Morgunblaðið - 31.01.1948, Blaðsíða 7

Laugardagur 31. janúar 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
7
tj 3 1 aðiölli m
athöfnum Gandhis
“,r G,SLA J'ASIÞ6KSSON Hann hafði óbeif á @?be!i n styrjöidum
i hemsins
ÞEGAE Hindúinn Mahatma
Mohandas Karamchand Gandhi
fyrir tæpum tveim vikum síðan
hætti sex daga föstu sinni og tók
við skál af ávaxtasafa, sem Mú-
hameðstrúarmaður rjetti honum,
hafði hann brosandi orð á því,
að hann vildi „verða að minsta
kosti 125 ára gamall“ og eyða því,
sem eftir væri æfi sinnar, til á-
framhaldandi baráttu fyrir friði
og rjettlæti.
Fasta Gandhis, þetta friðsam-
lega en trausta vopn hans, hafði
enn fært honum mikinn sigur.
Vopninu hafði að þessu sinni ver-
ið beint gegn hans eigin lands-
mönnum, íbúum als hins forna
Indlands, kynþáttunum óteljandi
og trúarofstækismönnunum og
leiðtogunum, sem með þrákelni
sinni og innbyrðis erjum virtust
vera að snúa nýfengnu sjálfstæði
upp í hið háðulegasta ófrelsi og
öryggisleysi.
Og fasta Hindúaleiðtogans
hreif. Hún var dramatísk og hún
var rækilega „skipulögð“, ef svo
mætti orða það. Gandhi var eng-
inn draumóramaður í þeim skiln-
ingi þess orðs, að hann teldi sig
rr
Gjaldeyris og innflutn-
rædd á
ingsmann
Alþingi
m
Mahatma Gandhi.
inum, sem Smuts, núverandi for-
geta haft áhrif á Hindúa og Mú- | sætisráðherra, í gær kallaði „einrr
hameðstrúarmenn, með því einu ' af mestu mikilmennum samtíðar
að neita sjálfum sjer um mat og minnar". í landi Smuts forsætis-
drykk. Hindúar og Múhameðs- I ráðherra, gerðist Gandhi leiðtogi
trúarmenn — allir Hindúar og1 samtaka, sem börðust gegn of-
Múhameðstrúarmenn, stórir og
smáir og alstaðar i Indlandi —
urðu að vita það og skilja það,
að indverska frelsishetjan mundi
svelta sig til bana, ef börnin
hennar ætluðu að halda áfram að
ata hendur sínar í blóði samlanda
sinna. Því var það, að Gandhi,
mannþekkjarinn og margreyndi
baráttumaðurinn, ljet setja upp
hljóðnema við legubekk sinn, og
talaði á hverjum degi föstunnar
til fjöldans, sem safnaðist saman
fyrir utan bústað hans. — „Jeg
hvíli á dánarbeð mínum,“ hvísl-
aði hann einn daginn i hljóðnem-
ann.
beldisaðferðum þeim, sem stjórn-
arvöldin beittu inverska innflytj-
endur.
„Afl sálarinnar“
Það var meðan á þessari fyrstu
herferð Hindúaleiðtogans stóð
að hann fjekk tækifæri til að
sannreyna þá kenningu sína, að
hægt væri að sigrast á órjettlæti
án þess að beita ofbeldisaðferð-
um. Hann tók upp friðarvopn sitt,
andstöðu með „afli sálarinnar“,
eins og hann orðaði það — hafn-
aði öllum samvinnuurpleitunum
stjórnarvaldanna, en beygði sig
auðmjúklega undir þær refsing-
ar, sem þau ákváðu honum.
Maður friðarins Gandhi var hneptur í fangelsi
Enginn skyldi þó ætla, að þessi og lítilsvirtur á alla lund. Hann
smábrögð Hindúaleiðtogans aldr- J var blökkumaður í augum stjórn-
aða, ættu rót sína að rekja til arvaldanna, siðlaus maður þrátt
sömu hvata og loddaranna, sem I fyrir lögfræðimentun sína, villi-
leika á viðkvæmustu strengi sam | maður á borð við svertingjana,
borgara sinna sjálfum sjer til; sem lifðu í frumskógunum hajid-
' “ “ Af-
brautargengis. Gandhi var mað
ur friðarins, og hugsjón hans var
ætíð sú sama: að öðlast frið með
friðsamlegum verkfærum. Hann
hafði megnustu óbeit á ofbeldi og
styrjöldum.
Mahatma (Sálin mikla) Gandhi
er vel lýst með einni setningu í
bresku fræðiriti, sem skýrir laus-
lega frá lífi hans og starfi. Þar er
sagt frá því, að hann hafi eitt
sinn komið öllum á óvart og við-
haft þau orð um bresku stjórn-
ina í Indlandi að hún væri
„djöfulleg". Þá staðreynd, að of-
an við slðmenningu Suður
ríku.
En „villimaðurinn“ hafði hin-
ar furðulegustu skoðanir á lífinu
Hann drakk í sig mentunina, sem
skólar menningarþjóðanna veittu
honum, en hrynti frá sjer „menn-
ingar“-fylgjunni: — öfundinni,
græðginni, ofbeldinu, hatrinu.
Elskaði óvini sína
Mahatma Gandhi elskaði óvini
sína. Hann sannaði þetta hvað
eftir annað í Suður Afríku. Hvítu
mennirnir hlógu að friðarstarfi
En Bretar höfðu um þessar
mundir aðra skoðun á málinu.
Friður í Indlandi var ágætt og
ákjósanlegt í alla staði; en að
þessi friður byggðist á hugmynd
um Gandhis — grundvallaðist á
þessu hlægilega „sálarafli“ og al-
gerri óhlýðni (auðmjúkri þó!)
við stjórnarvöldin — var óþol-
andi og háskalegt.
Stefnan
Hugmyndir Gandhis, eins og
hann skýrði þær fyrir samstarfs
mönnum sínum voru á þessa leið:
1) Að Indverjar hefðu að engú
ákvarðanir ráðgjafaþinganna og
dómstólanna; 2) að þeir segðu
af sjer öllum opinberum embætt
um; 3) að þeir sendu ek'ki börn
sín í skóla stjórnarvaldanna; 4)
að þeir keyptu ekki erlendar vör
ur; og loks 5) að almennur heima
vefnaður yrði tekinn upp sem
merki um efnahagslegt sjálf-
stæði.
Fylgismennirnir flykktust að
úr öllum áttum. Þjóðin byrjaði
að líta á Gandhi sem dýrling, og
1921 var svo komið, að margir
spáðu því, að þess yrði skamt að
bíða að hann yrði álsráðandi
Indlandi.
angreindu riti þykir ástæða til að hans; hann skipulagði og stjórn-
minnast á jafn lítilfjörlegt atriði
og okkur kann að finnast þetta,
er aðeins hægt að skilja á einn
veg: svo einlægur friðarvinur
var Gandhi, svo drengilegur and-
stæðingur var hann, að innan um
allar byltingar og blóðsúthelling-
ar tuttugustu aldarinnar þykir
það í frásögur færandi, að þessi
þjóðarleiðtogi skyldi bregða út
af venju sinni og nota „stóryrðið"
djöfullegur.
Lögfræðingur.
Mahatma Gandhi var fædduf
árið 1889 í Porhandar, Indlandi.
Hann ólst þar upp tíl 19 ára ald-
aði Rauða kross deild, þegar Búa-
styrjöld „menningarþjóðanna“
braust út. Hvítu mennirnir gerðu
gys að rnentun hans; hann kom
upp sjúkrahúsi, þegar drepsótt
herjaði höfuðborg þeirra. —
Hvítu mennirnir hötuðu og ótt-
uðust jafnrjettisboðskap hans:
hann stjórnaði hjúkrunarsveit
þegar uppreisnin braust út
Natal 1908.
Umskipti
En þegar hjer er komið. er eins
og þjóðfrelsishreyfing Gandhis
sigri sjálfa sig. Veldi hans er orð
ið svo mikið, að hann hefur ekki
lengur hömlur á fjarlægari fyig
ismönnum sínum. Þetta eru fljót
ráðir fnenn og ósjaldan ofstækis
fullir menn, og sálarró Gandhis
og friðartal er í þúsund mílna
fjarlægð. Árangurinn verður sá
að alskonar ofbeldisverk eru
ffamin í nafni Ilindúaleiðtogans
fregnir af fjöldamorðum og blóð
ugum óeirðum verða stöðugt tíð-
ari, og svo er loks komið í mars
1922, að þegar Gandhi er hand-
tekinn og dæmdur í sex ára fang
elsi fyrir „byltingartilraun", er
engu líkara en meginhluti ind-
NOKKRAR umræður urðu í gær
í neðri deild um frumvarp um
breytingu á lögunum um fjár-
hagsráð. Frumvarpið er um að
skerpa og herða á eftirliti um inn
flutning og útflutning á íslensk-
um gjaldeyri:
Frv. hljóðar svo: j
Viðskiptamálaráð
; ; herra getur með
■ reglugerð bannað
; að flytja til lands
• ins eða úr landi
; íslenka peninga-
I Beðla, skiptimynt,
■ .......íslensk skulda-
brjef og hvers konar skuidbind-
ingar, sem hljóða um greiðslu í
íslenskum gjaldeyri, svo og sett
ákvæði um, að hve miklu leyti
megi flytja til landsins og úr
landi erlendan gjaldmiðil. Með
reglugerðinni skulu sett nánari
ákvæði um alt, er lý’tur að bann-
inu við flutningi hins íslenska
gjaldmiðils milli landa og með-
ferð hins erlenda gjaldmiðils, og
má ákveða í henni m. a. að þeir
er til landsins koma eða fara úr
landi, skuli gefa skýrslur um
gjaldmiðil þann, er þeir hafa með
ferðis, svo og að menn búsettir
hjer skuli við eða fyrir brottför
úr landinu færa sönnur á, að þeir
hafi aflað sjer á löglegan hátt
gjaldeyris til fararinnar, og enn
fremur, að tollmenn megi leita á
mönnum, í vörum, farangri og
póstflutningi hvers konar, í skip-
um og öðrum farartækjum og
öðrum stöðum til þess að fyrir-
byggja eða sannreyna brot á
reglugerðinni.
Jón Pálmason og Ingólfur Jóns
son fluttu breytingatillögu um að
ekki skuli þurfa fjárfestingarleyfi
til íbúðarhúsabygginga og út.i-
húsabygginga í sveitum og kaup-
túnum með færri en 500 íbúa.
Áki Jakobsson og Hermann
Guðmundsson fluttu einnig brtt.
um að setja á stofn innflutnings-
og gjaldeyrisdeildir víðsvegar út
á landi.
Nokkrar umræður urðu um til-
lögur þessar og lögðust þeir Finn-
ur Jónsson, Ásgeir Ásgeirsson og
Emil Jónsson, viðskiptamálaráð-
herra gegn þeim.
Jón Pálmason kvað það vrera
mjög mikla fyrirhöfn og vafn-
inga fyrir menn út um land all-
ar þessar skýrslugjafir til fjár-
hagsráðs í sambandi við fjárfest-
ingaleyfi.
Benti Jón á að fjárhagsráð
hefði nú ákveðið- að ekki þyrfti
fjárfestingaleyfi til bygginga, sem
kosta minna en 50 þús. kr.
Væri því í hæsta máta óeðli-
legt að krafist væri fjárfestingar
fyrir hús, sem kosta 70 þús. eða
100 þús. kr. en ekki ef það kostar
undir 50 þús. kr.
Bara að ávísa, segir Einar.
Einar Olgeirsson flutti eina af
sinum alkunnu ræðum á móti
ríkisstjórninni. Ræddi hann all-
mikið um gjaldeyris- og við-
með þá furðulegu staðhæfingu,
skiftaástandið í landinu og kom
að gjaldeyrisskortur væri engin
afsökun fyrir því að gefa ekki út
gjaldeyrisleyfi!
Finni Jónssyni fanst þessi kenn
ing Einars vera hin furðulegasta.
Benti hann á að enn væru úti
gömul innflutningsleyfi upp á 100
milj. kr., en gjaldeyrir þessa árs
færi ekkí fram úr 300—400 milj.,
þannig að gömlu leyfin tækju um
einn þriðja hlutann.
Bankarnir eiga nú ekki meir
en tæpar 2 milj. kr. í gjaldeyri
umíram ábyrgðir.
Á hvað á þá að ávísa?
Það er skiljanlegt að fjárhags-
ráð vilji fá yfirlit um ástandið
i þessum málum áður en leyfum
verður hrúgað út og mun ekki
verða tekin upp regla Einars Ol-
geirssonar um að ávísa á ekki
neitt.
Horfir til stórvandræða.
Hallgrímur Benediktsson benti
á að það horfði til stórvandræða,
ef ekki yrði farið að úthluta inn-
flutningsleyfum fyrir þetta ár.
Finnur Jdnsson sagði að verið
væri að koma á nýrri skipan á
þessi mál hjá viðskiptanefnd. —
Mundi sú regla tekin upp að leyf-
in yrðu flokkuð niður meir í sam
ræði við tollskrána en áður,
þannig að þau yrðu miðuð sem
mest við þarfir almennings.
Umræðum var frestað.
Nær 52 þús. mál síldar
biðu löndunarígærkvöldi
ÞVÍ SEM NÆST allur síldveiðiflotinn liggur nú í höfn hjer í
Reykjavík. í gærkvöldi voru hjer í höfnirmi 62 skip með 51.800
mál síldar. Vegna mótmælaverkfalls sjómanna á síldveiðiflotan-
um, var ekkert unnið að löndun í gærdag. En strax eftir að sa.mn-
ingar höfðu tekist hófst vinna við lcsun skipanna.
I fyrrinótt og í gærmorgun
var góð veiði á Hvalfirði og
hafa komið 17 skip síðan í fyrra
y-
Bretar og Gandlíi
Árið 1914 höfðu Indverjar feng
ið þær rjettarbætur í Su.ður-
Afríku, að Gandhi taldi sig geta
horfið heim til ættlands síhs. Þar
versku þjóðarinnar sje búinn að í kvöld með um 15000 mál síldar.
I Eins og fyr segir var vinna
; hafin við losun síldveiðiskip-
anna í gærkvöld,i. Voru þá þeg
! ar í stað ,,sett undir“ 11 skip.
En verið var að lesta Súðina og
True Knot. Einnig var síld,
1000, Grindvíkingur 500, Vík-
ingúr 400, Hólmaborg 1200 og
Særún rheð 600 mál.
gleyma honum. Þolinmæði Gand
{| his ng auðmýkt sannast þó enn,
er hann flytur ræðu sína fyrir
rjettinum. Hann segist vera sek-
ur, tekur á sig ábyrgðina á öllu
því, sem skeð hefur, og tjáir
sig reiðubúinn til að fallast á i
„þyngstu refsinguna, sem hægt, sem .geymd hefir verið i þró,
er að dæma mig til fyrir það. sett í True Knot
urs, en fór þá til London og nam hófst annar og síðasti þáttur æfi-
lögfræði. Að loknu prófi, gegndi starfs hans.
Gandhi um hríð lögfræðistörfum Stiórn Breta í Indlandi var hon
í Bombay, en árið 1393 var hann j um frá upphafi þyrnir í augum.
sendur þaðan í embættiserindum I Indverjar, sagði hann, áttu Ind-
tjl Suður Afrtku. Með því hófst lapd. Örlögin höfðu hinsvegar
barátta sú, sem.hann sléitulaust hágað því svo, að tiltölulega fá-
háði í 55 ár, þt *il hatiníí gaér
fjell fyrir hendi ems trúbræðra
sinna.
Ferill Gandhis eftir kömuna
menn þ.ióð hafði náð tangurhaldi
á landinu. — Þessu varð að fá
breytt. Aðferðin: friðsamleg and-
stáða gegn stjórnarvöldunum
sem, lögum samkvæmt, er giæp-
ur, en mjer, sem þorgarj;
æðsta skylda mín.“
þykir
til Suður-Afríku hæfir vel mann- > með „afli sálarinnar.“
Atrúnaðargoð
Hjer er ekki rúm til að rekja
nákvæmlega sögu Gandhis, eftir j
að hann var látinh laus úr fang- i
elsinu. Hann átti enn eftir., að !
verða fangelsaður, og haTin átti j
eftir að fasta pg. beita ..afli sál-
Frh. á bls. 9.
Þessi skip komu í gær:
Sigurður SI með 1150 mál,
Ármpnn RE 1000, Helgi VE 650,
Sigurfari AK 850, Keflvíking-
ur GK 1000, Ásgeir RE: 800,
Syeinn Guðmun.dsspn 1050, Atli,
F;A 700, Skógarfoss og Geir
goði 1800, Rifsnes 1500, Far-
sádl, er lartdaði a Akranesi 800
málujn, Akraborg 500, Stefnir sýninguna.'
Skólsnemendur
sækja alomorku-
sýninguna
ATOMORKUSÝNINGIN í
Listamannaskálanum hefir nú
verið opin í þrjá daga og hefir
aðsókn að þessarj sjerstæðu
sýningu verið mjög góð.
Þeir skólar, sem hug hafa á
að leyfa nemendum., sínum að
sækja syningúna fá helmings
áfslátt af ihngarigseýri. Nokkr
ar bekksagnir haaf þegar sótt