Morgunblaðið - 10.02.1949, Page 7

Fimmtudagur 10. febrúar 1949
M O R G L Y B L A fí l Ð
7
ÞVERBRESTUR
JEG man ekki til að nokkurt
málefni haíi verið fafn rúm-
frekt í norsku blöðunum þau
árin, sem jeg hefi dvalið hjer,
eins og hermálasamningaum-
ieitanir miðríkjanna þriggja á
Norðurlöndum hafa verið allan
janúarmánuð. Það er helst hægt
að bera það saman við Græn-
landsdeiluna dansk-norsku.
Hún var líka norrænt deiíu-
mál, sem bergmáíaði í heims-
blöðunum. En flestum mun
bera saman um, að hún hafi
verið þýðingarminna mál en
það, sem nú hefir verið á döf-
inni.
Hjer hefir verið deiit um af-
stöðu Norðurlanda til hinna
andstæðu politisku segulskauta
í austri og vestri. En áttavit-
arnir hjá Svíum og Norðmönn-
um vísað í svo mismunandi átt-
ir að ókleift hefir þótt að marka
nokkra sameiginlega stefnu eft-
ir þeirra tilvísun. Svíar hafa
gert sjer attavita, sem þeir vilja
láta vera ónæman fyrir aðdrátt-
araflinu og vísa beint í norður
og suður, kompásnálin hjá Norð
mönnum vísar í vestur. En Dan-
ir hafa reynt að halda uppi
hlutverki málamiðlarans, og
siglt beggja skauta byr.
Samkomulagið brast.
Samkomulagstilraunirnar um
hermálasamninga ríkjanna
þriggja fóru út um þúfur sunnu
daginn 30. jan. Útförin fór fram
í Oslo. Þar voru haldnar marg-
ar hjartnæmar ræður og mikil
áhersla lögð á, að hermálaum-
ræðurnar hefðu farið fram í
fullri vinsemd, einlægur vilji
hefði verið á því, að ná sam-
komulagi. Það var og fullyrt,
að þó hermálasamningarnir
færi í strand, mundi norræn
samvinna halda áfram á öllum
öðrum sviðum, einsog ekkert
hefði í skorist. En um hermál-
in reyndist ómögulegt að finna
neina samleið.
Málið hefir verið rætt. frá öll-
um hliðum. Sierstök hermála-
nefnd hefir setið á rökstólum
síðan í haust og haldið fundi.
Forsætisráðherrarnir hjeldu
fund í Uddevalla fyrir jól. Síð-
an kom leynifundur í Karlstad
5.—6. jan. — Þá stóri fundur-
inn í Kaupmannahöfn, þar sem
mættir voru forsætis-, utan-
ríkis- og hermálaráðherrar
allra ríkjanna, auk fjölmennra
nefnda frá þingunum. Svo blöð-
in kölluðu samkomur þessar
,,norræna ríkisþingið“. Og loks
síðasti fundurinn, jafn stór, í
Osló. En ekkert dugði. Það var
ekki hægt að „rjetta kompás-
ana“. Það kom ótvírætt fram
að sumir dauðadæmdu tilraun-
ina áður en fundurinn í Khöfn
og Osló voru haldnir. C. J.
Hambro drap á málið í eldhús-
dagsumræðunum norsku og
benti á, að utanríkisráðherr-
ann sænski hefði gefið svo
ótvíræða yfirlýsingu um málið
eftir fundinn í Karlstad, að ó-
þarft væri að ræða málið leng-
ur. „Við getum vel sleppt því,
áð fara til Kaupmannahafnar",
sagði hann.
Hvað eiginlega hefir gerst á
fundunum vita menn ekki. Yfir
iýsingarnar, sem gefnar hafa
verið út, eru svo óákveðnar og
loðnar, að mergur m'álsins kem-
ur ekki fram. En væntanlega
Noregsbrjef frá Skúía Skúiasyni
LANDVARNÆRAÐHEKRAR Norðurlanda á fundi ineðan á
umræðunum um varnarbandaiag Norðurianda stóð. Taiið frá
vinstri: J. Chr. Hauge, Norcgi, Rasrnus Hansen, Danmörku og
Aiian Vougt, Svíþjóð.
skýrist málið núna næstu daga,
þegar stjórnirnar gefa skýrslu
á þingum sínum um málflutn-
inginn.
En um sjá 1 ft málið vita msnn
það sem rnestu skiftir, og þá
líka hversvegna það strandaði.
Því að það voru engin blind-
sker, sem það strandaði á.
Stefnumunur Norðmanna og
Svía var kunnur áður, og hvor-
ugir vildu víkja frá sinni
stefnu.
Sænska sjónarmiðið.
Svíar efldu mjög vígbúnað
sinn á stríðsárunum. Hervarn-
ir þeirra hafa lengi verið hlut-
fallslega betri en Ðana og Norð
manna. Það mátti því heyra
sænskar raddir um, að hermála
sambandið yrði fjárhagsleg
byrði fyrir Svía. Því það ætti
langt í land, að hinar þjóðirnar
' kæmi hervörnum sínum í það
j horf, að þær yrðu hlutfallslega
eins sterkar og sænsjíu varn-
irnar. Viðurkennt var, að Norð-
menn legðu mikla áherslu á her
varnir hjá sjer. En Danir hins-
vegar litla.
1. Þatta umtal, um sænsku fórn-
irnar, kom illa við bæði Dani
og Norðmenn. Þeir töldu þetta
bera vott um, að Svíar teldu
sig gera gustukaverk með vænt
anlegu hermálasambandi. En
þó hefði verið hægt að jafna
þetta. Aðalatriðið var, að Sví-
ar — sjerstaklega utanríkisráð-
herra þeirra, Östen Unden,
setti það frumskilyrði, að vænt-
anlegt hermálasamband yrði
algeilega hlutlaust., innan S. Þ.
þó, en leitaði ekki neins sam-
bands, hvorki við önnur ríki
eða ríkjasambönd. Það átti að
vera „alliance fri alliance“.
Þetta töldu þeir fullnægjandi
öryggi fyrir ríkin þrjú, og af-
farasælast fy.rir heimsfriðinn.
Æt5a má, að allmikill meiri-
hluti þjóðarinnar sje fylgjandi
þessari stefnu. Stjórnarflokkur-
inn og hægrimenn standa nokk-
urnvegin samam um hana og
kommúnistar fylla þeirra flokk.
Hinsvegar er ..Folkpartiet" með
öll sín stóru biöð klofinn. ..Dag-
ens Nyheter“ í Stokkhólmi og
1 „Göteborgs Handels- og Sjö-
fartstidende“' telja t. d. bæði,
að norrænt hermálasamband
1 veiíi ekkert ciryggi nema stoð
einhvers stórveidis komi til, og
benda á að Norðurlönd hallist
að. Vesturveldunum, að emum
fámennum stjórnmálaflokki og
nokkrum sænskum erkinasist-
urn undante' num.
I
j Norska stefnan.
Halvard Lang
herra tók af
utanríkisráð-
öll tvímæli um
stefnu norsku stjórnarinnar þeg
ar í haust. Og fyrir nýjár sam-
þykktu hinir flokkarnir, að
kommúnistum undanteknum,
þá stefnu. Hún er í stuttu máli
þessi:
| Við viljum hermálasamband
t við Dani og Svía og teljum að-
! stöðu landanna þriggja gagn-
vart erlendri árás stórum betri
en áður, ef hún kæmist á. En
hermálasambandið veitir ekk-
ert fullnaðaröryggi. Hvaða stór
veldi sem vera skal, getur unn-
jið bug á sameiginlegum her
Dana, Norðmanna og Svía. Þess
vegna verður hermálasamband-
ið að hafa opna leið til þess að
beiðast liðsinnis stórveldanna
j (þ. e. Sandaríkjanna) og hafa
I tryggingu fyrir, að þau hjálpi,
ef á okkur er ráðist. Við verð-
um einnig að geta fengið vopn
utan að, því vopnaframleiðslan
á Norðurlöndum fullnægir
hvergi nærri þörfum landanna.
| Jafnvel Svíar verða að kaupr
vopn að.
Þessvegna göngum við ekki
í norrænt hermálasamband
nema því aðeins, að því sje
tryggður stuðninsur Vestur-
veldanna. Og náist ekki her-
málasamband á bessum grund-
velli, verðum við eínir að
tryggja okkur vernd úr vest-
urátt — hvað sem Ðanir og
Svíar gera.
Mikill meirihluti þjóðarinnar
fylgir þessari stefnu. Þó má
jteta þess, að auk kommúnista
: eru einstakir menn úr öðrum
flokkum dálítið hikandi í mál-
inu. Meðal annars menn úr sjálf
um stjórnarflokknum, svo sem
Jakob Friis, Oksvik fyrrv. ráð-
h.erra og Fostervold, fyrr
fræðslumálaráðherra og núv.
útvarpsstjóri.
Þó telja þeir Vesturveldin
hiálparhelluna, ef í harðbakka
slær og telja Norðmenn eiga
samleið með Vesturveldunum
en ekki Austurveldunum.
Danir sáttasemjarar.
Afstaða Dana hefir ekki ver-
ið jafn ljós og hinna tveggja.
Þeir hafa jafnan, við undan-
gengna samninga, reynt að sam
ræma hin ólíku sjónarmið. Hed-
toft forsætisráðherra hefir hlot
ið lof af beggja hálfu fyrir frá-
bæra einlægni í sáttasemjara-
starfinu. Annars mun meiri-
hluti dönsku þjóðarinnar hafa
verið hlyntur því, að væntan-
legur hermálasamningur væri
þannig úr garði gerður að hægt
væri að kaupa vopn hjá Vest-
urveldunum og yfirleitt standa
talsvert nær norsku. stefnunni
en þeirri sænsku.
Hlutlaust hermálasamband.
Hinar löngu umleitanir gátu
ekki borið árangur, vegna þess,
að hlutlaust hermálasamband
verður ekki hlutlaust undir eins
og það æskir aðstoðar úr ákveð-
inni átt. Annars hefir það skýrst
við umræðurnar, að hlutleysi er
harla óraunverulegt orð. Marg-
ir vilja t. d. halda þvi fram, að
Svíar hafi rofið hlutleysi sitt
er þeir gerðust aðilar að Mars-
hall viði'eisninni, og fræðilega
verður víst erfitt að neita því.
En að öðru leyti má segja hið
fornkveðna: , Hver sem ekki er
með mjer er á móti mjer“. I
þeim tvískifta heimi sem vc.rð
til upp úr styrjöldinni — og
var reyndar skiftur áður — eru
þeir, sem ekki skipa sjer i flokk
taldir óskilagemlingar, sem-
hver geti hirt er fyrstur finn-
ur. Þannig er blákaldur raun-
veruleikinn, hversu hátt sem
hrópað er um hluleysið.
Norðurlandablöðin harma1
mjög hversu fór um samning-
ana. Þau segja, að nú hafi ver-
ið tækifæri til að láta alda'
gamlan draum rætist og að á-
kvörðunin um hermálasamr.ing
hefði orðið merkasti atburður í
sögu Norðurlanda í mörg bundr
uð ár. Þetta tækifæri hafi ver-
ið forsómað. En blöðin varast'
að skeila skuldinni á nokkurn'
einn aðilia, og tala mjög var-
lega. Og samningamennirnir
gera sitt til að fullvissa um, aö’
þjóðirnar þrjár sjeu eins góðir
vinir eftir sem áður. — Það get -
ur vel verið satt. Hlýleikímv
milli forsætisráðberrar.na
þriggja er eflaust ókulnaður,
En grunur leikur á, að utanríkbj-
ráðherrarnir þrír sjeu ekki eins
. góðir vinir“.
Hitt er vist að . Oli norski'1
og ..sænski Carlsson" eru ekki
ánægðir. Þeir eru hvor um sig
ekki í vandræðum með að
j finna sökudólginn og benda báö
ir yfir Kjölinn — annar í aust-
ur og hinn í vestur. Þetta er
þeim mun skiljanlegra sem kalt
i'efir verið milli grannanna síð-
an á gtríðsárunum.
Lárus Thorarensen fyrv.
kaupmaður 85 ára
LÁRUS THORARENSEN, fyr-
verandi kaupmaður á Akureyri,
á 85 ára afmæli í dag. Það má
heita að hann hafi alið allan
sinn aldur á Akurej'ri eða þar
í grend, uns hann á s. 1. hausti
fluttist hingað til Reykjavíkur.
templarareglunni og gengt þar
mörgum trúnaðarstörfum. Hann
var meðal forgöngumanna aö'
stofnun Sjálfstæðisfjelags Ak-
ureyrar og hefur verið kjörinn
þar heiðursfjelagi.
Á hans löngu starfsömu ævi,
hefur hann kynnst ákaflega
Tiörgum merkum áhrifamönn-
im. Sennilega hefur enginn nú-
ifandi maður eins mikinn kunn
eika á sögu Akureyrar og
'iann, og öðru því, sem þar hef-
ir gerst, frá því Akureyrarkaup
'.taði óx fiskur um hrjygg.
Eins og öllum Akaureyring-
um er kunnugt, er Lárus Thor-
arensen hinn mætasti maður,
grandvar og áreiðanlegur, enda
hafa Akureyringar falið hon-
um mörg og margskonar trún-
aðarstörf um ævina. Hann hef-
ur verið þar bæjarfulltrúi, í
sóknarnefnd og niðurjöfnunar-
nefnd. Þegar bæjarfjelagið hef-
ur þurft á því að halda að ráða
einhvern reglusaman dugnað-
armann til áríðandi starfa, hef-
ur oft verið til hans leitað. Hann
hefur verið einn af áhugasöm-
ustu starfsmönnum í Good
lausnarleg gjöf till
IY.F.Í.
t GÆR barst Slysavarnafjelagi
íslands mjög rausnarleg gjöf frá
ónafngreindri konu.
Afhenti hún frú Guðrúnu
Jónasson formanni kvennadeild-
ar Slysavarnafjelagsins í Rvík
gjöfina, sem er kr. 8.000.00 og
gefin er til minningar um lát-
inn bróður gefandans, og er.
slysavarnastarfseminni í land-
inu vel borgið á meðan það nýt-
ur slíks stuðnings og hugarfars,
j sem þessi gjöf sýnir.
í --------------------
AMSTERDAM, 8. febr. —-
Skýrt var frá því hjer í dag,
að fyrstu Gyðingarnir frá Hol-
landi, sem ætla að setjast að í
Palestínu, sjeu nú lagðir af stað
þangað. -— Reuter.