Morgunblaðið - 11.03.1948, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 11. mars 1948.
Il
I
t
I
Útsr.- H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgOarm.).
Frjettaritstjóri:-ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ám. Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði inn&nlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura me8 Lesbók.
Jan Masaryk
EINN af mikilhæfustu og reyndustu stjórnrnálamönnum
Evrópu, Jan Masaryk utanríkisráðherra Tjekkóslóvakíu er
látinn. Tjekkneska þjóðin á á bak að sjá einum vinsælasta
leiðtoga sínum.
Jan Masaryk, sem var 61 árs að aldri hafði um áratuga
skeið unnið að utanríkismálum þjóðar sinnar. Hann var um
tíma sendiherra hins unga tjekkneska lýðveldis í London og
síðan utanríkisráðherra í mörg ár.
Hann var sonur fyrsta forsetá Tjekkóslóvakíu, Thomas
Masaryk, sem fyrir þátt sinn í frelsisbaráttu Tjekka gegn
austurríska keisaradæminu, varð þjóðhetja í landi sínu
Masaryk yngri fetaði dyggilega í fótspor föður síns. Þegar
nasistar lögðu land hans undir sig komst hann ásamt Benes
forseta úr landi og settust þeir að i London, þar sem tjekk-
nesk rikisstjórn var sett á laggimar. Varð Masaryk utan-
ríkisráðherra útlagastjórnarinnar og önnur hönd Benes.
Þessir tveir þjóðarleiðtogar höfðu forystuna í frelsisbar-
áttu Tjekka gegn þýska nasismanum. Starf þeirra vakti al-
heimsathygli og aðdáun. Heima í landi þeirra nutu þeir ein-
róma álits og trausts. Hin kúgaða tjekkneska þjóð fylkti
sjer undir merki þeirra.
Utan lands síns naut Masaryk einnig mikillar virðingar.
Áttu hinar mörgu útvarpsræður hans á útlegðarárunum í
London ekki hvað síst þátt í því að afla honum vinsælda.
Þrátt fyrir hina hógværu framkomu hans var rödd hans sú,
sem þýsku nasistarnir hötuðu hvað mest.
Þeir vissu að þrátt fyrir alt bann við notkun útvarpstækja
í hinum hernumdu löndum hlustuðu miljónir manna á boð-
skap hennar og fengu frá henni nýjan þrótt til þess að berj-
ast gegn ofbeldinu.
Þegar herveldi Hitlers hrundi saman eftir algeran ósigur
nasismans komu þeir Masaryk og Benes heim til Tjekkósló-
vakíu og var fagnað af miklum feginleik af allri þjóðinni.
Masaryk varð áfram utanríkisráðherra. Síðan hefur hann
gegnt þeim störfum og jafnan verið fulltrúi þjóðar sinnar
á þingum Sameinuðu þjóðanna, þar sem hann þrátt fyrir
óhæga aðstöðu vegna setu sinnar í samsteypustjórn með
kommúnistum, aflaði sjer mikils álits. Má óhikað fullyrða
að hann hafi verið meðal fremstu nútíma stjórnmálamanna
heimsins. Prúðmannleg og hógvær framkoma hans ásamt
hinni einlægu trú hans og hollustu við lýðræði og mann-
rjettindi vöktu á honum traust, hvar sem hann kom fram
lyrir hönd þjóðar sinnar.
En starfi þessa stjómmálamanns, sem helgaði líf sitt bar-
áttunni fyrir frelsinu er lokið. Jan Masaryk framdi að sögn
Pragútvarpsins sjálfsmorð með því að kasta sjer út um
glugga niður á hellulagðar stjettir höfuðborgar sinnar. Þau
tíðindi voru öllum frjálslyndum mönnum mikið hrygðarefni.
En hverjar voru orsakir þess?
Um þær þarf ekki að fara í neinar grafgötur.
Tjekkóslóvakía hafði verið rænd því frelsi, sem Masaryk
og Benes börðust fyrir. Biksvört einræðisstjórn haf^i með
fáheyrðu ofbeldi hrifsað undir sig öll völd í landi þeirra.
Alment var álitið að kommúnistar hefðu þröngvað Masa-
ryk til þess að taka sæti í ríkisstjórn þeirra. Sú skoðun hefur
nú verið staðfest.
Lát hans er þyngsta ásökunin og kröftugustu mótmælin,
sem borin hafa verið fram gegn framferði kommúnista í
Tjekkóslóvakíu. En þessi mótmæli kostuðu líf eins ágætasta
leiðtoga Tjekka.
Mótmæli hans eru ekki aðeins mótmæli tjekknesku þjóð-
arinnar. Þau eru ásökun allra frjálslyndra manna á hendur
alheimssamtökum kommúnista, sem nú ógna friði og mann-
helgi í heiminum.
Engin staðfesting hefur fengist á því að sú fregn væri
sönn, að Masaryk hafi framið sjálfsmorð. Ýmislegt bendir
til þess að hún og sje uppspuni einn, og að hann hafi bvert
á móti verið myrtur af mönnum, sem óttuðust vinsældir
hans og áhrif meöal tjekknesku þjóðarinnar. Hvort sem það
er hið sanna í málinu eða ekki er það þó víst, að hinir
kómmúnistisku astækisnenn, sem hafa rænt. hana frelsi,
bera alla ábyx’gð á láti hans.
1kltverji óbri^ari
UR DAGLEGA
Óþolandi
mjólkurdreifing-.
HINAR LÖNGU biðraðir við
mjólkurbúðirnar hjer í bæn-
um og öll tilhögun á afgreiðslu
mjólkur til neytenda er með
þeim endemum, að óvíða mun
finnast í landi, sem vill kalla
sig siðað þjóðfjelag.
Húsmæður og börn verða að
standa í biðröðum, oft tímum
saman til þess að ná í mjólk-
urdreitil til heimilisins. Mjólk
in er,mæld úr kyrnum í brúsa
og ílát, sem fólk hefir við hend
ina og jafnvel þótt fylsta hrein
lætis væri gætt í hvívetna fer
ekki hjé, því að óhiLinindi
kcmist í mjólkina.
Það er skömm að þessu öllu
saman.
•
Afturför.
FYRIR 15—20 árum var hjer
önnur tilhögun í mjólkuraf-
greiðslunrþ. I«,í hafði einka-
fyrirtæki dreifinguna á hendi
o g var kominn sá myndarbrag
ur á alla afgreiðslu, að til sóma
var. Mjólkin var yfirleitt send
heim til manna í luktum flösk
um og alls hreinlætis gætt,
eins og frekast er krafist, þar
sem mál þessi eru í bestu lagi.
Stjórnmálaerjur og klíku-
skapur drápu þetta fjelag. í
þess stað kom einokunarfyrir-
tæki — mjólkursamsalan. —
Síðan hún tók við hefir dreif-
ing mjólkurafurða farið sí-
versnandi hjer í bænum. Það
er um mikla afturför að ræða
og skaðlega.
Mjólkin send heim
í flöskum.
MJÓLKURNEYTENDUR hjer
í Reykjavík gera þá kröfu, að
nú verði ekki lengur slegið úr
og í hvað þessi mál snertir.
Þeir vilja ekki lengur hlusta
á afsakanir um vjelaskort og
tækjaleysi. Þeir krefjast þess,
að mjólkin verði send heim
til neytendanr)a í tilluktum
flöskum, eins og gert er hjá
öllum siðuðum þjóðum.
Það er ekki til neins að kenna
um tappaleysi eða flösku-
skorti. Það verður að hætta að
dansa í Mjólkurstöðinni nýju
og nota hana til þess, sem hún
var upphaflega bygð fyrir.
•
Skítugu peningarnir.
NÝJU peningaseðlarnir hafa
ekkl verið í umferð nema í
rúma tvo mánuði, en samt eru
sumir þeirra orðnir svo óhrein
ir, að engu er líkara en að þeir
hafi verið í notkun árum sam-
an og ekki farið um sem þrifa-
legasjtar hendur.
Það er furðulegt kæruleysi,
sem almenningur sýnir pen-
ingum, því meðferðir á þeim
er fyrir neðan allar hgllur. Það
er ekki þrifaverk, að vera gjald
keri í banka eða stóru fyrir-
tæki á íslandi.
Menn vöðla peningaseðlum
saman í vösum sínum og pen-
ingaveski virðast óþekt fyrir-
brigði nema hjá einstaka
manni.
Oheilnæmt.
ÞÓTT EKKI sje jeg læknis-
fróður maður, þá hika jeg ekki
við að fullyrða að skítugir pen
ingaseðlar sjeu hinir verstu
sýklaberar og að menn myndu
fara þriflegar með þá ef þeir
gerði sjer almennt ljóst hver
óþverri óhreinir seðlar eru.
Þess utan eru peningaseðlar
fjemæti, sem menn ættu að
læra að fara vel með.
Eitthvað mætti ávinna í
þessu máli til hins betra með
LÍFINU
því að skólar brýndu það fyr-
ir nemendum sínum, að fara
hreinlega og vel með peninga-
seðla.
Það er hreinasta ómenning
að bessum útbreidda sóðaskap.
Pasíusálmar og
danslög.
ÞAÐ ER SIÐUR, sem mörg-
um þykir vænt um, að lesið er
úr passíusálmunum í útvarp-
inu á föstunni. Þannig hefir
það verið í nokkur ár og það
sýndi best hve vinsæll þessi
lestur er meða'l almennings,
að er tekið var upp á því í
vetur, að lesa Passíusálmana
að morgni dags, komu svo mörg
mótmæli frá hlustendum, að
það varð að flytja lesturinn til
kvöldsins á ný.
En sagan er ekki þar með
öll. Nú kvarta sumir yfir því,
að rjett eftir Passíusálmalestr
inum sje byrjað að leika dans-
lög og fara með allskonar Ijett
úð og grín í útvarpið.
•
Hentug tæki,
útvarpstæki.
HJER ER gengið feti of
lan«t í tilfinningasemi. Þeir,
sem hafa ánægju og einhverja
sáluhjálparhressingu af því að
hlusta á Passíusálmalestur
geta gert það, hvað sem kann
að yera útvarpað á undan.eða
eftir þeim lestri.
Viðtækin eru svo haganlega
gerð, að það er hægt að loka
þeim eða skrúfa fyrir eins og
sagt er.
Og þeir sem óánægðir kunna
að vera með danslög á eftir
Pasíusálmalestri þurfa ekkert
að hlusta á slíkt.
Þeir geta skrúfað fyrir og
notið sinnar andlegu hressing
ar í næði.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
MeS áslarjátningu um sig miðjan
Einkennilegasta aðferðin
til að tjá stúlkum ást
sína kemur frá Ástra-
líu. —
ÞAÐ MUN hafa verið breska
vikuritið Illustrated London
News, sem á stríðsárunum
skýrði frá einhverri furðuleg-
ustu ;,ástarjé;tningunlTÍ“ sem
sögur fara af. Einhver Breti
hafði tekið sjer ferð á hendur
inn í eyðimerkur Ástralíu og
rekist þar á kynflokk, sem enn
er á menningarstigi steinald-
arinnar. Þetta eru lágvaxnir og
grindhoraðir negrar, en| sem
þrátt fyrir nekt sína og því nær
algeran þekkin/garskort auð-
vitað eru gæddir þeim mann-
legu hvötum, sem meðal menn
ingarþjóðanna venjulega enda
í góðu eða slæmu hjónabandi.
• •
ÁSTARJÁTNINGIN
En það var ástarjátning þess
ara fugla, sem þó var óskiljan
legust af öllum hinum óskilj-
anlegu athöfnum þeirra. Negra
greyin kunngera sem sagt vin
um og vandamönnum eldheita
ást sína til einhverrar stúk-
unnar með því að reira belti um
sig miðja!
En máske þetta þurfi nánari
skýringar við. Ástarprósessinn
er þá eitthvað á þessa leið:
• •
STUNUR OG VAPP
Einn lítill negrastrákur verð
ur ákaflega skotinn í negra-
steJpu. Hann byrjar að vappa
í kringum hana meir en góðu
hófí gegnir, gýtyr til hennar
hörnauga öllum stundum ög
líður að sjálfsögðu allar þær
hjartakvalir, sem fróðir menn
seg.ia að fylgi þessu sálará-
standi. En hann tjáir stúlkunni
ekki. ást sína. Hann stynur og
byltir sjer svefnlaus á nótt-
inr<i, hann Vappar og' gýtur
hornauga, hann þylur alskon-
ar bænir og særingar — en hon
um kemur ekki til hugar að
seg.ia stúlkunni hvernig kom-
ið sie. I stað þess reirir hann
belti um sig miðjan!
o •
ÁSTÆÐAN
Negrastrákurinn gerir þetta,
vegna þess að í kynflokki hans
hefur það verið siðvenja frá
aldsöðli, að auglýsa ást sína
með því að binda belti um sig
miðían. Og það skemtilegasta
við bessa skemtilegu ástarjátn-
ingu er það, að negrarnir geta
með beltinu sýnt öllum þeim,
sem á annað borð hafa áhuga
á málinu, nákvæmlega hversu
ástfangnir þeir eru. Þetta er of-
ur einfalt: Því heitari sem
ástin er, þvi fastar er beltið
reirt um biðilinn. Þess má geta
í þessu sambandi, að með grein
inni í Illustrated London New’s
fylgdi mynd af einum þessara
furðulegu biðla. Hann hlýtur
að hafa verið alveg óhemju
ástfanginn. Bejtið hans skar
hann næstum í tvo hluta.
• •
SKRÍTNIR „KOSSAR“
Annars eru það fleiri en þessf
negrakynstofn í Ástralíu, sem
nota einkennilegar aðferðir til
að láta í ljósi ást sína og vel-
þóknun. I New Zealand munu
innfæddir þannig til skamms
tíma hafa „kysst“ hvern ann-
an með því að snúa saman nefj-
um, og enn eru þeir staðir ekki
fáir, þar sem heimasæturnar
líta á það sem ófyrirgefanlega
móðgun, ef biðlarnir borga ekki
ríflega fyrir þær. — En mikið
skelfing hlýtur vísitalan að
vera há á þessum slóðum.
r
Urslilaleiur í meist-
araflokki kvenna
ÁRMANN og KR keppa í
kvöld til úrslita í meistara-
flokkj kvenna, þar sem fjelög-
in skiluðu jöfnu, 2:2, eftir tví-
framlengdan leik s.l. þriðjudag.
Einnig fara fram úrslit í II.
flokki karla og leikur í III.
flokki karla.
I gærkveldi fóru leikar þann
ig í meistaraflokki karla, að
Ármann vann Hauka með 32:9
og Fram FH með 17:15.