Morgunblaðið - 31.01.1948, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 31. janúar 1948,
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árr_ Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjalá kr. 10,00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
Mikilmenni fallið
EITT af mikilmennum veraldarsögunnar, Hindúinn Mahatma
Gandhi, er fallið í valinft. Byssukúla eins af trúbræðrum hans
varð honum að aldurtila. Við hið óvænta lát hans er þjóð
hans lostin þungum harmi. En tíðindin um fall þessa merki-
lega og sjerstæða manns hafa ekki aðeins vakið hrygð í
ættlandi hans, heldur og um víða veröld.
★
Mahatma Gandhi var tvímælalaust mikilmenni, sem
gnæfði hátt yfir samtíð sína. Veraldarsagan hafði löngu fyrir
andlát hans skipað honum hinn æðsta sess meðal þjóðarleið-
toga allra alda. Líf hans var jafnframt því að vera raunhæft
dæmi um hina snjöllustu stjórnvisku, furðulegt æfintýri. I
persónu hans sameinaðist stjórnmálamaður, sem hafði undra
verð áhrif á sundurleitustu þjóð heimsins, og dularfullur
spekingur og mannvinur.
Við lát Mahatma Gandhis stóð land hans, Indland, á vega-
mótum. Þetta mikla land var að öðlast sjálfstæði. Enginn
maður átti stærri þátt í þeim sigri en einmitt hann. Því tak-
marki hafði hann helgað alt lífsstarf sitt. Morð hans á þess-
um tímamótum er þessvegna ægilegur harmleikur.
★
Hverjar afleiðingarnar verða af falli Gandhis er ennþá
óvíst. Hin fjölmenna indverska þjóð er sjálfri sjer sundur-
þykk og hinir tveir aðaltmflokkar hennar eiga í hatrömmum
deilum. Meðan Gandhi lifði var hann hið sameinandi afl, sem
bar friðarorð á milli Hindúa og Múhameðstrúarmanna. Virð-
ingin fyrir hinni glæsilegu og fórnfúsu forystu hans, friðar-
ást og framsýni, lægði öldurnar í hinni stöðugu baráttu hinna
andstæðu trúflokko þessarar miklu en frumstæðu þjóðar.
Indverska þjóðin hefur mist ástsælasta og mesta leiðtoga
sinn. Mannkynið alt á á bak að sjá áhrifamiklum mannvini
og spekingi.
Frumhlaup kommúnista
NIÐURSTAÐAN af því furðulega frumhlaupi kommúnista
i minnihlutastjórn Dagsbrúnar, að banna alla næturvinr.u
við losun síldarinnar úr síldveiðiskipunum, sem stunda veið-
ar í Hvalfirði, varð eins og vænta mátti sú, að sjómenn á
veiðiskipunum hrundu algerlega þessari árás á hagsmuni
þeirra og útgerðarinnar. Þeir neituðu að láta vinna að losun
skipa sinna meðan að Dagsbrúnarstjórnin hjeldi fast við
bann sitt. við næturvinnu. Sjómenn sáu fram á að tafir þær,
sem óhjákvæmilega hlutu að verða á losun síldveiðiskipanna
mundi valda þeim stórtjóni og auk þess þjóðinni verulegu
gjaldeyristapi.
Þessi einarða afstaða sjómanna varð svo til þess að komm-
únistar þorðu ekki að halda til streytu nætundnnubanni
sínu.
★
Samningur sá, sem Landssamband íslenskra útvegsmanna
gerði í gær við Dagsbrún um áframhaldandi næturvinnu,
sýnir greinilega, hversu gjörsamlega ástæðulaust nætur-
vinnubann kommúnista var. Landssambandið hefur aldrei
verið því mótfallið að næturvinna verkamanna væri skipu-
lögð þannig, að sömu mennirnir ynnu ekki marga sólar-
hringa samfleytt. Enginn hefur nokkurn tíma ætlast til þess
að verkamenn ynnu lengur við síldarlosun en þeir sjálfir
vildu.
★
. En kommúnistarnir í stjórn Dagsbrúnar töldu það ekki
ómaksins vert að hefja samninga um þessi mál áður en þeir
fyrirskipuðu stöðvun allrar næturvinnu. Þeir gerðu það ekki,
vegna þess að þeir vildu ekkert samkomulag. Það var fyrst
eftir að þeir sáu hvaða afleiðingar frumhlaup þeirra hafði
haft, sem þeir buðú upp á samningaviðræður.
Það eru'sjömennirnir, sem hafa sigrað í þessu máli. Sam-
eiginleg afstaðia þeirra og Landssambandsins hræddi komm
únista frá skemdarve. aáformum þeirra gagnvart útgerðinni
og þjóðarhagsmunum.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Umferðarslysin.
ÞAÐ er sagt, að aðeins einn
fjelagsskapur í Bretlandi hafi
lýst yfir ánægju sinni yfir því
að bensínskamturinn var tek-
inn af einkabílum þar í landi,
en það var „Fjelag fótgangandi
manna“. Þessi fjelagsskapur
gerði um það sjerstaka sam-
þykt, að þetta hafi verið vel til
fundið og aukið mjög öryggi
almennings. En eins og kunn-
ugt er fórust fleiri menn í Bret-
landi af umferðaslysum styrj-
aldarárin, en sem ljetu lífið
vegna loftárása.
Bifreiðin er stórhættulegt
tæki og þessvegna verður að
gæta allra varúðarráðstafana í
meðferð hennar. Hjá okkur er
dauðatalan í umferðarslysun-
um orðin ískyggilega há. Og
ekkert getur komið í veg fyrir
fleiri slys nema fleiri öryggis-
ráðstafanir.
•
Slysavarn'r á landi.
HINN merki fjelagsskapur,
Slysavarnafjelag íslands átti
tvítugsafmæli núna í vikunni.
Það varð tilefni til þess að rifja
upp hve mörgum mannslífum
hefir verið bjargað úr sjávar-
háska fyr.ir atþeina fjelagsins.
Á yegum SVFÍ starfar einnig
deild til að koma í veg fyrir
slys á landi. Hefir sú deild kom
ið miklu góðu til leiðar, en
hana mætti þó efla enn.
Það væri einhver besta af-
mælisgjöf, sem fjelagið gæti
gefið sjálfu sjer, að efla þessa
deild nú til muna og taka að
sjer björgunarstarfsemi í landi
samf.ara hjálpar og björgunar-
starfseminni á sjónum.
En öruggast er að byrgja
brunninn áður en barnið er
dottið ofan í hann og þess-
vegna ætti sú deild að snúa
sjer fyrst og fremst að því að
koma í veg fyrir slysin á landi.
•
Mikið verkefni.
ÞAÐ er mikið verkefni, serr
slík sylsavarnadeild gæti haft.
Það er svo margt ógert. Vegir
eru illa merktir, umferðarregl-
um" er illa fylgt. Ekki er nógu
gott eftirþt og fræðsla um
öryggisreglur farartækja.
Kæruleysi ríkir á ýmsum
sviðum, bæði hjá þeim, sem
farartækjum stjórna og hinum,
sem fótgangandi fara um land-
ið. v
Ur öllu þessu má bæta, en
það verður ekki gert nema að
öfiugur fjelagsskapur beiti sjer
fyrir því.
•
Oryggismerkin.
SLYSAVARNAFJELAGIÐ
hefði getað byrjað með því, að
láta gera öryggismerki fyrir
bílstíóra, eins og einu sinni var
stun^ð upp á í þessum dálk-
um. Þar var lagt til, að bif-
reiðastjórar fengju merki á
bíla sína, ef þeir forðast slys
ákveðinn tíma, t. d. í eitt ár.
Síðan mætti hafa þessi merki
þannig, að veitt væri ákveðið
stig merkisins fyrir fleiri slysa
laus ár.
Það hefði verið fallegt af-
mælismerki, ■ sem Slysavarna-
fjela.dið hefði gert sjer með
því að byrja á þessu núna á
tvitugsafmælinu.
Þetta er aðeins einn liður í
þvi að örfa fólk til að fara
varlega með þau hættulega
tækj sem nútíminn hefir veitt
manyinum.
Oskubakkarnir
eru þrír.
UMSJÓNARMAÐUR Háskól
ans. herra Óskar Bjarnason,
segir í brjefi til mín, að það
sje. ranghermi hjá. mjer að ekki
sje nema einn öskubakki í and-
dyri Háskólans. Þeir sjeu þrír.
Ekki vill umsjónarmaðurinn
viðurkenna, að anddyrið hafi
nokkru sinni verið útataðí ösku
og vindlingastubbum, eins og
því var lýst hjer á dögunum.
Umgengni sje þvert á móti eink
ar góð.
Það er sannarlega vel um
gengjð á jafn stórum stað og
anddyri háskólans er, þar sem
tugir manna safnast saman oft
á dag og stundum hundruð
manna, ef þrír öskubakkar eru
nægilegir, jafnvel þótt þeir
sjeu á áberandi stöðum. *
•
Nafnavíxl.
FLESTIR munu líta svo á,
að skömtun og úthlutun sje
nokkurnvegin það sama. Og
rjett má það vera. En hitt er
vís't. að skömtunarskrifstofa og
úthlutunarskrifstofa eru tvær
ólíkar stofnanir.
Að 'þessu komst jeg í gær er
skömtunarstjór.i ríkisins, Elís
Guðmundsson, hitti mig að máli
og sagði, að það kæmi ekki til,
að saga sú, sem birt var um
konuna, sem fjekk heldur kulda
legar móttökur er hún ætlaði
að sækja giftingarskamtinn
sinn, væri frá skömtunarskrif-
stofunni.
Við nánari rannsókn kom
það líka í ljós, að átt var við
úthlutunarskrifstofuna. Og er
sjálfsagt að hafa það, sem rjett-
ara reyndist í þessu sem öðru.
•
Sanngjörn lagfæring.
DÓMSMÁLARÁÐHERRA
hefir ákveðið, að skemtanir
megi standa til klukkan 2 á
laugardagskvöldum, en ekki
nema til klukkan 1 aðra daga
vikunnar.
Það verður. ekki sagt annað
en að þetta sje sanngjörn lag-
færing. Það kemur ekki að sök
þótt fólk skemti sjer eitthvað
lengur frameftir á laugardög-
um, þar sem frídagur fer í
hönd.
En með þessu mun vera geng
ið eins langt og frekast er unt
og ættj því ekki að koma ■ til
neinnar undanþágu, nema ef
vera skyldi eitt kvöld ársins
— gamlárskvöld.
f MEDÁ[ ÁNNARÁÁRDA Á . j
-f ——- — "——| Eftir G. J. Á. .. ■■ --—"—'—'—"— —— ■■■ ■■»
Listaverk og styrjaldir
Aragrúi listaverka glötuð-
ust af styrjaldarástáeðum.
Onnur hafa skipt um eig-
endur.
FRJETT, sem Morgunblaðinu
barst í fyrradag, gefur tilefni
til þess, að rifjaðir sjeu upp
atburðir, sem áttu sjer stað með
an á stríðinu stóð, og raunar
mun nokkuð hafa borið á allt
frá styrjaldarlokum fram á
þennan dag. Fregnin, sem upp-
runalega kemur frá Dresden, er
á þessa leið: „í frjettaskeyti
til New York Times er skýrt
frá bví, að rússneski herinn
hafi flutt á brott 1,695 af bestu
málverkum Zwinger-listasafns
ins. Meðal málverkanna er ein
af Madonnumyndum Rafales“.
Þjóðverjar, með Göring í
broddi fylkingar, áttu upptök-
in. Marskálkurinn með allar
orðurnar fjekk snemma þá smá
skrítnu hugmynd í'höfuðið, að
ef hann hengdj upp á veggi
sala. sinna nógu naikýnn , ara-
grúa af frægum listaverkum.
gæti ekkj öðruvísi farið, en 'að
heímurinn allur liti á sig sem
forvígismann lista, vísínda og
heimsmenningar.
LEIKIÐ Á GÖRING
Göring varð hált á þessu, eins
og síðar kom í ljós. Hollenskur
málari stældi einn eða tvo af
gömlu meisturunum með svo
miklum ágætum, að marskálk-
urinn varði geysiháum fjárhæð
um til að eignast „verk“ þeirra.
Síðar átti þetta loks eftir að
koma öðrum í koll, sjerstak-
lega listfræðingunum, sem far-
ið höfðu fögrum orðum um
þessi „nýfundnu málverk“
TÖmlu meistaranna. Málarinn
sjálfur, sem ljest íyrir skömmu
i'dan eftir að hafa verið dæmd-
í eins árs fangels.i fyrir til-
tækið, fór að sjálfsögðu hinu.m
háðulegustu orðum um listfræð
ingana, sem aldrei höfðu viljað
úðurkenna hans eigin list svo
honum sjálfum líkaði.
Göring var prettaður
GREIP ÞÁ ÆÐI
Annars er ekki annað að sjá
en að æði hafi gripið nokkra
nasistaleiðtoganna, þegar þeir
komust í gullnámu evrópisku
listasafnanna. Og þeir ljetu
greipar sópa. Ýms af þekktustu
listaverkum álfunnar hurfu
inn í hallir þeirra, og þeim, sem
ekki komust þar fyrir, var kom
ið til geymslu á hinum ólíkleg-
ustu stöðum. Þegar Þýskaland
fjell, bárust fregnir af því, að
bandamenn hefðu jafnvel rek-
ist á listaverkafjársjóði í göml-
um námum, og að minnsta
kosti eitt eða tvö heimsþekkt
málverk fundust í fórum fólks*
sem verið hafði í þjónustu nas-
istaleiðtoganna.
« ©
EKKI ÞEIR EINU
Þjóðverjar hafa raunar ekki
haft einkarjett á því, að ,.gera
upptæka“ ýmsa listmuni þeirra
þjóða, sem sigraðar hafa verið;
í Bandaríkjunum gefigu um;
tíma sögur um það, að Frakk-
ar hefðu sýnt slíkan dugnaé
við gð endurheimta listaverkí
sín, að töluvert af verkurn, sem
um langan tíma höfðu verið í
eigu þýskra safna, hefðu verið’
Frh. á'bls. 8.