Morgunblaðið - 09.05.1948, Blaðsíða 6

6
íftiitSk
!
MORGVNBLAÐIÐ
Simnudagur 9. maí 1948.
/
tJíg.: H.f. Árvakur, Reykjavík,
• Fxamkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.),
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson,
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson,
. Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbófe.
Rafmagnsmálin
ÝTARLEG greinargerð um virkjunarmál Reykjavikur og
nálægra hjeraða, birtist hjer í blaðinu í gær, í viðtali við
Steingrím Jónsson rafmagnsstjóra. Ýmislegt af því, sem
i þar var sagt, hefur birst hjer áður. En þessi virkjunarmál
[ eru svo flókin, og margþætt, að almenningm kann að gteyma
I því, sem sagt hefur verið, sje það ekki tekið fram oftar en
einu sinni. ,
Meðal þess, sem vakti sjerstaka athygli í frásögn rafmagns
stjórans er þetta: Bygging hinnar nýju varastöðvar við Ell-
iðaár, er ekki þannig til komin, að þar hafi verið valið á
milli þess, hvort auka ætti við raforkuna hjer með vatas-
afli, eða með eldsneyti. Hin nýja stöð er eðiileg viðbót við
orkuverin, sem rekin eru með vatnsaflinu, m. a. végna þess,
að með þessari eldsneytisstöð notast vatnsaflið við hinai
stöðvamar betur en ella. 7,500 kílówött, sem framleidd ei*u
í varastöðinni, auka notagildi vatnsaflsstöðvanna um rúm-
iega 14 miljónir kilówattstunda á ári. Svo notagildi þessarar
stöðvar verður þrefalt á við það, sem þar er beinlínis fram-
leitt með hinu aðkeypta eldsneyti.
En þessi viðbótarorka gerir mönnum færara, að auka nú
í næsta skrefi Sogsvirkjunarinnar, rafmagnið, sem framleitt
er með fossaflinu úr tæpiega 20 þúsund kílówöttum,, í rúm-
lega 60 þúsund kílówött.
Fundið hefur veríð að því, að Rafveitan hafi verið of
smátæk í framkvæmdum sínum. Heimilin og atvinnurekst-
urinn hafi oft orðið að búa við rafmagnsskort, af þeim or-
sökum. Eftirspumin eftir raforkunni, bæði til heimilanna
og til atvinnurekstursins, hafi aukist svo ört, að Rafveitan
háfi átt erfitt með að hafa undan, með nauðsynlega virkjun.
Með fyrirhugaðri þreföldun á raforkunni frá fallvötnun-
Um, verður stigið svo stórt spor í þessum málum, að þær
hyggðir, sem Sogsrafmagnið nær til, fá meiri orku á mann
en Norðmenn hafa, og eru þeir allra þjóða best settir í
þessu efni, venjulega. Endaþótt misbrestur hafi orðið á
þessu síðastliðið ár, er mörg orkuveranna þar urðu að láta
sjer nægja vatnsrennsli, aðeins hlut^ úr hverjum sólarhring,
og almenningur að sitja í myrkri, þær stundir, sem orku-
verin störfuðu ekki. Það er víðar en á Islandi, sem „haust-
rigningar geta brugðist."
Á undanförnum dýrtíðar og styrjaldarárum hefur verð-
lagið á rafmagni hjer verið mjög hagstætt fyrir almenning,
bæði til iðnaðar, og heimilisnota, samanborið við verðlag á
öðrum nauðsynjum, og í samanburði við rafmagnstaxta með
oðrum þjóðum.
\ Samt hefur það tekist, að koma fjárhag Rafveitunnar
þannig fyrir, að skuldimar eru í raun rjettri ekki svipað því
eins tilfinnanlegar, og þær voru fyrir 8 árum. Og fjárhags-
legur grundvöllur undir rekstrinum er orðinn það traustur,
að hægt verður að ráðast í þá þreföldun orkunnar, sem nú
stendur fyrir dyrum.
Þá hefur og stundum veríð að því fundið, að Rafveitan
hefur ekki verið það vel stæð, að hún hafi getað haft vara-
vjelar til taks, þegar einhver vjelasamstæðan hefur bilað,
og Reykjavík hefur verið í myrkri vetrarkvöldin, þegar
leiðslan austan frá Sogi hefur slitnað í stórviðrum.
En með þessari þróun málanna, sem yerið hefur, og nú
er fyrirhuguð, fæst varanleg bót á þessum ágöllum, sem
aldrei hafa verið annað en eðliiegir byrjunarörðugleikar.
Rafvjelar verða í notkun eða tiltækilegar, svo öflugar, að
_ það þarf ekki að snerta rafmagnsnotendur, þó einhver sam-
stæða biii um stundarsakir. En þó línurnar rofni að aústan,
þá er altaf hjer varastöðin við Elliðaárnar, sem getur bætt
' að nokkru úr þeim vandræðum, sem leiða af sambandsleysi
' við Sogið.
, En meginkosturinn við hina rtýju stöð hjer við árnar,
verður sá, í framtíðinni, að þar verður hægt að snerpa svo á
hitavatninu, þegar kaldast er, að hægt verður að láta Hita-
veituna ná til mikið fleiri heimila en ella, og spara með því
kolakyndingu eða aðra upphitun á fleiri og fleiri heimilum
í hinum þjettbýiu bæjarhverfum.
Hjer hefur þá í stuttu máli verið rakið það helsta, sem
fram kom í greinargerð rafmagasstjórans.
DAGLEGA
LÍFINU
Sæigætisát
skólabarna.
MENN, SEM fylgst hafa með
sælgætisáti skólabarna í þess-
um bæ, hafa af þvi hínar
þyngstu áhyggjur. Foréldrar
vita ekki hvað þeir eiga til
bragðs að taka. í hverjum
einustu frímínútum fyllast
verslanir í nágrenni barnaskól
ana af börnum, Sem ryðjast til
að kaupa sjer sælgæti og gos-
drykki. Stundum hefir það
gengið svo langt, að fullorðið
fólk. sem erindi átti í verslan-
ir bessar í frímínútum varð
að bíða þar til hringt var inn
í skólann og barnasskarinn var
farinn.
Hvar unglingarnir fá alla þá
peninga.^em þeir eyða í sæl-
gæti. er raörgum hulin ráð-
gáta og ekki síst þeim, sem
næstir þeim standa.
■ •"
Ótrúlegt
peningaflóð.
; *,ÞAÐ ER ALVEG ótrúlegt,
hváð unglingar hafá mikið af
peningum handa á' milli. Pen-
ingaflóðið er svo mikið, að það
þykir lygilegt að foreldrar láti
börn sín hafa svo mikið fje
handá á milli. >En þó mun það
því miður vera svo, að skotsiífur
er ekki sparað við unglínga nú
til dags, á mörgúm •heimilum
að minsta kosti.-
, Ðg hin börnin. sem ekki fá
peninga nema til brýnustu
þarfa, vilja ekki vera minni og
útveea sjer f je á einhvem hátt*
er þá skamt öfganna á milli,
og erfitt fyrir óharðnaða ungl
inga að þræða hinn mjóa veg-
inn.
•
Gagnráðstafanir.
ÞAÐ ER reyndum mönnum
og greindum ljóst, að til mesta
ófarnaðaf horfir er börn og
unglingar venjast á, að eyða
fje í óhófi, svo ekki sje minst
á óhollustu ofáts sælgætis og
að eitthvað er hoilara fyrir
unga maga, en að þemba þá
upp á lituðu sykurvatni. Og
menn spyrja hvað skal til
bragos taka?
Eitt er ráð, sem kynni að
dúga nokkuð og það er að
hlepna börnum ekki út af
skólalóðinni á meðan á skóla-
tíma stendur og fylgja þeim
í hópum áleiðis heim, að lokn-
um skóla.
Það er algengt erlendis, að
eldri menn, sem hættir eru að
þola erfiðisvinnu, hafa þann
starfa að fylgja skólabörnum
í hÓDum. Er það gert vegna um
ferðarhættunnar, en rhætti taka
hjer upp í því skyni að forða
tvöfaldri hættu.
Það er ekki sagt, að þetta
myndi fýrirbyggja í öjlu. sæl-
gætisósiðihn og búðárhangs
barna og unglinga. En víst
mætti það hjálpa nokkuð.
'
Tollað fvístumia-
föndur.
IINGUR frímerkjasafnari
heíir áhyggjur af því, að rík-
issjóður seilist djúpt í vasa hans
til áð tolla frístundafönduí
hans. Iljer er brjef hans:
„Kæri . Víkverji. Einu sinni-
sá ieg í dálk þínum, að brjef
frá æskufólki væru velkom-
in. Jeg Pr frímerkjasafnari og
skipti við erlenda frímer-kja-
safnara. Þetta þjálfar mig í
tunyumálum, sem er gott fyrir
námið, en nú undanfarið hafa
flest brjef, sem jeg hef feng-
ið, komið gegnum tollinn og
jeg þurft að borga af því toll,
þó r*S sum merkin sjeu ekki
þess virði, sem metið er. Jeg
hef spurt t%Uþjóna hversvegna
tollUr væri tékinn af þessu,
ér þeir hafa því til svarað, að
það sje í tolllögunum að það
megi taka toll af frímerkjum.
•
Hart að gengi'ð.
,,EN ER ÞAÐ svo nauðsyn-
legt að taká toll af þeim, sem
hafa þetta sem ,,Hobby“ og
nota það ekki í gróðaskyni.
Jeg skil ekki hversvegna byrj-
að er á þessu, sem jeg sje ekki
neinn hagnað í fyrir tollinn.
Það er kanske ofur skiljanlegt
að það sje tekinn tollur af þeim
sem hafa þetta að atvinnu og
flytja inn erlend frímerki í
stórum stíl og brúka þau í
gróðaskyni, en af þeim er ’ ó-
mögulegt að kaupa svo að jeg
sje ekki annað en jeg verði
að hætta að safna erlendum
frímerkjum og einnig að skrif-
ast á, en einhver mundi nú
kahnske segja að það væri al-
veg óþarfi að skiptast á frí-
merkjum, jeg gæti bárá skrif-
ast á, en það er nú ekki svo.
Því að frímerkjaskiptin gera
brjefaskiptin miklu skeriiti-
legri og áhuginn e'r miklu
meiri“. t ;
Já. það má nú sogja. að lítið
dregur vesælan, ef ríkið' þárf
að taka toll af þessari skemt-
un.
■ •
Vonbrigði ungs
íþróttamanns.
UNGUR ÍÞRÓTTAMAÐUR.
í Vestmannaeyjum kvartar yf
ir þvi, að aldurstakmark skuli
haaf verið sett í rítgerðasam-
kepni um íþróttagrein, sem
Morgunblaðið og World Sports
gengst fyrir. Samkeppni þessi
hefir að vonum vakiö mikla
athygH um land alt. því fyrstu
verðlaun er ókeypis ferð' á
Olympíuleikana í London í
sumar.
Hinum unga íþróttamanni
skal gefin skýring á þessu, en
hún er sú, að yfirleitt er far-
ið eftir sömu reglum í þeim
fjölda mörgu löntíum, þar sem
þessi samkepni fer fram og
þótti ekki ástæða til, að við
færum að skera okkur út úr
í því efni.
MEDAL ANNARA ORÐA ....
- " - - Eftir G. J. A. ■■ - ■ • ■ - - ■■ - - - - ■ - ■ —- ■ ■ ■ ■ ■»
Bandaríki Evrópu á dagskrá.
ÞEGAR Winston Churchill
var kyntur á ráðstefnunni, sem
hófst í Haag á föstudag, komst
ræðumaður þannig að orði, að
enginn einn maður hefði gert
jafn mikið fyrir mannkynið og
þessi fyrverandi þreski for-
sætisráðherra. Þetta kann að
vera nokkuð djúpt tekið í ár-
ina, en þó verður því ekki
neitað, að þeir menn eru fáir
uppi, sem í dag hafa jafn mik-
il áhrif á almenning og ein-
mitt Churchill.
Þessvegna er það, að maður
fylgist með talsverðri athygli
með ráðstefounni, sem nú er
hafin í. Haag um bandaríki
Evrópu,^ Maður hefur það á
tilfinningunni, að þær ráðstefn
ur vfirieitt, sem Churchill er
viðriðinn, sjeu meira og ann-
að en venjulegt „málfundafje-
lag“, maður veit það, að hvert
það mál, sem Churchill stend-
ur á bak við, hlýtur að minsta
kosti að verða rekið af elju
og festu.
• •
EVRÓPURÁÐ
Ráðstefnan í Haag er kölluð
saman naeð það fyrir augum,
að stofnuð verði nokkurskonar
bandaríki Evrópu. Hugmyndin
er sú, að Evrópuþjóðirnar
ekki einungis þjóðir Vestur-
Evrópu, heldur álfunnar allr-
ar — skipi ráð, sem verði hæst
ráðandi um flest málefni
þeirra og æðstráðandi um allt
það. sem telja má að skipti
þær allar. Algert jafnrjetti er
kjörorð þessara samtaka.
H , myndin á bak við þetta
er jafn gömul og Evrópa sjálf.
Mennirnir, sehi fara fram á
þessa bandaríkjastofnun. virð-
ast nokkurn veginn sammála
um, að álfan okkar hafi „drep
Churchill vill handaríki
Evi-ópu.
ið“ sjálfa sig með þeim stöð-
ugu „innanlandsdeilum“, sem
ríkt hafa í henni frá því sög-
ur fyrst voru skráðar. Með
þessu hafi þjóðir Evrópu ekki
einungis níðst á sjálfum sjer,
heldur komið í veg fyrir það,
að þær gætu gætt þess hlut-
verks, sem þeim rjettilega ber,
nefnilega sem forystuþjóðir
veraldarinnar allrar.
DEILUMÁLIN
Churchill og fjelagar hans,
mennirnir, sem nú vilja þeita
sjér fyrir því að bandaríki Ev
rópu verði að veruleika. leggja
megináherslu á það, að þessi
bandalagshugmynd geti ekki
borið árangur nema gömlu
deilumálin verði. lögð á hill-
una Þeir vilja líka, að allur
þjóðarrembingur verði kveð-
inn niður og að Evróputíúar
hætti • að líta á landamæralín-
urnar á kortinu sem einhvei-ja
heilaga og órjúfaníega girð-
ingu. Þeir vilja, að Evrópu-
búar byrji að líta á sjálfa sig
sem Evrópubúa, ekki Breta eða
Hollendinga eða Júgóslava.
Ráðstefnan í Haag um banda
ríki EVrópu Íeggur mikla á-
herslu á, að með hugmynd
Framh. á bls. 3