Morgunblaðið - 10.12.1949, Qupperneq 5

LaugaMagur 10. des. 1S49.
MORUUNBLAtilÐ
s
RAUÐIKROSS ÍSLANDS
ER 25 /IRA I DAG
Sexiugur:
Lárus í Grímstungu
í DAG eru liðin 25 ár síðan það
fjelag var stofnað, sem mest
allra íslenskra fjelaga, hefur
unnið að hverskonar líknar- og
mannúðarmálum, Rauði kross
íslands.
Fyrir forgöngu ýmsra þjóð-
kunnra manna, einkum þó
Sveins Björnssonar, forseta lýð
Veldisins, var stofnfundur R.K.
I. haldinn í Eimskipafelagshús
inu 10. des. 1924, en þá var
lokið undírbúningi að stofnun
hans, er segja má að hefjist þá
um sumarið. Var þá hingað
sendur danskur yfirlæknir úr
her Dana, til að kynna hug-
sjónir Rauða krossins. Hjelt
læknir þessi, sem Svendsen
hjet, fyrirlestra á aðalfundi
Læknafjelags íslands. er þetta
sumar var haldinn norður á
gu iðniis o| pjooar
kvenna og lækna. Þegar Hjúkr syo sem til Chilebúa eftir jarð-
unarkvennaskólinn tók til skjálfta, og þá Finnlandssöfn-
starfa, var undirbúningsskóli un, Noregs- og Danmerkur-
R.K.I. lagður niður. söfnunin. Fjársöfnunin til lýs-
iskaupa handa börnum í Mið-
Sumardvalir barna EvrÓpU> sem bjargað hefur
Á árinu 1932 tók Rauði fjölda barna frá allskonar sjúk
krossinn að hafa afskipti af dómum og vesöld og loks er
sumardvölum Reykjavíkur- hað svo skerfur Islendinga til
barna í sveit. - Má með sanni barnahjálpar Sameinuðu þjóð-
segja, að þessi starfsemi hafi ann\sem R.K. hafði forgöngu
farið vaxandi æ síðan. Styrj-
aldarárin, þegar fyrirskipað
NIUNDI TUGUR nítjándu aldar
var hið harðasta árabil eitthvert,
sem gengið hefir yfir Norður-
um að efna til.
Það, sem hjer hefur verð
sagt um starfsemi Rauða kross land. Hófst það með frostavetr-
Islands er ekki bundið við lnum mikla, þegar nða matti
Reykjavík aðeins, heldur og
senda börn burt úr bænum,
dvöldu t.d. á árinu 1941, 1500
Akureyri. Svendsen var hingað börn á sumardva]arheimilum allt landið' en 1 10 kauPstöð-
sendur á vegum Alþjóða Rauða R K og ] sveitaheimilum og um landsins eru deildir R'K'
krossins. Strax eftir stofnun loks aðstoðaði R K. um 1000 starfandi: Akureyri, Akranesi,
Rauða kross Islands, varð hann born með fatagjofum og útveg- fsafirði- Neskaupstað, Siglu
aðili að þessum alþjóðasamtök ---*”•*’
um.
aði þeim flutning. - Hefur firiði’ Hafnarfirði, Keflavík,
Scheving Thorsteinsson verið Seyðisfirði, Vestmannaeyjum
Þau 25 ár, sem R.K.I. hefur formaður sumardvalarnefndar og á Sauðárkróki, en engin
nú starfað, hefur hann unnið frá
störf sín í kyrrþey, án alls há-
vaða, og mikið til án þess að
almenningur hafi orðið þesá
var, en aftur á móti notið góðs
af.
Líknar- og mannúðarmál
Allt það; sern lýtur að líkn-
ar- og mannúðarmálum á und-
anförnum 25 árum, hefur R.K.
í. látið sig skipta. í einni blaða
grein er ekki hægt að skýra
frá þessu mikla og margþætta
starfi Rauða krossins, enda er
það gert í Afmælishefti tíma-
ritsins Heilbrigt líf, sem kem-
ur út næstu daga í tilefni af
þessum merku tímamótum í
sögu Rauða krossins.
Sjúkraflutningar og
sjúkrahjálp í Sandgerði
Strax eftir fjelagsstofnunina
tók R.K.Í. að sjer sjúkraflutn-
inga hjer í Reykjavík og síðar
úti á landi einnig. Héfur þessi
starfsemi síðan verið í hönd-
um R.K.Í., sem lagt hefur til
sjúkrabíla. Einnig rjeði R.K.Í.
til sín hjúkrunarkonu og hefur
æ síðan haft eina hjúkrunar-
konu í þjónustu sinni og síðan
1925 hefur hjúkrunarkonan
starfað í sjúkraskýlinu í Sand-
gerði meðan á vertíð stendur.
Hafa hjúkrunarkonurnar hjálp
aS þúsundum sjómanna, er
hlotið höfðu meiðsl eða slasast,
enda hafa sjómennirnir sýnt
það oft og einatt, hve þeir
kunna að meta starfsemi þessa,
en sjúkraskýlið reisti R.K.Í. á
árinu 1939, en síðan 1925 hefur
hjúkrunarkona starfað í Sand-
gerði á vegum Rauða krossins.
Fræðslustarfsemi
Hverskonar fræðsla um
hjúkrun, slysahjálp og heilsu-
vernd, er eitt af aðalmálum
byrjun, en þessi nefnd
skipuleggur þessi mál öll og
sjer um framkvæmd þeirra.
Geta má þess, að Barnaheim-
ilið í Laugarási mun taka til
starfa á sumri komanda, en það
verður í tölu fremstu sumar-
dvalaheimila á Norðurlöndum,
hvað góðan aðbúnað snertir og
annað. Þarna geta dvalið í senn
150 börn.
Á hernámsárunum
eftir lagís þverj: jrfir Húnafjörð,
en næstg ár rak inn hafís mik-
inn og lá hann fram í ágústlok.
Rak svo hvert ísaárið annað, en
vetur og vor gerði oft manndráps
hríðar, er stóðu glórulítið dög-
um eða jafnvel vikum saman
með fannfergi og jarðbönnum
Ofan á þetta bættust farsóttir í
deild úr Rauða krossinum er mönnum og fjenaði. Flúðí þá
hjer í Reykjavík, en í ráði er
að stofna hana eins og skýrt er
frá á öðrum stað hjer í Mbl.
Að lokum skal helstu for-
vígismanna Rauða krossins get
ið og starfsmanna:
Forgöngumenn: Sveinn Björns-
son, forseti (formaður), Guð-
mundur Thoroddsen próf., Gunn-
laugar Claessen dr. (varaform.),
Jóhannes Jóhannesson, bæjar-
fógeti, L. E. Kaaber. bankastjóri,
Steingrímur Matthíasson, læknir
Meðan á hernámi landsins Tryggvi Þórhallsson, ritstjóri,
Þórður Thoroddsen, læknir. Inga
L. Lárusdóttir, Hallgrímur Bene
diktsson, stórkaupm. En þennan
sama vetur um mánaðamótin jan.
stóð og óttast var að hjer myndi
koma til átaka, vann R.K.Í.
mjög mikið starf, sem aðeins
fáir vissu um. — Það var
„hernaðarleyndarmál“. Rauði
krossinn hafði útbúið í nokkr-
um kjöllurum skurðarstofur
fyrir stórslasað fólk, voru þær
vel útbúnar af hverskonar
hjúkrunargögnum. Þá hafði R.
K.í. yfir að ráða bráðabirgða-
tjöldum, sem koma skyldi í
stað hjúkrahúsa, ef þau yrðu
fyrir sprengikúlum. Hjúkrun- Istofnun hans til 21. júní ’26, —
ar- og hjálparsveitir voru Gunnlaugur Claessen frá 21. júní
skipulagðar og austur í sveit- 1926 til 8. júlí 1929 og 23, okt.
um voru miklar birgðir af f933 til 27. júní 1938. Björgulfur
hjúkrunarvörum grafnar í
margur góður drengur land, er
frá engu var að hverfa. nema
sulti og sevru, og leitaði vestur
um haf. Á þessum árum keypti
Björn Eysteinsson Forsæludal,
sem er fremsti bær í Vatnsdal
Var hann þá orðinn fertugur
maður, en nýlega kvæntur í ann-
að sinn og var sú kona hans
Helga Sigurgeirsdóttir, systir
þeirra Bardalsbræðra, er seinna
urðu með þekktustu íslendingum
vestan hafs. Björn var þ;'t upp-
gangsbóndi, en missti fje sitt allt
eitt harða vorið ög stóð uppi með
allmiklar skuldir á baki. Varð
hann þá að selja jörð sína og
allt, er hann gat við sig losað,
en í stað þess að flýja land, tók
Magnússon, frú, Pjetur Ingimund
arson, slökkviliðsstjóri, Svein-
björn Egilsson, ritstjóri, Þorst.
Sch. Thorsteinsson, lyfsali, Björn
Ólafsson, stórkaupm., Magnús
Kjaran, stórkaupm.
Formenn RKÍ hafa verið þessir
menn: Sveipn Björnsson, frá
jörðu. Loks var öll hjúkrahjálp
skipulögð út í æsar. Um þetta
vissu fæstir, en í þetta allt lagði
Rauði krossinn mikla vinnu og var kosinn form, á aðalfundi 18.
peninga.
Aðstoðin við íslendinga
—febr. var eftirtöldum 6 mönn- hann undan sölunni heiðarland
um bætt við í stjórnina, svo að | mikið og gott og reisti sjer þar
hún yrði- fullskipuð: — Katriníkofa, á Rjettarhóli, um fjögurra
klukkustunda gang frá næsta
bygsða bóli. Björn var refaskytta
mikil og slyng, þaulkunnugur
heiðunum og svo ratvís, að með
eindæmum var, enda kjarkmað-
ur með afbrigðum. Stundaði hann
nú aðallega veiðimennsku, eins
og forfeður vorir fyru örófi álda,
því að gnægð var silungs og álfta
í heiðinni, en tefldi viti sínu og
þrautseigju gegn lágfótu og fjekk
fyrir það fje, sem byggðarmenn
lögðu henni til höfuðs. Auk þess
leitaði hann heiðarnar, eftir að
byggðarmenn hcfðu lokið göng-
um sínum, fóðraði til vors það
sauðf je, er hann fann á þann veg,
og hlaut aðra hvora kind að laun
um, en brokslægjur eru þarn^
góðar og ekki þyngdu kýrnar á
fóðrvmum, því að þær voru eng-
Ólafsson frá 8. júli 1929 til 23
okt. 1933. Gunnlaugur Einarsson
frá 27. júní 1938 til 10. febr. 1942.
Sigurður Sigurðsson frá 10. febr.
til 26. apr. 1947 (Sig. Sigurðsson
apr. en hafði áður gegnt for-
mannsstörfum vegna veikinda-
forfalla Gunnlaugs Einarssonar).
Minnast ber og aðstoðar R. Sch- Thorsteinsson (núverandi ar, það ekki að orðlengja, að
K.í. við íslendinga er dvöldu fol’maður) frá 26 aPr- 1947- Ihagur Björns batnaði þarna
á ófriðarsvæðunum. Það starf nj^runarsystur RK1 f Reykja j mjög, svo að hann gat greitt upp
vik: Guðny Jonsdottir, Knstin skuldir sinar og var kommn í
var unmð í sambandi við Al- Thoroddsen, Sigríður Backmann,! nokkur efni. er hann flutti aftur
Var Laufey Halldórsdóttir, Margrjet jti] mannabyggða eftir fimm ár,
starfsemi þessi til þess að Jóhannesdóttir (núverandi).
þjóða Rauða krossinn.
Þorsteini. Grímstunga varð brátt
of lítil þeim bræðrum báoum,
þótt stórbýli sje, og fiekk Þni-
steinn sjer því annað jarðnæði,
en Lárus hefur nú búið þav í
um fjörutíu ár og er jaínan
kenndur við staðinn. Varð hann
brátt hinn mesti umsvifamaöur
við búsýslu, keypti hálft höfuð-
bólið Ilnausa, þótt í öðium
hreppi sje, og hafði, áður en íjár
pestirnar tóku að herja bústofn
inn, um þúsund fjár á báðiim tvú-
um sínum. Síðar, er sauðfje íækk
aði, jók hann mjög hrossaeign
sína og mun hafa átt hátt á ann-
að hundrað hrossa, þegar mest
hefur verið. Gefur þetta nokkuð
dæmi um stórhug Lárusa: og
aflasæld.
Lárus í Grímstungu er hin
mesta refaskytta, svo sem var
faðir hans, og hefur jafnan gefið
sjer tima til að liggja á grdhj-
um á heiðum uppi þótt nög víeri
að sýsla við búskapinn. Kbm
jeg eitt sinn að Grímstungu og
sat á tali við Björn gamla íööur
hans, sem þá var íyrir löngu
blindur orðinn. Kom þá Larus
úr grenjaferð og gaf föður : .tn-
um þegar skýrslu um veiðiför-
ina og var gaman að heyra þessa
veiðigarpa bera saman reynr.lu
sína af háttalagi og hyggindum
lágfótu, sem jafnan varð >c að
lúta að í lægra haldi.
Lárus bóndi er maður vel met-
inn og vinsæll. Veídur þar eitki
mestu um dugnaður hans vic bú-
sýslu og fjárafla, þótt það sje
mikils metið þar í sveit, he’Jdur
niiklu fremur hitt, að hann er
drengur góður, hjálpfús og trygg-
lyndur. Er hann og hjúasæl) meS
afbrigðum og er því illa tekio af
heimilismönnum hans, eí hrrjóð-
að er í húsbóndann. Þega: ,eg
kom fvrst að Grimstungu, voru
þar sjö gamalmenni, sem öll át.tu
athvarf sitt að meira eða minna
leyti hjá Lárusi og konu hans,
Pjeturínu Jóhannsdóttur, en þau
hjón voru samhent í því ao bua
sem best að þessu gamla fólki,
skyldu og óskyldu.
Lárus er magnaður sjálfstæðis
maðUr, eins og hann á bæði app-
lag og uppeldi til, og hefur nú i
nokkur ár verið í gtiórn Síaif-
stæðisfjelags Austur-Húnavatns-
sýslu. Getur hann orðið nckkuð
aðsúgsmikill, ef í oáda steerst,
því að maðurinn er hreinsk linn
og harðfengur við fleira en bú-
skap og refaveiðar. En sá er hatt
ur margra Húnvethinga rrg ekki
hefur það orðið Lárusí íil óvin-
sælda.
Munu margir þeirra br.gss með
hlýju og þökk til forelöra hans,
sem buðu hættum og ertiðleik-
um bvrginn. þegar aðrir leituðu
úr landi, og óska þess drer.gnum,
sem fæddist í örbirgð uppi í ó- ■
bvggðum fyrir sextíu ar.im a8
sá dugur, sem þau _sýndu og hann
hefur jafnan sýnt, megi avalt
fylgja afkomendum hans. Sjálf-
um honum fylgi heill um langa
lífdaga.
F. V. G. K.
allra rauða kross deilda hvar : ingum. Vannst á því sviði mjög
í heimi, sem þær eru. Má í ^ merkilegt starf,
þessu sambandi geta þess, að
með konu sína og börn.
bjarga lífum íslendinga, en Hjúkrunarsystur Akureyrar- j Þann 10 desember i889 fædd-
R.K. sendi þessu fólki böggla deildar hafa meðal annars verio Birni EOnur a Rjettarhóli og
og aðstoðaði það fjárhagslega þessar: Ingunn Jónsdóttir, Hall- j &at hann sjúifur jrfir koonu sinni,
og í stríðslokin sendi R.K.Í. clorá Þorláksdóttir, Sigríður Guð- j enda ekki { önnur hús að venda.
fulltrúa sinn til meginlandsins mundsdotíu'> Isaíold Teitsdóttir. | Var drengurinn vatni ausinn og
til aðstoðar bágstöddum íslend Nuverandi íramkv.stj. RKI er■ heitinn Lárus. Kippti honum
Gunnar Andrew. brátt l kynið að kjarki og dugn-
aði, enda alinn upp í harðari
skóla en almennt gerist. Þegar
Fjársafnanir
R.K.I. setti á stofn undirbún-
Ingsskóla fyrir hjúkrunar-
nema. Skóli þessi hlaut að verð
leikum lof bæði hjúkrunar- staddra í fjarlægustu löndum, 1 ist á viðskiptafulltrúum.
hann var kominn um tvítugt,
Skiptast á fulltrúum
BERLÍN — Samkomulag hefur hafði faðir hans búið um nokk
Rauði kross fslands hefur og orði með Rússum og stjórn V.- urt árabil í Grímstungu, en flutti
aðstoðað við fjársöfnun til bág Þýskalands um, að löndin skipt- þá þaðan og ljet jörðina eftir
Bonn fær yfirráí
fsýskii Ifigreðlunnar
BONN, 2. des.: — Samkvæmt
ákvörðun landstjóra Vesturveld
anna í Vestur-Þýskalandí, hafa
þýsku stjórnarvöldin þar nú
fengið alger yfirráð yfir st.iorn
lögreglunnar.
Hernámsveldin munu þó hafa
gætur á því, að enginn hemað-
Lárusi og öðrum syni sínum.arandi ríki innan lögreglunnar.