Morgunblaðið - 09.09.1948, Qupperneq 8

MORGVNBLAÐIÐ
r 8
Út*.: H.J. Arvakor, Reykjavík.
Fraxakvjití.' Bisíúa Jónssca.
Ritatjðrf: Valtýr Stefánsson (ábyrfSíJm).
ITrj ettaritstj ðri: ívar Guðmundaio®.
Auglýsíngar: Aml GsrBar Kristiaapca^
Ritstjóm, auglýíingar og afgreiSzia:
AusturrtrirU 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 10,00 á mánuði, lnaaoBlanda,
1 lauaaxolu 80 aura eintakið. 75 aura me9 Lcsbók.
kr. 1100 utanlanda.
Vertíðarlokin nálgast
SAMKVÆMT síðustu skýrslu Fiskifjelags íslands um
afla síldveiðiskipanna í sumar var bræðslusíldaraflinn um
síðustu helgi tæpir 412 þúsund hektólítrar og um 837 þús-
und hektólítrum minni en á sama tíma í fyrra.
Sídarsöltunin nam hinsvegar rúmum 111 þúsund tunnum
og var 50 þúsund tunnum meiri en á sama tíma í fyrra.
Samkvæmt skýrslu Fiskifjelagsins hafa 91 af hinum 240
síldveiðjskipum aflað frá 1000 til 2000 mál og tunnur, 49
skip hafa aflað frá 2000—3000 mál og tunnur, 28 skip með
3000 og þar yfir og loks hafa 43 skip aflað frá 500—1000 mál
og tunnur. Um 30 slcip hafa þannig ekki náð 500 mála afla.
Síðan þessar upplýsingar voru gefnar um aflabrögð síld-
veiðiskipanna hefur ekki verið veiðiveður á síldarmiðunum
fyrir Norðurlandi. S.l. föstudag hleypti þar á norðan stormi,
sem stóð með kulda og jafnvel hríðarveðri þangað til í gær
að ljetta tók til. En um það bil helmingur veiðiskipanna er
nú hættur veiðum eða rjettara sagt hinni stöðugu leit að
síld. Hinn helmingurinn bíður í þöfnum norðanlands eftir
því að norðangarðinum ljetti í von um að síldar kunni þá
að verða vart. Er það síðasta vonin um nýja síldargöngu
upp að ströndum Norðurlandsins á þessu sumri.
Af tölunum, sem sjást í aflaskýrslu Fiskifjelagsins má
ráða, hvernig afkoma bátaútvegsins muni vera. Hún er eins
hrapaleg og verða má. Að öllum líkindum hefur ekki einn
tíundi hluti flotans aflað fyrir lágmarkskauptryggingu sjó-
mannanna. Þess er þó að gæta að í sumar hafa fleiri skip
en nokkru sinni fyrr stundað veiðar með hringnót. Skipti á
þeim bátum, sem flestir eru með 10 eða 11 manna skips-
höfn, eru töluvert hagstæðari og hlutir hærri en á herpi-
r.ótaskipunum, sem eru með 16—20 manna skipshöfn. Sam-
tals munu um 70 skip hafa stundað veiðar með hringnót í
sumar. Hafa sum þeirra aflað all sæmilega miðað við afla-
brögðin almennt.
Ríkisstjórnin hefur nú skipað nefnd til þess að athuga
cfkomu bátaútvegsins og gera tillögur um, hvernig greitt
verði úr vandræðum hans. Mun hún safna gögnum um rekst
ur og afkomu einstakra skipa og útgerðarfyrirtækja og síð-
an leggja skýrslu sína fyrir ríkisstjórnina. Það verður síðan
hlutverk hennar og Alþingis, sem kemur saman hinn 11.
næsta mánaðar, að finna leiðir til stuðnings og viðreisnar
vjelbátaútveginum eftir fjögur aflaleysissumur.
Síðasta Alþingi, sem einnig stóð frammi fyrir þeirri stað-
reynd að mikill hluti bátaútvegsins kom báglega staddur út
úr síldveiðunum samþykkti á s.l. hausti, í hinum almennu
lögum um dýrtíðarráðstafanir, lagaákvæði um aðstoðarlán
til útvegsmanna. Samkvæmt þeim var á annað hundrað
skipum 90 útgerðarfyrirtækja heitið aðstoðarláni vegna afla
fcrestsins og hinum 5 milljónum króna, sem Alþingi heimil-
aði ríkisstjórninni að taka að láni í þessu skyni, skipt á milli
þeirra.
Vel má svo fara að nauðsynlegt þyki að stofna til nýrra
síldarkreppulána vegna aflabrestsins í swmar. En á það má
þó benda að slík kreppulán ár eftir ár til aðalatvinnuvegar
þjóðarinnar eru þýðingarlítil. Hitt er miklu þýðingarmeira
að reynt verði að skapa honum skilyrði til þess að byggja
sjáífur upp hag sinn. Þær ráðstafanir, sem verður að gera
nú til viðreisnar vjelbátaútgerðinni eru þess vegna tvenns-
konar.
Það þarf að koma í veg fyrir efnahagslegt hrun hennar
af völdum fjögra síldarleysissumra, með fjárhagslegri bráða-
birgðaaðstoð.
í öðru lagi þarf að gera ráðstafanir til þess að útgerðin
verði rekin með hagnaði fyrir eigendur framleiðslutækj-
anna og að þeim verði heimilað að nota allan arð þeirra til
þess að losa sig úr skuldum og afskrifa hin rándýru skip sín
áður en þeir eru krafðir um einn eyri í skatta til ríkissjóðs.
Það er óumflýjahlégt að gera sl'íkár ráðstafanir. Ef áð at-
vinnutæki, sem rekin eru með jafnmikílli áhættu og íslenski
vjélbátaflotinn, fá aldrei að nota góðu árin til þess að treysta
hag sinn og safna varasjóðum, þá hlýtur ríkissjóður að vera
siðferðislega skuldbundinn til þess að hlaupa undir bagga
með þeim þegar illa árar.
Fímmtudagur 9. sept. 1948.
'ar:
werji ábripa
TJR DAGLEGA
LÍFINU
Heimilin — besti
skólinn.
MÖRGUM HRÝS hugur við
aeim lýsingum, sem gefnar eru
af framferði ungs fólks á þess
um síðustu og verstu tímum.
Talað hefir verið um, að koma
þurfi upp æskilýðshöll til þess,
að unga fólkið hafi einhvern
sama stað, þar sem það getur
iðkað hollar og góðar skemt-
anir í andrúmslofti, sem hæfir
unglingum, sem eru að þrosk-
ast.
Flestir eru sammála um, að
það skemtanalíf, sem er á boð-
stólum í landinu sje óheilbrigt
og leiði^til allskonar spilling-
ar. —'
Enn aðrir eru þeirrar skoð-
unar, að æskulýðshallir sjeu til
lítils gagns og að gamla að-
ferðin sje best, en það sje að
auke. heimilislífið, sem nú er
svo. að segja horfið, að minsta
kosti hjer í höfuðstaðnum. —
Heimilið sje enn besti skólinn.
•
Ástundun og iðjusemi.
Á ÞEIRRI skoðun er „J“,
sem skrifar brjef um þessi
vandamál, sem steðja að í sam-
bandi v.ið upprennandi æsku
landsins, „Væri ekki reynandi
að benda foreldrum á þær
skyldur, sem þau hafa við börn
sín“, segir brjefinu. Og síðar:
„Móðir, sem kennir dætrum
sínum að vinna heimilisstörf og
heimilísiðnað. Dætur hennar
þurfa ekki á neinni æskulýðs-
höll að halda og þeim er síður
hætt en öðrum að lenda í ó-
reglu“. •
•
Ábyrgðartilfinning.
„OG SVO þarf, að láta ungl-
ingana _fá ábyrgðartilfinningu
nógu snemma. Benda þeim á
hverjar skyldur þau hafa við
meðborgara sína og sjálfa sig.
„Það er hægt með ýmsu móti,
að vekja slíkar ábyrgðartilfinn
ingu hjá unglingum, en það
kostar nokkra fyrirhöfn“. Og
loks segir í brjefinu:
„Það er tilgangslaust að
stofna æskulýðshöll fyrir illa
uppalda unglinga. Uppeldið
verður að koma á heimilun-
um“.
Þó þetta brjef sje eins og
smá kenslustund í uppeldis-
fræði, þá er ábyggilega satt og
rjett, sem þar stendur.
Heimilin eru, eins og þau
hafa verið, besti skólinn.
•
Ekkert efni til götu-
lýsingar.
GÖTULÝSINGIN kemst ekki
í lag í vetur eins og forystu-
menn Rafveitunnar myndu
helst kjósa sjer að hafa hana,
og áætlað var. En reynt verð-
ur að gera það, sem hægt er til
að halda henni við.
Eitthvað á þessa leið sagði
Hjörleifur Hjörleifsson, fulltrúi
í skrifstofu Rafmagnsveitunnar,
er hann talaði við mig um
nuddið hjer í dálkunum út af
ónógri götulýsingu í mörgum
hverfum bæjarins.
Ttafmagnsveitunni er ljóst,
að það vantar nokkuð á að
alt sje í lagi og eins og það á
að vera. En það hefir ekki tek-
ist að útvega nauðsynlegt efni
til að halda götulýsingunni við.
Fyrir nokkru fjekk Rafveitan
leyfi fyrir ljósaperum í götu-
ljóein. En það er ekki meira
en svo, að það nægir einu sinni
í allar götuluktir borgarinnar
og það verður að duga fram
í mars n. k.
Verður að taka því.
SKORTURINN á efni til götu
lýsingar stafar vitanlega af
síldarleysi og gjaldeyrisskorti,
eins og svo margt annað og
það er ekki annað að gera en
að taka þeim erfiðleikum, eins
og öðrum, með ró og vonast
til að úr rætist.
En það er annað en spaug
ef strákar iðka þann leik, sem
oft hefir verið leikinn, að brjóta
ljósaperur í götuljósukerum
og ökumenn verða að gæta sín
að aka ekki upp eftir lugtar-
staurum, eins og oft hefir kom
ið fyrir.
Það er mörg búmannsraunin,
þegar síldin bregst.
Þrjóskan borgaði sig
ekki.
— ÞÚ VARST að tala um
það á dögunum, sagði kunn-
ingi minn við mig í gær, hve
ökumenn geti verið óliðlegir á
vegum úti og sýnt þrjósku og
óbilgirni hver við annan. Jeg
skal segja þjer sögu um það.
Einu sinni í sumar voru
nokkrir bílar á ferð norður við
Mývatn. Þeir munu hafa ver-
ið um 10 í hóp og voru með
erlenda frímúrara á ferðalagi.
Þegar komið var í traðirnar við
Reykjahlíð, hittist svoleiðis á,
að bíll úr Reykjavík, sem í
voru ungir piltar, kom jafn-
snemma í traðirnar heiman að
frá. Strákarnir töldu sig víst
eiga rjettinn í tröðunum, því
þeir óku út í miðjar traðir.
En það kom upp úr kafinu
að það borgaði sig ekki fyrir
þá. "
•
Fóru að lesa í blaði.
PILTARNIR tóku lífinu með
ró. Tóku upp blað og fóru að
lesa. eins og til að gefa til
kynna, að ekkert lagi þeim á
og -best væri fyrir hina 10 bíla,
að aka aftur á bak og gefa
þeim traðirnar.
En það fór á annan veg. Frí-
múrarnir sögðu: Það er svo
stutt heim að bænum. Við
skulum bara ganga og skilja
eftir bílana okkar hjer í tröð-
unum, úr því við komumst
ekki lengra. Það gerðu þeir.
En piltarnir urðu að dúsa í
bíl sínum í tvær klukkustund-
ir á meðan ferðafólkið var að
borða.
MEÐAL ANNARA ORÐA
15 Erliðleikar þýshra háskólastúderrta
Eftir JACK SMYTH,
frjettaritara Reuters.
BERLÍN
ÞÝSKU háskólarnir, sem allt
frá stríðslokum hafa átt við
mikla erfiðleika að etja, hafa
nú fengið nýtt vandamál að
glíma vjð: fátækt stúdentanna.
í stríðslok var það megin-
vandamal skólanna að reyna
að sjá 'öllum þeim fyrir skóla-
vist, sem orðið höfðu að hætta
námi af ýmsum styrjaldará-
stæðum. I dag er svo komið,
að- háskólarnir horfast í augu
við þaS>, að ýmsir stúdentar
verði 'að hætta skólanámi,
vegna •rýrnunar sparifjár
þeirra §ftir peningaskiptin.
• •
40 PRÓSENT
Lauslega er áætlað, að um
40% stúdenta í háskólum á
hernámssvæðum vesturveld-
anna sjeu varla færir um að
greiða skólagjöld sín. Þeir ein-
ir, sem get.a reitt sig á hjálp
foreldra sinna, hafa að mestu
losnað við áhrif peningaskípt-
arina. Hmir horfast í aúgu við
mikla erfiðleika, og ýmsir, sem
öfluðu sjer fjár til skólagöng-
unnar með því að vinna í tóm-
stundum sínum, eiga nú erfitt
með að fá vinnu.
Ástandið í þessum efnum er
því talsvert alvarlegt.
• •
AÐSTOÐ
Áður en peningaskiptin fóru
fram, var undirbúningur Tiaf-
inn að því að hjálpa háskóla-
stúdenttinum fyrstu mánuðina
eftir að nýi gjaldmiðillinn
gekk í gildi. Tillögur komu
jafnvel fram um það, að stúd-
entar fengju að greiða skóla-
gjöld sín fram í tímann með
gamla gjaldmiðlinum. Þessari
tillögu var þó hafnað.
• •
RÍKISIIJÁLP
Enda þótt auðsjeð sje orðið,
að háskólarnir þýsku geti ekki
sigrast á núverandi erfiðleikum
án hjálpar frá ríkinu, óttast
þó ýmsir forystumenn á sviði
menntamála afleiðingarnar af
slíkri aðstoð. Þeir benda á, að
eins og ástandið er núna í
Þýskalandi, sje hætt við því,
að stjórnarvöldin Ijetu freist-
ast til að krefjast þess að fá
að hafá hönd í fcagga með val
þeirra stúdénta, sem þau á
annað borð styrktu til náms.
En brátt fyrir þetta, játa flest-
ir, að vart verði komist hj
því, að skólarnir þiggi ríkis-
aðstoð, en í því sambandi hef-
ur verið stungið upp á því, að
hjálp þessi komi fram í pen-
ingalánum til háskólanna.
• •
VINNUMIÐLUNAR-
SKRIFSTOFUR
Eins og málunum er nú kom
ið, eru háskólarnir sjálfir lítið
betur staddir en stúdentarnir,
og fjárhagslegrar aðstoðar því
varla að vænta úr þeirri átt.
Skólarnir hafa því margir
gripið til þess ráðs að reyna
að minnsta kosti að útvega
stúdentum sínum frístunda-
vinnu. Og víða hefur sjálfstæð-
um skrifstofum verið komið á
fót með þetta markmið fyrir
augum.
í Hamborg hefur þannig ver
ið opnuð vinnumiðlunarskrif-
stofa stúldenta, sem hefur*
nána samvinnu við hina opin-
beru vinnumiðlunarskrifstofu
og atvinnufyrirtæki borgar-
innar. Þessum aðilum hefur
þegar tekist að útvega ýmsum
stúdentum vinnu og kvenstúd
éntar hafa þannig þegar tekið
til stárfa í niðursuðuverksmiðj
um ög sem hréingerningar-
stúlkur. En betur má, ef duga
Frh. á bls. 15.