Morgunblaðið - 02.11.1947, Qupperneq 6

6
MORGVTSBLAÐIÐ
Sunnudagur 2. nóv. 1947
/
Útg.: H.í. Árvakur, Reyk/avík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónssoc
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
rrjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristlna«on.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsia,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanJands.
kr. 12,00 utanlands.
1 iausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Helgir dómar
FLESTAR menningarþjóðir eiga margt sögulegra minja
írá fortíð sinni, gamlar byggingar, kirkjur, skóla, kastala
og forna gripi. Þessi þjóðlegu verðmæti eru varðveitt, sem
belgir dómar. Þau eru þjóðunum dýrmætur arfur liðins
tíma, sem jafnframt tengja saman nútíð þeirra og fortíð.
En engin þjóð vill rjúfa sambandið við fortíð sína, engin
þjóð getur það án þess, að bíða tjón á sálu sinni.
En það eru ekki aðeins áþreifanlegir hlutir gerðir úr
steini eða máli, sem nútíminn erfir frá fortíðinni.
Siðir og erfðavenjur ganga frá kynslóð til kynslóðar.
En þær eru misjafnlega rótgrónar eftir því, við hvaða
stofnanir þær eru tengdar.
Með fjölmórgum þjóðum er erfðavenjan í heiðri höfð
og áhersla lögð á að halda henni við sem líkastri sinni
upprunalegu mynd.
En hvaða gildi hafa slíkar venjur og siðir frá liðnum
tíma? Eru þær nokkuð annað en kreddur og fordild, sem
best færi á að niður væri lögð?
Við Ísífendingar erum þjóða fátækastir að þessari arf-
leifð liðins tíma. Við eigum sárafáa forna siði og erfða-
venjur á lífi. Og ekki verður betur sjeð en að meðal okk-
ar ríki jafnvel fullkomið vanmat á gildi slíkra hluta. Jafn
vel þær stofnanir, sem með nær öllum þjóðum eiga sjer
ævagamalt form og venjur, eru hjá okkur rúnar að svip-
móti fortíðar sinnar.
Þessi staðreynd giidir fyrst og fremst um íslenska
kirkju og skóla. En þótt nokkrar skýringar sjeu til á þessu
iyrirbrigði, verður þó ekki komist hjá þeirri niðurstöðu
að þessum stofnunum, og menningarlífi þjóðarinnar í
neild, sje að því auðsær skaði.
Erfðavenjan er nokkurskonar umgerð um starfsemi og
hátíðlegar athafnir þeirrar stofnunar, sem hún er byggð
upp um. Oft er þessi umgerð fögur og svipmikil og gef-
ur því, sem hún lykur um, aukið gildi. Þetta getur eng-
mn, sem kynnst hefur t. d. erfðavenjum enskra háskóla,
cfast um.
\Jihverji óhripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Pjatt og tískutildur.
ÞAÐ ER ALTAF VERIÐ að
hnýta í kvenfólkið fyrir hvað
það sje pjattað, eins og sagt er
uppá dönsku. En sannleikurinn
er víst sá, að okkur karlmönn-
unum þykir ekki eins leitt og
við látum. En samt getum við
ekki að okkur gert, að við leik-
um hlutverk vandlætarans og
fussum og sveijum þegar pils-
in eru löng samkvæmt tískunni
og hneykslumst stórum, þegar
þau eru stutt. Það er sama
hvort stúlkurnar klippa á sig
drengjakoll, klæðast síðbuxum,
eða eru ■. í hálfsokkum, alt er
þetta karlmönnunum jafnmikil
hneykslunarhella.
En hitt fer hljóðara, að karl-
mennirnir hafa líka sína tísku
og elta hana bara ekki síður en
kvenfólkið.
Byronskyrtur og
barðastórir hattar.
HVERNIG er ekki með æðið,
sem grípur um sig hjá ungu
piltunum á stundum. Lubba-
hárið var seigt og það gekk illa
að uppræta það. Byronskyrtu-
móðurinn greip um sig eins og
mýrakalda í Egiptalandi og um
tíma þótti enginn maður með
mönnum, sem ekki átti oxford-
buxur. Þá hafa barðastóru hatt
arnir og alpahúfur átt sitt
blómaskeið, svo ekki sje minst
á gula sokka og grænar treyjur.
Hver getur svo neitað því,
að piltarnir elti tískuna rjett
eins og kvenfólkið.
•
Harmoníkubuxur
í % takt.
SANNLEIKURINN er sá, að
piltarnir þurfa hreint ekki að
gera sig merkilega og snúa upp
á sig þegar þeir sjá eitthvað
tískutildrið hjá stúlkunum, sem
þeim kann að þykja kjánalegt.
Þeir hafa ekki af svo miklu að
státa. Það hefir margoft sýnt
sig að þeir eru alveg eins mikl-
ar tildurrófur og veika kynið
svonefnda.
Það má alveg reikna með því,
að ef það yrði tíska, að karl-
menn gengju í harmoníkubux-
um í % takt, þá myndu þeir
taka upp þann sið, ekki síður
en stúlkurnar elta ,,trekvart“
síddina á kjólunum.
Svving-gæjinn 1948.
FLOTTRÆFLAR um allan
heim fylgjast vel með tískunni
.... og það er
sama hvort
þeir eru
eitt árið
„Boogie-
woogie“-
drengir,
eða swing-
gæjar, þá
fara þeir
eftir því
sem er móð
ins i það og
það skiftið.
Og nú skul
um við sjá
á i hverju
við eigum
von í þessum efnum á næst-
unni, og það er sama hvort
skömtunarstjóri og viðskifta-
nefnd ásamt Fjárhagsráði leggj
ast á móti því. Það kemur.
í erlendu blaði sá jeg lýsingu
ásamt meðfjdgjandi teikningu
á því hvernig swing-gæjinn
1948 mun líta út.
Lýsingin er í stuttu máli
þessi: — Aðskorin föt, síð
treyja, þröngar buxnaskálmar,
byronskyrta og ,,Sinatra-klipp-
ingu“ (öfugt við lubbahár)
,,Mokkasínu“-skór og að lokum
sólgleraugu á 40 krónur.
Nú skulum við sjá, hvort
langt verður liðið á næsta ár,
þar til við förum að mæta þeim
þannig á Austurstræti.
•
Hvað verður um nylon
sokkana upptæku?
FÝRIR ALLLÖNGU skýrðu
dagþlöðin frá því, að tollyfir-
völdin hefðu gert upptækt tals-
vert mikið af nylonsokkum,
sem reynt hafði verið að
smygla inn í landið. Þá má
geta nærri að mörg stúlkan
hafi andvarpað þungt og inni-
lega, er hún hugsaði til allra
þessara nylonsokka, sem fóru í
tollinn.
En hvað hefir orðið af þess--
um sokkum. Það heíir ekki
sjest að þeir hafi veri 5 aug-
lýstir, en vonandi kemu • ekki
til annars en að ríkið láti selja
þá áður en þeir verða ónýtir.
•
Nylon og góðgerða-
starfsemi.
ÞAÐ ÞARF ekki að lýsta því
hvað nylon sokkar eru eftir-
sótt vara og margur eiginmað-
urinn og unnustinn vildi gefa
mikið til að geta glatt kærust-
una sína með pari af nylon á
afmælisdaginn, eða fyrir jólin.
Það er nú tillaga mín, að ríkið
selji við kostnaðarverði og að
viðbættri tollálagningu ein-
hverju góðgerðarfjelagi þá
nylonsokka, sem gerðir hafa
verið upptækir. Góðgerðarfje-
lagið gæti síðan haldið uppboð
á sokkunum og selt hæstbjóð-
anda og fengið eitthvað í sjóð-
inn.
Helst hefði mjer dottið í hug,
að kvenfjelaginu Hringnum
væri gefinn kostur á að kaupa
þessa nylonsokka og selja þá
til ágóða fyrir barnaspítala-
sjóðinn.
Eftir G. J. A. |
★
Ekkert dæmi er til gleggra um vanmat íslendinga á
minja- og menningargildi fornra dóma, en að sú hugsun
skuli yfirleitt hafa getað fæðst, að hinni 100 ára gömlu
byggingu Mentaskólans í Rvík skyldi ekið burt í hjólbör-
um af grunni sínum eða jafnvel rifin niður. Þessi bygging
er eitt sögufrægasta hús landsins og það er meðal elstu
húsa höfuðborgarinnar. Það er einnig um langt skeið að-
setur eina lærða skóla þjóðarinnar.
Ast Islendinga og virðing fyrir fornbókmenntum sín-
um, er góðra gjalda verð og ber vott um skilning þeirra á
gildi þeirra fyrir líf og menningu þjóðar þeirrar. En nið-
urrif eða flutningur lærða skólans, arftaka þeirra stofn-
ana, sem í eymd og volæði þjóðarinnar hjeldu uppi skóla-
starfi af veikum mætti, væri háðsmerki aftan við slíkar
astarjátningar. Um þetta hús hafa flestir þeirra manna
gengið, sem í heila öld hafa haft forustuna um andlega og
efnalega viðreisn í þessu landi. Hver fjöl þess er vígð minn
ingum skólakynslóðanna. Þangað hefur íslensk tunga og
fræði sótt marga af sínum ágætustu vísindamönnum. Og
þar sveimai andi þeirra um sali. Þar svarf til stáls í bar-
áttu þjóðarinnar fyrir sjálfstæði sínu, þar var Alþingi
háð í þrá áratugi.
Hver vill leggja lið sitt til þess að þessu húsi verði ekið
burt á hjólbörum? Hver vill taka ábyrgð á þeim verknaði
gagnvart ókomnum kynslóðum.?
*
Nei, hús lærða skólans á að njóta friðar sem helgur dóm-
ur á þeim stað, þar sem hornstólpi þess var rekinn í jörð
íyrir rúmum hundrað árum. Og þar á áfram að vera lærð-
ur skóli, menntaskóli. Ef annars menntaskóla er þörf, sem
iíklegt má telja, á að byggja hann á öðrum stað í höfuð-
borginni eða á einhverjum hinna fornu skólasetra.
Og enn tapa kontmúnlstar
114.187 menn sneru bak-
inu vi3 dönskum komm-
únistum s.l. þriðjudag.
ÞAÐ á ekki af kommúnist-
um að ganga! Enn færðu kosn-
ingar þedm í vikunni sem leið
geysimikinn ósigur. Þingkosn-
ingarnar í Danmörku s.l. þriðju
dag sýna það svart á hvítu, að
tugþúsundir borgara lýðræðis-
þjóðanna snúa nú við komm-
únistum bakinu — að flokkur
þeirra fær aðeins að þróast und
ir austræna „lýðræðinu“ og
Stalintern, eins og kominternið
gamla nú er kallað.
Kommúnistar töpuðu í Dan- j
mörku hvorki meira nje minna
en helmingi fylgis síns. Þeir
hlutu níu þirigsæti — höfðu áð- j
nr átján — og fengu 141.047 j
atkvæði. 114.187 fyrverandi
kjósendur þeirra brugðust
þeim.
Vinstriflokkurinn, sem mun
aðallega telja fylgismenn sína j
meðal bændastjettarinnar, og;
jafnaðarmenn unnu hinsvegar
á. Vinstriflokkurinn vann 11
þingsæti og á nú 49 fulltrúa á
þingi jafnaðarmenn bættu við
sig níu sætum og eru þar með
orðnir öflugasti þingflokkurinn
með 57 fulltrúa, Sigur beggja
þessara flokka má telja allmik-
inn, ,þótt enn sje ekki vitað,
hverjir taka muni að ser for-
ystu um stjórnarmyndun.
De Gaullc.
Síðastliðinn mánudag krafð-
ist De Gaulle hershöfðingi
nýrra þingkosninga í Frakk-
landi. Sýnt er nú, að ílokkur
hans — sameiningarflokkur
frönsku þjóðarinnar — er fjöl-
mennasti flokkur landsins.
Hann hefur þar tekið við af
kommúnistum.
Hvort þingrof verður þó og
nýjar kosningar látnar fara
Rússar ldppa í bandið — og
leppríkin halda hreinsuninni
áfram
fram, er með öllu óvíst, þegar
þetta er ritað. Ramadier for-
sætisráðherra, tókst á fimtudag
að knýja fram traustsyfirlýs-
ingu, en stjórn hans er ákaflega
veik — við atkvæðagreiðslu
um traustsyfirlýsinguna fjekk
hún aðeins 20 atkvæða meiri-
hluta.
• •
Hreinsun.
Hreinsuninni er haldið áfram
í leppríkjum Rússa. Leiðtogar
stjórnarandstöðunnar falla einn
af öðrum — ekki þó, eins og
ætla mætti í þessum miklu „lýð
ræðislöndum“ fyrir mótatkvæð
um kjósendanna, heldur því
nær eingöng'u íyrir hinum op-
inberu ákærendum stjórnar-
valdanna.
Ákæran er ætíð sú sama:
Landráð.
• •
Maniu.
Maniu, foringi rúmensku
bændanna, er sökudólgurinn
þessa dagana. Honum er meðal
annars borið það á brýn, að
hafa skýrt eftirlitsnefndum
Breta og Bandaríkjamanna í
Ungverjalandi frá herflutning-
um Rússa í landinu. Enginn
hefir þó tekið sig til og útskýrt
það fyrir almenningi, hvers
vegna nokkur leynd skyldi
hvila yfir rússnesku herflutn-
Framh. á bls. 8