Morgunblaðið - 18.12.1949, Blaðsíða 6

6
MORGtJNBLAÐlÐ
Sunnudagur 18. des. 1949.
ísak Jónsson skólasljóri, skrifar um;
Jðlabækur barnanna
UNDANFARIÐ hefur borið mik
ið á skrumauglýsingum út-
gefenda um mynda- og lita-
bækur fyrir yngri börn. Nokkr-
ar slíkar bækur hafa borist hing
að inn á heimilið til barna
m;nna. Af þeim bókum sá jeg,
að hjer var að því leyti nýj-
ung á ferðinni, að allar bækurn
ar voru með íslenskum heitum
og lesmáli, þar sem um lesmál
var að ræða. Og voru það við-
brigði frá erlenda myndabóka-
moðinu frá hernámsárunum.
Ein þessara bóka, Stafabók
barnanna, vakti forvitni mína
og löngun til að kynnast þess-
ari útgáfustarfsemi nánar, með
því, að það verður að teljast
all-þýðingarmikið, hverskonar
bækur eru á boðstólum fyrir
yngsta „bókafólkið“.
Á laugardaginn var hringdi
jeg því til tveggja bókabúða og
bað þær að taka frá fyrir mig
eitt eintak af hverri bók, þess-
arar tegui dar, sem þeir hefðu
til sölu.
Jeg fór vissulega ekki bón-
leiður til búðar, því að samtals
afhentu þessar tvær bókabúðir
mjer um 20 bækur, kr. 333.00,
takk!
11
Gjafir eru yður gefnar44
foreldrar ættu að lofa útgef-'
anda þessarar bókar að berá
upplag hennar í eldinn.
Regnboginn og Litabókin, kr.
10,55, hvor. Atli Már hefur gert
teikningamar, sem minna á ís-
lenskt þjóðlíf, einkum í sveit-
um. Táknræn ljóðlína er prent-
uð undir hverja mynd í báðum
þessum bókum. Myndirnar
verða að teljast góðar, en mættu
þó vera einfaldari í dráttum.
Litabók barnanna, teiknuð
af Ásgeiri Júlíussnyi, kr. 9.50.
Bók þessi er af svipaðri gerð og
tvær þær síðasttöldu. Myndirn-
ar eru þó öllu flóknari, og eitt
skýringarorð við hverja mynd
Þrjár framangreindar bækur
eru af stærri gerðinni og ætl
aðar til að mála ofan í mynd
irnar. . .
Þriðji flokkur: Erlendar bæk
ur, prentaðar á íslandi, texti í
bundnu og óbundnu máli, þýdd
ur. í þessum flokki eru eftir-
taldar bækur:
Fimm bókapjesar gefnar út
af Bókhlöðunni:
Sagan af Pjetri kanínu og
Sagan af Pjetri pan, Jobbi og
Jeg hef nú varið helginni til ^baunagrasið, Kóngssonurinn
góðar, en mættu vera einfald-1 leyti rangroæli, að myndirnar
ari í dráttum. I í bókinni eru ekki klipptar út,
Nýja litabókm (af stærri heldur eru þær gerðar eftir
gerðinni) kr. 10,00. Myndirnar
ættu að -vera einfaldari -i drátt-
um og fegurri.
Litli málarinn (stærri gerð-
in), kr. 10.50, í svipuðu-sniði og
framangreindar bækur.
Snæbjörn Jónsson & Co. hef-
ur gefið út fjórar litmyndá- og
teiknibækur, er heita:
Atómbörnin, Láki lukkupott-
ur, í svcitinni og Út í haga, kr.
7,75 og 7,25, tvær þær fyrri, en
kr.' 10.00 hvor hinna. Tvær ljóð
línur fylgja hverrr opnu: Öhndr
síða opnunnar ér litprehtuð, en
á hinni síðunni sama mynd án
lits, er börnin eiga að fnála.
Baékurnar eru enskar að upp-
runa og ljóspréntaðar í Lithó-
prént. Þetta er góðra gjalda
myndamóturn af klipptum
myndum höfundarins. Útg.
Bækur og ritföng. Vísuhending
ar eru við hvern staf, og eru
þær Ijéleg uppsuða á stafrófs-
þulu Steingríms Arasonar: ,,Aa
á hann Ari, og áflinn, sem hann
fær“. Myndirnar eru frámuna-
lega 'illa prentaðar,. og bókín
rándýr og ilia frágengin, orpin
hlöð og gapandi sþjöld. Verð
kr. 19.50, átján blöð, í stíf-
bandi. í fljótu bragði virðist
ekki sertnilegt, áð bók þessi sje
Sesjcilégt „stafrófskver“, eða
augnayndi 'fyrir.. ólæs - börn.
2. Stafabók harnanna: Stefán
Jónsson, - kermari hefur gert
vísu - við hvem staf. * Útgefartdi
verðið, kr. 10,00 fyrir 6 blöð
og kápu. Jeg held, að ef ekKi
er hægt að gera svona bækúr
ódýrari, verði að notast við cr-
lendu útgáfuna af þeim, þegar
þær fást, með því að lesmál ér
að pæla í gegn um þessar „bók- froskhamnum og Þyrnirósa, kr. htið og virðist' hjer aukaat
menntir“, og kennir þar vissu-{7,50 hver. Innihaldið er frekar xiði.
lega marg a grasa, svo sundnr- ómerkilegt, nema Þyrnirósa ogl Síðast í þessum flokki tel jeg
leitar eru bækurnar að gerð. Kóngssonurinn í froskhamn- Litabók, sem ljósprentuð er í
gæðum og verði. |um. Hver bók er í stífu spjalda- ' Lithoprent, 1948, kr. 7,50. Mynd
Langar mig nú til að löfÉrfor bandi, orpnu, 16 síður alls. — ir eru flóknar og ruddalegar, og
eldrum að heyra, að hvaða nið- Myndskreyting er góð. Sam- ’ verður bókin að teljast ósam-
Jeg læt hjer staðar numið og
minni ekki á fleiri bækur, veit'
ekki einu sinni, hvort jeg er
búihn 'að geta allra þeirra
myndabóka, sem jeg keýpti í
gær. Og éflaust hafa márgar-
fleiri bækur, sömu tegundar;-
verið gefnar út, undanfarin .ár,-
þó að þær sjeu ekki í mínum'
höndum. En 'frámangreind-
dæmi um eðh þessará „bók-:
mennta"' verða að nægja. Og
mun jeg nú - í örfáum orðum
minna á:
, Ástand bókannn: - - ,
Pappirinn er oftast sæmileg-
ur, en.má þó víða. ekki tæpara
standa,. þegar tekið er tillit til
þess, .að börn eiga að. teikna á
>hann. . - ■ -
[ Bandið er allt frá venjulegri
hefur skrumauglýst þessa bók' þyerheftingu með vír, um .vir-
verð tilraun. En mjer ofbýðúr[mÍö? síðustu daKa> og talið heftingu gegnum miðjan kjöl,
hana nýjung, sem -bæti úr. ^ gormheftingar og h'ringheft-
brýnni þörf. En það or skemmst '■nSar- Jeg tel gormheftinguna
urstöðu jeg hef komist.
Vegna þess, að sjaldnast er
getið útgefenda, teiknenda eða
textahöfunda, get jeg víða spar
að mjer að nefna þá. En þó
munu þeir ekki allir geta skot-
ið sjer bak við þá skýlu.
Til hægðarauka skipa jeg
anlagt eru um 70 síður í pjes- boðin bæði útgefanda og börn-
um þessum — nær helmingur unum.
myndir —, eða tæplega eins
og í Jóni og Gunnu, (Barnabók
Steingríms Arasonar, kr. 3,50).
Fimmti flokkur: Lærið að
teikna, 1. hefti, 5 myndablöð,
En verð allra bókanna, fimm kr. 5.00, Víkingsprent 1949.
er kr. 37.50. Útgefandi hefði Myndirnar eru alltof margbrotn
ekki átt að hafa svona augljós- [ ar og flóknar fyrir þau börn,
bókum þessum í flokka, eftir ,an kaupmangarabrag á útgáfu^sem helst eira við slíkar bæk
gerð og innihaldi:
Fyrsti ílokkur: Alíslenskar
þessara pjesa, hafa þá heldur
í einni bók, sómasamlega út-
gefinni og við sæmilegu verði.
bækur, myndskreyttar, með þessa flokks má og telja,
lesmáli 1 bundnu og óbundnu
máli:
Jólavísur, eftir Ragnar Jó-
hannessor., teikningar gerðar
af Halldóri Pjeturssyni. Útgef-
andi: Hlaðbúð, kr. 9,50. Prýði-
leg bók. Meira af slíku.
Siggi, snoturt myndakver
með lesm.ali fyrir yngstu les-
endur kr. 5,00.
Annar flokkur: íslenskar
myndabækur með engu eða
litlu lésmáli:
Þar eru þessar bækur:
Myndabók Liiju og Dóra. Góð
ar teikningar, gerðar af Stefáni
Jónssyni. Útg. Leiftur h. f., kr.
7,50 (minni gerðin). Ekki er
ætlast til. að litað sje ofan í
myndirnar.
íslensk litabók handa börn-
um. Teikningar einfaldar, sem
lita má ofan í, viðeigandi ljóð-
línur undir hverri mynd, kr.
6,40.
íslensk dýr kr. 6.00 og ís-
lensku skipin, kr. 7,50. Sóma-
samlegar bækur af sömu stærð
(minni gerðin), myndir allgóð-
ar, sem lita má ofan í.
Bókapakka barnanna, útgefn
um af Steindórsprent h. f., tíu
smákver í vestisvasaútgáfu,
rækilega samfest í einn bögg-
ul, kaupist allar í einu, kr.
29,50. Þetta eru einhverjar' ekki heppilegt, miðað við til-
ur.
Sjötti flokkur: Sjáðu, hvað
jeg get gert. Eftir Guðrúnu
Briem Hilt. Útg. Leiftur h. f.
Bók þessi er að vissu leyti
nýjung, sem stefnir í rjetta átt.
Hún er efniviður í föndur fyr-
ir börn og heimahúsum. Jeg
tel útgáfuform þessarar bókar
,af að segja, að kver þetta er
alls engin nýjung, en miklu
fremur varhugavert. afskræmi.
Þab er kunnugt, að höfundur
vísnanna er mesti völundur að
semja fyrir börn, bæði í bundnu
og óbundnu máli. En hjer hef-
ur- skýrum skotist. Vísumar
eru flestar hreint hnoð, eins og
höf. segir sjálfur í vísunni um
j-oðið. Og margar þeirra kenna
börnunum beinlínis vitleysur:
Dæmi: „Við (Aa-in) höfum
sama hljóð og ha“(!), og „Þeir
(Bb-in) hafa hljóð mjög svip-
að C“(!)
Er það viska! Þetta eiga vist
að vera ný og mikilsverð mál-
hljóðavísindi? Ofan við hverja
stafavísu er Mikki Mouse-
mynd, algerlega án tengsla við
stafamyndina. En sú reynd er
nú einmitt komin á þetta, að
hentugt þykir að hverjum staf
veimiltítulegustu og innmatar-
minnstu barnabækur, sem jeg
hef sjeð. Mynda- og lesmálsflöt
ur þeirra er svona álíka og
í barnabókinni Jóni og Gunnu,
og beri menn saman verð og
gæði.
Önnur uppsuða er bókin
Tíu litlir hvuttar, kr. 19.00.
Að lokum er svo Gabriel
kirkjukettlingur, útg. og ljóspr.
í Lithoprent 1946, kr. 10,00.
Efni er nauðaómerkilegt og sag-
an leiðinleg og jafnvel móðg-
andi fyrir kirkjuna. Er veirið
að sneiða hjer að Gabríel erki-
engli? Letur er afkáralegt og
ljótar myndir.
Fjórði flokkur: Erlendar
teiknimyndabækur, gefnar út á
íslandi, með eða án textaskýr-
inga:
Litabók Leifturs (minni
gang hennar. Hún ætti öll að
vera í lausnm blöðum, og þau
í umslagi, leiðbeiningar á sjer-
blaði. Það, að bókin er bundin
í vandaða kápu, og blöðin göt-
uð til að rífa þau úr til klipp-
ingar myndanna, gerir bókina,
að sjálfsögðu, óþarflega dýra
og ekkert betri. 11 blöð kosta
kr. 10.00. Mörg telpan mun
varla verða meira en eina til
tvær kvöldstundir að klippa út
hvumleiða og svikula. Bækurn-
ar krækjast oft saman, eða. heft
ingin losnar. Bestu heftinguna
tel jeg gegnum kjölinn irín í
miðja bók.
Myndimar eru sitt af hverri
gerð, sumar éinfaldar, svo seni
vera ber, fyrir svona unga eig-
endur. En að jafnaði eru mynd-
irnar alltof flóknar til þess, að
nokkurt vit sje í, að ætlast til',
að barnið hafi ánægju af, og
öðlist þroska af að fást við þær.
Menn, sem velja eða teikna
myndir fyrir svona ung börn,
sem bækur þessar eru ætlaðar,
þurfa að vita þá staðreynd að lít
il börn ráða ekki við að teikna
þrívíðar (perspektiv) myndir.
Þau teikna jafnan tvívíðar (pro
fil) myndir lengi framan af. Og
myndir af slíkri gerð, teiknað-
ar af öðrum, eins og í framan*-
greindum myndabókum, geta
fylgi mynd, sem minnir á gerð beinlínis aukið skilning barna
hans, og hjálpi þannig barninu
til að festa útlit stafsins og lög-
un í minni. Eru þetta kallaðar
staflíkingamyndir. Hvað sem
annars kann að mega segja um
Mikki Mouse, er hann þarna
„Ærsladraugur", af verstu gerð,
dragandi huga barnanna frá
því, sem ætla mætti að væri
tilgangur kversins, þ. e. a. s.
að kenna börnunum að þekkja
stafinu með nöfnum, og stuðlar
hann þannig að því að gera
bækling þenna að hreinu af-
skræmi. En ekki vantar verð-
ið, kverið kostar kr. 10,00, í
fremur litlu broti, eða um eina
myndirnar og ganga frá þeim. krónu blaðið.
Með lausblaðakerfi gæti barnið
og haldið áfram að „yrkja“
myndir á eigin spýtur út frá
þeim, annars góðu hugmynd-
um, sem bók þessi hefur að
bjóða.
Sjöundi flokkur:
urnar:
Stafabæk-
En meðal annarra orða:
Hversvegna var ekki stöfunum
Á. Ð. Ý. AU. og EI-EY. lofað
að fljóta með? Var það kennske
vegna þess, að engin Mikki
Mouse-mynd fylgdi með er-
lenda kverinu fyrir þá íslensku
stafi?
Skáld, á borð við Stefán Jóns
1 Stafirnir og klukkan, nieð son, má ekki láta sig henda
klipptum myndum, eftir Nínujað „afgreiða" „pantanir“, sem
gerð), kr. 5.00. Myndir frekar Tryggvidóttur. Þetta er, að því'eru ósamboðnar list hans. Og
á skynjun mynda, og gefið þeim
þannig mátt til að fara að
bauka við að teikna sjálf. Og
það er nú einmitt eitthvert á-
nægjulegasta starfið og á að
vera tilgangur þessara mynda-
bóka.
Foreldrar ættu að athuga
það, að betra en margar þessar
teiknibækur, er góður óteikn-
aður pappír, og vandaðir vax-
litir. Við slíkar aðstæður teikn-
ar margt smábarnið myndir,
sem eru stórum betri en allur
fjöldi mynda, sem borin eru fyr
ir börnin í myndabókafargan-
inu. Og slíkar sjálfgerðar mynd
ir, hafa miklu meira þroska-
gildi fyrir barnið, þó að þær í
augum fullorðinna, þyki ekki
upp á marga fiskh.
Litprentun myndanna er víða
mjög ábótavant. Útgefendur
ættu vissúlega að fara að gera
Sjer Ijóst, hvort ekki sje fært
að framkvæma fyrirmyndar
litprentun hjer á landi, og það
við sæmilegu verði, einkum ef
markaðsmöguleikar aukast.
Framliíild á bls. 7