Morgunblaðið - 23.11.1947, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 23. nóv. 1947
— Grein P. V. G. Kolka
Grein Guðbrands tsbergs
(Framhald af bls. 2).
þurfa ekki að vera sannheilagri
en aðrir menn, þótt þeir kalli
sjálfa sig „síðustu daga. heil-
, aga“. Ef frálslyndi ætti að mið-
ast við höfnun ákveðinna játn-
inga, þá yrðu algerðir guðsaf-
neitendur að teljast allra manna
frjálslyndastir, en reynslan sýn-
ir, að þeir eru oft verstu ofstæk-
ismenn.
★
Síra Benjamín tekur það all-
oft fram, ,að trúin eigi að vera
líf, en ekki jáíningar. Líf í þess-
ari merkingu er að vísu nokkuð
loðmullulegt orðatiltæki, ef það
á að vera vísindaleg skilgrein-
ing, en jeg geri ráð fyrir, að
hann eigi við trúaráhuga, sið-
gæði og fórnfýsi. En ef hin
gamla og gullna regla- Af á-
vöxtunum skuluð þjer þekkja
þá, er notuð sem mælikvarði á
lífsþrótt ýmisa stefna innan
kirkjunnar, þá kemur það ein-
kennilega í ljós, að kaþólska
kirkjan með sitt skorðaða kenn-
ingarkerfi sýnir alveg furðan-
legan lífsþrótt,- en mótmælenda-
kirkjan í sjálfu heimalandi
Lúthers visnaði í þurki alda-
mótaguðfræðinnar. í Danmörku
hefur það sýnt sig, að heima-
trúboðið hefur verið öflugasta
stoð safnaðarlífsins. 1 Noregi
var aldamótaguðfræðin um
skeið ríkjandi við guðfræðideild
háskólans og var þá stofnaður
óháður safnaðarprestaskóli, sem
nýtur viðurkenningar ríkisins,
en er ekki studdur af því fjár-
hagslega. Jeg sá það nýlega haft
eftir ísleniskum guðfræðingi, ný
komnum frá Noregi, að 250
stúdentar stundi nú guðfræði-
nám við þenna skóla, sem er
stjórnað af sjálfum prófessor
Hallesby, en einir 50 við guð-
fræðideild háskólans. Játninga-
kirkja landa vorra vestan hafs
lifir góðu lífi og er sterkasta
stoð íslensks þjóðernis þar, en
hin játningasnauða kirkjudeild
síra Friðriks Bergmanns riðaði
jafnskjótt og sá stórgáfaði
prestur og mikilhæfi leiðtogi
fjell frá. Haraldur prófessor
Níelsson varð áhrifamestur af
guðfræðikennurum háskólans
hjer og verður því vart neitað,
að það var vegna þeirrar á-
kveðnu játningarstefnu, sem
hann fylgdi gagnvart þeim.fýr-
irbrigðum, sem spiritistar telja
sönnun um ffa'mbald lífsins eft-
ir dauðann. Jafnvel Bjarmi, sem
enginn hefur borio á brýn sjer-
stakt andríki, hefur þraukað í
40—50 ár, en Verði ljós og Nýtt
Kirkjublað vesluðust upp á
skömmum tíma í höndum jafn
mikilhæfra manna sem biskup-
anna Þórhalls Bjarnasonar og
Jóns Helgasonar. Þá má ekki
gleyma tímaritinu Straumur,
sem rann út í sandínn og þorn-
aði upp, og stóðu þó að því jafn
gáfaðir og ritfærir menn og síra
Benjamín sjálfur og fjelagar
hans.
Þegar á allt þetta er litið, verð
ur það að teljast heldur óvís-
indaleg niðurstaða að setja játn
ingar og líí upp sem sjálfsagðar
andstæður í trúarefnum. en það
virðist mjer hin heiðraði höfund
ur gera hvað eftir annað. Allt
virðist benda til þess, að ólseigar
játningar, bornar fram á tin-
diskum, seðji betur trúarhung-
ur alls almennings en guðrækni-
legt gutl, borið fram í silfurskál
um. Þetta hygg jeg, að flestir
verði að viðurkenna, sem ekki
eru svo ,,frjálslyndir“ að hafna
staðreyndum. Slíkt frjálslyndi
er mjög Íítils metið innan vís-
★
indanna.
ur minn, en enn þá ber jeg
Læknisfræðin varð lífsförunaut-
Jeg' opinberaði eitt sinn með
guðfræðingi á yngri árum.
nokkra ræktarsemi til gömlu
kærustumiar, þótt' mjer haíi
þótt hún helst til laus á kosturn
með köflúm. Jeg met mikils hið
100 ára menningarstarf Presta-
skólans og Guðfræðideildar og
hef af þeim ástæðum komið með
þessa ádrepu. Jeg tel það leiðin-
legan skort á háttvísi að nota
afmælishátíð til þess að særa
suma af aðstandendum afmælis-
barnsins, en það tel jeg að gert
hafi verið alveg að óþörfu í riti
síra Benjamíns Kristjánssonar.
Jeg tel og virðingu Háskólans
misboðið með því að bera fram
skrum eða sleggjudóma í riti,
sem að nokkru leyti er kostað
af þeim sjóðum hans, er verja
skal til vísindalegrar starfsemi.
Því hef jeg orðið svo margorður
um þessa ágalla. Að öðru leyti
þakka jeg höfUndinum fyrir allt
það, sem þar er sagt af viti,
þekkingu og fullum drengskap,
en sem betur fer er það miklu
meira að vöxtum en hitt.
Námsfyrkir frá
Brifish Council
/
BRITISH COUNCIL hefir nú
til umsóknar þrjá ‘námsstyrki
sem hver um sig er til 10 mán-
aða, til hjálpar þeim sem vilja
sækja skólá í Bretlandi. Þessir
styrkir eru einungis ætlaðir
þeim körlum og konum sem
hafa háskólapróf eða einhverja
álíka menntun, og eru milli
25 og 35 ára að aldri. Hvers-
konar námsgreinar verða tekn-
ar til greina en vegna pláss-
leysis við Breska hóskóla verða
umsóknir sem snerta læknis-
fræði, útvarpsfyrirlestur, listir
og músik, mentunnarfræði og
því líkt sjerstaklega teknar til
greina.
Aðeins umsóknu þeirra sem
góða þekkingu hafa á ensku-
verða teknar til grema, og
vérða umsækjendur að fá
skírteini fulltrúa British Coun
cil um að þeir hafi næga þekk-
ingu á ensku.
Umsóknurn. hvort heldur
munnlegum eða shriflegum ber
að koma til Britsh Council,
Laugaveg 34, Reykjavík og öll-
um skilríkjum sem snerta um-
sóknirnar verða aS vera komn-
ar þangað fyrir 15. desember.
Frekari upplýsingar geta um-
sækjendur fengið með því að
síma í 1040.
WASHINGTON. — Byrnes, fyrr-
verandi utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, lýsti því yfir í í'æðu í
dag, að það væru ekki Potsdam-
samningarnir, sem erfiðleikum
y!lu, heldur að Itússar neituðu að
framfylgja þeim. Kvað hann aðal-
ágreiningsefrið við Potsdam-
samningana hafa verið um stríðs-
skaðabætur Þjóðverja, en nú væru
Rússar að reyna að snúa þeim við.
Framh. af bls. 3
unglingarnir í landinu gætu
kannske lært að drekka, ef þeir
ættu aðgang að áfengu öli. —
Þetta er vafalaust rjett, en virð-
ist raunar ekki ýkja djúpstæð
speki. Öllum þorra manna finnst
sem sje, að þeir geti lært það,
og lært það á hæltulegri hátt,
án þess. Öllum hleypidómalaus-
um mönnum ætti að vera ljóst,
að þá fyrst er hægt að vonast
eftir verulegri rninnkun neyslu
sterkra drykkja, er annað óskað-
legra áfengi er á boðstólum, sem
gæti að verulegu leyti komið í
þeirra stað.
Bruggun áfengs öls hjer á
landi hefur oft borið á góma,
bæði í ræðu og riti. — Ýmsir
mætir menn hafa bent á það, af
fullum velvilja íil málefnisins,
að áfengt öl gæti vel komið í
stað sterkra drykkja, sem aðal-
áfengi Islendinga, ef rjett væri
á haldið. Nú nýlega hefur verið
borið fram á Alþingi frumvarp
til laga, um að heimila bruggun
áfengs öls í landinu. Er það
ekki vonum fyr að slíkt er gert
í fullri alvöru, en allrar þakkar
vert að nú virðist loks vera föst
ákvörðun fyrir hendi um að
hafa fyrirsláttarástæður Góð-
templara að engu, og er það vel.
ÁSÖGUÖLD DRUKKU
ÍSLENDINGAR ÖL
íslenskir karimen drekka
mest sterka áfenga drykki nú á
dögum, en svo hefur ekki allt
af verið. Á söguöld drukku
menn hjer nær eingöngu mjöð,
er þeir brugguðu sjálíir eða öfl-
uðu sjer á annan bátt. Jeg minn-
ist þess ekki að þess sje nokkurs
staðar getið í fornsögum vor-
um, að sæmilegur, frjáls mað-
ur, hafi unnið víg í ölæði, og þó
voru vopnin jafnan við hendina.
En eftir að brennivínið kom til
sögunnar, bitu menn, vopnlaus-
ir, eyrun hver af öðrum. Hvað
veldur þessum mikla mun? Jeg
vil leyfa mjer að tilfæra- lítið
atvik, sem skýrir þétta nokkuð.
Jeg átti þess eitt sinn kost, á-
samt nokkrum kunningjum mín-
um, að ganga í gegnum salar-
kynni „Carlsberg Bryggerierne“
í Kaupmannahöfn, og máttum
við drekka að vild af framleiðslu
verksmiðjunnar. Jeg kaus mjer
einhvern kjarnadr.ykk, en kunn-
ingi minn einn, sefn betur kunni
-að meta ölið, drakk 7 bjóra, að
sjálfs hans sögn, en magarúmið
leyföi ekki me.ira. Þar var sá
hemill, sem ekki var fram hjá
komið. Kunningi minn varð
éætglaður um stund, en fjarri
því að vera ábeiandi ölvaður.
Eí sterk vín hefðu verið þarna
á bpðstólum, heíði vissulega allt
annað orðið uppi á teningnum.
Er nú þessi hemill einskis virði?
Jeg svara því hiklaust neitandi.
Enginn sæmilegur maður leitar
áfengis í þeim tilgangi ífö verða
ölóður. Menn veröa það stundum
að óvilja sínum, íyrst og fremst
vegna þess, að í ‘sambandi við
sterku vínin er ekki um neinn
hliðstæðan hemil að ræða. Hver
treystir sjer að neita því, að þeir
menn, sem er áhugamál að verða
ekki ölvaðir, þó að þeir smakki
áfengi, mundu írekar neyta
áfengs öls en sterkra drykkja,
ef þeir ættu þess kost. Ö1 má
gera aðgengilegt til slíkra hluta,
m.a. með snotrum umbúðum. —
Ætti að vera auðvelt að fram-
leiða hjer á landi ,,fínt“ merki,
sem hver maður gæti verið
þekkur fyrir að bera gestum
sínum, ef hann á anijað borð
vildi veita þeim áfengi. Og auð-
velt ætti að vera að sjá svo um,
að ríkissjóður fengi hæfilegan
hluta af söluágóðanum.
EKKI BANN — HELDUR
RAUNHÆFARi AÐGERÐIR
Góðtemplarar þessa lands og
nokkrir sálufjeiagar þeirra,
heimta nýtt aðflutningsbann á-
fengra drykkja, íeimulaust og
fyrir opnum tjöldum. Þannig á
þjóðin að þeirra dómi að „frels-
ast“ frá áfengisbölinu. Þjóðin
hefur aldrei verið ginkeypt fyrir
að veita frelsunarpostulum fylgi
a.m.k. ekki til langframa og svo
mun enn reynast. Góðtemplarar
munu brátt komast að raun um,
að þeir eiga ekki nema um eina
leið að velja, ef þejr vilja komast
hjá að verða með öllu óþarfir
í þjóðfjelaginu, og sú leið er að
hverfa frá því að halda frelsun-
arkenningu sinni að þjóðinni, en
einbeita kröftum sínum í þess
stað að því, að vinna gegn ölæði
og ofdrykkju í landinu með
raunhæfum aðgerðum, en leggja
úrelt stefnuatriði á hilluna. —
Þjóðin lætur ekki villa lengur
um fyrir sjer með innantómu
orðagjálfri. Það þarf nokkurn
kjark og manndóm til slíkrar
stefnubreytingar. En á þann
hátt mundu Góðtfmplarar aftur
geta unnið sjer traust og virð-
ingu þjóðarinnar, * sem hvor-
tveggja stendur nú mjög höllum
fæti. Þjóðinni er ljóst að við-
skipti vor við aðrar þjóðir fara
vaxandi en ekki minnkandi. —
Henni er ljóst, að farmenn vorir
og sjómenn, mennlamenn, versl-
unarmenn o. s. frv., sem aðrar
þjóðir heimsækja og gista, eiga
þar aðgang að gnægð vína og
munu eiga það lengi enn. Og á
meðan svo er, láta þeir sjer ekki
lynda, að þeim sje meinað með
öllu að fá áfengx í heimalandi
sínu.
ÁFENGT ÖL DRÆGI ÚR
DRYKK JUSKÁPN UM
Þjóðinni er og Ijóst að heima-
bruggið mundi færast í aukana
að nýju og margfaldast, og
neysla merigaðs áfengis, sem nú
er að mestu eða öllu horfin úr
sögunni, magnast að nýju, ef
aftur væri horfið að banni. Það,
sem þjóðin vill — og hefur með
alþjóðai'atkvæði sýnt að hún vill
— er ekki bann, heldur það, að
borgarar landsins eigi hæfilegan
aðgang að saémixegu áfengi, svo
að þeir. fi'eistict eltki til að
drekkja ólyfjan sjer til van-
sæmdar og heilsutjóns. Gallinn
er sá, að menn geta líka drukkið
sæmilegt áfengi sjer ril van-
sæmdar og heilsirijóns. Gegn því
má vinna og verðm að vinna,
með því að draga úr neyslu
sterkra vína, með Jdví að veita
mönnum annan óáfengari drykk
til neyslu, sem þeir þó vilja
drekka. Slíkur dxykkur er eng-
inn til annar en áfengt öl. — Á
þann veg má vinna bug á of-
drykkju og ölæði í þessu landi.
En það verður vissulega ekki
gert með hávaða, slagorðum og
upphrópunum á borð við það
góðgæti þeirrar tegundar, er jeg
hlustaðÚ á á Lækjartorgi fyrir
37 árum.
Blönduósi, 16. r.óv. 1947.
Kvikmyíidun
Vesffjarga
AÐALFUNDUR Vestfii'ðinga-
fjelagsins var haldinn 11. þ.m.
í Oddfellowliúsinu. Formaður
fjelagsins, Guðl. Rósinkranz
yfirkennari skýrði fxá störfum
fjelagsins. Á síðastiiðnu ári
hafði fjelagið haldið rúemti-
fundi og Vestfirðingamcc. gef-
ið óxt fyrsta bindið af r'. afni
Vestfii'ðhigafjelagsins Gróður
Vestfjarða, vísindalL.gt og fi'óð
legt xit eftir Steindór .Steindórs
son mentaskólakennara á Akur
eyri, með mörgum ágætum
myndum. Þá hefur fjelagið hdf
ið undirbúning að útgáfu sókn
ai'lýsinga Vestfjarðar 100 ára
gamlar lýsingar sóknarprest-
anna, sem þá þjónuðu á Vest-
fjöðrum. Sr. Böðvar Bjarnason
hefur afritað allar þessar sókn
arlýsingar upp úr kixkjubókum
en Ólafur Lárusson háskóla-
rektor býr útgáfu þessa að
öðru leyti undir prmtun. I rit
inu er ætlað að vera mikið af
myndum frá Vestfjörðum eink
um myndir frá gamalli tíð.
Verður þetta eitt hið merkheg
asta rit, sem hefur mikinn fróð
leik að geyma sem nú er að
mestu gleymdur. Eitt af mál-
efnum fjelagsins er að koma
upp byggðasafni Vestfjarða á
Isafirði. Safnað hefur verið
nokkuð yfir 30 þús. kr. með
því að Vestfirðingabók, ?vo
kölluð, bundin í foi'láta band,
hefur verið send urn Vestfirði
og til Vestfirðinga annarsstað
ar á landinu og hafa þeir skrif-
að nafn sitt í hana og gefa
jafnframt nokkura upphæð til
safnsins. Bókin skal s'ðan gevm
ast í hinu væntanlega safni.
Hafist vörður handa um bygg-
ingu safnhússms þegar svo mik
ið fje er komið að fært þyki að
hefja fi'amkvæmdir. Þá lagði
formaður til að fjelagið verði
kr. 3000,00 úr fjelagssjóöi á
næsta ári til þess að byrja að
taka Vestfjarðakvikmynd, er
sýndi hina stórbrotnu náttúru
fegurð V estf jarða, lifanðar-
hætti og atvimxulíf. Var tillaga
þessi samþykkt í einu liljóði.
Gjaldkeri fjelagsins Sigur-
vin Einarsson las upp reikn-
inga fjelagsins og er skuldlaus
eign fjelagsins samtals kr.
34.545.95.
Ur stjórn fjelagsins áttu að
ganga formaðurinn Guðl. Rósin
ki'anz, Elías Halldórsson, dr.
Símon Jóh. Ágústsson og Sigur
vin Einarsson og voru þeir all
ir endurkosnir í einu hljóði. I
stað Sveinbjarnar Finnssonar,
sem fluttur er af landi burt var
kosinn Gunnar Friði'iksson
heildsali. Fyrir í stjórninni voru
Maria Maack og Aslaug Sveins-
dóttir. Endurskoðendur voru
endurkosnir í einu hljóði Jón
G. Maríasson bankastjóri og
Stefán Jónsson skrifstofustjóri.