Morgunblaðið - 11.09.1947, Blaðsíða 8

MORGUNBL4ÐIÐ
Fimmtudagur 11. sepr. 1647

Útg.: H.í. Árvakur, Reyítjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Yaltýr Stefánsson (ábyrgCarm.l
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsmgar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði iimanlands,
kr. 12,00 utanlands.
f lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
XJíluerji ólri^ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Vandræði Breta
BRESKA þjóðin á í miklum erfiðleikum sem kunnugt
er. Styrjöldin hefir orðið Bretum svo þung í skauti, að
þjóðin virðist eiga langt í iand að ná fyrri orku og lífs-
þrótti. Svo þröngt er þar nú í búi, að almenningur verður
að sætta sig við rýrari skamt af ýmsum neysluvörum sín-
um, én hún átti við að búa meðan á styrjöldinni stóð.
Samtímis er boðað, að vinnutími verði lengdur.
Hið mikla endurreisnarlán, sem Bretar fengu frá
Ameríku í fyrra, kom þjóðinni ekki að því gagni, sem
vænst var. Mikill hluti af lánsfjenu eyddist í kaup á
neysluvörum, er eyddust jafnóðum. Og nú hugleiða hinir
vísu menn hvernig á því geti staðið, að svo fór með lán
þetta, að Bretar eru litlu nær, þrátt fyrir þá aðstoð.
Menn reka fyrst og fremst augun í, að nokkuð af láns-
fjenu fór sem sagt í eyðslufje. En þetta er ekki fullnægj-
andi skýring. Notin af hinu ameríska láni urðu minni,
en vænst var, vegna þess, að verðlag fór að hækka í
Ameríku svo kaupmáttur dollaranna þar, varð 30 % minni
en hann var þegar lánið var tekið. Þetta hefði þó átt að
geta jafnað sig upp fyrir Breta, sem gátu gert sjei' vonir
um 30% hærra verð fyrir vörur þær, er þeir seldu til
Vesturheims. En þeir fengu lítil not þeirrar verðhækkun-
ar, vegna þess að útflutningur þeirra komst ekki í það
horf, sem menn höfðu gert sjer vonir um.
Bretar skiftu um stjórn rjett eftir að bandamenn höfðu
unnið styrjöldina í Evrópu, sumarið 1945. Eftir kosning-
arnar sem þá fóru fram, tók hrein verkamanna stjórn
við völdum af samsteypustjórninni, sem haft hafði stjórn-
artaumana meðan á styrjöldinni stóð.
Jafnaðarmannaforingjarnir í Englandi ætluðú að gera
mikið og margt á skömmum tíma samkvæmt stefnuskrá
flokks síns. Mikið af iðnaði og atvinnuvegum þjóðarinn-
ar var þjóðnýttur. Og almenningi var lofað miklum end-
urbótum á lífskjörum sínum, eftir þrengingar styrjald-
arinnar.
Þetta leiddi til þess að alþýða manna leit svo á, að fjár-
hagur þjóðarinnar væri í raun rjettri betri, en hann var.
En það almenningsálit, leiddi síðan til þess, að gerðar
voru sívaxandi kröfur til hærri launa og batnandi lífs-
kjara á öllum sviðum.
Nokkuð af þessum kröfum hafa náð fram að ganga. En
þá um leið tók að draga úr framleiðslunni. Tilætlunin
var að útflutningurinn yrði brátt 75% meiri en hánn var
fyrir styrjöldina. Endurreisn landsins eftir styrjaldar-
eyðinguna skyldi verða hröð.
En þetta fór á annan veg. Verslunarjöfnuöurinn varð
sífelt óhagstæðari með hverjum mánuði sem leið. Stafaði
þetta einkum af því að kolaframleiðslan komst ekki í lag.
Vinnuafköstin í námunum urðu minni en búist var við,
og verkföll hafa tafið og dregið úr kolanáminu.
Lengi hefjr það verið talið svo, að efnahagur bresku
þjóðarinnar byggðist fyrst og fremst á kolavinnslunni. En
svo virðist sem námugröfturinn sje illa þokkaður meðal
breskra verkamanna. Þjóðnýting námanna hefir ekki örf-
að kolaframleiðsluna Svo mikið er víst.
Aukin framleiðsla er lífsnauðsyn fyrir Breta, einsog
fleiri, nú á tímum. En auk þess þarf þjóðin að gera sjer
grein fyrir efnahag sínum, vita hve miklu hún má eyða,
til þess að hún geti búist við batnandi efnahag og lífs-
afkomu. Sje ekki hægt að auka framleiðsluna þá er óum-
flýjanlegt, að draga verður úr neyslunni og hver þjóð-
fjelagsborgari verður að temja sjer að sníða eyðslu sína
eftir raunverulegum tekjumöguleikum.
Þetta sjer og skilur allur almenningur í Bretlandi nú.
Og búast má við að nauðsynlegur sparnaður bresku þjóð-
arinnar hafi veruleg áhrif á heimsverslunina. Að við-
. skiptaveltan minki, æðasláttur viðskiftalífsins verði hæg-
ari en áður. Tahð er jafnvel að verðfall geti gert vart
við sig áður, en bætt hefir verið úr hinum almenna vöru-
skorti í álfunni.
Vertíðin á rúntinum.
VERTÍÐIN á rúntinum er
hafin. Hún byrjar þegar skugg
arnir lengjast með rökkrinu og
myrkrinu á haustin. Flúnku-
nýir lúxusar, model 1947j hóst-
andi Fordarar frá 1929, jepp-
ar og station-waggonar, öllu
er teflt fram á þessar kvöld-
veiðar á aðalgötum bæjarins.
Og þær tindilfættu eru ekki
eins dutlungafullar og síldfisk
urinn. Þær vaða í torfum, eða
ein og ein og ekki er minst á
hver átan sje, sem dregur þær
á miðin. Og ekki heldur er að
sjá að veðrið hafi nein áhrif
á göngur þeirra.
Kvöld eftir kvöld aka bíl-
arnir í strollu, ofurhægt eftir
Austurstræti, beygja suður Að
alstræti, inn í Kirkjustræti og
svo hringinn. Það er endalaus
halarófa. Þegar einhver fær
gott kast, stöðvast öll runan
meðan verið er að fást við
veiðina og loks er hún háfuð
inn í lúxusinn eða jeppann.
•
Eldgamall siður —
ný aðferð.
ÞESSAR kvennaveiðar eru
vitanlega ekkert nýtt fyrir-
brigði. Þær hafa verið til frá
upphafi vega og verða vafa-
laust til á meðan „gumi girn-
ist mey“. En það eru aðeins
veiðiaðferðirnar sem taka
stakkaskiftum. Og það hefði
heldur ekki tekið því að orða
þetta á prenti, ef ekki vildi
svo til, að göturnar- í Reykja-
vík þola ekki- þetta rölt. Það
eru fleiri borgarar, en veiði-
mennirnir, sem þurfa að fara
eftir götunum, en það er svo
að segja ógjörningur að koma
bíl inn á Asturstræti að kvöld
lagi nema vera í halarófunni.
Austurstræti hefir forgangs-
rjett fyrir göturnar sem að því
liggja hvað akstur snertir.
Af þessum ástæðum verður
að fara þess á leit við götulög-
regluna, að hún finni einhver
ráð til þess að afnema veið-
arnar á rúntinum.
•
Umferðaljósin
ókomin.
ÞAÐ var að því vikið hjer á
þessum vettvangi í vor, að það
væri ekki lengur hægt að kom
ast hjá því að koma upp um-
ferðaljósum á helstu götum
höfuðstaðarins. Viðhorfið hef-
ir ekki breyst, nema ef vera
skyldi í þá átt, að eftir því sem
bílunum hefir fjölgað, er enn
meiri ástæða en áður til að
koma umferðarljósunum upp.
En nú er mjer sagt, að það
hafi ekkert verið gert til þess
að fá Ijósin. Og hvenær koma
þau þá? Það má guð og við-
skiftanefndin ein vita.
ílát undir brennivín.
EINHVERNTÍ MA voru tveir
karlar, báðir við skál, að deila
um það hvort það væri hægt
að drekka svo mikið, að máð-
ur gæti lifað á því að selja
tómar flöskur. Ekki er getið
um hvort þeir komust að nokk
urri niðurstöðu.
Mjer datt þessi saga í hug
er jeg las auglýsingu frá Áfeng
isversluninni um að hún keypti
allar algengar þriggja pela
flöskur fyrir 50 aura stykkið
og minti á um leið, að í ná-
grannalöndunum fengju menn
ekki áfengi nema að koma með
flösku undir það.
í lausri vigt.
MENN verða með öðrum orð
um að koma með ílát undir
brennivínið. Þetta hefir þann
kost að menn spara tappatog-
ara, en hver veit nema að Arn
arhóls-viðlegumenn stofni nú
fjelagsskap til þess að heimta
brennivín á flöskum, en ekki
í „lausri vigt“ og að minsta
kosti er það ekki nema sann-
girniskrafa að afgreiðslumenn
irnir í Austurríki og Dýra-rík-
inu setji á sig höfuðklúta — af
hreinlætisástæðum.
Endar mcð slysi.
SKELFING er að sjá hvern-
ig margir vörubílstjórar ganga
kæruleysislega frá varningi,
sem þeir flytja. Þeir stafla á
vörupallinn eins og frekast er
unnt, jafnt þungavöru, sem
ljettari og hirða margir hverj-
ir ekkert um hvort vÖrurnar
tolla á pallinum eða ekki.
Það endar með því fyr eða
síoar, að það hljótast slys af
þessu kæruleysi.
•
Misræmi.
LÖGREGLUÞJÓNAR draga
miskunnarlaust menn fyrir
dómarann, sem hafa lagt bíl-
um sínum ólöglega á götum
bæjarins. Þannig á það líka að
vera.
En nokkuð misræmi er í því,
að sömu lögregluþjónar skuli
orða og athafnaiaust horfa á
bílstjóra fremja önnur brot á
umferðareglunum. Það kem-
ur varla fyrir að menn sjeu
stöðvaðir fyrir að „stela
rjetti“ af öðrum við gatnamót,
en það er mjög algengt, og
stórhættulegt brot.
Vilja ekki lögregluyfirvöld-
in athuga þetta?
«
Saga frá Englandi.
BRETAR eiga það til að vera
fyndnir og ekki síst þegar illa
gengur. Fjöldi pólitískra smá-
sagna ganga jafnan manna á
milli og eru birtar í blöðun-
um. Lýsa þær oft betur ástand
inu í landinu og hug almenn-
i-ngs yfirleitt, en mörg alvar-
leg orð. Hjer er ein:
— María litla kom í skól-
ann einn dag og sagði við kenn
arann sinn, sem er sósíalisti:
„Kisa mín er nýbúin að eign-
ast finmm splúnku nýja ketl-
inga og þeir eru allir sósíalist-
ar.“ — Kennaranum líkaði
þetta vel og sagði:
„Þetta verður þú að segja
skólaeftirlitsmanninum, þegar
hann kemur í heimsókn næst“.
En það liðu sex vikur þar
til eftirlitsmaðurinn kom, en
María mundi eftir orðum kenn
arans og sagði við ,'eftirlits-
manninn:
„Kisa mín á fimm ketlinga
og þeir eru allir í íhaldsflokkn
um“.
„María“, sagði kennarinn.
„Þú sagðir mjer söguna öðru
vísi fyrir sex vikum“.
„Það er líka rjett“, sagði
María, „en nú eru ketlingarn-
ir farnir að sjá“.

MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
AÐ HVE miklu leyti geta
þjóðir Evrópu hjálpað sjer sjálf
ar, að hve miklu leyti geta þær
hjálpað hver annarri og hve
mikla hjálp þurfa þær að fá
frá Bandaríkjunum. Þannig er
undirstaða Marshall-áætlunar-
innar.
Fyrst og fremst verða þjóð-
irnar sjálfar að reyna að hjálpa
sjer, því að ef þær leggja ár-
ar í bát, þá tapa þær í raun-
inni tilverurjetti sínum.
Endurreisnartímar.
Nú er um alla Evrópu mik-
il öld endurreisnar og nýbygg-
ingar. Margt hefur verið eyði-
lagt í hamförum styrjaldarinn
ar og nú verður að reisa það
við. En flestar þjóðirnar eru
framgjarnar og þeim nægir
vart gð reisa við hið gamla,
heldur háfa þær , áætlanir um
að komast lengra og gera meiri
kröfúr til lífsins en á árunúm
fyrir styrjöldina.
Og það er ekki aðeins, að
(Jm endurreisn ífalíu
þjóðirnar, sem voru sigursæl-
ar í styrjöldinni reisi við, kúgi
hinar sigruðu til að standa und
ir bagganum. Menn skilja, að
ef Evrópa á að hefja sig upp
úr fátækt og örbirgð, verður
hún öll að standa saman, jafn
vel þótt þjóðirnar hafi barist
sitt hvoru megin við víglín-
una. —
Endurreisn Ítalíu.
Hjer fer á eftir yfirlit yfir
endurreisn Italíu eins og hún er
nú komin og eins og hún er
áætluð næstu ár.
Italía hefur á boðstólum ýms-
an varning, sem skortur er á
í öðrum löndur Evrópu. Það
eitt nægir til þess, að hún er
ómissandi í samfjelagi Evrópu
landanna.
Fyrst og fremst geta ítalir
framleitt bifreiðar. Stærstu
bifreiðáverksmiðjurnar eru
Figt vérksmiðjurnar í Torinó.
Þær framleiða nú lítið annað
en dýra skrautvagna, sem hafa
verið seldir út úr landinu íil
að afla gjaldeyris. Nú á næst-
unni verður farið að framleiða
mikið af sterkum og stórum
vörubifreiðum, sem verða þá
verkfæri til að auðvelda sam-
skifti þjóðanna og flytja varn-
ing milli landa.
Aðrar verksmiðjur eru að
hefja mikla framleiðslu á drátt
arvjelum, strætisvögnum, járn
brautarvögnum og fleiri farar
tækjum.
Á Norður-Ítalíu eru miklar
vefnaðarvöruverksmiðjur. Þær
framleiða nú þegar mikið, en
hægt er að auka framleiðsluna
enn og lækka þar með verðið
á vefnaðarvörum í allri Ev-
rópu.
I Neapel og Bari eru miklar
olíuhreinsunarstöðvar, sem
verða starfræktar með fullum
krafti, svo áð ýmsar aðrar
Evróþuþjöðir ‘gétá1 há'ft þar
gagn áf.
ítalski iðnaðurinn mun á
Framh. á bls. 10