Morgunblaðið - 24.07.1949, Qupperneq 7

Sunnudagur 24. júli 1949.
WORGUNBLAÐiÐ
REYKJAVÍKURBRJEF
23. júií
Síldin
SÍLDIN er ókomin enn að
nokkru ráði. Smáslattar hafa
komið á land við og við. En
ekki því að heilsa, að nokkurt
veiðiskipanna hafi fengið sæmi-
legan afla.
Það væri fróðlegt að heyra
á hvaða aldri sú síld er, sem
veiðst hefur fram að þessu. —
Skyldu þessir veiðislattar stað-
festa þann grun, að síldarstofn
sá, sem mest kveður að venju-
lega við Norðurland, hafi lítið
af þeim aldursflokkum, sem að
jafnaði gefa mestan aflann þar?
Aflaleysið verði skiljanlegt með
því, að þeir sjeu þar ekki fyrir
hendi að þessu sinni?
Um þetta hljóta fiskifræðing-
ar að geta frætt almenning. —
Hjer er um að ræða það hags-
munamál þjóðarinnar, sem mest
kveður að í svipinn.
Norðmenn eru smeykir um,
að síldarstofninn, sem árlega [ið eða ekki kemur sjálfum lífs-
skifting framlaganna til skóla-
bygginganna sje rjettlát, eins
og hún hefir verið framkvæmd.
Að láta 40% landsmanna fá fá-
ein prósent af því fje, sem veitt
er. En þess konar ranglæti hef-
ur verið á stefnuskrá Framsókn
arflokksins allt frá byrjun í 30
ár. Og til þess ætlað, að sýna
ræktarsemi og umhyggju flokks
ins fyrir þeim, sem eiga heima
utan Reykjavíkur ,einkum í
sveitunum.
En slík umhyggja hefur, sem
kunnugt er, ekki komið að þeim
notum, að fólk hafi unað í sveit-
um fyrir þesskonar aðgerðir. —
Barnaskólar eða aðrar menta-
stofnanir ráða ekki úrslitum um
það, hvort menn vilja vera í
sveitum eða flytja sig búferlum
þaðan.
,,Umhyggja“ Framsóknar hins
vegar hefir einkum verið inni-
falin í ýmiskonar káki, sem lít-
kemur þar upp að ströndum,
sje að leggjast frá. Þeir hafa
lagt mikla áherslu á, að auka
rannsóknir sínar á göngum síld
arinnar. Eru nú ein þrjú rann-
vegi eða afkomu bændanna við
Annað mál væri það, ef það
tækist, betur en tekist hefir,
að sannfæra bændur og búa-
lið um, að landbúnaðarfram-
sóknaskip á hafinu milli Noregs | leiðslan sje, og verði tryggur
og íslands, er Norðmenn hafa atvinnuvegur, er gefi öruggan
gert út, til þess að athuga síld- I ar®' unnið væri að þvi með
argöngur, strauma o. fl. Hefirlfullum skilningi og festu. Þeir
frjest frá þeim, að þau hafi'bænduL sem lengst kæmust í
rekist á stórar síldartorfur langt Þvl a® framleiða ódýrar afurð-
úti í hafi. En ekkert er að sjálf-
sögðu vitað um hvort þær sjeu
svo kj^rstæðar, að um nokk-
urn veiðiskap geti verið þar að
ræða.
Það vakir fyrir norskum út-
ir yrðu sannfærandi fyrirmynd-
ir fyrir stjettarbræður sína.
Hversvegna
fara þeir?
málastefnu Norðmanna eftir
heimsstyrjöldina.
Hún er sprottin af reynslu
þeirra sjálfra í styrjöldinni. Þeir
hafa fengið dýrkeypta reynslu
af ofbeldi og kúgun. Þeir vita
hvernig það er að lifa rjettlaus-
ir í sínu eigin landi, sviftir öllu
frelsi og sjálfsforræði i eilífum
ótta fyrir því, að verða sóttir
heim til sín á næturþeii, og
varpað í kvalastaði fangelsa eða
fangabúða, fyrir það eitt, að
unna frelsi og mannrjettindum.
Þegar þeir, sem aðrar þjóðir
hafa komist að raun um að sam
tök Sameinuðu þjóðanna eru
jekki nægilega styrk til þess að
forða heiminum frá styrjöld, er
spretta kann af misklið milli
stórvelda, með öðrum orðum,
þegar þeir hafa komist að raun
um, að þrátt fyrir þátttöku
Rússa í hinum alþjóðlegu sam-
tökum, þá er ofbeldis- og land-
vinningastefna þeirra hin sama
og áður var, þá svipast þeir um
með hvaða hætti smá þjóð eins
og Norðmenn geti orðið örugg-
ir eða sem öruggust um sig og
frelsi sitt.
Níundi apríl 1940
Norðmönnum sem Dönum er
9. apríl 1940 minnisstæður. Þeir
eru staðráðnir í að láta einskis
ófreistað til þess að slík svip-
snögg undirlok þjóðarinnar
geti ekki endurtekið sig. Þeir
leita fyrst eftir varnarbandalagi
við frændþjóðirnar. En komast
að raun um, að með svo fámenn
ir unglingar, sem heitið hafa því Það svaraði því, að hjer á landi
að berjast sem óðir við hlið of-
beldismanna einræðisríkis, er
hyggst á heimsyfirráð, og vill
alt þjóðfrelsi feigt og mannrjett
indi afnumin.
Menn hafa lengi litið svo á,
að þá væri lengst gengið, er
steinarnir fengju mál. En hnull-
ungar þeir, sem flugu inn um
glugga Alþingishússins þenna
væru kommúnistar samtals 4—
500.
Sjerstakur áhugi
fyrir nyrstu
hjeruðunum
Þess hefur orðið vart, að mið-
stjórn kommúnistaflokksins í
Moskvu leggur mesta áherslu á,
að styrkja fylgi flokks síns í
umrædda dag, tala vissulega
sínu máli, um hina fullkomnu n>rrstu hjeruðum Skandinavm,
niðurlægingu, þess lýðs, sem
hjer á landi játast undir yfir-
ráð hinnar íslensku 5. herdeild-
ar.
Mjer er ekki kunnugt um,
hvort það hefur verið sú hirðu-
semi innan veggja þinghússins,
að halda grjóti þessu til haga.
Vissulega hefði það átt heima
á Þjóðminjasafninu. Hefði kann
ske mátt fórna svo sem einni
eða tveim steinvölum. í minnis-
varða kommúnismans, er ofbeld
isstefna sú líður undir lok með
þjóðinni fyrir fuilt og allt. j
Ekki er að efa að hún deyr
úr uppdráttarsýki eðiilegum
dauða.
Jafnvel hafa verið gerðar til-
raunir til þess að fá Hjarð-
Lappa til að bindast flokksleg-
um samtökum undir Moskva-
valdið. Það hefur mistekist.
Miklar breytingar hafa verið
gerðar á stjórnum flokksdeild-
anna á Norðurlöndum á þessu
vori, allar til þess að tryggja
hlýðni og auðsveipni. Hefir ver-
ið skift um menn sumstaðar. —
Var um tíma talað um, að for-
maður dönsku flokksdeiidarina
ar Aksel Larsen hefði veikst svo
í trúnni, að hann myndi verða
látinn fara. En hann var kall-
aður til Prag um svipað ieyti
og Einar Olgeirsson var þar.
Settist svo í formannssætið aft-
ur, eftir að hann kom heim,
iæknaður af efanum eða óhlýðn
inni. Ekki er mjer kunnugt,
Eins og kunnugt er, hafa kom hvort á hann hefip slegið sömu
múnistar fram til þessa haft til þögn og Einar, eftir heimsókn-
tölulega meira fylgi hjer á landi i ina til Gottwalds.
en með öðrum Norðurlandaþjóð I Fyrirskipanirnar, sem Moskva
um. Kemur þetta fyrst og ' stjórnin sendir undirtyllum sín-
Kommúnistar
hjer og þar
gerðarmönnum, að ganga úr ^ minst á, að komið gæti að góðu
skugga um, hvort ekki muni , gagni, ef einhver samtök bænd-
vera hægt að efna til úthafs- ! anna gerðu sjer það að reglu, _
veiða á síld, með þeim veiðar- j að fa um Það skilmerkilega vitn
færum, sem til þeirra myndu , eskju, hversvegna hver og einn
henta, ef síld hætti að ganga , bóndi, sem flýr sveitirnar, hef-
Jeg hefi einhvern tíma áður um 0g lítiismegandi þjóðum, sje
þar upp að ströndum.
ur tekið þá ákvörðun. Án þess
Ætlandi er, að íslenskir út- að sjálfsögðu að sækjast eftir
gerðarmenn sem sannarlega [ nærgöngulum spurningum, um
eiga mikið í húfi, hvort síld persónulegar ástæður fyrir því.
veiðist eða ekki, hafi fullan hug J En þegar um það er að ræða,
á að fylgjast sem nákvæmast að gera skipulegar ráðstafanir
með öllum þeim nýjungum, sem gegn fólksflutningum úr sveit-
fram koma á sviði síldveiða og um, væri það mikils virði, að
síldarrannsókna. fá um þetta glöggt yfirlit.
Þá fengist fyrst og fremst
, _ Framsokn Og vitneskja um hvaðan flóttinn er
Reykjavík mestur. Og í hvaða sveitum alt
Á síðasta bæjarstjórnarfundi er með kyrrum kjörum. Þessu
hjer í Reykjavík kom til um- ! ætti að vera fljótsvarað, ef mál-
ræðu tillög þau, sem núverandi ið er athugað En enginn einn
mentamálaráðherra hefur út- maður getur náð saman, svo
hlutað til skólabygginga hjer í öruggum skýrslum um þetta,
Reykjavík s.l. tvö ár, af fje því, eins og samtök, sem leituðu
sem veitt hefir verið úr ríkis- skiplagðra upplýsinga um mál-
sjóði. En þeir reikningar standa ið. —
þannig, að ríkisjóður skuldar j Kæmi það í ljós, sem jeg tel
nú bæjarsjóði Reykjavíkur 3.2 ákaflega ólíklegt, að meðal á-
milj. kr., vegna vangoldinna stæðanna fyrir brottflutningi
tillaga sem lögboðin eru. I frá búskap, væri sú, að fólkið
Eins og kunnugt er, eru því vantaði t. d. barnaskóla, þá væri
miður um 40% landsmanna bú- það mikilsverð upplýsing fyrir
settir í Reykjavík. En af fje því, mentamálaráðherrann. En senni
sem Alþingi hefur veitt til lega verður hlutdrægni hans í
skólabygginga voru 3 % % veitt- styrkjaúthlutun til skóla aldrei
ar til Reykjavikur árið sem leið talin veigamikill þáttur í því, að
og 11% í ár. Vegna byggingar draga úr flóttanum frá bú-
Melaskólans eins, skuldar rík- skapnum.
issjóður bænum rúmar tvær
miljónir krónaa.
Á fundi bæjarstjórnar voru
samþykt einróma mótmæli gegn
þessari órjettlátu skiftingu
mentamálaráðherrans.
Táknrænt dæmi
úr annálum
Framsóknar
Atlantshafssátt-
málinn og heims-
friðurinn
í samtali því, sem Halvard
Lange utanríkisráðherra Nor-
egs átti við reykvíska blaða-
ekki að finna nægilegt öryggi
til varnar.
Þá blasir það við, að ganga
í það bandalag, sem eitt getur
orðið þess megnugt að stemma
stigu fyrir hinu austræna of-
beldi, sem er hvorttveggja í
senn, arftaki og fyrirmynd Hitl-
erismans.
En stofnun Atlantshafsbanda
iagsins, sem þó er ekki nema
fárra mánaða gamalt, hefir
þegar borið þann árangur, að
komið er á ,.vopnahlje“, í hinu
,,kalda stríði“ og leiðir opnar,
til samninga um þau deilumál,
sem áður virtust óleysanleg
vegna yfirgangsstefnu Rússa og
ógnuðu heimsfriði, sem
sprengja, þar sem einvaldurinn
í Kreml hjelt um kveikinn.
Steinarnir tala
Þegar öllum lýðum er það
ljóst orðið, að stofnun Atlants-
hafsbandalgsins er stærsta og
þýðingarmesta sporið, em stig-
ið hefur verið á síðustu árum,
til varðveislu friðar og lýðræðis
í heiminum, standa kommún.sta
drengirnir, sem gerðu grjót-
hríðina að Alþingi 30. mars í
einkennilegu ljósi.
Grjótið var sem sagt tillaga
hinnar íslensku flokksdeildar
kommúnista til friðarmála og
varðveislu lýðræðis í Vestur-
Evrópu.
Hjer voru menn að verki, er
að nafninu til eru- íslenskir. En
þjóðin á upphaf sitt og til-
veru að þakka frelsisþrá for-
feðranna. Það var ákveðið að
minsta þjóðin með nýfengið
sjálfstæði, legði sitt litla lóð á
menn á fimtudaginn var, gerði, metaskálina, fyrir friði og frelsi.
hann á Ijósan og skilmerkileg- En innan vjebanda þessarar
fremst til af því, að Islendingar
hafa minni kunnleik á komm-
únismanum í framkvæmd, en
frændþjóðirnar. Einkum þær,
sem árum sama lifað undir oki
Nasismans.
Fólk, sem hefir lifað þær
hörmungar skilur betur en aðr-
ir, hve Nasisminn er náskyldur
kommúnismanum. Sama of-
beldið. Sama útþurkun mann-
rjettinda, eða verri. Aftökur,
fangabúðir, mannhvörf á næt-
urþeli o. s. frv.
Amerískur blaðamaður, sem
nýlega hefur ferðast um Norð-
urlönd hefir síðan skrifað grein
ar í New York Times, um kom-
múnistana með þessum þjóðum.
Hann lítur svo á, að enda þótt
flokksmönnum kommúnista
hafi fækkað, þá hafi þeir enn
talsverð áhrif með þessum þjóð-
um. Gengið hafi verið að því
á þessu vori, að reka þá menn
úr flokknum, sem sjeu ekki
alveg öruggir í fullkominni
hlýðni við Moskvavaldið. En
þessi umbrot innan flokksins
hafi fælt marga frá flokknum.
Einkum hafi „attaníossarnir",
sem ekki hafi verið innritaðir
flokksmenn, margir orðið
smeykir, og fengið nóg af fylg-
inu við ofbeldisflokkinn.
En menn verði að gæta að
því, segir blaðamaðurinn. að
með þvi að „hreinsa" þá hálf-
volgu úr flokknum, sjeu flokks-
deildirnar í hverju landi ein-
dregnari en áður, kommúnista-
flokkurinn sem eftir stendur,
harðsvíraðri en hann áður var.
Alls staðar láta kommúnistar
það i veðri vaka, að flokks-
deildirnar sjeu fjölmennari, en
þær raunverulega eru, segir
frjettaritari þessi. T. d halda
þeir því fram, að í Noregi sjeu
yfir þrjátíu þúsund skráðir
flokksmenn. En þeir munu ekki
Engum getur dottið í hug, að an hátt, grein fyrir utanríkis- smáþjóðar reyndust vera nokkr vera fleiri en um 17 þúsundir.
um á Norðurlöndum, munu
koma aðallega frá Kuusinen,
hinum finnska. Eða þá geg'num
Þjóðverjann Ernst Wollweber,
segir frjettaritarinn.
Kommúnistalbl ö©
missa áskrifendl 11 r
Minkandi fylgi almennings við
kommúnistastefnuna kemur
greinilegast i Ijós í því, hversu
áskri-fendur kommúnistablað-
anna t. d. í Svíþjóð fara fækk-
anna hversu áskrifendur eru
andi, að því er segir í ..Syd
Svenska Dagbladet“.
Aðalmálgagn kommúnista í
Stokkhólmi, „Ny Dag“, beíir t.
d. mist svo marga áskrifendur
í sumum borgarhverfum, að
ekki þykir lengur taka því *að
bera blaðið út til kaupendanna;
heldur er það sent í pósti.
Upplag blaðsins var á tima-
bili 40,000. En er nú komið nið-
ur í um 20,000. Hrunið er þó
ennþá meira méðal áskrifenda
ýmsra kommúnistablaða. sena
gefin eru út í minni borgum
Svíþjóðar. Blað þeirra í Boraas
hafði t. d. 3,000 áskrifendur, cn
hefur nú ekki nema 8—900 Og
eitt kommablaðið, sem gefið er
út í Karlskrona, hefir nú, að
sögn „Svenska Dagbladet", ekki
nema um 100 áskrifenduT -Það
skiftir að sjálfsögðu ekki aðal-
máli, fyrir rekstri flokksblað-
margir eða fáir, þegar blöðin
eru gefin út á kostnað hinnar
austrænu miðstjórnar.
Allt með kyrriuim
kjörum
Þó miklar byltingar og umrót
hafi orðið í kommúnistadeildun
um á Norðurlöndum, váldn-
mönnum verið kippt úr stöðufn
sínum þar, og aðrir settir í stað-
inn, sem reynst hafa auð-
Framh. á bls. 8.