Morgunblaðið - 01.10.1948, Blaðsíða 9

Föstudagur 1. október 1948.
MORGUNBLABI9
fe
Þingholtsstræti í Reykjavík.
Löng saga og mikil barátta
lá að baki hins nýja skóla.
Stofnun hans var merkur at-
fourður í menningarsögu þjóð-
arinnar. Hún var jafnfrarm
þýðingarmikill sigur í barátt-
unni fyrir auknu stjórnfrelsi
hennar og andlegu sjálfslæði.
10 bænaskrár.
Áður en Lagaskólinn tók til
starfa hafði stofnun hans mjög
komið til kasta Alþingis. Strax
á fyrsta ári híns endurreista
Alþingis, 1845, flytur Jón Sig-
urðsson frumvarp sitt um Þjóð-
skóla íslendinga. Var í þvi gert
ráð fyrir stofnun íslensks há-
skóla, þar sem meðal annara
vísinda, yrði kennd lögfræði.
Það frumvarp, sem samið var
af miklum stórhug og glögg-
skyggni á þarfir þjóðarinnar,
náði hinsvegar ekki fram að
ganga. En næst bar Pjetur Pjet-
ursson prófessor, síðar biskup,
fram bænarskrá um, að stofn-
aður yrði lagaskólL Var það
árið 1855. Sendi Jón Sigurðs-
son honum bænaskrána undir-
iritaða af 17 íslenskum stúdent-
um, sem nám stunduðu í Kaup
mannahöfn. Samþykti þingið
hana með 15 atkvæðum gegn 6.
Enginn árangur varð af þess-
ari samþykt. Alþingi heldur
málinu vakandi með því að
senda öðru hverju bænaskrár
til konungs um innlenda laga-
kennslu. Þannig eru á tímabil-
inu 1855—1873 samþykktar
hvorki meira nje minna en 10
foænarskrár um þessi efni. En
það bar engan árangur.
9 lög.
Árið 1875 hefst nýr kafi í
foaráttusögu málsins á þingi. Þá
skipar Neðri deild þingsins
nefnd til þess að sernja frv.
um stofnun lagaskóla. Benedikt
Sveinsson, sem var formaður og
frams.m. hennar, flutti það síð-
an og var það samþykt í Nd.
með 21 atkvæði en fellt í Efri
deild með 8 atkv. gegn 3.
Árið 1877 flytur Benedikt
Sveinsson sama frv. á ný en þá t
dagar það uppi. En árið 1879
afgreiðir Alþingi lög um stofn-
un lagaskóla. Virtist nú horfa
vænlega um frarogang málsins.
En þá synjaði konungur lög-
unum staðfestingar. Gekk svo
fram til ársins 1903 að Alþingi
samþykkti öðru hverju lög um
lagaskóla og eitt sinn um stofn-
un háskóla en konungur synj-
aði þeim staðfestingar. Árið
1903 samþykkir Alþingi enn
ein lög um lagakennslu og stofn
un lagaskóla og í það skipti
staðfestir konungur þau.
Næstu 5 ár varð þó ekkert
úr framkvæmd þeirra en árift
1907 endurskoðaði þingið lög-
ín frá 1903 og komu þau raun-
verulega til framkvæmda haust
ið 1908 er Lagaskólinn tók til
starfa.
Samtals höfðu þá verið sam-
þykkt 9 lög á Alþingi um laga-
kennslu áður en hún var hafin.
Svo dapurlega þungt var undir
fæti í baráttu fslendinga fyrir
FISKIDEILD Atvinnudeildar
Hásjkólans sendi öllum skipstj.
á síldveiðiflotanum í sumar
skýrslu til útfyllingar yfir síkt
veiðitímann. Efndi deildin til
þessarar skýrslusöfnunar með
það fyrir augum að afla sem
fyllstra gagna um veiðistaði
síldveiðiflotans frá degi til dag»
en af þeim má ýmislegt ráða
um göngu síldarinnar, að fá
sem gieggstar upplýsingar um
aflamagn, sem veiðist á mis-
munandi svæðum og að eignast
skýrsi.ur um afköst skipanna og
um leið fá ýmsar upplýsingar,
er bregða kynnu ljósi yfir á-
stæður til veiðisveiflanna.
uiGSM. MBL: OL. K. MAGNU5SON.
menningarmálum sínum. En
auk þess að samþykkja 10 bæn-
arskrár og 9 lög um stofnun
lagaskóla hafði Alþingi sam-
þykkt eina ályktun um að skora
á stjórnina, þ. e. dönsku stjórn-
ina, að leggja fram frumvarp
um stofnun lagaskóla. Lands-
höfðingi lagði þó á móti þeirri
ályktun, sem samþykkt var í
Ed. árið 1891.
Lagaskólinn tekur til
starfa.
En þrátt fyrir allt tekur samt
Lagaskólinn til starfa upp í
Þingholtsstræti haustið 1908. Í
fyrsta skipti gátu íslenskir
stúdentar og lögmannaefni nú
sest á skólabekk í landi sínu.
Fram til þess tíma höfðu þeir
orðið að sækja menntun sína
til Kaupmannahafnar háskóla,
sem að sjálfsögðu bygði kenslu
sína algerlega á danskri lög-
gjöf. Þar urðu íslenskir laga-
stúdentar t. d. að játa sumum
þeim kenningum um rjettar-
stöðu lands síns við prófborðið,
sem þeir voru algerlega and-
vígir og mótmæltu harðlega
þegar út í lífið kom.
í Lagaskólanum í húsinu nr.
28 við Þingholtsstræti var ein
kennslustofa, kennarastofa og
fatageymsla fyrir nemendur.
Kennarar skólans voru tveir,
þeir Lárus H. Bjarnason, sem
var forstöðumaður skólans og
Einar Árnórsson. Nokkru síðar
bætlist þriðji kennarinn, Jón
Kristjánsson, við.
Haustið 1908 innrituðust 6
nemendur í skólann. Voru það
þessir stúdentar:
Böðvar Bjarkan, síðar mál-
flutningsmaður á Akureyri, lát-
inn.
Jón Benedikz Jónsson, lauk
ekki prófi, látinn.
Jón Sigtryggsson, síðar bæj-
arstjóri á Seyðisfirði, látinn.
Ólafur Lárusson, síðar pró-
fessor.
Lagaskólinn við Þingholtsstræti.
Páll Eggert Ölason, siðar
bankastjóri og skrifstofustjóri.
Sigurður Sigurðsson, síðar
sýslumaður Skagfirðinga.
Það, sem er sjerkennilegt við
Lagaskólann í sinni uppruna-
legu mynd er það að hann út-
skrifaði sem slíkur aldrei neina
lögfræðinga. Áður en að til þess
kæmi gerðust önnur tíðindi og'
meiri. í slenskur háskóli var
stofnaður. Lagaskólinn var lagð
ur niður en sjerstök lagadeild
tók til starfa innan vjebanda
háskólans. En þegar að hann
lauk störfum voru hemendur
hans orðnir 13. Gerðust þeir
borgarar hins nýstofnaða ís-
lenska háskóla.
Lagadeild Háskóla
íslands.
Á aldarafmæli Jóns Sigurðs-
sonar, sem fyrstur flutti frum-
varp um islenskan háekóla, er
hann nefndi þjóðskóla, eins og
fyrr var getið, var Háskóli ís-
lands stofnaður. Það var árið
1911. Þá hætti gamli Lagaskól-
inn að vrera til, en lagadeild
háskólans tók til starfa i húsa-
kynnum hans í Alþingishúsinu.
Alþingi hafði háð harða bar-
áttu fyrir lagaskóla og almenn-
um íslenskum háskóla. Það
varð nú hlutskipti þessara stofn
ana að búa saman í nánu sam-
býli í um það bil 30 ár eða þar
til Háskóli íslands flutti í hin
glæsilegu húsakynni sín við
suðurenda Tjarnarinnar, þar
sem nú er að rísa íslenskt há-
skólahverfi. A þessu nýbýli fór
mæta vel, enda þótt olnboga-
rými beggja stofnananna væri
lítið. Síðan 1911 hafa þessir
menn verið kennarar í iaga-
deild háskólans, auk þeirra
þriggja, sem hófu kennslu við
Lagaskólann:
Ólafur Lárusson, Magnús
Jónsson, Þórður Eyjólfsson.
Bjarni Benediktsson, ísleifur
Árnason, Gunnar Thoroddsen
og Ólafur Jóhannesson. Auka-
Tilraun til þess að afla þess-
ara upplýsinga, sem. verða þýð
ingarroiklar fyrir síldarrann-
sóknir okkar í framtíðinni, var
fyrst gerð sumarið 1947, og
vegna mikils skilnings sjó-
manna gekk hún vel. Hafa nú
aðrar þjóðir (t.d. Norðmenn)
tekiö þetta nýmæli upp eft.lr
okkur.
Ætlast er til að skýrslurnar,
sem.skipstjórarnir hafa útfyllt,
verði eign þeirra, ef þeir óska,
en þeir verða samt fyrst a'ð
senda þær til Fiskideildar At-
vinnudeildar Háskólans til af-
ritúnar, því að annars kemur
skýrslusöfnunin skiijanlega
ekki að notum.
Dr. Hermann Einarss. skýrði
biaðinu svo frá í gær að enrv
heíðu margir skipstjórar ekkl
sent skýrsluna til Atvinnudeild
arinnar og skorar hann á þá a'ð’
gera það sem allra fyrst, svo að
hægt sje að afrita þær.
„Ifppíölum"
kennarar við deildina nú erú
þeir Theódór Líndal hæsta-
rjettarlögmaður og Ilans And-
erssen þjóðrjettarfræðingur.
Með nýrri háskólareglugerð,
sem kom til framkvæmda árið
1936 var ákveðið að skipta lög-
fræðinámi í tvennt ,fyrri og
seinnihluta. Jafnhliða var náms
greinum fjölgað þar og próf
tekin í tvennu lagi.
250 lögfræðingar
útskrifaðir.
Síðan Lagaskólinn tók til
starfa og síðar lagadeild Há-
skóli íslands hafa 250 stúdent-
ar lokið íslensku lögfræðiprófi.
Fram til 1910 höfðu hinsvegar
167 íslendingar lokið fullgildu
lagaprófi við Kaupmannahafn-
arháskóla. Luku þeir prófi á
tímabilinu frá 1736. Auk þess
höfðu 36 íslendingar lokið svo-
kölluðu „Kusk Eksamen“ í Dan
mörku en það veitti takmörkuð
rjettindi á við fullgild próf.
Eftir 1910 hafa svo 8 íslend-
ingar lokið lagaprófi i Kaup-
mannahöfn.
Síðan að íslenskur lagaskóli
hóf að útskrifa stúdenta hafa
þannig tæplega 7 lögfræðingar
lokið embættisprófi að meðal-
tali á ári hverju.
Það er ástæða til þess að óska
Háskóla íslands til hamingju
með hinn fjörutíu ára gamla
lagaskóla. Hann hefur gegnt j ekki orðið vart við þetta.
þvi hlutverki með sæmd að sjó
þjóðinni fyrir lögfróðum mönn-
um til dómstarfa og annara
þeirra starfa er lagakunnáttu
krefjast. Þeir menn, sem not-
ið hafa menntunar í þessum
skóla eiga honum og prófessor-
um hans, sem margir voru og
eru ágætir fræðimenn, miklar
þakkir að gjalda. í hugskoti
allrar þjóðarinnar verður stofn
un íslensks lagaskóla éinn af
merkisviðburðum íslenskrar
menningarsögu.
S. Bj.
LAUST fyrir kl. 11 á þriðjudaga
kvöid var slökkviliðið kallað
að húsinu ,,Uppsölum“ á horni
Lækjargötu og Túngötu, en
vart hafði orðið við að reykur
lagði þar út úr einu herbergi
í húsinu.
Þegar slökkviliðið kom á vett
vang var herbergi þetta læst,
og þurfti að brjóta það upp.
Kom þá í.ljós að þar var raf-
magnskanna, sem stóð út við
vigg, og var í sambandi. Hafðí
veggfóðrið sviðnað út frá henni
og glóð var komin í timbrið,
Er ekkert vafamál, að kvikn-
að hefði í, ef svo fljótt hefði
tm ára áætlun
Ijefeka __________________
AF SKÝRSLUM, er birtar vor»
hjer í dag í sambandi við fimra-
ára áætlunina í Tjekkóslóvakíu.
sjest, að Tjekkar ætla að auka
iðnaðarframleiðslu sína um
13% frá því í október í ár og
þar til árið 1953. Einnig er ráð-
gert að auka aðra framleiðslu
landsins til muna. — Reuter.
átskkilðð
I DAG eru liðin 40 ár síðan haf-
In var á íslandi kennsla í lög-
fræði. Þann 1. október 1908 tók
Lagaskólinn til starfa og var
settur í húsinu númer 28 við
lögfræðinga