flutt versl-
baoir aoifar geta taho sig hafa • , , ,-.x
, , , , .. & unargrooan mn í landio, -— en
hagnast a peim vioskirtum — , . ,x. , c x x
° , 1 þessi grooi hefur sioan leitaö
, . . , , Þa 61 [út í aðrar greinar athafnalifs-
Verslunarstiettm ísfenska er T ., ,x f , ,
, , ,.. c * : , .. . '! Jeg vil svo liuka þessum fau ins og genr þao enn. — lslensk
, , f , , , . ’ y. i orðum mmum með þeirri osk, kaupsýsla nær langt ut fyrir
. ”ý' ’ Sl 1 cns"ra a iað framvegis verði þannig hald það eitt að flytja inn erlendan
,, , c , , V, , íð fram i sama horfi, svo að .varnmg og dreyfa honum, —
dom hefur hlctíð cg stundum . , , ,, V ,.. , ■ , ( ,
viðskiftamenttirmr, islenska hun er knytt orjularilegum
Jeg hika ekki við það að
segja, að þessi skoðun mín er i
fullu samræmi við skoðanir
þeirra manna, er nú standa í
fylkingarbrjósti islenskrar-kaup
sýslustjettar.
Með þessum fáu orðum vildx
jeg mega láta fylgja bestu
kveðjur og árnaðaróskir til
allra þeirra er fást við verslun
og viðskipti.
Höldum fána frjálsrar versl
unar hátt á lofti og vinnum
þjóð vorri það gagn er vjer
best getum. —
ærið ómildan.
þjóðin, verði ánægð méð við- böndum öllum þeim greinum
skiftin. athafnalifsins, sem býggja til-
Royall til Austurríkis.
FRAM’.vKURT: — Royall, her-
málaráðherra Bandaríkjanna, sem
dvalist hefur í Þýskalandi að und-
anförnu, er nú kominn til Sais-
b.ui’g í Aust.ixrríki, en síðar fer
hann til Génf. Douglas,' sendi-
herra Bandaríkjáhna í Lohdon, er
í för með ráðhentanum.