Morgunblaðið - 06.11.1947, Side 6

6
MORGVN B LAÐ IÐ
Fimmtudagur 6, nÓT. 1947
u

Útg.: H.f. Árvakur, ReykjavOc.
Framkv^tj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Garðar Krlstlnsaon.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 ó mánuði iunanlandf.
kr. 12,00 utanlands.
i lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Leabók.
Landhelgismálin
LANDHELGISMÁLIN hefur undanfarið borið nokkuð
á góma og ekki að ófyrirsynju. Frá því hefur verið skýrt
að ríkisstjórnin hafi ákveðið byggingu tveggja varðskipa
til landhelgisgæslu og björgunarstarfa og er það út af
íyrir sig góðra gjalda vert. Skipakostur sá, sem land-
helgisgæslan hefur yfir að ráða nú er mikils til of ófull-
komin.
í raun og veru eiga íslendingar nú aðeins eitt skip,
sem hæft er til landhelgisgæslu þ. e. a. s. Ægi.
Minni skip má að vísu nota til staðbundins eftirlits með
vjelbátaflotanum en reynslan hefur sýnt að við sjálfa
vöm og gæslu landhelginnar er nauðsynlegt að hafa stór
skip og umfram allt hraðskreiðari en þau veiðiskip, sem
verja á landhelgina fyrir.
Núverandi ástand landhelgismálanna er með öllu ó-
viðunandi, varðskipin of fá og ófullkomin og stjórn þeirra
engan vegin eins góð og skyldi. Það skal að vísu ekki
dregið í efa að framkvæmdarstjórn Skipaútgerðar ríkis-
ins, sem varðskipin heyra nú undir, reyni að gera sitt
til að stjórnin fari sem best úr hendi. En hún hefur ekki
aðstöðu til þess að sinna landhelgismálunum eins og
skyldi. Rekstur strandferðaskipa og flóabáta er allt ann-
ars eðlis en stjórn landhelgisgæslu. Annarsvegar er um
að ræða stjórn samgöngumála, hinsvegar yfirumsjón með
hreinu löggæslustarfi.
Þessi störf eru svo fjarskyld að furðu sætir að þau skuli
hafa verið sett undir einn og sama hatt.
•UCjiINSiLW.
*
En hvaða leiðir til úrbóta á að fara í þessum málum?
Það er ekki nóg að byggja ný skip og fullkomnari og
senda þau til landhelgisgæslu.
Stjóm landhelgisgæslunnar verður jafnframt að verða
öruggari og betur samræmd en nú er. Meðan hún er í
horninu hjá samgöngufyrirtæki er ólíklegt að um verði
breytt til batnaðar.
Á undanförnum árum hafa verið uppi tillögur á Al-
þingi um það, að sjerstökum manni yrði falin stjórn land-
helgisgæslunnar undir yfirumsjón dómsmálaráðherra. Á
það hefur verið bent að sú breyting væri ólíkleg til þess
að kosta ríkissjóð aukin útgjöld en hlyti hinsvegar að
tryggja betri skipan þessara mála.
Þessar tillögur hafa að vísu ekki verið felldar, en þær
hafa ekki hlotið afgreiðslu og þessvegna situr allt við það
sama um stjórn landhelgisgæslunnar.
í sumar samþykkti þing Sambands ungra Sjálfstæðis-
manna, sem háð var á Akureyri, ályktun, þar sem bent
var á nauðsyn þess að sjerstakri stofnun undir stjórn
dómsmálaráðuneytisins yrði falið þetta verk. Svipuð sam-
þykkt var gerð á þingi Farmanna- og fiskimannasam-
bandsins, sem nýlega hefur lokið störfum.
Landhelgismálin hafa verið mikið rædd meðal sjó-
manna. Frá þeim hafa þráfaldlega heyrst raddir um að
stefna bæri í þá átt, sem fyrrnefndar samþykktir gera.
En ekkert hefur gerst. Það er illa farið. Landhelgis-
gæslan er einn veigamesti þáttur íslenskrar löggæslu. Á
því veltur mikið að hún sje rekin af festu og stjórnsemi.
Sú nauðsvn mun verða stöðugt ríkari þegar erlendum
veiðiskipum fjölgar við landið eins og nú er útlit fyrir.
Þessvegna verður ekki hjá því komist að gefa þessum
málum frekari gaum, hagsmunir og sómi þjóðarinnar
krefjast þess.
Landhelgismálin heyra nú undir menntamálaráðherra
og mun sú skipan að sjálfsögðu haldast í tíð núverandi
ríkisstjórnar að öðru óbreyttu. En í eðli sínu eiga þau mál
1 hvergi annarsstaðar heima en í ráðuneyti því, sem dóms-
'mál heyra undir. Mun og sá háttur lengstum hafa verið
* a! hafður. Starfsmenn landhelgisgæslunnar vinna lög-
gæslustörf en fást ekki við kennslu og varðskipin eru ekki
^ólastofnanir. Það er til athugunar í framtíðinni.
\Jíluerji ilripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Trönurnar fara.
HINAR fornfálegu fisktrön-
ur á Austurvelli eiga að hverfa
og dagar þeirra eru senn tald-
ir. Bolli Thoroddsen verkfræð-
ingur bæjarins sagði mjer frá
því að þetta hafi verið ákveðið.
Bolli gat þess, að hann bæri
enga ábyrgð á trönunum og
hvorki hann nje hans menn
hefðu sett þær upp. — Áður
hafði Sigurður Sveinsson garð-^
yrkjuráðunautur hringt og sagt
að ekki bæri hann ábyrgð á
trönunum, en ætti hinsvegar
bágt með að láta þær niður
vegna þess að í þeim hjengju
rafleiðslur og það væri ekki í!
hans verkahring að fikta við
slíkt.
En aða’íatriðið er að sprekin
fara í burtu og þar með þeirri |
skömm ljett af miðbænum og
Austurvelli.
•
Nýr Ijósaútbúnaður.
ÞAÐ VAR rafmagnsveitan,
sem átti heiðurinn — eða hitt
— af þessum fjelegu staurum
á Austurvelli. Voru þeir settir
upp til bráðabirgða fyrir nokkr
um árum til að lýsa lúðrablás-
urum bæjarins, eins og áður
hefir verið sagt.
Rafveitan hefir samt ekki
hugsað sjer að láta Austurvöll
vera í myrkri nje blinda horna
blásara og hefir farið þess á
leit við bæjarverkfræðing, að
hann láti sína menn gera til-
lögur um hvernig best verði
komið fyrir ljósum við styttu
Jóns Sigurðssonar forseta.
Geta nú allir verið ánægðir
— en þó ekki fyrr en bannsettir
staurarnir eru horfnir.
•
Gamlar menjar.
ÞAÐ ER stundum talað um
að það þyrfti að koma upp
Reykjavíkursafni. Og víst væri
það gaman. En ef menn gefa
sjer tíma til að horfa á bæinn,
þá kemur í ljós, að hann er
hálfgert fornmenjasafn.
í einu glæsilegasta húsinu
við Austurstræti var fyrir ein-
um 10 árum eða meira veit-
ingahús, sem hjet „Vífill“. Eig
andi þess var framtakssamur
og framfeýnn og trúði á mátt
auglýsinganna. Hann fjekk
leyfi til og ljet greypa í gang-
stjettina á aðalgötu bæjarins
nafnið ,,Vífill“ og lagði síðan
ör er benti á innganginn í veit-
ingastoíuna. Þetta stendur enn
og er „safn“ út af fyrir sig.
•
„Johannsens Enke“
o. fl.
OG ÞAÐ er ekki svo ýkja
langt síðan að vegfarendur um
Austurstræti vissu hvar „Jo-
hannsens Enke“, H. P. Duus og
fleiri nöfn frá dönsku tíðinni
blöstu við hjer í bænum, þótt
bæði Jóhannsen sálaði og ekkja
hans ásamt H. P. Duus og fleir
um væri löngu komin undir
græna torfu. Og enn má sjá
slíkar sögulegar menjar víða í
bænum, þar sem ekki hefir
þótt taka því, að mála yfir
skilti og auglýsingar.
Það geta verið áhöld um,
hvort þetta stafar af íhaldssemi,
löngun til að halda í gamlar
menjar, sóðaskap, trassaskap,
eða hvorttveggja.
Átökin harðna um
bjórinn.
ÞAÐ FÓR eins og marga grun
aði, að það varð hvellur út af
bjórnum, eða tillögunni um að
leyft verði að brugga á-
fengt öl í landinu. Og aðalrök-
in gegn bjórnum eru rök kon-
unnar, sem jeg gat um hjer á
dögunum, sem sagði að nú væri
það svart, því það ætti að kenna
börnunum að drekka bjór.
Áfengisvarnanefnd kvenna
hefir í brjefi til þingmanna lát
ið þá skoðun í ljósi, að skóla-
börn muni hætta við Coca-cola
drykkju og snúa sjer að bjórn-
um í staðinn. Næsta getgátan
verður vafalaust sú, að hinir
vondu andbannningar heimti
að bjórinn verði seldur á flösk
um sem hafa túttur til þess að
reifastrangarnir komist á
bragðið sem fyrst.
Brennivín eða bjór.
ÞAÐ ER óhætt að treysta
því, að bæði þeir, sem með
bjórnum eru og á móti honum,
hafa sínar góðu ástæður til þess
og að báðum aðiljum gengur
ekki nema gott eitt til. Þess-
vegna má ekki koma með neina
vitleysu í þessu máli.
Allir vilja draga úr drykkju-
skapnum eftir því sem mögu-
legt er. Það sem um er að ræða
er, að flestir trúa því, að ef
til væri áfengur bjór í land-
inu myndi það draga úr neyslu
sterkra drykkja, eins og t. d.
brennivíns. Og um það þarf
eki að deila, að það er hollara
og betra að neyta bjórs með 4%
áfengismagni, en svarta dauða
með 30% áfengismagni.
Og það eru engin rök að halda
því fram, að það sje betra fyr-
ir unglinga að byrja á því að
drekka brennivín en bjór.
Það væri meira vit í því að
finna ráð til þess að ungling-
ar drykkju hvorugt.
En það verður víst blaðrað
nóg um þetta mál á næstunni,
þó hjer verði látið staðar num-
ið í bili.
•
Sprengjuhætta.
ENN KEMUR það fyrir, að
það finnast gamlar sprengjur
frá styrjaldarárunum hingað
og þangað og eins og öllum er
kunnugt hafa orðið af því hin
hræðilegustu slys, er menn
hafa fiktað við sprengjurnar.
Nú nýlega hafa fundist nokkrar
sprengjur í bænum og nágrenni
hans. T. d. fannst nýlega
sprengja á flugvellinum, önn-
ur í skúr við Eiríksgötu og fólk,
sem var í berjamó í Mosfells-
sveit í haust fann þar sprengj-
ur á víðavangi.
Þorkell Steinsson lögreglu-
þjónn hefir tekið að sjer að
eyða sprengjum og gera þær
óvirkar og finni menn eitthvað
sem þeir gætu trúað að væru
sprengur, þá er um að gera að
handfjatla það ekki, heldur
gera lögreglunni aðvart hið
fyrsta.
Eftir G. J. A. |
Svartur markaður
Svartur markaður nærist
á skorti og vesaldómi.
SENNILEGA er „svartur
markaður“ eitt algengasta orð
tímanna, sem við lifum á. Það
er notað daglega í frettunum,
og það yarð til hjá þjóðunum,
sem harðast urðu úti í styrjöld-
inni. Það er með algengustu
orðum í Þýskalandi nútímans.
Það hefur verið notað í Rúss-
landi urrí fjölda ára og það er
hreint ekki svo óalgengt hjerna
á íslandh
• •
Ofrjáls markaður.
Svartur markaður er í raun
og vfiru ófrjáls markaður, þar
sem þú kaupir sjaldsjeðar vör-
ur fyrir óheyrilegt verð. Svart-
ur markaður nærist á skorti og
almennum vesaldómi, og blóð-
sugurnar á svarta markaðnum
fylla pyngjur sínar á kostnað
þeirra, sem styrjöldin hefur
svift allri björg.
Þeir, sem að staðaldri fylgj-
ast með erlendum frjettum, rek
ast á þennan markað dags dag-
lega. Jeg hefi hjerna fyrir fram
an mig nokkrar frásagnir af
þessari starfsemi.
Þær eru frá Þýskalandi.
• •
Dollarasala.
í Berlín eru breskir og
bandarískir embættismenn að
reyna að komast að því, hvað
orsaki hina sívaxandi dollara-
Þinghöllin í Berlín er nú stór-
sködduð, cn svartur markað-
ur þrífsí í skugga hennár.
veltu á svörtu mörkuðunum í
borginni. Vitað er, að allmargt
flóttafólk selur dollara í rúss-
neska Hypotheken bankanum.
Sumt þetta fólk selur allt að
1000 dollara í einu, en fær i
staðinn ávísun á 4.000,000 ígar
ettur hjá rússnesku innkaupa-
nefndinni á staðnum.
Sígarettur þessar eru seldar
í Berlín fyrir 4.000,000 ríkis-
mörk, sem eiga að heita að sam
svara 200.000 sterlingspundum,
en eru í rauninni í mesta lagi
5000 punda virð.i. — En sala
þessi á dollurum og síðan sígar
ettum gefur svarta markaðs
sölumanninum þó um þúsund-
faldan hagnað.
• •
Flóttamannabúðir.
Bandaríkjamenn munu nú
komnir á þá skocjpn, að eina
leiðin til að stöðva ofangreinda
dollarasölú, mundi sú að loka
flóttamannabúðunum þremur í
hinum bandaríska hluta Ber-
línarborgar og flytja íbúana,
sem eru 16,000, yfir á hernáms
svæði Bandaríkjanna. Hvort
Framh. á his. 8