Morgunblaðið - 08.01.1949, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 8. janúar 1949
«
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj. Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjón ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla;
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Raforkumálin
Á ÓÐRUM stað í blaðinu í dag, birtist frásögn borgarstjóra
og rafmagnsstjóra um hina væntanlegu virkjun Neðri foss-
anna í Soginu. Samkvæmt áætlunum þeim, sem gerðar hafa
verið um kostnað við mannvirki þetta, er búist við, að
virkjunin með viðbótinni á raftaugakerfinu kosti 73 millj.
króna. Samanborið við þær virkjanir, sem hingað til hafa
komist hjer í framkvæmd, verður þessi nokkuð fjárfrek. En
hún tvöfaldar líka orkuna, frá því, sem hún er nú í rafmagns-
kerfi Reykjavíkur.
Hjer er heldur ekki um neina loftkastalasmíði að ræða.
Þörfin fyrir raforku, bæði hjer í bænum, og í nærsveitum,
hefur aukist svo ört, að þessi mikla viðbót er nauðsynleg.
Haldi eftirspurnin eftir rafmagni áfram að aukast eins ört
á næstu árum, og síðustu 10 árin verður írufossstöðin, með
sín 30 þúsund kílówött, komin í full not eftir 6 ár.
Takist á hinn bóginn ekki, að útvega fjármagn og annað,
sem til þarf, til þess að koma hinni nýju aflstöð upp tafar-
laust, þ. e. a. s. svo fljótt, að hægt verði að hefja verkið
í næsta sumri, þá verður rafmagnsskorturinn mjög tilfinn-
anlegur og bagalegur á næstu árum með öllum þeim trufl-
unum, sem orkuskortur veldur bæði fyrir athafnalífið og
eins fyrir dagleg þægindi almennings. \
★
Þegar reist hafa verið orkuver á landi hjer, hefur verið
iengið erlent lánsfje, til meginhluta stofnkostnaðarins. En
hætt er við, að það takist síður eða ekki nú. Að t. d. við
verðum að láta okkur nægja að fá erlent fje að láni fyrir,
sð þeim hluta stofnkostnaðar, sem fer til kaupa á vjelum
og öðru, er kaupa þarf erlendis. En t. d. helmingur stofn-
k.ostnaðar verði að fást hjer innanlands.
Svo mikil nauðsyn er á þessari viðbótarvirkjun, að menn
verða að gera sitt ítrasta, til þess að hún komist í fram-
k.væmd, og það án tafar. Er þess að vænta, að allir áhrifa-
rnenn, sem þar geta áorkað nokkru, leggist á eitt við að
leysa þetta mál.
Auk þess sem mikið rafmagn þarf til viðbótar við nú-
verandi orku, til þess að tryggja eðlilega þróun iðnaðar og
vaxandi not af rafmagni til heimilanna, er það eitt aðal-
nauðsynjamál fyrir ræktun landsins, að hjer komist á fót
verksmiðja, er framleiði köfnunarefnisáburð. En slík verk-
smiðja þarf mjög mikla orku. Ekki síst, ef horfið yrði að
því ráði, sem ymprað hefur verið á, að reisa svo afkastamikla
áburðarverksmiðju að hún geti framleitt áburð til útflutn-
mgs í stórum stíl.
★
Menn, sem ekki eru kunnugir rafmagnsmálum, kunna að
álíta, að erfitt verði að láta hina fyrirhuguðu virkjun bera
sig, með svo miklum stofnkostnaði, yfir 70 milljónum króna.
Og sú var tíð að ýmsum mönnum þótti það loftkastalar
einberir, þegar Jón Þorláksson bar það fram, að gera skyldi
ráð fyrir rafveitum, sem kæmi hinum dreifðu bygðum að
gagni, er alls myndu kosta um 70 milljónir króna.
En rafmagnsstjóri fullyrðir, að þegar eftirspurnin eftir
raforku, og not hennar, aukist um 6% árlega, eða tvöfaldist á
22 árum, er ekki hætta á, að erfitt verði að láta virkjanirnar
bera uppi stofnkostnaðinn.
í raforkumálunum þurfum við að vera stórtækir, til þess
að verklegar framfarir og tæknileg þróun haldist með þjóð-
inni. Þess ætti ekki að vera langt að bíða að vatnsaflið í
Soginu verði fullvirkjað. Þaðan er þó hægt að fá samtals
tæpl 100 þúsundir kílówatta.
En þegar svo langt er komið, telja fróðir menn, að næsta
sporið ætti að verða, að tvöfalda enn raforkuna hjer á Suð-
vesturlandi, í einu stökki, eins og gera á nú með virkjun
Irufossa og Kistufoss. En þá með því móti, að fá í einu upp
orkuver við Þjórsá, er yki orkuna um aðrar 100 þúsundir
kilówatta. Yrði það orkuver sennilega reist við Búrfell í
Þjórsárdal. Yrði því mikla fljóti þá steypt vestur yfir hæða-
drögin nprður af Búrfelli og niður í Þjórsárdalinn. Er svo
langt verður komið, ætti að verða fengin varanleg og góð
búbót fyrir þá, sem lifa í sveitum Suðurlands.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Ný íslensk kvikmynd.
í NÆSTU viku verður frum-
sýnd hjer í Reykjavík ný ís-
lensk kvikmynd, sem markar
merk tímamót í íslenskum kvik
myndaiðnaði, sem hingað til hef
ir verið frekar frístundarstarf
áhugasamra og duglegra ljós-
myndara, en iðnaður í þess orðs
fylstu merkingu.
Þessi nýja kvikmynd verður
fyrsta íslenska kvikmyndin,
sem tekin er í eðlilegum lit—
um og með tóni og tali. Enn-
fremur er þetta sögukvikmynd,
en þær myndir, sem til þessa
hafa verið gerðar hafa flestar
verið landslangsmyndir, eða
kvikmyndir, sem lýst hafa
ákveðnum hjeruðum eða bæj-
um.
Brautryðjandinn.
HÖFUNDUR þessarar kvik-
myndar er Loftur Guðmunds-
son ljósmyndari, sem áður hef-
ir verið brautryðjandi á ýms-
um sviðum ljósmyndatækninn-
ar hjer á landi og sem er löngu
þjóðkunnur maður.
Og hann hefir unnið það
þrekvirki, sem er á fárra manna
færi, að vera alt í öllu við þessa
kvikmyndatöku. Höfundur sög-
unnar, leikstjóri, kostnaðar-
maður og ljósmyndari. — Kvik
myndahúsgestir, sem hafa tek-
ið eftir hinum löngu listum
stjórnenda, sem birtir eru með
hverri kvikmynd, þótt ekki sje
nema um smámynd að ræða,
skilja hvað hann hefir lagt á
sig.
Fyrsta tilrauuin.
ÞAÐ VILL svo vel til, að sá
er þetta ritar fylgdist nokkuð
með störfum Lofts er hann var
að undirbúa myndatökuna og
vinna að sjálfri myndinni. —
Loftur þurfti að fara mörg
sporin Og átti marga andvöku-
nóttina til að koma þessu í
verk. — En það tókst og nú er
kvikmyndin komin fullgerð til
landsins.
Menn verða að gæta þess, að
þessi kvikmynd er fyrsta til-
raunin á þessu sviði, byrjenda-
starf unnið undir erfiðum skil-
yrðum, en þó hygg jeg, að það
verði almennt dómur þeirra er
þessa mynd sjá, að hún hafi
tekist mjög vel.
íslensk kvikmynda-
framleiðsla.
EINU SINNI í haust ljet Loft
ur hafa það eftir sjer í þlaða-
viðtali, að hann treysti sjer til
að framleiða 4—6 kvikmyndir
árlega ef hann fengi nauðsyn-
leg skilyrði til slíkrar fram-
leiðslu. — En til þess þyrfti að
byggja kvikmyndaskála og ým-
islegt annað. —
Án efa vaknar áhugi fyrir
því, eftir að myndin „Milli
fjalls og fjöru“ hefir verið
sýnd, að framleiddar verði ís-
lenskar kvikmyndir eftir sögu-
legu efni og eru óþrjótandi
möguleikar fyrir hendi á því
sviði.
En nú skulum við bíða með
frekari umræður um þetta mál,
þar til almenningi hefir verið
gefin kostur á, að sjá hina nýju
kvikmynd Lofts. Hún ætti að
gefa hugmynd um hvers vænta
má af íslenskri kvikmynda-
framleiðslu í framtíðinni.
Lítið hækka hættu-
merkin.
MILLI JÓLA og nýárs var
sagt frá manninum, sem rakst
á ,,hættumerkið“ hjer í mið-
bænum og því, að lögreglustjór-
inn hefði haft um það góð orð,
að láta breyta merkjunum,
þannig að vegfarendum stafi
ekki hætta af þeim eins og
hingað til.
En ekki sjást nein merki
framkvæmda ennþá.
Þetta mál má ekki svæfa
með aðgerðarleysi. Það verður
að þúa svo um þessi merki, að
þau sjeu hættulaus og það
strax.
•
Einföld tekjulind.
FYRIR NOKKRUM dögum
sá jeg myndarlegan lögreglu-
þjón, sem gekk meðfram bila-
röð við Austurvöll og skrifaði
upp númer þeirra bifreiða, sem
hafði verið lagt ólöglega þarna
við götuna. Hann hefir unnið
fyrir mat sín lögregluþjónninn
sá þann daginn og auk þess
„eiga lögin að vera í gildi“.
En næsta dag var ekki að sjá
neina breytingu þarna við völl-
in. Bílamergðin hin sama. —
Enda ekki gott við að gera, því
einhvers staðar verða vondir að
vera, hvort sem það eru bíl-
ar eða annað.
Það eru víst orðnar nokkrar
krónurnar, sem bifreiðaeigend-
ur hafa orðið að greiða í sektir
fyrir að leggja bifreiðum sín-
um þar sem það er ekki leyfi-
legt. En lítið þólar á því, að
mönnum sje gert kleyft að
leggja bílum sínum löglega.
Og á meðan svo er, er það ein-
föld tekjulind að sekta.
«inniiiiiintiiiiiuiiinniiiiinniiiiin.iimiiiiniinuinriimninwi—MtmnmiutBHim«»>nnntnwhiiHiiniininmiiwi»---''»
MEÐAL ANNARA ORÐA
Okeypis máttíðir í Hugvjeluni er dýrt spaug
Eftir Ernest Heitmann,
frjettaritara Reuters.
WASHINGTON: — Hvers
vegna skyldu flugvjelarnar
vera einu farartækin, sem sjá
farþegunum fyrir ókeypis mál-
tíðum?
Þetta er spurning, sem mörg
þandarísk flugfjelög hafa velt
fyrir sjer upp á síðkastið — og
að minsta kosti eitt þeirra hef-
ir ekki fundir svar, sem því
líkar.
Western Airlines flugfjelagið
hefir farið fram á það við ílug
eftirlitsráð Bandaríkjanna. að
fjelaginu verði leyft að hætta
að veita ,,ókeypis“ mat, gegn
því að það lækki fargjöld sín
um fimm prósent.
Ef þetta leyfi verður veitt,
verður flugfjelagið, sem byrjaði
á þessari ,,hefð“ 26. maí 1928,
sjálfsagt það fyrsta til að á-
kveða það, að þeir, sem snæða
í flugvjelum, borgi fyrir það.
• •
BÆTIST VIÐ
FARSEÐLA-
VERÐIÐ
í YFIRLITI, sem flugfjelagið
hefir sent flugeftirlitsráðinu til
stuðnings umsókn sinni, er á
það bent, að kostnaðurinn af
því að sjá fyrir ókeypis mál-
tíðum, bætist við verð allra
seldra farseðla. Um 46 prósent
þeirra farþega, serú ferðast
með vjeluni Western Aii’lines,
geta gert kröfu til máltíðar, en
aðeins um 25 prósent af þessu
fólki kærir sig um að borða.
Þannig greiða tveir þriðju hlut
ar farþega Western Airlines
fyrir máltíðir, sem aðeins einn
þriðji hluti borðar.
• •
MIKIÐ TAP
ÁRIÐ 1947 vörðu bandarísku
flugfjelögin meir en 10.000.000
dollurum í ókeypis máltíðir
handa farþegum sínum. Sama
ár töpuðu þau um helmingi
hærri fjárupphæð. Ef maður nú
gerir ráð fyrir, að flugfjelögin
hefðu flutt jafn marga farþega
á árinu, þótt þau hefðu ekki
veitt þeim ókeypis máltíðir,
kemur í ljós, að hægt hefði ver
ið að lækka taprekstur þeirra
um helming.
• •
FERÐAKOSTNAÐ-
URINN OF HÁR
ÞAÐ ER ekkert leyndarmál, að
lítill ágóði hefir til þessa verið
af flugvjelum í Bandaríkjun-
um. Forstöðumenn flugfjelag-
anna játa þetta og eru yfirleitt
sammála um, að ástæðan sje
sú, að flugferðakostnaðurinn
sje of hár til að allur almenn-
ingur geti ferðast loftleiðis.
Nú þykir þeim tími til þess
kominn, að sannprófa það,
hvort ekki borgi sig að gera
flugferðirnar ódýrari, en draga
að sama skapi úr allri íburðar-
meiri þjónustu.
Ókeypis rnájtíðirnar eru
leífjar frá þeím dögum. þegar
,,múta“ þurfti fólki til að taka
flugvjelarnar fram 'yfir járn-
brautirnar og bílana; Nú er
vakin athygli á því, að ástæðu-
laust sje að halda þessum
„mútugjöfum“ áfram. enda er
almenningur yfirleitt orðinn
óhræddur við flugvjelarnar og
telur þær engu hættumeiri en
önnur farartæki.
• •
ENGAN ÞARF AÐ
HUNGRA
EN ENDA þótt talað sje um
nauðsyn þess að afnema ókeyp
is máltíðirnar hjá flugfjelög-
unum, skyldi þó enginn ætla,
að fjelögin ætlist til þess, að
farþegarnir sjeu hungraðir. Á
flugleiðum Western Airlines
stendur meðalflugferðin aðeins
yfir í um eina klukkustund og
fimtán mínútur, 0g mikill mat-
hákur má sá maður vera, sem
ekki getur matarlaus verið þá
stund. Á lengri flugleiðum er
hinsvegar ætlast til þess, að
farþegarnir geti matast á flug-
völlunum, en í þeim flugvjel-
um, sem fara langar vegalengd
ir algerlega án millilendinga,
verður að sjálfsögðu haldið á-
fram þeirri venju að veita mat
og drykk meðan á fluginu
stendur.
Áróður gegn Tito
DURO SALAG, forseti mið-
stjórnar júgóslavneska verka-
lýðásambandsins,' sakaði í dag
sendiherra Tjekkóslóvákíu í
Belgrad um að dreifa í Júgó-
slavíu áróðri gegn Títo. Áeökún
þessi kemur fram í opnu brjefi,
sem birt var í Belgradblaðinu
„Politika". — Reute.r