Morgunblaðið - 18.05.1949, Blaðsíða 2

JáSeic,
MORGUTSBLAÐIÐ
IVIiðvikndagur 18. maí 1942þ
RÆÐA BJARNA BENEDIKTSSONAR
Framh. af bis. 3 Verkföll til að skapa
á<( verulegan þátt í, að löggjöf atvinnuleysi
var sett. j efrÍT
En -úr því kommúnistar vilja
t>?
Skömmu eftir að núverandi
, . stjórn tók við völdum efndu
rk.a ,:"er smn hlut í setning , , . ... . ,
, , . , , , kommumstar. til viðtækra verk
lagann.a, þa komast þeir held-
<ui ekki undan að taka ábyrgð-
«ii i af fcostnaðinum að sínum
liJuí.a,
Til al
annatrygginganna er
vai ið Ti. u. b. 21 miljón króna.
0» af fyrir sig vildu allir lands-
*ní-n:n, a.ð sú löggjöf væri sett.
t-,)ð ein.a, sem ýmsir efuðust um
vaú ' hvort íslendingar hefðu
efni á að standa undir svo stór-
fcti dur almannatryggingum.
tCmn h.ópur var þó, sem ekki
taídx l.ostnaðinn nægan, held-
urivildí enn þar á auka og evða
sfórfje urVfram það, sem ákveð
falla og var verkamannaf jelag-
ið Dagsbrún látið vera þar í
forystu. Því var að vísu yfir-
* lýst af kommúnistum, að verk- ;
föll þessi væri ekki fyrst og.
fremst vegna hagsmuna verka-
manna, heidur til að steypa rík- (
isstjórninni, hrunstjórninni,'
sém þeir kölluðu svo. Verkföll
þessi stóðu lengi, og þeim lykt-
I aði þannig, að nokkrar kaup-
hækkanir voru veittar, þó
hvergi riærri eins miklar og
kommúnistar höfðu ætlað að
knýja fram.
j Nú var það auðvitað svo, að
«n var Þetta voru kommúnist- ,,. , . , . , ,
, , ’ allir hefðu ut af íyrir sig oskað
ai, «nennirmr, sem nu hamast
i'fir, hve ríkisútgjöldin
í.jcu tjrðin mikil.
SasTtJÍHkkja útgjöld, en
Tiiöfefaílnir tekjum
3>á eru það dýrtíðarmálin. Til
þc'ii r i var eftir 2. umr. sam-
tak ássfclað h. u. b. 75 milj. kr.,
og þar við bætast 6V2 milj. kr.
v<4jgna veiðibrests 1948 og í
r,<un rjettri, einnig niest af nið-
ui'ú'mðslum á skuldum og á-
bycgðum ríkissjóðs, samtals kr.
•fO «nilj , fyrir utan 7 milj. kr.
vax'tagreiðslur, því að þessar
akBlflbindingar hafa flestar orð-
ið til í sambandi við verðlags-
og dýrtiðarmálin. Er þá til þess-
ari mála varið meira en 100
tnílj , eða rúmlega þriðjung af
öllum lítgjöldum ríkisins.
ti jett er að vísu, að útgjöldin
vo£n.a dýrtíðarráðstafana eru
tiú miklu hærri en var á meðan
kommúnistar voru í stjórn. Fyr
ir aitt lej/'ti samþykktu þeir þó
þá ail.a meginliði þeirra út-
g;jaldu, íem enn eru uppistaðan
í þc»:um -gífurlega kostnaði.
35n afsíaða kommúnista kom
^löggiega fram í því, að þeir
vildu t. d. í árslok 1946 sam-
þyltlfja fiskábyrgðina, sem þó
var nýjung, og reyndist kosta
vúmlega tvo miljóna tugi, en
eftir, að unnt væri að bæta
kjör verkamanna og alls al-
mennings. Andstaðan, sem veitt
var þessum kaupkröfum, kom
hinsvegar af því, að menn voru
sannfærðir um, að atvinnuveg-
ir landsmanna mundu ekki geta
staðið undir hærra kaupgjaldi
en þá var.
Sumir hafa sagt: Kaupgjáldið
var hækkað en stöðvun atvinn-
unnar varð ekki, þessvegna var
andstaðan gegn kauphækkun-
um 1947 ástæðulaus.
Það er rjett, að forða tókst
frá stöðvun at\dnnuveganna.
Aðferðin tii þess var sú-, að rík-
ið tók á sig baggann.
AfstaCa atvinnuveganna
versnar
Afstaða at\dnnuveganna út á
við varð verri og verri. At-
vinnuvegunum var hjálpað til
að starfa áfram ineð fernu móti:
1) Innlenðar framleiðsluaf*
urðir, einkum landbúnaðarins,
voru torgaðar stórkostlega nið-
ur til þess að halda verðlag-
inu innanlands lægra en ella
hefði orðið.
2) Sumar aðfluttar vörur
voru einníg greiddar niður í
sama tilgangi.
3) Vegna þess, að verðlagið
vil(íu Ixinsvegar hvorki sjá fyr-1 innanlands var öf hátt, þrátt
i ir ajersiökum tekjustofni til aðjfyrir þessar stórkostlegu nið-
f.tnnda undir þessum útgjöld- jurgreiðslur., varð að taka á-
um tjje tieldur gerðu þeir ráð- byrgð á hærra sölu-verði út-
fíí .ifanir tíl að veita fje til þeirra
af álmennri fjárhæð fjárlag-
■ anna
i t>arna fcemur enn glögglega
<j fi xw lún kommúnistiska að-
N fcrð. Þexr samþykkja hækkan-
jij og fjáraustur úr ríkissjóði,
| en vilja ekki með neinu móti
gera lionum fært að standa við
í>1: 1 d dbindingar sínar.
Með þexrri löggjöf, sem komm
únixjar áttu þátt í að setja og
þakka sjer að verulegu for-
gongu um, svo sem t. d. fisk-
ábyrgð'ína, var sem sagt smíð-
uð aðaiuppistaðan í dýrtíðarút-
gjöldunum gífurlegu nú. Hitt
er rjett, að þau hafa enn auk-
i.ú fj-á þvl. sem var, jafnvel
þótt tillit sje tekið til fiskábyrgð
ailnnar, sem sett var í árslok
194{i, áður en núverandi stjórn
tók við.
En af hverju stafar þessi
h T'kkun?
Ýmhií aí verðbreytingum út
á við, sem íslendingar ráða ekki
að n-.'U'j leyti yfir, eða af hækk
and; v'-rðiagi innanlands og það
á ttiestaíi hlut að máli.
flutningsafurðanna, en fáanlegt
var erlendis.
4) Ríkið tók að sjer að greiða
eftir á halla þeirra, sem verst
hafa orðið úti, sbr. síldarkreppu
ráðstafanirnar.
Kauphækkanirnar, sem hjer
urðu 1947, þegar kommúnistar
ætluðu að steypa ríkisstjórn-
inni, náðu að vísu ekki þeim
megin tilgangi, heldur þvert á
móti þjöppuðu almenningi sam
an til fylgis við ríkisstjórnina.
Þær megnuðu heldur ekki að
stöðva atvinnuvegina, eins og
kommúnistar vonuðu. En þing-
menn kommúnista fóru ekki
dult með það vorið 1947, að
vegna verkfallanna mundi
strax þá um haustið verða kom
in svo mikil dýrtíð, að atvinnu-
vegirnir af þeim sökum mundu
stöðvast.
Þetta mark náðist ekki. En
hitt tókst, að leggja óhæfileg-
ar byrðár á ríkissjóð. Þetta hef-
ur leítt til þess, að ríkissjóður
hefur stofnað til miljóna tuga
skulda, svo að lengur er ekki
unnt að halda áfram á þeirri
braut. Ennfremur hefur af
(þessu leitt, að nýjar og nýjar
álögur verður að leggja á
landsmenn til að standa undir
beinum og Óbeinum hallarekstri
atvinnuveganna.
I
Kommúnistar efna til
nýrrar dýrtíðaröldu
Nú eru kommúnistar að
reyna að koma af stað nýrri
stórkostlegri dýrtíðar- og kaup-
gjaldskröfuöldu. Kommúnistar
styðja þá kröfugerð við hækk-
andi dýrtíð. Þetta er einmitt sú
afleiðing verkfallanna 1947,
sem ríkisstjórnin og styðjend-
ur hennar sögðu þá fyrir. Þeir
bentu strax á, að kauphækkan-
ir slíkar, sem þá voru fram
knúnar, mundu ekki koma al-
menningi að neinu gagni, held-
ur einungis leiða til vaxandi
vandræða og aukins ófarnað-
ar.
Ef kommúnistum tekst nú
áform sitt, leiðir það sennilega
til þeirrar stöðvunar atvinnu-
veganna, sem þeir sækjast eft-
ir, eða til þess, að ómögulegt
verður með öllu að halda leng-
ur uppi gengi íslensku krón-
unnar, svo sem núverandi rík-
isstjórn hefur umfram allt lagt
kapp á.
Annars er augljóst, að komm
únistar eru orðnir ærið lang-
eygir eftir stöðvun atvinnu-
veganna, hruni og atvinnu-
leysi.
Strax 6. februar 1947, þegar
Einar Olgeirsson lýsti and-
stöðu flokks síns við ríkis-
stjórnina á Alþingi, er stjórnin
var nýmynduð, sagði hann, að
ætlunin væri „að leiða aftur
atvinnuleysi — yfir fólkiðA
19. mars 1947, sagði Þjóð-
viljinn, að unnið væri að
„skipulagningu atvinnuleysis
á íslandi“.
30. ágúst 1947, eftir hið mikla
síldarleysisár, segir Þjóðvilj-
inn: „Einmitt nú með haust-
inu finna þúsundir manna ó-
þyrmilega til þess, hvernig
hrunstjórnin er að skapa
kreppu og atvinnuleysi“.
Tilraunir kommúnista
til atvinnuleysis hafa
mistekist enn
Þjóðviljinn var og ekki í
vafa um, hvað það var, sem
kom í veg fyrir „fyrirætlanir
ríkisstjórnarinnar og fjárhags-
ráðs um atvinnuleysi11 veturinn
1948. Hinn 10_ febrúar 1948,
sagði Þjóðviljinn, að það hefði
verið Faxaflóasíldin, sem
„hindraði“ þessar fyrirætlanir,
sem vissulega hefði mátt kalla
djöfullegar, ef sannar hefðu
verið.
Hinn 11. maí 1948 sagði blað
ið, að „stefna ríkisstjórnarinn-
ar“ væri „kreppa, atvinnu-
leysi“.
Þannig mætti lengi halda á-
fram. Sem betur fer hafa þess-
ir spádómar ekki ræst. Faxa-
flóasíldin brást í vetur. Þrátt
fyrir það hefur tekist að halda
uppi fullri atvinnu hjer á
landi og þá einkum hjer í
höfuðbórginni.
Þó að kommúnistar hafi
skorað á menn og reynt -að
smala mönnum Við atvinnu-
leysis 'skránihgar héfur það
lítið dugað, því að sem þetur
fer hefur ekkert raunverulegt
atvinnuleysi skapast. í mestu
harðindunum í vetur þegar bát
ar komust ekki á sjó, og erfið-
ast var með útivinnu ljetu 135
menn skrá sig atvinnulausa af
55 þúsund íbúum Reykjavík-
ur.
En hvernig stendur á því, að
kommúnistar hafa verið svona
ósparir á þessa spádóma, þó
að þeir hafi hvað eftir annað
látið sjer til skammar verða?
Setuliðsvinnan skapaði
inneignirnar
Skýringin á því er ofur ein-
föld.
Við vitum, að á árunum fyr-
ir síðari heimsstyrjöldina, allt
fram á ái'inu 1939 og 1940, var
mikil fátækt og atvinnuleysi
hjer á landi. Þá ríkti hjer það
ástand, sem allir, er það muna,
hljóta að vona og biðja, að slíkt
komi aldrei aftur yfir íslenska
þjóð.
Það voru tvær megin orsak-
ir, sem bættu úr þessu hörm-
ungarástandi- Annarsvegar var
hin aukna eftirspurn fiskaf-
urða okkar, sem af strjíðsá-
standinu stafaði- Hinsvegar
setuliðsvinnan.
Hvorttveggja þetta leiddi til
mikillar eftirspurnar eftir
vinnuafli, og til þeirra miklu
kauphækkana, sem hjer urðu
á stríðsárunum. en kommúnist-
ar hafa þakkað sínum tiltekt-
um.
■Sannleikurinn er sá, að þó
að tekjumar af eðlilegum at-
vinnurekstri landsmanna væri
gífurlegar á þessum árum, er
þó vafasamt. að állir hefðu
fengið næga atvinnu, ef við
þær einar hefði verið stuðst.
Það, sem úrslitamuninn gerði,
var setuliðsvinnan. Innistæð-
urnar, sem söfnuðust erlendis
á ófriðarárunum, nema hjer um
bil sömu upphæð eins og kaup
greiðslur í setuliðsvinnunni
voru_
Ef setuliðsvinnan hefði því
ekki verið, hefðu engar inni-
stæður erlendis safnást, engir
nýsköpunartogarar verið keypt
ir fyrir þessa peninga, eða
aðrar umbætuf gerðar, sem
fengust fyrir þessa miklu fjár-
muni.
Kommúnistar flúðu
erfiðleikana
Að stríðinu loknu hvarf setu
liðsvinnan og tekjurnar af
henni. En þá voru innistæðurn-
ar enn til. Það stóðst hinsvegar
nokkurnveginn á endum, að
innistæðunum var lokið, þegar
kommúnistar hurfu úr stjórn.
Á meðan þetta fje var fyrir
hendi var hægt að ráðast í
ýmsar framkvæmdir, þarfar
og óþarfar. Sem betur fer var
meginhlutinn af þeim þarfur.
Fyrir forgöngu Sjálfstæðis-
manna voru nýsköpunartogar-
arnir keyptir og í margvísleg-
ar uppbyggingarframkvæmdir
ráðist. Af öllum þessum fjár-
Straum J.eiddi mikil atvinna,
En öllúm váí- auðsætt, að þegar
honum lyki t;æki við erfiðir
tímar.
Það er- m.á. og ekki síst af
þeim sökum sem kommúnistar
stukku fyrir boið af stjórnar-
fleyinu um áramótin 1947. ■—•
Þeir vildu njóta vinsældanná
af því að hafa eytt þeim fjár-
munum, sem safnast höfðu fyr
ir annara tilverknað en þeirra.
Þeir vildu hinsvegar ekki taka
þátt í að leysa örðugleikana
eða bera ábyrgð á ástandinu,
sem hlaut að verða, þangað til
öll nýsköpunartækin væri kom
in í notkun, en eftir að erlendu
innstæðurnar voru úr sögunni,
Þetta tímabil hlaut ætíð ab
verða örðugt, og ekki síst 1
samanburði við velsældartím-
ana fyrst eftir ófriðinn. Var og
öllum ljóst, að meira en vafa>
samt væri, að mögulegt yrði,
jafnvel eftir að nýsköpunar-
tækin væru öll orðin að fullu
gagni, að halda við sömu lífs-
kjörum í landinu og verið
hafði meðan menn voru á
skammri stundu að eyða hinu
mikla fje, sem safnast hafði á
stríðsárunum. ,
Allir nýsköpunartogararnir’
eru ekki komnir til landsins
enn í dag og sá atvinnuvegur,
sem óhemju fje var lagt í, síld-
arútvegurinn, hefur orðið fyr-
ir stöðugum hrakföllum allt frá
því þessi mikla fjárfesting átti
sjer stað. Nægir þar að minna
á fjögur síldarleysissumur í
röð, og hrekkur ein ágæt Hval-
fjarðarsíldarvertíð skammt tii
að bæta upp öll þau skakka-
föll, enda er alltof kunnugí,
að síldin Ijet einnig á sjer
standa á þeim slóðum á s.l,
vetri, eftir að miklu fje hafði
verið varið til að undirbúa mót
töku hennar_
Að svo vöxnu máli var því
óumflýjanlegt, að hjer hlaut acl
verða örðugur tími um skeið.,
Auðvitað sáu kommúnistau
ekki síldarleysið fyrir. ÞacJ
var í þeirra augum óvæntur
hvalreki, sem þeir höfðu ekk.i
reiknað með. En þeir sáu hitt
og reiknuðu rjett, að þessi ár
hlutu að verða erfiðleikaár og
jafnvel liklegt, að um skeid
kæmi hjer atvinnuleysi og
vandræði. Þannig hlaut það I
raun rjettri að verða eftir þeim
hagfræðilögmálum, sem komm
únistar reiknuðu með.
Það var þessvegna engan veg
inn út í bláinn, heldur byggt á
ákveðnum staðreyndum, þegau
kommúnistar æ ofan í æ hafa
spáð atvinnuleysi og hrunl
þessi ár. En hjer hefur farið é(
allt annan veg en kommúnistan
sögðu fyrir. Atvinnuleysið og
hrunið hafa hvorttveggja, sem
betur fer, látið á sjer standa.
Hjer hafa auðvitað orðið örd
ugleikar, en miklu minni ettj
kommúnistar sögðu fyrir.
Lífskjörin hjer hafa
batnað, versnað
annars staðar
Á sama tíma og aðrar þjóöix’
eru að keppast við að ná jafn*
góðum lífskjörum og þæú
höfðu .fyrir síðustu styrjöld,
hefur fróðum mönnum talisj
svo til, að raunverulegar gjaid-
eyristekjur þjóðarinnar á mfennj
hafi á síðasta árí orðið tvö-<
falt meiri en þær voru fyrid
stríðið og innflutningur al-<
imennra neysluvara hafi þ.J
Framh. á bls. þ .