Morgunblaðið - 11.11.1947, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur ll. nóv. 1947
írripitl>M>it3>
Útg.: H.Í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.l
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Aml Garðar Kristinaaon.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanland*.
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Leabók.
Vonbrigði Tímans
TÍMINN hefur bersýnilega orðið fyrir beiskum von-
brigðum við að sjá upplýsingar fjármálaráðherra um fjár-
hagsafkomu ríkissjóðs árið 1946. Allt s.l. sumar var það
megin áhugamál blaðsins að sanna það, að fyrverandi fjár
málaráðherra, Pjetur Magnússon, hefði sett ríkissjóð á
hausinn. Það er þess vegna ekki að undra, þótt Tímanum
verði .dálítið hverft við þær upplýsingar að síðara ár fjár-
málastjórnar Pjeturs Magnússonar, árið 1946, hafi rekstr-
arafgangur ríkissjóðs orðið tæpar 30 miljónir króna. —
Árið 1945 vár hann rúmar 22 milj. kr.
En Pjetur Magnússon og Ólafur Thors hleyptu land-
mu í skuldir, segir Tíminn, þegar ekki er lengur hægt að
veifa með rekstrarhalla. En það er líka ósatt. Á síðustu
árum hafa alíar, eða svo til allar erlendar skuldir ríkis-
sjóðs verið greiddar upp þannig, að einu erlendu lánin,
sem í dag hvíla á ríkissjóði, eru dönsk lán að upphæð
rúmar 5 miljónir króna. Þar með er dómurinn kveðinn
upp yfir þeim Tímasannleik.
Þá er síðasta vígið eftir: Fjármálaráðherrar Sjálfstæð-
isflokksins hafa látið ríkissjóð stofna til inlendra skulda
til óþarfa eyðslu.
Hvernig stenst þessi staðhæfing?
í árslok 1945 voru innlendar skuldir ríkissjóðs tæpar
30 milj. króna, en í árslok 1946 39 milj. króna.
Skýringin á þessari aukningu innlendu skuldana getur
að líta í ræðu núverandi fjármálaráðherra s.l. föstudag:
Ríkissjóður hefur s.l. ár og í ár orðið að leggja út fje
til margskonar framkvæmda, sem ekki var gert ráð fyrir
á fjárlögum, og sem Alþingi hefur heimilað lántöku tjl.
Þegar ókleift hefur reynst að fá þessi lán beint til þess-
ara framkvæmda, hefur ríkissjóður sumpart orðið að taka
lánin sjálfur eða að leggja fram eigin fje til framkvæmd-
anna.
★
Fjármálaráðherra gat þess síðan hvaða framkvæmdir
þetta væru. Til byggingar strandferðaskipa hefur þannig
verið varið 5,2 milj. kr., til landshafna 2,6 milj. kr., til
• smíði fiskibáta innanlands 9 milj. kr. til kaupa á Sví-
þjóðarbátum 1,3 milj. kr., til símaframkvæmda 6,3 milj.
kr., til nýbygginga í Höfðakaupstað 900 þús. kr., til lýsis-
hersluverksmiðja 589 þús. kr. o. s. frv.
Hjer hafa aðeins verið nefndar nokkrar þær fram-
kvæmdir, sem ríkið hefur orðið að leggja fje, ýmist með
því að taka sjálfur innlend lán til þeirra, eða leggja fram
fje til bráðabirgða beint úr sjóði sínum. En myndu fjár-
veitingar til þeirra verða taldar til „óþarfa eyðslu?“ Að
þeirri niðúrstöðu getur áreiðanlega engin komist nema
Tíminn.
★
En þessar framkvæmdir áttu að bíða, segir Tíminn
ennfremur
Já hefði ekki verið skynsamlegt að láta byggingu
ttrandferðaskipanna bíða þangað til ekki var hægt að
fá þau neinsstaðar bygð? Eða t. d. nýsköpunartogaranna,
sem nú selja íslenskar afurðir fyrir miljónir vikulega.
Hefði ekki verið skynsamlegt að bíða með að parlta þá
þangað til Bretar hefðu sett útflutningsbann á skip?
Að áliti Timans hefði það verið rjetta leiðin til þess
að eignast strandferðaskip og togara.
Nei, afturhaldsstefna Tímans hefur dæmt sjálfa sig til
dauða. Vegna þess að henni var ekki fylgt, getur þjóðin nú
tekið undir þessi niðurlagsorð úr fjárlagaræðu Jóhanns
Þ. Jósefssonar fjármálaráðherra: „Við höfum nú betri
læknilega aðstöðu en nokkru sinni fyrr í sögu þessarar
pjóðar, til að haganýta auðlindir landsins og bægja böli
cjtvinnulevsisins fi'á dyrum landsmanna“.
(i , Það er á grundvelli þessarar staðreyndar, sem íslenska
rjþjóðin mun taka upp baráttuna gegn verðbólgunni, sem
nú ógnar afkomu hennar, af fullri djörfung og raunsæi.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Síldin.
ÞAÐ ER líf og fjör í Reykja-
víkurhöfn þessa dagana. Bát-
arnir koma sökkhlaðnir með
silfurfiskinn úr Hvalfirðinum.
Við hverja bryggju liggur síld-
arskip.'Forvitnir Reykvíkingar
hópast í blíðviðrinu til að horfa
á þessi undur. Strákarnir ná
sjer í nokkrar síldar á kippu
til að fara með heim í soðið.
Það glitrar á stakka sjómann-
anna í haustsólinni, sem eru
þaktir síldarhreystri og
hreystrið, — þessar litlu silfur-
agnir — þekja bryggjur og
báta og göturnar næst höfn-
inni.
•
Eins og á Sigló.
„ÞETTA ER eins og á Siglu-
firði“, segja þeir, sem hafa
verið fyrir norðan.
Ferðaskrifstofan auglýsir
skemtiferðir upp í Kjós fyrir
fólk, sem vill horfa á síldar-
skipin á Hvalfirðinum um leið
og auglýstar eru ferðir að
Gaukshöfða til að horfa á eld-
ana í Heklu.
•
Silfurfiskurinn
gullsígildi.
SÍLDIN hefir undarlegt að»-
dráttarafl, því silfurfiskurinn
er gullsígildi og honum er
breytt í dollara og sterlings-
pund. Við höfnina, í kaffihús-
um og heimilum ræða menn
um þau undur sem hafa gerst.
Hvalfjörðurinn fullur af síld.
„Þetta er undarlegt", segja
sumir, en aðrir setja upp spek-
ingssvip og fullyrða, að þeir
hafi altaf vitað þetta. „Jeg
man“, segja þeir, eða ,,í mínu
ungdæmi".
En þeir segja ekki hvers-
vegna þeir hafa þagað til þessa
yfir visku sinni.
Beðið eftir löndun.
NÆTURNAR SPRINGA und
an þunganum og bátar bíða eft-
ir löndun. „20 skip á Hvalfirði,
50 skip á Hvalfirði, 70 skip á
Hvalfirði“, segja blöðin og fyr- 1
irsagnarletrin stækka með
hverjum deginum sem. iíður. !
I Reykjavíkurhöfn koma ný
og ný skip með einkennisbók-
stafi, sem sjaldan sjást hjer.'
.,EA“_ „ÍS“, ,,BA“ og fleiri. I
•
Herramannsmatur.
EN ÞAÐ sem færri vita er
að Sundin hjer í kringum
Reykjavík eru full af herra-
manns-mat. Kollafjarðarsíldin
og Hvalfjarðarsíldin er lostæti,
sem þó sjest óvíða á borðum
hjer í höfuðstaðnum vegna þess
að fólk kann ekki að notfæra
sjer síld til átu og kann ekki
að matreiða hana.
.Súrsíld, soðin síld, reykt síld,
steikt síld, söltuð síld og fleira
og fleira.
A dögunum fjekk jeg tæki-
færi til að bragða súrsíld úr
Kollafirði, sem niðúrsuðu-
sjerfræðingurinn Ingimundur
Steinsson á Akranesi hafði mat
búið. Hversvegna er ekki hægt-
að fá slíkan mat á veitingahús-
um hjer?
Það er gómsætur matur.
•
Sýnikensla.
EN NÚ ER tækifæri fýrir
okkar ágætu húsmæðrakennara
að kenna okkur síldarátið. Það
ætti að fá hjer stóran sal og
hafa sýnikenslu allan daginn.
Kenna húsmæðrunum að mat-
reiða síldina og hafa hana á
boðstólum til átu.
Fiörefnin, eða vitamínin,
sem koma hjer á land eru á við
hundruð ávaxtafarma.
Hjer er tækifæri, sem ekki
má ganga úr greipum.
Litlaus jól.
GJALDEYRISYFIRVÖLDIN
hafa víst alveg gert það upp við
sig, að þau ætla eki að veita
leyfi fyrir þeim 20.000 krónum,
sem þarf til að við fá jólatrje í
ár. Það verða fyrstu jólin í
fjölda mörg ár, sem íslensku
börnin fá ekki að sjá jólatrje.
Það er hætt við að mörgum
þyki það litlaus jól. Og illa er
okkar hag komið úr því við get
um ekki veitt okkur og börnun-
um okkar þessa ánægju.
Fjárhagsráðið veit vafalaust
hvað það er að gera, því varla
færi það að neita um þetta smá-
raéði, nema vegna þess að það
má til.
En hefði það ekki verið þakk
argjörð, sem átti vel við, ef
Fjárhagsráð hefði sagt sem svo:
— Ú því að síldin kom, þá skul-
um við halda upp á það með
því að veita innflutning á jóla-
trjám að þessu sinni.
«
Gleðistund.
FYRSTA BÓKMENTAKYNN
ING Helgafells í Austui’bæjar-
bíó á sunnudaginn var tókst
ágætlega og varð sannkölluð
gleðistund. Þetta var stór við-
burður í menningarlífi bæjar-
ins og á forstjóri Helgafells
þakkir skyldar fyrir frum-
kvæði sitt.
Upplesararnir voi'u ágætir,
enda ekki valið af verri end-
anum, þar sem voru þeir Jón
Sigurðsson frá Kaldaðarnesi og
Þorbergur Þórðarson rithöfund
ur, en Tómas Guðmundsson
skáld kynti.
Meira af þessu.
•
Apótek —
* ekki lyfjabúð.
FORMAÐUR Apótekarafje-
lagsins hefir hneykslast yfir
því, að hjer í þessum dálkum
var í brjefi talað um Ingólfs
lyfjabúð. Telur hann það upp-
nefni. — í þessu sambandi send
ir hann tímarit, sem heitir
Farmasía og er þar haft eftir
dr. Birni Guðfinnssyni, að það
muni vera rjett að nota apótek
og apótekari í stað lyfjabúð og
lyfsali.
Það er gott að vita það.
*
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
!?/#;>. r x A

Kommúnistar op erlend hjálp
ítalskir kommúnistar
og „aðstoðin frá Wall
Street“.
KOMMÚNISTAR um - allan
heim hafa jafnan haft það orð
á sjer, að þeir þægju ekki óálit-
legar fjárhæðir frá skoðana-
bræðrum sínum í Sovjet, sjálf-
um sjer til eflingar og „öreig-
unum“ til brautargengis. Flokk
ar kommúnista utan Rússlands
hafa að vísu jafnan neitað
þessu, en margur maðurinn
hefir þó oft og tíðum átt erfitt
með að botna í fjárfúlgum
þeim, sem ,,öreigarnir“ ósjald-
an hafa haft á milli handa.
Ásökunum um fjárhagsiega
aðstoð frá Rússlandi hafa
kommúnistar stundum svarað
með því að saka andstöðu-
flokka sína um erlenda hjálp
og íhlutun, og itölsku kommún
istarnir munu meðal annars
hafa gripið til þessa ráðs —
illu heilli, að þeim þykir sjálf-
sagt nú.
• •
DoIIaragjafir.
Saga þessa máls er sú, að
kommúnistaflokkurinn í Ítalíu
tók að hrópa það fjöllunum |
hærra, að aðrir ítalskir stjórn-
málaflokkar hefðu þegið fje .
Bandáríkjunum. Voru komm-
únistar ekki lítið hróðugir yfir
þessum áburði — eða alt þar
til skjalfastar sannanir voru
lagðar fram fyrir því, að þeir
höfðu sjálfir glaðri hendi þegið
dollaragjafir.
Þegrr De Gasperi-forsætisráð-
herra fór í heimsókn til Banda-
ríkianna, sögðu kommúnistar,
að hann vildi bandaríska íhlut-
un í heimalandi sínu. — Nú hef
ir verið komið illa upp um
kommana
Sannanir þessar komu frá
Luigi Antonini, formanni ítalsk
-bandaríska- verkalýðsráðsins,
sem lýsti því yfir í opnu bi’jefi
til Umberto Terracini, hins
kommúnistiska forseta ítalska
þingsins, að hann hefði látið
kommúnistaflokki ítaíiu og
fylgiflokkum þeirra í tje fjár-
hagslega hjálp.
• • I
Kona kommúnista-
leiðtogans.
Antonini upplýsir það í brjefi
sinu, að hann hafi meðal ann-
ars afhent frú Palmiro Togli-
atti, konu ítalska kommúnista
leiðtogans, 250 doilara. Skýrir
Antonini svo frá, að Togliatti
hafi sjálfur farið fi'am á þetta,
en peningana hafi átt að nota
til styrktar ítalska kvennasam
bandinu, sem er undir yfir-
stjórn kommúnista. Hann bæt-
ir því við, að Guiseppe di Vitt-
orio, hinn kommúnistiski leið
togi ítalska verklýðssambands-
ins, hafi verið einn þeirra; sem
undirrituðu kvittun fyrir 5000
dollurum, sem ítalsk-banda-
ríska verklýðsráðið Ijet af
hendi 1944
Til vðibótar ofangreindu, hef
ÍFramhald á bls. 12)