Morgunblaðið - 15.02.1948, Page 6

6
morgunblaðið
Sunnudagur 15. febr. 1948
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: hrrA Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjalá kr. 10,00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í Iausasölu 50 aura eintakið 75 aura með Lesbófc.
Fjötruð list
ÞANN 11. ágúst s.l. birtist grein í Pravda, aðal málgagni
kommúnistastjórnarinnar rússnesku, sem lýsir greinilega af-
stöðu kommúnismans til lista og listamanna. Er þar m. a.
komist að orði á þessa leið:
„Sovjetlistin getur aðeins þróast í nánu sambandi við
hugsjónir Sovjetþjóðanna og á grundvelli hinnar
kommúnistisku raunsæisstefnu. Til grundvallar stefnu
hennar, listasögu og gagnrýni verða að iiggja hinar
Marxistisku og Leninistisku kenningar.“
Síðan heldur blaðið áfram og leggur á það höfuðáherslu
að listin eigi fyrst og fremst að vera til þess að rótfesta
kommúnismann í hugum Sovjetþjóðanna. öll sú list, sem
ekki feli í sjer áróður fyrir hið kommúnistiska þjóðskipulag,
sje einskisvirði og hættuleg hagsmunum og öryggi ríkisins.
Hlutverk listamanna Sovjetríkjanna sje framar öilu öðru
það að túlka boðskap kommúnistabyltingarinnar og stefnu
hinna kommúnistisku leiðtoga þjóðarinnar á hverjum tíma.
Að loknum þessum almennu hugleiðingum um hiutverk
listarinnar lýsir blaðið yfir þeirri skoðun sinni að „raunsæis-
myndlist Sovjetríkjanna, sje fremsta list heimsins" og ræðst
að því búnu á hina „borgaralegu“ list Vesturlanda.
Kemst blaðið m. a. þannig að orði um hana:
„Það er algerlega óþolandi að jafnhliða list hinnar komm-
únistisku raunsæisstefnu skuli verða vart meðal vor manna,
«em telja sig fylgjendur stefnu hinnar hrörnandi borgai’a-
legu listar, manna, sem telja hina frönsku formalista, Picasso
og Matisse, andlega lærifeður sína. Og þessir „listamenn"
kalla hinar formalistisku fettur og brettur sínar, sem ekkert
eiga sameiginlegt með raunverulegri list, nýja „vinstri list“!
Því miður hafa sumir af listafrömuðum okkar og listamönn-
um, ekki komið auga á það tjón, sem það gerir Sovjet list-
inni að ekki er til nein áþreifanleg markalína milli listmálara,
sem eru í hópi hinna kommúnistisku raunsæismanna, og
formalista og naturalista, sem leitast við að draga list vora
aftur á bak. 1 heimi Sovjetlistanna eru ennþá óviðruð skúma-
skot.“
Þannig farast Pravda orð. — Hvað þýða þau?
Þau þýða það að kommúnistar vilja þrælka listina og
gera hana síðan að peði á skákborði hinnar pólitísku bar-
áttu sinnar. Frjáls listastarfsemi er bönnuð. Sú list ein, sem
felur í sjer áróður fyrir kommúnistiskar kenningar er leyfð.
Svo grálega hefur Sovjetskipulagið leikið listamenn sína.
Það hefur lokað þá inni, bannað þeim að kynnast listastefn-
um veraldarinnar, hvað þá heldur að kynna þær fyrir þeirra
eigin þjóð.
En það alvarlegasta við þessa staðreynd er þó ef til vill
ekki það, að rússnesk list hefur verið hneppt í viðjar slíks
þrældóms heldur hitt að takmark kommúnista um víða ver-
öld er allsherjar ánauð lista allra landa og þjóða. Foringjar
þeirra segja að vísu ekki frá því áformi sínu, til þess brestur
þá kjark. Þeir reyna þvert á móti að láta líta svo út að þeir
sjeu hinir sönnu verndarar allra lista. En þar, sem þeir hafa
komist til valda framkvæma þeir stefnu sína eins og Pravda
lýsir henni. Eðli hins kommúnistiska þjóðskipulags þolir
ekki frjálsa list. Hún er hættuleg valdhöfum þess og sam-
rýmist ekki hinni blindu trú á óskeikulleik hins kommúnist-
iska einræðispáfadóms.
En hvaða áhrif hefur þessi fjötrun listarinnar?
Frumskilyrði gróandi listalífs er frelsi, frelsi listamanns-
ins til þess að hlýða köllun sinni, þjóna list sinni. Listamað-
urinn getur aðeins verið þjónn listar sinnar. Hann getur ekki
verið klafabundinn þræll pólitískrar harðstjórnar. Þessvegna
hljóta þau skilyrði, sem kommúnisminn býður honum að
drepa list hans, eyða öllum f jölbreytileik, bæla hina leitandi
þrá að aukinni fegurð og fullkomnun, stöðva allan gróanda.
Slíka skelfingu og formyrkvan í andlegu lífi boðar fram-
kvæmd hins kommúnistiska einræðis.
gl, Ummæli Pravda um Picasso og „fettur og brettur,, „vinstri
i' - listarinnar" er kafli út af fyrir sig, kafli, sem engan veginn
er ófróðlegt áð kyhriast fyrir ýmsa mæta islenska listamehn,
' íiém trúað hafa á „frjálslyndi" kommúnismans gagrivái’t list
þeirra.
iJíhverji ilrijar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Búrið.
ÞA-Ð ER VIÐ því að búast,
ð íslenskir menn, sem dvalið
efa lanedvölum erlendis með
menningarþjóðum, hneykslist
er beir heyra frjettir að heim-
an eins og bæjarblöðin fluttu
af skríislátunum á gamlárs-
kvöld. Þeir eiga bágt með að
skrija slíka framkomu. Þann-
ig hefir farið fyrir Kristjáni
Albertsyni, sendiráðsfulltrúa í
París.
Hugmynd hans um búrið á
Lsék.jartorgi, þar sem delin-
kventin sjeu höfð til sýnis og
geymslu til viðvörunar, er góð
og rjett er það athugað, að
búrið myndi standa tómt eftir
örstuttan leik.
En það er nú einmitt það,
sem stungið hefir verið upp á
hjer í þessum dálkum, að þeir
dónar og afbrotamenn, sem
brjóta af sjer gagnvart almenn
ingi sjeu settir i „búr“ til sýn-
is fyrir alþjóð. /
•
Sýningargluggi.
EN NÚ er skipulagi miðbæj-
arins okkar þannig háttað, að
við höfum meiri ástæðu til, að
gera þar aðrar umbætur, en
að byggja apabúr á almanna-
færi og þar að auki er veðrátt-
an hjá okkur þannig, að við
eigum bágt með að hafa apa-
ketti í búrum úti allan ársins
hring.
Það væri því nær, að láta
taka myndir af ólátabelgjun-
um og birta þær í sýningar-
glugga, eða gluggum víðsvegar
um bæinn, ásamt nöfnum
þeirra og ,,afrekum“. Ekki er
samt víst að þetta puntaði
neitt verulega upp á umhverf-
ið og þess vegna held jeg að
það væri best eftir alt saman,
að nota þá aðferð, sem illa hef
ir g_engið að fá í gegn, en það
er að birta nöfn afbrotamanna
hreinlega í blöðunum.
Það myndi gera sama gagn
og búrið, en vera umstangs-
minna.
Hollar radtlir.
ANNARS ER það holt og
gott að heyra raddir frá ís-
lendingum erlendis, eins og hr.
Kristjáni Albertssyni. Þeir,
sem erlendis dvelja, eiga að
segia okkur meira frá hinum
stóra heimi, sem þeir búa í og
hvaða álit þeir hafa á fram-
ferði okkar, ekki bara á gaml-
árskvöld, heldur allt árið og í
hinum ólíkustu málum.
Við getum alveg eins tekið
mark á þessum íslendingum,
eins og við gleypum við hverju
orði, sem útlendingar segja um
okkur, til hróss, eða lasts.
Vonandi að við fáum fleiri
greinar frá Islendingum er-
lendis í blöðunum um dægur-
málin.
í lcit cð lögum.
SJÚKLINGUR segir ettirfar
andi sögu um leit sína að ein-
taki af tryggingarlögunum:
„Nýlega var jeg á ferð um
bæinn og lagði leið mína um
skrifstofu „Almannatrygginga"
og bað um að fá að sjá „Trygg
ingalögin“. Jeg kom nú að vísu
að skrifstofunni lokaðri á venju
legum skrifstofutíma, en af ein
skærri náð og kurteisi var
hurðin opnuð í hálfa gátt og
mjer þannig tilkynnt, að þar
væri ekki til eitt einasta ein-
tak af umræddum lögum og
var mjer bent á að jeg mundi
geta fengið að sjá nefnd lög í
Alþýðuhúsinu.
Jeg vildi nú ekki að sinni
baka þessu greiðvikna fólki
meiri fyrirhöfn með frekari
spurningum. Með því að jeg á
að heita fjelagi í „Dagsbrún“,
ákvað jeg nú að leita mjer upp
lýsirca á skrifstofu „Dags-
brúnar“. En er þangað kom var
þar harðlæst. Þess skal geta
að jeg hef um lengri tíma ver-
ið sjúklingur og síðan þetta
gerðist hefi jeg legið rúmfast-
ur pg af þeim ástæðum hefi jeg
ekki getað haldið áfram leit
minpi að þessum huldu lögum
Tryggingarstofnunar íslenska
ríkisins".
•
Þörf uppástunga.
OG EFTIR að hafa sagt sín-
ar farir ekki sljettar kemur
brjefritari með ágæta hug-
mynd. Hann segir:
„Annars tel jeg það sjálf-
sagða sangirniskröfu alls al-
mennings í lýðfrjálsu landi,
sem okkar, að hver einasti gjald
andi fengi prentaðar leiðbein-
ingar eða stuttan útdrátt úr um
ræddum lögum, um leið og
try^ingargjaldið er greitt“.
Já, ætli það ekki. Annað eins
er nú lagt í kostnað af hálfu
hins opinbera hjer á landi um
þes.sar mundir. Sannleikurinn
er sá, að það eru alls ekki
margir, sem vita hver rjettindi
og hvaða skyldur þeir hafa sem
borgarar gagnvart þessum
tryggingarlögum, sem mun þó
vera ein fullkomnustu alþýðu-
tryggingarlög heimsins, að því
að fullyrt er af þeim, sem að
þeim stóðu.
Enginn skotinn cða
drepinn.
KUNNINGI MINN - skrifaði
þessar örfáu línur í gærmorg-
un eftir að hafa lesið „Vík-
veria“ og sendi mjer:
„Jeg var að lesa skýringuna
hjá þjer á barnaleiknum „Lög-
reglan og útilegumenn11. sem
nokkurt umtal hefir vakið í
bænum.
Þar stendur, að enginn sje
skotinn og enginn drepinn í
Ieiknum
Að hugsa sjer. Þetta hlýtur
að vera tilvalinn barnaleikur,
1 úr bví allir komast lífs af“.
MEÐAL ANNARA ORÐA
| Eflir G. J. Á. I-
Vandræði Brefa - Palestína - Rússnesk fóitiisf
ERLENDU frjettirnar síðastl.
viku voru „daufar“, eins og
blaðamenn stundum orða það.
Fátt var um stórar ræður, en
meira um ýmsar smávægilegar
umkvartanir og í raun og veru
ekkert um athyglisverðar á-
kvarðanir á alheimsmæli-
kvarða. Síðastl. hálfan mán-
uð hefur verið engu líkara en
leiðtogar hinna „fjögurra
stóru“ væru að hvíla sig. Ef
til vill er þetta lognið á und-
an storminum.
• e
EKKERT NÝTT
Breská stjórnin hjelt að vísu
áfram að örfa menn til dáða,
en sÖngúr hennar er sannast
að segja hættur að vera frjetta
matur. Það þarf að framleiða
svo og svo mikið, til þess að
hægt sje að flytja inn svo og
svo mikið, að „enn verður að
herða á sultarólinni11, ef illa á
ekki að fara. Þetta er að vísu
ekkert til að skopast að, en
Bretland er ekki eitt um erfið-
leikana, hálfur heimurinn er
undirlagður.y
o o
PALESTÍNA
En .vikan veitti okkur ýms-
sr. - „srháfrjettif-; Arabiskir
skæruliðar í Palestínu virtust
vera búnir að setja upp nokk-
urskonar ríkisstjórn í norður-
hluta landsins. — Bretar
skýrðu PalestímrÝfnd Sam-
einuðu þjóðanna frá þessu og
gáfu eiginlega í skyn, að . .þarna
Stjárn Atlées heldúr á-
fram að örfa til áiaka.
væru þeir og þarna yrði sjálf-
sagt að leyfa þeim að vera“.
Palestínumálinu er raunar
þannig komið núna, að stjórn-
málamennirnir virðast búast
við geigvænlegustu atburðum.
Þeir keppast að vísu um að
lýsa því yfir, að halda beri
ákvörðun S. Þ. um skiptingu
Palestínu til streytu, en á bak
við allt talið leynist vafalaust
mikill ótti og óvissa. Eins óg
er, er hægt að slá því-föstu,
að nákvæmlega engar líkur
sjeu fyrir þvi að skipting-Paíe
' stínu geti farið fram á frið-
samlegan hátt.
o o
ÓFAGUR SÖNGUR
Skemtifrjett vikunnar barst
frá Rússlandi. ,.Lýðræðisást“
Stalins, Molotovs & Co. er orð-
in svo mikil, að nú krefjast
þeif þess af tónskáldum sín-
um, að þau sémji öll tónverk
eftir „stranglýðræðislegum"
reglum. Szostakowics, sem
meðal annars er þekktur fyrir
hina frægu Leningradsymp-
honíu síha;' mun vera fallinn
í ónað ýfkisefni hans á ekki
við hin háffínu eyru kommún-
istaækkúnriai rússnesku. — í
þessú sámbaridi er talsvert gam
Framh. á bls. b