Morgunblaðið - 27.08.1947, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 27, ágúst 1947
MORGVIS BLAÐIÐ
7
Amiríski sendiherrann hopaði hvergi
JEG á það að þakka sendi
herra Bandaríkjanna í Búl-
garíu, Maynard Barnes, að
jeg ligg nú ekki og rotna í
gröf minni. Ef til vill getur
sagan um handtöku mína og
undankomu orðið til þess,
að mönnum verður ljóst,
hvílíkar hetjudáðir sendi-
fulltrúar þeirra erlendis
drýgja stundum.
Meðan Búlgaría barðist
með möndulveldunum,
hafði jeg talað máli banda-
manna í útvarp frá Kairo
og Jerúsalem, og beðið með
óþreyju eftir að Balkan-
löndin yrðu frjáls. í ágúst-
mánuði 1944 tilkynnti Búl-
garía, að hún væri fús til
að hætta að berjast. Meðan
sendimenn voru í Kairo til
að leitast fyrir um uppgjafar
skilmála við Breta og Banda
ríkjamenn, sögðu Rússar
Búlgörum stríð á hendur þ.
5. september. Engir bardag-
ar áttu sjer stað. Hinn 10.
september var tilkynt
vopnahlje. Þetta var stysta
stríð í heimi og tilgangur-
inn auðsær — að gera Rúss-
um fært að vera aðiljar að
vopnahl j esskilmálunum.
Hersveitir Rússa rjeðust
til inngöngu og tveir æfð-
ir erindrekar Komitern
komu frá Moskvu til að
stjórna aðgerðum, þau An-
ton Yugov og Tsola Drago-
icheva, útlærð í bragðvísi og
harðýðgi eftir margra ára
þjálfun í Moskvu. Sveins-
stykki Dragoichevu hafði
verið andstyggilegasti glæp
urinn í sögu Búlgara. Árið
1925, þegar kommúniskir
samsærismenn komu fyrir
sprengju í dómkirkjunni í
Sofia, sem varð 123 mönn-
um að bana og særði 325
menn, var hún fundin sek
og dæmd til dauða. — En
seinna var hún, af einhverri
missikilinni miskunsemi,
látin laus. Nú hafði henni
og Yugov. verið falið að
koma á fót stjórn, sem væri
hlvnt kommúnistum, í Búl-
garíu, og nutu þau við það
aðstoðar rússneskra her-
sveita og skriðdreka. Þar
sem jeg var aðalritari búl-
garska bændaflokksins, var
talið, að jeg kynni að verða
þeim Þrándur í Götu.
Hann skal deyja.
Þegar jeg kom aftur til
Sofia í september, lýstu
blöðin og útvarpið, sem eru
undir eftirliti Rússa, mjer
sem erlendum erindreka í
þjónustu Breta og Banda-
ríkjamanna. Hópar manna,
sem voru á mála hjá kom-
múnistum, gengu um göt-
urnar og sungu í kór: „Ge-
orge M. Dimitrov skal
devja! George M. Dimitrov
skal deyja!“
En það var ekki nóg að
taka mig af lífl Þeir víldu
Fiótti búlgarsks föðurlandsvinar
undan blóðbaði hommúnista
En einn góðan veðurdag
vaknaði jeg svo við það, að
landvarnarlið kommúnista
var farið, en rússneskt her-
lið komið í staðinn. Amer-
ísku hermennirnir sex virt-
ust heldur lítil vörn. — Um
hríð var allt í óvissu og allir
Ba.ndaríkjamenn í húsinu
vopnuðust byssum, en síðan
gerði Sviridov herforingi, er
var fyrir Rússunum, sendi-
herranum orð um að hann
vildi ná tali af honum. Þeg-
ar hann gekk upp stíginn,
sá hann vjelbyssur við dyr
og glugga._ Herforinginn
hafði tækifæri til að sann-
færast um, að Barnes var
ekki að villa honum sýn.
Rússinn hefur vafalaust
komið til að krefjast, að jeg
yrði framseldur, en í stað
þess sagði hann nokkuð óró
legur: „Jeg kom til að láta
yður fá rússneskt leyfi,
herra sendiherra, svo að
þjer lentuð ekki í neinum
vandræðum, ef þjer færuð
yfir okkar valds''æði“.
■ Barnes svaraði, að hann
gæti ekki viðurkennt, að
nokkurt rússneskt vald-
svæði væri til og þess vegna
af heiftarlegri lungnabólgu., var skora, eitt fet á dýpt, *n^a utanríkisráðherr- hefði hann ekki þörf fyrir
Veikur maður getur ekki sem vatnspípur voru í. Jeg ann um brott— nokkurt leyfi. Herforinginn
lifað pyndingar nógu lengijhafði reipi falið undir dýn- ^va^ningu þeirra og fullyrti fór þá fussandi.
til að játa, hann deyr við unni minni. Ef jeg gæti sig- a^, fu^naðaiákvörðun um
fyrstu „yfirheyrslu“. í stað ið niður meðfram pípunum, ma^ skyldi tekin með sam- ^ pyntjngar_
þess að fara með mig í fang- .var ekki víst, að verðirnir Þy^ki beggja stjórnEmna.
elsi, skildu þeir mig því eft- myndu sjá mig. Earnes setti sex ameríska
George M. Dimitrov (ekki George Ðimitrov,
foringi miðstjórnar búlgarska kommúnistaflokks-
ins), var aðalritari búlgarska bændaflokksins, sem
nú mundi vafalaust fara með völd í Búlgaríu, ef
kosningar væru þar frjálsar. Þegar Boris konung-
ur byrjaði fyrst að makka við Hitler, varaði dr.
Dimitrov hann við því, að Búlgaría yrði dregin inn
í styrjöldina með Nasistum. Konungurinn svaraði
mcð því að fyrirskipa að hann yrði tekinn hönd-
um. Lögreglan braust inn í íbúð hans um sólar-
upprás, en honum tókst að síeppa til Júgóslafíu.
Þegar Þjóðverjar komu þangað, fór hann á fiski-
báti yfir Miðjarðarhafið til Kairo. Með hjálp Breta
og Bandaríkjamanna hjelt hann áfram barátunni
gegn nasistum í alþjóðaútvarpi, fyrst frá Kairo
og síðar frá Jerúsalem.
lir

eorc^e
jbii
'unilrou
pynda mig og láta mig ,játa‘, 'an heim, í löndum, sem búa
að Bretar og Baaadaríkja- við ógnarstjórn.
menn hefðu gerst sekir um j Jeg braut heilann um,
samsæri gegn Rússum. Til hvernig jeg gæti komist
allrar hamingju veiktist jeg úndan. Á framhlið hússins
um gluggann. Mjer heppn-
aðist að komast niður. Eng-
inn tók eftir fölleita verka-
manninum, sem gekk nið-
ur eftir götunni.
Brátt var jeg kominn í
vinahóp. Einn þeirra lagði
til, að jeg skvldi leita hælis
hjá bandaríska sendiherr-
anum í bústað hans í út-
hverfunum. Ef jeg dveldist
þar, mundi það koma í veg
fyrir blóðugan eltingaleik,
sem mundi hafa í för með
sjer, að flokksbræður mínir
mundu pyntaðir og drepnir.
Mr. Barnes, sem var rifinn
upp úr rúminu klukkan 4
um morguninn, veitti mjer
þegar í stað griðastað. Síðar
um morguninn tilkynnti
hann búlgörsku stjórninni,
'að jeg hefði leitað hælis und
ir fána Bandaríkjanna.
j Fiokkúr úr lándvarnar-
liði kommúnista umkringdi
sendiherrabústaðinn um
kvöldið. Barnes hóf samn-
Á meðan á þessu stóð,
höfðu vopnaðir liðsmenn
, . _ , ^ Dragoichevu handtekið
:i veg fynr, að raðist vrði i - , . . ir,
I, , , , .J - konu mma, og þnsvar a 17
hermenn á vörð til að koma
inn í húsið.
ir í íbúð minni, sem er a
þriðju hæð, í herkví óein-jFlótfinn undirbúinn.
kennisbúinna rússneskra í heilan mánuð, meðan J
leyniþjónustumanna, sem læknarnir sögðu, að jeg gæti' Framfergi kommúnista.
enn ekki hre\ ft mig, sat jeg , p,Q ag þeir kæmu ekki inn s°m bjargaði lifi hennar,
í stól klukkustund á dag og fyrjr landsvæði sendiherr- var reiði Winstons Churc-
lyfti mjer upp og niður með ans, ]ejfugu kommúnistar í sem sendi skýlausa
hjeldu vörð við dyr mínar
og kringum húsið.
Þarna lá jeg í fjóra mán-
uði. Á hverjum degi bár-
ust mjer frjettir af blóðbað-
inu, þegar verið var að
hreinsa andkommúnista í
Búlgaríu. Þrír ríkisstjórar,
dögum var hún barin, þar
til hún fjell í öngvit. — Það
handleggjunum til að hverjum bíl, sem fór frá kröfu um, að hún yrði látin
styrkja fingurna og úlnlið- gendiherrabústaðnum, jafn laus> þegar hann frjetti um
ina. 1 vel í bíl sendiherrans og full þessa atburði. Kröfu hans
Seint í maí kom hinn kom- trúa Bandaríkjanna í eftir- fylgdu óþvegin orð um þorp
múniski heilbrigðisráðherra litsnefnd bandamanna, John ara> sem berjast -við konur.
níu ráðgjafar, 21 fyrverandi1 sjálfur til að rannsaka mig. Crane, hershöfðingja. Barn- Þegar krafan var afhent
ráðherrar og meira en 2000 Mjer hlýtur að hafa mistek es tilkynti innanríkisráð- búlgarska utannkisráðherr-
embættismenn voru teknir ist að villa honum sýn, því herranum, að öllum frekari anum> svaraði hann: „Gerið
af lífi. Rithöfundar, kenn-'að skömmu síðar komu boð tilraunum til að halda á- svo vel fullvissa forsæt-
arar, „mentamenn“ yfirleitt,' um, að jeg skyldi fluttur frarn uppteknum hætti isráðherrann um, að hún
hurfu annað hvort eða voru á lögreglustödina til vfir- mundi veitt viðnám og upp muni verða latin laus a
;hræddir til að þegja. Þar heyrslu. Þennan dag klædd frá því, hafði hann vopnað- mergun .
1 til þetta er ritað, hafa meira ist jeg verkamannafötum og an hermann í bíl sínum. — „Jeg hefi ekki leyfi til að
en 25 þúsundir búlgarskra þegar varðmannsskifti urðu Frekari leitir voru ekki senda slík skilaboð“, svar-
borgara verið þurkaðir út, ljet j ý reipið síga og fór út gerðar.
og blóðsúthellingunum held
ur enn áfram.
Meðan jeg lifi, mun mjer
hlýna um hjartaræturnar
við að minnast þeirra mörg
huridruð manna, sem geng-
ust undir þá hættu að verða
barðir og varpað í fangelsi,
^aðeins til að standa á göt-
unni og horfa þöglir upp í
|gluggana mína. í þeirra
^augum var jeg ímynd lýð-
j ræðisins, rödd, sem þorði að |
tala um frelsi. í þeim býr sá j
1 R>ndi. sem á eftir að frelsa
heiminn. Og þið, sem eruð
jfrjálsir, verðið að vita það,
að þessi andi brennur í hjört
urn yr.argra miljóna um all-
Dómkirkjan í Sofict, höfuSborg Búlgariu.
aði breski sendiherrann. —
'„Jeg hef aðeins leyfi til að
segja, að hún hafi verið lá-
in laus eða að hún hafi ekki
verið látin laus“,
Eftir klukkutíma var kon
an mín komin úr fangelsinu.
En þessi afskifti komu þó
of seint til að bjarga ritara
mínum, sem hjet Mara Rat-
cheva og var 23 ára gömul.
Þessi veikbvgða, unga
stúlka lifði ekki af aðra „yf-
irheyrsluna“. Rannsóknar-
dómararnir tilkyntu, að hún
hefði framið sjálfsmorð. —
En þeir, sem hirtu lík henn-
ar undir opnum glugga, sáu,
[að hendur hennar og fætur
Framh. á bls. 8