Morgunblaðið - 18.02.1949, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 18. febrúar 1949.
I i
exarider Kiellan
Frh. af bls. 7.
ög valdafíkn sem kemur í veg
fyrir heilbrigt og eðlilegt líf.
Randulf skipstjóri segir: „Hver
heldur þú að sje Drottni betur
að skapi: Ærlegur sjómaður,
sem heldur kjafti og sjer um
skip sitt, eða slíly^r hræsnari,
sem svíkur meira en Grikkinn
fyrir ásjónu hans og synguur
svo á eftir sálma. upp í opið
geðið á Guði almáttugum.“ *
Kielland hafði mikinn áhuga
fyrir kvenrjettindamálinu.
Meðal nánustu skyldmenna
hans voru gáfaðar konur, eins
og systir hans Kitty Kielland,
sem var ágætur listmálari.
Hann segir frá mörgum merk-
um konum í sögum sínum, er
barist hafa fyrir sannleika og
framförum, eins og Rakel Gar-
man og frú Wenche Lövdal. En
hann hataði hinar vindlareykj-
andi blásokkur, karlmannslíku
konurnar, sem voru afskræmi,
eins og oft ber á þegar nýjung-
ar eru að ryðja sjer til rúms.
Jafnframt því, sem Kielland var
talsmaður alþýðunnar, hinna
fátæku og undirokuðu, hafaði
hann hinn nýríka dóna, sem
treður sjer áfram og hrifsar til
sín með græðgi og frekju allt
sem fyrir verður. Terres Snörte (
vold. í sögunni Jakob, er einn '
af slíkum frekum snýkjugest-
um. alæta, montinn, en eins og
Kielland sjálfur segir, var hann
tímamótafyrirbrigði.
’*•
Það leyndi sjer ekki að gagn- !
rýni Kiellands kom við menn.
■ Svo heitar voru umræðurnar í
, Stórbinginu á árunum 1885, ’86
og ’87 um það hvort hann ætti
að fá skáldslaun Flestir full-
trúar Vinstriflokksins hieldu
langar ræður um þetta mál, er
varð eitt af þeim er orsakaði |
að flokkurinn klofnaði. Kiel-
land .fjekk ekki skáldalaunin.
En hann hafði ánægjuna af því,
að standa sjálfur mitt í barátt-
unni. Hann hafði af öllum
mætti barist fyrir framförum,
sannleika og víðsýni.
Vandamál þjóðfjelagsins eru
orðin önnur, en þau voru á dög-
um Kiellands. en margar af
þeim einkennis persónum,
sem hann lýsir, hafa breytst
furðu lítið síðan.
Krafa um sannleika og
hreinskilni’ í öllum málum er
enn jafn rjettmæt og þá. Én við
metum eins mikið skáldið og
listamanninn í honum, eins og
umbótamanninn. Mestur verður
Kieliand bcgar hneykslun hans
samlagast hinni ótæmandi frá-
sagnar^leði, eins og í jólasög-
unni ..Elsu“. Það er sorgarsaga
um Elsu og endalok hennar,
rjett fyrir nefinu á hinum þröng
sýnu góðgerðarkonum. En það
er ákaflega mikið fjör í þeirri
sögu, svo margir tónar, svo
mikil kæti og litskrúð í frá-
sögninni af eymdinni. Þar eru
ungar ástir', gullin sumarkvöld,
og þar eru hin skuggalegu loft-
herbergi hjá Puppelene, þar
sem gamli Schirrmeister ennþá
einu sinni getur fengið fiðluna
sína til að andvarpa. Þar er
hlátur Elsu, svo skær og glað-
ur, sem hljómar allt frá lofti
til kjallara, og hjer er hægt að
nota orð Björnsons um Kiel-
land: Það er yndisþokki í skap-
gerð hans.
Sem listamaður er hann heil-
steyptastur í „Smásögunum“ og
, Elsu“. Þær eru svo formíast-
ar, svo heilsteyptar. Eins* og t.
d. hin fína tregaþrungna smá-
saga frá Jótlandi: ,,Karen“, er
hljómar eins og hörpusláttur
frá fyrstu byrjun. „Eitt sinn var
í Krarup-bauk stúlka sem hjet.
karen“.
Hjer og þar í skáldsög-
um hans eru kaflar, alveg
útaf fyrir sig, eins og hann hafi
skrifað þá að gamni sínu, m. a.
hinn myndauðga kafla um póst
bátinn, er fer meðfram strönd-
inni, eða hin skínandi, lifsglaða
lýsing hans á vorkomu til Nor-
egs. Það er á Vesturlandinu, í
Stavangri og Jaðri, sem Kiel-
land verður skáld Hann verður
innblásinn af þeirri náttúru,
sem hann elskaði, hafinu,
ströndinni, fuglunum, víðáttu-
miklu lyngsljettunum þar sem
víðsýnið nýtur sín, veðrinu,
ekta vesturlandsveðri með
stormi, regni og skúraskilum.
A Austurlandinu er aldrei neitt
veður. Norsku skáldin tvö, sem
hafa gert bestar veðurlýsingar
eru bæði Vestlendingar, Alex-
ander Kielland og Amalia
Skram.
En fyrst og síðást er það bær-
inn, Stavangur gamli, sem Kiel
land lýsir með hlykkjóttum göt
um og hvítum timburhúsum,
koldimmu.r um nætur með ljós-
blettum hjer og þar kringum
luktir, sem lýsa yfir götuaur-
inn.
En allt í einu var þar komið
rjúkandi atvinnulíf, alt á fleygi
ferð. Síldin kornin. Þá eykst
spenningurinn með hverri
klukkustund. Hver báturinn
kemur inn í höfnina af öðrum,
sökkhlaðinn, og stúlkurnar sem
kverka síldina við sjóbúðirnar
í síldarhreystri upp undir augu.
í skáldritum Kiellands eru
engar gátur. Allt er skýrt og
blátt áfram. Hann opinberar
enga leyndardóma sálarlífsins.
Það er þá líka enginn falskur
tónn hjá honum. Hann er eins
og Björnson sagði: merkisberi
norskra bókmennta, karlmann-
legasta skáldið. Verk Kiellands
munu vera lesin og í heiðri
höfð um langan aldur eftir að
margir af hinum miklu spá-
imönnum eru glevmdir í ryki
bókahillanna.
Kari Hamre magister.
— Meða! annara orða
Frh. af bls. 6.
anna, sem voru meðlimir í eða
aðstoðuðu nokkurn þann fje-
lagsskap, sem verið hefur
„óvinveittur Bandaríkjunum
og stjórnarháttum þeirra“. Þá
verður því fólki ennfremur
neitað um innflytjendaleyfi,
sem beitt hefur sjer fyrir eða
tekið þátt í kynþátta- eða trú-
arbragða ofsóknum.
I nýju innflytjendalögunum
er gert ráð fyrir að veita að
minnsta kosti 2,000 af þeim
Tjekkum, sem flúðu land sitt
°ftir valdarán kommúnista,
dvaldarleyfi í Bandaríkjun-
um, auk 15,000 flóttamanna,
sem flúið hafa inn á hernáms-
svæðin í Þýskalandi og Aust-
urríki ,,af ótta við ofsóknir".
Japan
TOKYO — Hin nýja stjórn í
Japan, undir forystu Yoshida for
sætisráðherra, hefur lýst yfir
stuðningi sínum við stefnu Mc-
Arthur hershöfðingja og her-
námsstjóra í Japan.
Fnr. m eignarnám á
ans
2. umr.
FRUMVARPIÐ um eignarnám
á lóðunum kringum Menntaskól
ann var til 1. umr. í Ed. í gær.
Eysteinn Jónsson, mennta-
málaráðherra, gerði nokkra
grein fyrir frumvarpinu í stuttri
ræðu.
Gat hann þess m. a. að áætl-
að væri, að hið nýja skólahús
yrði reist á svæðinu þar sem
leikfimishús skólans stendur
nú, en nýtt leikfimishús yrði
byggt á öðrum stað.
Fleiri tóku ekki til máls og
var frumvarpinu vísað til 2.
umr. og menntamálanefndar.
Erfðalögin.
Þá var frumvarpið til erfða-
laga einnig til 1. umr. í Ed.
Bjarni Benediktsson, dóms-
málaráðherra fylgdi því úr
hlaði með stuttri ræðu.
Ráðherra skýrði frá því, að
frumvarpið hefði upphaflega
verið samið af Þorsteini Þor-
steinssyni sýslumanni, og síðan
gerðar á því nokkrar breyting-
ar í dómsmálaráðuneytinu. Ráð
herra kvaðst fullviss um að
þetta frumvarp væri til mikilla
bóta, þótt í því væru ýms vafa-
atriði, sem kynnu að orka tví-
mælis t. d. hversu erfðarjett-
urinn skuli vera víðtækur.
Málinu' var vísað til 2. umr.
og allsherjarnefndar.
FRANKFURT — Talsmaður Banda-
ríkjahers í Þýskalandi hefur skýrt
því, að nœstkomandi mánudag muni
hefjast rjettarhöld á málum sex
þeirra Tjekka, sem handteknir voru
í nóvember s.l. fyrir njósnir gegn
Vesturvelddunum .
íjálfvirk olíukynditæki og katlar
fullkomnustu iiryggis- og stillitækjum
• OLÍUDÆLAN lokar sjálfvirkt fyrir olíurermsli þegar
kyndingin stöðvast.
• HÁSPENNUKVEIKJA kveikir í olíuúðanum i hvert
sinn er kynding hefst.
• REYKHITAÞREYFARI stöðvar oliurennslið strax ef
ekki kviknar í úðanum og ef loginn
sloknar.
• VATNSIIITASTIUUFR gætir þess að vatnið á mið-
stöðvarkatlinum hitni ekki óhæfilega
mikið.
• LOFTHITASTILUIR á stofuvegg heldur jöfnum loft-
hita í íbúðinni og má stilla hann að
vild með fingursnertingu.
• Ofangreind tæki útvegum við strax gegn
nauðsynlegum leyfum frá Bandarikjun-
um, Bretlandi, Frakklandi og Danmörku.
• Sjerfræðileg aðstoð látin í tje ókeypis við
val tækjanna.
® Notfærið yður margra ára reynslu vora
í hitatækni. — Kaupið aðeins það besta.
SSON
H
F
VERKFAÆÐINGAR & VJ ELASALAR
Eenni
I fagteíkningú (Iiúsasmið-; I
I um og múrurum). Rún- i
j teikningu og flatarteikn- i
j ingu. j
Kristján Einarsson
i Freyjugötu 37, bakhúsinu |
| Peninga-
| skápar
j Orfáir litlir peningaskáp
i ar eru til sölu.
LANDSSMIÐJAN
Sími 1680.
Yfirbyggður
| jeppi |
I til sölu og sýnis við Leifs i
i styttuna frá kl. 1.30—2.30- i
í dag. I
Z l■l■lllll■lllltllllllllllllllll|||||||||||||l||||||||||||||||||| z
jSá, semtókl
FRAKKAN
i í misgripum í fatageymslu j
5 á Hótel Borg á þriðjudags i
i kvöldið, geri svo vel að i
i skila honum þangað og i
i taka sinn. i
: ,iiiiiiiifiiiiiiiitiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiriiiiiiiitiiiiiiiiiiiii z
ífeúð fi! leigu
i Glæsileg 4ra herbergja i
i íbúð til leigu í vor. — Sá, i
Í sém getur útvegað 30—40 =
i þús. kr. lán, gengur fyrir. j
1 Tilboð merkt „Hlíðahverfi j
Í —48“, sendist afgreiðslu j
i blaðsins fyrir sunnudag, i
n. k. 1
Z iimiimiiiliiiiiiiiliiiiiliiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiinl z
í Til sölu
| gírkassi \
Í í Dodge Cariol. Uppl. í j
síma 80688.
• itiiiiniiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiii 5
f =
j TIL SÖLU j
| mótor j
i í Bedford, (complet). — j
i Kúpling og gírkassi. — i
Uppl. í síma 80688. i
S Z
• .............................. =
i MAu luTNINGS- Í
SKRIFSTOFA
Í Eint h Guðmundsson j
Í GuðinutíUJ Þorláksson 1
Austurstræti 7,
Sima- 3202, 2002.
Skrifstofutími i
Í ki r' 12 og 1—5.
(2 slúlkur I
j 2 ábyggilegar stúlkur, j
Í óska eftir félagsskap við I
j menn sem hafa einhverja i
i iðn, báðar vanar saumi, i
j gætum tekið að okkur að i
Í starta saumastofu, með- i
i mæli eru fyrir hendi ef i
Í óskað er. Tilb. sendist |
i afgr. Mbl. fyrir 20. þ. m. |
j merkt ,,S. S. 1949—28“. j