Morgunblaðið - 14.11.1947, Qupperneq 2

4
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. nóv. 1947
tlEfrnmwarpið tilraun til að
láta skynsemina ráða
Fyrsta umræða um frumvarp
jð um ölgerð og sölumeðferð
öls, hjelt áfram í Nd. í gær, og
varð ekki lokið. Þegar fundi
var frestað kl. rúmlega fimm.
voru fimm þingmenn á mæl-
endaskrá.
Sigfús Sigurhjartarson hjelt-j ,
áfram ræðu sinni, þeirri er
hann hafði hafið er málið var
síðast tekið fyrir. Var þessi
hluti ræðu hans ekkert annað
er endurtekning og útþvnning
á því, sem hann hafði sagt í
Frá umræðunum á
Alþing! í gær
fyrri hlutanum. Eina viðbótar-
ástæða hans fyrir andstöðu við
frumvarpið var sú, að hann
hefði fengið vitneskju* um að
sumir kjósendur væru því mót-
fallnir. y
Tiíraun til að láta
skynsemina ráða.
Steingrímur Steinþórsson,
fyrri þingmaður Skagfirðinga,
sem er einn flutningsmanna
frumvarpsins, tók næstur til
máls og flutti ýtarlega ræðu.
Hann kvaðst hafa gerst flutn-
ingsmaður þess vegna þess að
með því væri gerð tiiraun til að
láta skynsemina ráða í þessum
vandasömu málum í stað öfga
og hleypidóma. Mótbárur þær,
Bcm hafðar hefðu verið í frammi
gegn því af þeim þingmönnum,
sem talað hefðu, hefðu styrkt
sig í þeirri trú að með frum-
varpinu væri stefnt í rjetta átt.
Andmælendur þess og þó sjer
t staklega Sigfús Sigurhjartar-
son, hefðu bókstaflega engin
rök flutt fyrir máli sínu, önn-
ur en þau að unglingar kynnu
e. t. v. að leiðast íil áfengis-
neyslu ef þeir ættu kost á á-
fengum bjór. En þau rök væru
ekki haldgóð.
1 Hvernig stendur á því að
uuglingar drekka ekki hinn óá
fenga pilsner og bjór, sem nú
er framleiddur í landinu en
kjósa heldur Cóca Cola og aðra
gosdi'ykki? Það er vegna þess
að þeim þykir bragðið af hon-
um vont. Og bjórbragð er yfir-
leitt ekki gott. Hin Ijettu og
sætu vín eru að mínu áliti
miklu meira freistandi fyrir
unglinga en af þeim er þó sára
lítið drukkið hjer. ’
í gildi. Ollum fannst að þeir
þyrftu að birgja sig upp að vín-
föngum, líka þeim, sem aldrei
höfðu bragðað þau. Og flestir
þeirra komu meira og minna
ölvaðir heim.
Jeg nefni þetta aðeins sem
lítið dæmi um það, hvernig
bannið verkaði, jafnvel á reglu
samt fólk í myndarlegri sveit.
bindindis-
sínu áliti
Þeir hefðu
Skökk leið farin.
Forvígismenn
málanpa hefðu að
farið skakka leið.
margir hverjir fyrst og fremst
lagt áherslu á eitt boðorð:
Valdboðið. þú skalt ekki. Bönn
og forboð hefðu verið þeirra
eina úrræði. Saga mannkyns-
ins frá hinum fyrstu foreldrum
þess sannaði að forboðið verk-
aði oft öfugt við það, sem því
væri ætlað að gera. Eva neytti
eplisins af eina trjenu, sem
henni var bannað að njóta á-
vaxta af, vegna þess að henni
var bannað það.
Og hver var reynsla íslensku
þjóðarinanr af Stóradómi?
Bættu hin ströngu hegning-
arákvæði hans siðferði fólks-
ins? Nei, tilraunir fólksins til
þess að brjótast undan okinu,
birtust í hrörnandi siðferði.
Hver heimskan á fætur
annari.
Hjer hefði verið framin hver
heimskan á fætur annari í á-
fengismálunum. Hjer væri því
jafnvel af sumum haldið fram
að þeir menn, sem hqflegast
færu með vínföng, váeru hættu-
legustu dýrkendur Bakkusar.
Sterk vín mætti ekkí selja
nema ?svo stórum flöskum að
tryggt væri að menn gætu
drukkið sig ofurölvi úr þeim,
o. s. frv.
íbmnlögin breyttu afstöðu
þjóðarinnar til áfengisins.*
Þingmaðurinn ræddi áhrif
bánnlaganna á þjóðina og
komst þá m. a. að orði á þessa
leið:
Bannlögin breyttu afstöðu
þjóðarinnar til meðferðar á-
feiigis. Á æskuárum mínum
þótti þáð vansæmd þar sem jeg
þékkti til að drekka sig ölvað-
an. Eftir að bannið hafði vdt--
ið' ió.gleitt brá svo við að mörg
um tók jafnvel að þykja að
því sómi. Menn, sem aldrei
höfðu neytt áfengis, tóku að
bragða það þegar tækifæri
gáfust.
Mjer er minnisstæður atburð
ur úr heimahögum mínum.
Um það bil þrjátíu menn úr
svpitinni þurftu að skreppa í
upstað til Húsavíkur. Fæst-
þeirra höfðu neytt áfengis
ka
ir
áðLtr. En bannið var að ganga
Frjáls bindindisstarfsemi.
Mestu máli skipti, sagði þing
maðurinn, að aukin rækt væri
lögð við frjálsa bindindisstarf-
semi. Hún myndi reynast miklu
árangursríkari en bönnin og
forboðin. Af þeim hefði þjóð-
in dýrkeypta reynslu. Einhvers
konar skömmtun áfengis gæti
einnig komið til greina.
Lárus Pálsson fær frábært
lof fyrir leikstjórn
í Bersfen
yri'Á7!

ÞEGAR Lárus Pálsson leik-
ari var í Oslo í fyrravetur, við
að setja „Gullna hliðið“ á svið
í Norska leikhúsinu, kyntist
hann m.a. leikhússtjóranum og
leikritahöfundinum Steen
Bugge, er þá var leikstjóri við
þjóðleikhúsið í Oslo.
Hræðslan við bjórinn.
Þingmaðurin kvað sig furða
á þeirri hræðslu, sem reynt
væri að vekja við ölgerð hjer
á landi. Við höfum haft hjer
áfengt öl, það var á boðstólum
hjer áður enn bannið var sett.
En það gerðust engin stór-
merki. Jeg þekkti engan manp,
sem það sakaði. Það er að vísu
hægt að neyta öls í óhófi þann-
ig, að tjón verði að. En það er
líka hægt að drepa sig á kjöt-
áti og Jóhannes Birkjland seg-
ir í bók sinni að of mikil kjöt-
neysla hafi eyðilagt sig. Það
er meira að segja til fjelags-
skapur hjer á landi, sem berst
á móti kjötáti. Það er hægt að
misnota allar neysluvörur.
Jeg get hugsað mjer ýmsar
breytingar á þessu frumvarpi,
en í höfuðdráttum stefnir það
í rjetta átt. Það væri t. d. hugs
anlegt að láta ríkið reka hjer
ölgerð.
Steingrímur Sfeinþórsson
kvaðst að lokum vilja taka und
ir þau ummæli Sigurðar Bjarna
sonar, þingmanns Norður-ís-
firðinga, að fylgi sínu við mál-
ið rjeði fyrst og fremst sann-
færing hans sjálfs. Mótmæli
frá fjelagasamtökum eða kjós
endahópum breyttu henni í
engu. Að sjálfsögðu myndi
hann svo hlíta dómi kjósenda
sinna um afstöðu sína þegar
þar að kæmi eins og tíðkaðist
í 'lýðræðislandi.
Þann dóm gætu þeir fellt’
frjálsir og óhindraðir.
Að lokinni ræðu Steingríms
Steinþórssonar var. umræðunni
frestað vegna flokksfunda. Bar
forseti þá ósk undir atkvæði
þingdeildarinnar og var hún
samþykkt með 13 gegn 11.
Þá kom það til orða að Lárus
kæmi bráðlega aftur til Noregs
og tæki að sjer að setja jeikrit
á svið fyrir Steen Bugge.
Nokkru síðar varð Bugge for-
(stjóri fyrir Þjóðleikhúsinu í
, Bergen. Og síðan varð það að
' samkomulagi, að Lárus kæmi
þangað, til þess að stjórna þar
sýningu á leikritinu „Á flótta“
eftir Ardey er leikið var hjer
Lárus Pálsson.
r-
átfa Bretar drepnir í Palestínu
Jerúsalem í gærkvöldi.
Einkaskeyti til Morgunblaðsins frá Reuter.
EINN LÖGREGLUÞJÓNN og sjö breskir hermenn hafa látið
lífið í Palestínu í dag vegna ofbeldisverka Gyðinga.
Breskur lögreglumaður var
skotinn til bana er vopnaðir Gyð
ingar rjeðust á lögregluflokk,
sem var í eftirlitsferð á King
George Avenue í Jerúsalem í
dag. Nokkrir breskir hermenn
og að minsta kosti þrír Gyöing-
ar særðust í átökum, sem urðu
þarna á götunni.
<s>-
7 breskir hermenn fjellu er
Gyðingar gerðu sprengjuárás á
herbúðir í Jerúsalem í dag.
Rjettarhöldum
írestaö
Hamboxg í gærkveldi.
RJETTARHÖLDUNUM yfir
Alfred Krupp, sem áttu að hefj
ast í miðjum þessum mánuði
hefir nú verið frestað til loka
mánaðarins.
•—Reuter.
í Reykjavík fyrir nokkru. Þá
stjórnaði Lárus leiksýningunni
,en ljek sjálfur aðalhlutverkið.
Lárus fór til Bergen í byrjun
október til þess að undirbúa
leiksýningu þessa, og er kom-
inn aftur fyrir nokkru síðan.
Þannig stóð á flugferðum að
Lárus varð að fara frá Bergen
snemma morguns eftir frum-
| sýninguna áður en hann gat
fengið blaðadóma þar. En síð-
an hefir Morgunblaðið fengið
blöðin, sem skýra frá leik-
sýningu þessari. Kemur þar í
ljós að Lárus fær einróma lof
fyrir stjórn sína á leiknum. Svo
þessi Bergensför hans, hefir orð
ið honum bæði til ánægju og
hins mesta sóma. Ummæli
Bergensblaðanna um leikstjórn
Lárusar fara hjer á eftir.
f Morgenavisen segir (L.K.)
„íslenski leikstjórinn Lárus
Pálsson liefur sett „Á flótta“ á
svið, og hann gat með góðri
samvisku tekið á móti hinum
óvenjulegu fagnaðarlátum sem
áhorfendur ljetu honum í tje,
þegar hann korri fram eftir að
tjaldið var fallið. Hann hefur
skapað leiksýningu sem gerir
leikritið lifandi og fullgilt. Það
er orðið föst og örugg heild,
þar sem lítilvægir ágallar frá
hendi höfundar verða aðeins til
þess að gera það ennþá sann-
ari. Llann notar allan tónstiga
tilfinninganna, frá bliðu til
styrks, frá beiskri örvæntingu
til viðkunnanlegrar glettni.
Leikararnir hafa látið leika á
sig eins og hljóðfæri; eins og
leikarar eiga að láta innblásinn
leikstjóra gera, — án þess að
láta þurka sjálfa sig út. . . .
É
Fagnaðarlátunum ætlaði
ekki að linna og listamennirnir
voru kallaðir fram hvað eftir
annað, en einkum hylltu menn
leikstjórann hjartanlega.
Bergen Tidende segir m.a.
(Herbrand Lavik):
Lárus PSlsson kaus fjórðu
leiðina að leggja hlustirnar vi5
því sem er almenns mannlegs
eðlis í leikritinu, að finna sjer
eina undirstöðu og fyllt út í
formið úr þeim auðuga undir-i
straumi meðaumkunarinnar og
virðingar fyrir mönnunum
sem leikritið geymir. Hve sjálf
sögð úrlausn Lárusar Pálssonar
var, uppgötvaði jeg ekki fyr em
jeg sá leikritið. ...
Það sem framar öllu gefur
þessari leiksýningu þetta ó-
venjulega gildi, er innsæi leik-
stjórans og strangheiðarlegur
tilgangur. Þetta kom fram í
öllum atriðum. Hvert einasta
hlutverk var stillt á þennan tón
hvert einasta hlutverk var súla
undir fögrum loga meginhugs-
unarinnar.
Það er engum til minnkunar
að segja að Lárus Pálsson hlýt,
ur að vera mikill- stjórnandi.
Samvinna hans við leikara hef
ur hlotið að mótast af óvenju-
legu innsæi. Leikurinn var lát-
laust og óbrotinn, en bjó yfir
máttugri innri þenslu. Sú til-
finning að persónurnar væru
ekki Launverulegar kom einnig
aðdáanlega í ljós....
Heppilegri sviðbúning hefði
„Á flótta“ tæpleg getað íengið
hjá okkur. Undir stjórn Lárus
ar hefur leikritið fengið ein-
falt og stórbrotið r:i,, þrungið
ástríðu, ipeðaumkunaf og feg-
urð trúar. Mörg og löng ár eru
síðan jafnmikið og erfitt verk
hefur fengið eins fullgilda með
ferð á leikhúsi okkar.
Bergens Arbeiderblad segir:
(Olav Simonnæs):
Það skal strax tekið fram a5
þetta var verulega mikilvæg
frumsýning, — mikill sigur
fyrir Þjóðleiklnisið, íslenska
leikstjórann, Lárus Pálsson, og
leikarana.......
Lárus Pálsson hefur tekið alt
leikritið föstum tökum, sem
brugðust ekki eitt andartak,
Hann ræður jafnvel við hin
erfiðu umskifti inn á landa-
mæri draums og veruleika án
þess að heyrist falskur eða
skerandi tónn. Að þessu leyti
hafði kvikmyndin vissa kosti
vegna yfirburða sinna í tækni.
En leikritið hrífur mann meir
ó leiksviði, einmitt af því að
leikstjórinn gefur aðeins hlut
ina í skyn með mestu varúð, j
stað þess að láta persónurnar
og alla viðburðarásina fá á sig
blæ óveruleikans. Þessum ó-
veruleikablæ slær aðeins yfir í
lok fyrsta þáttar og örfáum
sinnum siðar. En því áhrifa-
meiri er hann. Ljósameistarinn
veitti lijer góðan stuðning. . . .
Nú hef ég í stuttu máli minst
á alla leikarana. En eftir er að
geta þess að þeir rnynduðu
Framh. á bls. 11.