Morgunblaðið - 23.11.1947, Blaðsíða 7

Sunnudagur 23. nóv. 1947
MORGVNBLAÐIÐ
7
AFURÐAVERÐ LANDBÚNAÐARIN
í TÍMANUM 13. nóvember birt-
ist grein með fyrirsögninni:
„Verðlag landbúnaðarafurða",
eftir Sverrir Gíslason, bónda í
Hvammi, formann framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins, formann
stjettasambands bænda með
meiru. Er grein þessi svar við
grein minni í Morgunblaðinu og
ísafold um afurðaverð landbún-
aðarins. Lætur maðurinn mikið
yfir sjer og slær um sig með
tölulegum blekkingum, og þyk-
ist ná sjer vel niðri á tveim
prentvillum í grein minni, svo
sem því að prentað er 1914 í
stað 1944, en þess er þó getið að
það hafi verið árið eftir 1943.
Eftir að grein mín kom' út
gengu Tímamenn frá einum til
annars til að biðja þá, að svara,
en hver af öðrum færðist undan
og hefur þótt málstaður til þess
hæpinn. Loks hefur svo Sverrir
tekið að sjer verkíð, en 23 daga
hefur það kostað að koma svar-
inu savran.
Það skal strax tekið fram, að
það er alger misskilningur hjá
Sverri, að jeg hafi í grein minni
sveigt nokkuð að framleiðslit-
ráði iandbúnaðarins. Sú stofnun
er lítið farin að sýna sig og hef
jeg um hana sem slíka ekkert
að segja enn sem komíð er. Hitt
er því óskylt, að mennirnir, sem
þetta ráð skipa eiga misjafna
sögu áður í afstÖðu til mála og á
hinu á ráðið sem slíkt enga sök,
að tilvera þess er byggð á lög-
gjöf, sem felur í sjer mesta af-
slátt á hagmunalegri afstöðu
landbúnaðarins, sem ákveðin
hefur verið á síðari árum.
*
Með þeim lögum var bænda-
stjettin ein allra stjetta lands
vors sett undir gerðardóm með
allan sinn hag. Ekki réglulegan
gerðardóm, þar sem meirihluta-
vald þarf til úrskurðar, heldur
undir dómsvald eins embættis-
manns, sem við dómsúrskurð
þarf ekki að hafa neinn með
sjer. Þessi gerðardómur klofnaði
líka í þrennt og í fleiri parta
gat hann ekki klofnað, því menn
irnir voru ekki nema þrír.
Sverrir Gíslason hefur stór
orð um það, að þær tölur, sem
jeg birti í grein rninni sjeu
rangar, ræðir um óvandaðan
málflutning o. s. frv. Þær tölur,
sem hann birtir sanna þó ekkert
1 þessu efni, þó þær væru allar
rjettar, sem jeg tel ólíklegt, en
hef ekki að svo stöddu aðstöðu
til að fá nokkra vissu um. Þetta
er af því, að það verð, sem bænd
ur hafa endanlega fengið árin
1945 og 1946 sannar alls ekki
það hvort verðlagningin heiur
verið rjett samkvæmt visi-
tölu á innlendum markaði. —
Verðið til bænda stjórnast ekki
eingöngu af innlenda verðinu
heldur hinu hve mikið þarf að
flytja út t. d. af kjötinu, sem
Sverrir er hjer að blekkja með.
Fyrir útflutta kjötið fæst eins
og kunnugt é4 miklu lægra verð
og þegar útflutningsuppbætur
úr ríkissjóði voru afnumdar, þá
hlaut það að hafa í för með
ejer lækkað verð til bænda.
Væri öllum mismun á erlenda
verðinu bætt á innlendu söl-
una þá mundi seljast þeim
mun minna innanlands, meira
þyrfti þá að flytja út og verð-
ið þá að hækka að sama skapi
á innlendum markaði. Verð-
Svar til Sverris Gíslasonar
frá Jóni Pálmasyni alþm.
lagsnefnd Búnaðarráðs fór á
þessu sviði hyggilega að ráði
sínu. Er og vissast fyrir Sverri
Gíslason, að geypa ekki mikið
um afrek sín í framieiðsluráöi
fyr en reikningsskilin koma um
vörusöluna á þessu ári.
Um þær tölur sem jeg birti
í grein minni 21. október er
það annars að segja að jeg fjekk
þær allar frá forstöðumanni
Búreikningaskrifstofu ríkisins,
Guðmundi Jónssyni skólastjóra
á Hvanneyri. Lætur sá maður
ekki frá sjer neinar blekkjandi
tölur svo jeg er viss að þessar
eru rjettar, þrátt fyrir öll stór-
yrði Sverris.
Nú hefi jeg líka allgóða sönn
un fyrir þessu frá Sverri sjálf-
um. Hef jeg fyrir framan mig
októberblað ,,Freys“ og þar rit-
ar Sverrir all rækilega um
starfsemi sexmanna nefndar-
innar í sumar. Eru þær skýrsl-
ur glöggar og greinilegar. Mun
og minna til þeirra lagt frá
Páli Zophoníassyni heldur en í
Tímagrein Sverris. Þar segir á
bls. 303: að verðlagsnefnd land-
búnaðarafurða hafi verðlagt
vörurnar 10% undir landbún-
aðarvísitölu og ,,hafi það hald-
ist að mestu síðan.“ Þarna mun
ar ekki nema 0.6%, því um
hin margumræddu 9.4% er þar
að ræða en ekki meira eins og
sagt er í Tímagrein Sverris.
Hjer talar því Sverrir Gíslason
Freys gegn Sverri Gíslasyni
Tímans.
Þá er það sú talan sem Sverr
ir hefir stærst orð um í Tím-
anum, sem sje það að dómur
hagstofustjórans hafi í haust
verið 17.7% lægri en vera
mundi samkvæmt sexmanna-
nefndar samkomulaginu 1943
og 8.3% lægri en vera mundi
eftir reglu Búnaðarráðs.
Það vill nú svo vel til að í
sexmanna nefndinni í sumar
voru frá hálfu framleiðenda
tveir hinir sömu menn, sem
voru í sexmanna nefndinni
1943, þeir Sigurjón í Raftholti
og Steingrímur búnaðarmála-
stjóri. Þessir menn hafa eðli-
lega viljað halda sig við hið
sama samkomulag, sem full-
trúar neytenda samþykktu með
þeim 1943.
Tillaga þeirra og Sverris
Gíslasonar var samkvæmt
skýrslu Freys sú, að gjöld
meðalbúkins skyldi reikna að
meðtöldu kaupi bóndans krón-
ur 45910.52. Dómur hagstofu-
stjórans var eins og segir í
grein minni krónur 37686 eða
8224.52 krónum lægri.
Nú reiknast mjer svo til að
mismunurinn á þessunl tölum
sje rúmlega 17.9% af 45910.52
krónum. Ef til vill kann Sverr-
ir Gíslason á þessu annan reikn
ing eða getur fengið hann að
láni. En sje minn reikningur
rjettur, þá er þetta í samræmi
við þá tölu í minni grein sem
Sverrir Tímans segir þetta um:
„Af þessari klausu J. P. verður
ekki annað ráðið en það, að
annaðhvort viti hann ekki hvað
hann er að skrifa um, éða að
hann er óvandaðri í málflutn-
ingi en jeg hafði ætlað“.
Þetta er svo sem ósköp hóg-
værlega mælt. En sá galli fylgir
fyrir Sverri þennan, að hann
er hjer að fara vísvitandi með
slúður. En minar tölur eru sann
aðar af hans eigin skýrslum í
öðru blaði. Maðurinn hangir
því í sjálfs sins snöi u varðandi
þetta mál.
Þá segir Sverrir í Tímagrein
sinni, að það sje „hreinn
spádómur“ að verðlagsnefnd
Blnaðarráðs hafi verðlagt eft-
ir sömu reglu nú í haust eins
og áður ef Búhaðarráðslögin
hefðu gilt áfram. Þetta er að
nokkru leyti rjett hjá Sverrir.
Það er af þvi, að nú átti Fram-
sóknar ráðherra að skipa í ráð-
ið og mátti búast við því, að
mikill meiri hluti hefði orðið
Tímamenn og þjónustumenn
þeirra. Má því rjett vera, að
þeir hefðu farið alt aðra og
bændum óhollari leið heldur en
þeir heiðursmenn fóru sem
skipuðu verðlagsnefnd og Bún-
aðarráð á árunum 1945 og 1946.
Er fyrri reynsla ai liði Tímans
þannig að ekki var við góðu að
búast. Þó var nú á allan hátt
skárra að leggja málið í þeirra
hendur, en að fara með það
eins og gert var.
Eftirgjöf Búnaðarþings haust
ið 1944 á 9.4% hækkuninni er
svo þrautrætt mál að mjer þykir
eigi þörf að þræta um það við
menn eins og Sverri Gíslason,
sem lýsir heldur litlum mann-
kostum með grein sinni í Tíman-
um. Enginn gat þó búist við' þvi,
að sú eftirgjöf bændafulltrúanna
yrði endurheimt síðar. Fyrir
Tímamenn og þeirra vini ætti
líka ekki mikils við að þurfa í
því sambandi, því þeirra helsta
átrúnaðargoð og íorystumaður
Páll Zoþhoníasson ráðunautur
lýsti því skörulega yfir með
miklum tölulegum útreikningum
í Tímanum á síðasta vori að
þessi eftirgjöf hafi orðið stór-
kostlegur gróði fyrir bænda-
rtjettina. Þarf þá ekki framar
vitnarna við og vafalaust verð-
ur þessi gróðaleið reynd aftur
fyrst Tímamenn hafa fengið enn
á ný vald yfir þessum málum.
Sverrir Gíslason ljest vera í
minni hluta einn út af fyrir sig
í gerðardóminum í haust, þó nú
virðist hann ánægður með lög-
gjöfina og dóminn eftir Tíma-
greininni að dæma.
Jeg hef nú látið Sverrir Freys
afsanna skammirnar frá Sverrir
Tímans. Þykir mjer því rjett að
leiða fram á sjónarsviðið annað
Framsóknarvitni, sem skrifar
heiðarlega um gerðardóminn í
haust. Það er ritstjóri Freys,
Gísli Kristjánsson.
Hann segir meðal annars í
Frey, októberblaoi b!s. 330:
„Það hefur verið úrskurðað,
að greiða bændum kaup eins og
þeim lægst launuðu við aðrar
starfsgreinar og það mætti ef til
vill telja, áð litlu væri á bændur
hallað með því, ef ekki er lengra
gengið“.
En með úrskurði yfirnefndar
er ekki staðnæmst við lægsta
kaupið, þar er dregin af tekjum
bóndans upphæð, sem nemur
1500 krónum og kallað „aðstöðu
raunur". Manni verður á að
spyrja Var ekki tekið tillit til
þessa þegar bóndanum var á-
k.veðið kaup eins og þeim, sem
lægst eru launaðir í bæjum, ó-
breyttum verkamönnum með
Dagsbrúnartaxta? Eða er hjer
verið að setja stimpil á íslenska
bændur sem rolur er ekki verð-
skuldi afkomu eins og þeir sem
eru í lægstu launaflokkum verka
I ýðsfjeláganna ?“
Síðar í sömu grein telur sami
maður mjólkina hjá meðalbónd-
anum ofreiknaða um 1330 kgr.
af þvj vanrækt hafi verið að
laka tillit til rýrnunar og kálfa-
fæðu.
Mun fleira vera finnanlegt af
sama tagi, sem von er að, þar
sem munar 17.7% á samkomu-
laginu 1943 og dóminum 1947.
Má segja, að lítilþægur gerist
þá löggjöf, sem þannig hefur
reynst. Get jeg ekki óskað bænd-
am til hamingju með þvílíka for
ystu og fljótt mundi henni ka^t-
að fyrir borð í öðrum stjettar-
fjelögum.
Jeg geri nú ráð fyrir, að ýmsir
þeir sem ókunnugir eru því máli
sem hjer er um að ræða hugsi
á þá leíð, að nægilega sjeu af-
urðir sveitanna dýrar, þó þær
væru íærðar nokkuð niður með
hinum undarlega gerðardómi.
Er mikið til í því, en verðtð
grundvallast á cfvexti í kaiip-
gjaldi og kostnaði við iram-
leiðsluna.
Þegar farið verður að fær-a
niður á jafnsljettuna þann < f-
vöxt, sera ætla má, að<*seyw*
verði fyr eða síðar, þá-’feesrew#-
innlendar aíurðir eðlilega niður
í rjettum hlutföllum við læek-
aða kostnaðarliði. Þess vegn<*.
er ekkert undarlegt víð þáð;,þó
oss bændum þyki nóg kon.fð
með 9.4% eftirgjöfinni,"þó*?eig»
sje fært niður með dómi. -una
8.3% tii viðbótar frá samkomv*-
lags grundvelli framleiðenda .ug
neytenda árið 1943.
Annars er það megina,fet'ið4
þessa máls, að örugg sön»u«
hefur enn fengist um allaTþá
hræsni og ofstopa, sem-lá- áfvd*
við árásir Tímamanna og-þjona
þeirra á Búnaðarráð og stati-
form. stjettasambands bænda, | semi Þess*
sem gerist varnarmaður fyrir ’ 14. nóvember ’47.
Ingibjörg Danlelsdótlir
Stóra -Búrfelli
MINNINGA R ORÐ
Ingibjörg Rannveig Daníels-
dóttir fyrrum húsfrú á Stóra-
Búrfelli í Húnavetnssýslu var
fædd á Hörghóli í Vesturhópi
20. október 1860, dóttir hjón-
anna Rósu Jónsdóttur og
Daníels Markússonar. Hún var
systir .Daníels Daníelssonar
dyravarðar í stjórnarráðinu.
Ingibjörg ólst upp með móð-
ur sinni til 7 ára aldurs, en
fluttist þá að Ási í Vatnsdal til
föðursystur sinnar Ingibjargar
Markúsdóttur og var þar fram
undir tvítugs aldur, var svo
eitt ár á Undirfelli hjá sjera
Hjörleifi Einarssyni, en fluttist
þaðan að Stóra-Búrfelli sem
vinnukona hjá Þcrleifi bónda
Erlendssyni Pálmasonar í
Tungunesi.
Skömmu síðar misti Þorleif-
ur konu sína Ósk Jónsdóttir frá
Stóradal frá 4 börnum. Tók
Ingibjörg þá við búsforráðum
á hinu niðurbrotna heimili og
bjó með Þorleifi til dauðadags,
en hann dó árið 1920.
Þau áttu saman sjö börn og
eru fimm þeirra á lííi. Eitt dó
á unga aldri, Guðrún að nafni.
Eitt dó fullorðið, var það Jónína
þá húsfreyja á Geithóli í Hrúta-
firði. Systkinin sem lifa eru:
Ósk, kona Gunnlaugs Björns-
sonar bónda á Harastöðum á
Skagaströnd, Ingibjörg, ekkja
Páls H. Jónssonar á Blöndu-
ósi, Guðbjörg kona Hannesar
Einarssonár fastelgnasala i
Reykjavík, Daníel og Erlendur
bændur á Búrfelli.
Ingibjörg Daníelsdóttir .and-
aðist heima á Stóra Búrfelli 17.
ágúst s. 1. 87 ára að aldri,
Æfi hennar þó löng væri, var
að ytra útliti ekki margbreytt
eða viðburðarík, en verkið sem
eftir hana lá var mikið og ÖFð-
ugt. Það var unnið í kyrþey -á
fámennu sveitaheimili við.aHa
þá örðugleika, sem sveitafólk-
ið hafði við að stríða á síðará
hluta liðinnar aldar og fyrstu
áratugum þeirrar núverandi.
Uppcldi margra stjúpbarn.a
og eigin barna og stjófn á öfð-
ugu heimili var mikil vinna,
sem kostaði mikla árvekni og
fórnarlund enda voru þeir
kostir ríkir i eðlisfari Ingibjarg
ar sálugu. Hún var greind kon.a
og glaðlynd vel skáldmælt og
glöggsæ á kosti og galla þeirra
manna er hún fj'ekk kynni ;f.
Orðheppni hennar vár vlð-
brugðið, og gat hún verið jnein-
leg og óhlífin í orðum ef því
var að skifta.
%
Hún var gestrisin og hafði
mikla ánægju af því að taka
móti vinum og sveitungum.
Kunni og vel að meta þá til-
breytingu í fásinninu sem koraa
aðkomumanna hefir stundum i
för með sjer. „7
Hún var sívinnandi alla.æfi
Framh. á bls. 11