Morgunblaðið - 27.08.1949, Blaðsíða 2

2
MORGUIS'BLAÐIÐ
Laugardagur 27. ágúst 1949, ^
1 VEIR DAGAR OG EIN NÓTT
Tveir sáttmálar og ólikar afleiðingar
MOLOTOV er hjer á myndinni að undirrita sáttmála nasista
og kommúnista, þar sem Hitler og Stalin komu sjer saman um
að skifta Evrópuríkjum frá Eystrasalti til Svartahafs á milli
sín. Utanríkisráðherra Hitlers, von Ribbentrop og Stalin horfa
á. Neðan við myndina er birt niðurlag leynisáttmálans, þar
sem tekið cr fram, að báðir aðilar eigi að halda samningi þess-
um stranglega leyndum.
f
% ÞElRRI viku, sem nú er að
Tíða, eru tveir merkisdagar,
annar úr nútíð hinn úr fortíð,
sem lengi mun verða minnst í
veraldarsögunni.
Snögg breyting til
hins betra
Hinn 24. ágúst, s. 1. miðviku-
■dag, gekk Atlantshafssáttmál-
inn í gildi. Aðdragandi þeirrar
sáttmálagerðar er mönnum enn
t svo fersku minni, að óþarft
«r að rifja hann upp að þessu
•íúnni.
Hitt er og alþjóð kunnugt, að
fáar eða engar samningsgerðir
Tuifa haft svo skjót áhrif til
góðs eins og Atlantshafssáttmál
inn. Jafnvel þótt formleg gildis-
"taka hans væri eigi fyrr en 24.
-ágúst, hefur hann haft djúptæk
áhrif á rás heimsviðburðanna
■■síðastliðna mánuði. í stað uggs
og kvíða um yfirvofandi styrj-
öld, hefur á þessum mánuðum
skapast nokkurt öryggi og bjart
sýni um, að hægt verði að ráða
fram úr vandamálunum, án þess
að til stórstyrjaldar komi.
Óvissa Titos
Ahrif sáttmálans koma í engu
betur fram en því, að þar sem
Rússar fram að samningsgerð-
inni eyddu mestri orku sinni í
að vekja óróa hjá lýðræðisþjóð-
um Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku, og ögruðu þeim í raun
rjettri með daglegri stríðshótun
í sambandi við flutningabannið
tit Berlínar, þá beina Rússar
skeytum sínum nú einkum í
aðrar áttir.
Auðvitað heldur moldvörpu-
starf kcmmúriista látlaust á-
fram innan þátttökuríkja At-
lanshafsbandalagsins, eins og í
öðrum Iöndum. En Rússar hafa
nú horfið frá beinum hótunum
í garð þessara ríkja, og eru
aftur á móti rríun hvassyrtari
g&gn þeim ríkjum, er utan
bandalagsins eru. Má þar fyrst
og fremst nefna Júgóslavíu, og
or það saga út af fyrir sig, sem
ek.ki er unnt að rekja í dag.
Auðvitað voru ekki öll vanda
mát alþjóðastjórnmálanna leyst
með stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins. En áhrif þess eru nú
þegar ómetanleg og einungis til
góðs fyrir þá. sem unna friði
og frelsi.
23. ágúst 1939
Dagurinn á undan 24. ágúst
<er einnig merkisdagur í sög-
tmni, því að það var hinn 23.
ágúst 1939, eða fyrir 10 árum,
*em þeir von Ribbentrop og
Molotov undirrituðu griðasátt-
málann milli Þýskalands og
Rússlands. Samningur þessi var
■undirritaður í Moskva og var
þá þegar sagt frá nokkrum
hluta hans.
í þeim hluta samningsins,
sem frá var skýrt, var aðeins
rætt um, að Þýskaland og Rúss-
and ætluðu um næsta tíu ára
bil að láta hvort annað í friði,
hvorugt að ráðast á hitt og ekki
)ðstoða þriðja ríki til árásar á
nnaðhvort. Samið var um frið-
Æunlegar viðræður um hugsan-
ítg deiluefni, og ef deilur
tlynnu að koma upp, skyldi
ke3o þær í vinsemd.
Æfintýrið í kommúnista-
prentsmið j unni
Allt leit þetta ósköp vel út á
yfirborðinu og þó voru það ekki
nema hinir allra auðtrúuðustu,
sem tóku þetta gott og gilt. Á
meðal þeirra voru auðvitað
kommúnistarnir íslensku.
Einn af þáverandi flokks-
mönnum þeirra hefur sagt frá
því, að hann hafi komið í prent-
smiðju málgagns þeirra um
kvöldið" eftir, að þessi tíðindi
bárust út. Þar var þá búið með
stærstu stöfum að setja þá frjett
að nú væri heimsfriðurinn
tryggður. Gesturinn kvaðst
ekki hafa verið alveg eins viss
um þetta og hinir auðtrúa skrif-
finnar, og hann segir, að sjer
hafi tekist að vekja svo mik-
inn vafa í brjóstuih þeirra, að
þeir hafi breytt frásögninni og
ekki látið jafnmikið yfir frið-
arvissunni og þeir ætluðu í
fyrstu.
Hvað sem til er í þessari sögu,
er hitt óhagganleg staðreynd,
að með frásögninni af griðasátt
málanum var ekki skýrt frá
nema litlum hluta þess, sem
gérst hafði.
Leynisamningurinn
Griðasáttmálanum fylgdi sem
sje leynileg bókun, eða viðbót-
arsamningur, sem samstundis
var undirritaður af Ribben-
tropp og Molotov. Þetta við-
bótarsamkomulag var ekki birt
þá, eh þegar skjalasöfn þýska
utanríkisráðuneytisins fjellu í
hendur Vesturveldanna, gátu
Rússar ekki lengur hindrað
birtingu þessa viðbótarsamn-
ings.
í honum er samið um áhrifa-
svæði Þýskalands og Rús^lands
í Eystrasaltslöndunum: Finn-
landi, Eistlandi, Lettlandi og
Litauen. Einnig til hvers hluta
Póllands áhrifasvæði hvors um
sig nái. Þar er berum orðum
tekið fram, að óvíst sje, að
Þýskaland og Rússland kæri sig
um áframhaldandi tilvist
sjálfstæðs Póllands, en um það
á að semja nánar síðar og þá
hver landamæri þessa nýja Pól
lands eigi að vera, ef til komi.
Þá vár vikið að landakröfum
Rússa til Bessarabíu. Síðasta
setning leynisamningsins hljóð-
ar svo:
„Báðir aðilar eiga að halda
samningi þessum stranglega
Ieyndum“.
Með þessum leynisamningi
voru örlög Póllands, baltnesku
ríkjanna og Rúmeníu ákveðin.
Þessi friðsömu ríki áttu ekki ð
fá að halda áfram eðlilegri og
starfssamri tilveru, heldur
höfðu stórveldin tvö komið sjer
saman um að eyðileggja þau
með öllu eða limlesta stórlega,
ekki eftir óskum fólksins, sem
byggði þessi lönd, heldur eftir
geðþótta örfárra erlendra ein-
ræðisseggja.
Gleðskapurinn í Kreml
Það er alþjóðlegur siður, að,
er menn hafa lokið góðu dags-
verki, setjast þeir saman og
rabba og gera sjer eitthvað til
hátíðabrigða. v. Ribbentrop,
herra Stalin og Molotov utan-
ríkisráðherra hjeldu þessum sið
að kvöldi dags 23. ágúst. 1939
og sátu að drykkju langt fram
á morgun næsta dags. — Frá-
sögnin af samfundum þeirra
geymdist í þýska utanríkisráðu
neytinu, fannst þar og var birt
með öðrum skjölum um sam-
skifti nasista-stjórnarinnar
þýsku og Sovjetstjórnarinnar í
Kreml. -
Frásögn þessi er ítarleg og á
hana var letrað:
„Mikið leyndarmál
Ríkis leyndarmál '
Hinir þrír mektarmenn
ræddu margskonar efni yfir
glösunum í Kreml þessa skugga-
legu nótt. Umræðurnar eru ítar-
lega raktar og var fjallað um
þessi feni:
1) Japan.
2) Ítalíu.
3) Tyrkland.
4) England,
5) Frakkland,
6) And-Kominternsáttmál-
ana.
Stórmennin gerast
gamansöm
Frásögnin um umræðurnar
um 6. lið, hljóðar svo orðrjett:
„Utanríkisráðherra ríkisins
(þ. e. Ribbentrop) gat þess, að
and-Komintern-sáttmálinn
beindist að grundvelli til ekki
gegn Sovjetríkjunum, heldur
gegn hinum vestrænu lýðræð-
isríkjum. Hann vissi og gæti
skilið það, af tóninum í rúss-
neksu blöðunum, að Sovjet-
stjórnin skildi fyllilega þessa
staðreynd.
Hr. Stalin skaut því inn í,
að and-Komintern-sáttmálinn
hefði í rauninni aðallega hrætt
„City í London“, (þ. e. a. s.
banka- og verslunarmenn þar)
og smákaupmennina bresku.
Utanríkisráðherra ríkisins
var þessu sammála og gat þess
í gamni, að hr. Stalin væri á-
reiðanlega minna hræddur við
and-Komintern-sáttmálann en
City í Lohdon og smákaup
mennirnir bresku. Ráða mætti
hvað þýska þjóðin hugsaði um
þetta af fyndni, sem Berlínar-
búar hefðu búið til, en þeir
væri þekktir fyrir fyndni sína
og gamansemi, en fyndni þessi
hefði gengið manna á meðal í
nokkra mánuði og væri á þessa
leið: „Stalin á eftir að ganga í
and-Komintern-bandalagið“.
Framh. á bls. 8
• • "1
Staksteinar
Gátan ráðin
MÖRGUM hefur fundist það
einkennilegt að Alþýðublað-
ið hefur undanfarið lagt á það
sjerstaka áherslu að ráðast á
Ólaf Thors formann Sjálf-
stæðisflokksins. Þetta hefur
þótt skrýtið vegna þess að
enginn maður vann ötullegar
að því en einmitt formaour
Sjálfstæðisflokksins að auð-
velda Stefáni Jóhann að
koma núverandi samstarf:'.
lýðræðisflokkanna um ríkis-
stjórn á laggirnar. Enginn,
hefur heldur átt meiri þátt í
að halda lífinu í því sam-
starfi en þessi sami Ólaíur
Thors, sem haft hefur glögg-
an skilning á nauðsyn þess að
allt lýðræðissinnað fólk sam-
einaðist- um falslausa sam-
vinnu um lausn hagsmuna-
mála þjóðarinnar.
En nú er gátan ráðin. Nú
er það vitað, hver stendur að
þessum tirðilslégu skrifuni
í Alþýðublaðinu. Það er bæj-
arfógetinn í Hafnarfirði, fram
bjóðandi Alþýðuflokksins í
Gullbringu- og Kjósarsýslu,
sem fyrir þeim stendur. Þar
með var leyndarmálið komið
upp. En ekki þykir hlutur
fógetans hafa batnað við
þetta ,,dúll“ Alþýðublaðsi ns.
Suður með sjó og í sveitum
Kjósarsýslu þykir slíkt „dúll“
ljeleg íþrótt.
Nú yrkja þeir í öskuna
öll sín bestu Ijóð
ÞAÐ þykir tíðindum sæta að
tveir þekktir Framsóknar-
bræður á Vestfjörðum, sem
oftlega hafa fallið í þingkosn-
ingum fyrir Framsóknarflokk
inn, eru enn sem komið er
hvergi í kjöri. Mun þetta
spretta af því að annar bróð-
irinn, ,,sálmaskáldið“, hefui
um skeið skrifað um stjórn-
mál í Tímann og valdið flokki
sínum með því tilfinnanlegu
tjóni vegna ofstækis síns og
geðvonsku. Hefur miðstjórn
flokksins nú gert ráðstafanir
til þess að kyrrsetja „sálma-
skáldið" í Reýkjavík meðan
kosningabaráttan stendur yf-
ir og skammta honum sem
takmarkaðast rúm í Tíman- i
um. Er þetta ein viturlegasta ,
ráðstöfun, sem lengi hefur
frjest um frá herbúðum Fram
sóknar.
Öðru máli gegnir um hinii> i
bróðirinn, sem býr búi sínu
vestur í Önundarfirði við góð :
an orðstír eftir atvikum. —
Hann hefur lítið skrifað í
Tímann og þar af leiðandi
valdið flokki sínum minna 1
tjóni. Þessir tveir Framsókn- )
arbræður yrkja nú í öskuna !
öll sín bestu ljóð, en flokkur
þeirra þykist hcipinn á með-
an.
Ódýrinnkaup og
hugsjónir
ALLTAF er hann Finnur
sami hugsjónamaðurinn. —
Þarna lætur hann Emil vesa-
linginn, sem Alþýðublaðið
segir að stjórni viðskiptamál-
unum svo dæmalaust vel, búa
til nýja stofnun bara til þess
Framh. á bls. 8.