Morgunblaðið - 20.05.1950, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 20. maí 1950
gæiasta skip
Sigldi á 42 sinnduin á m\l\\
mahafnar oa Letfh
Hikil ánæsja farftep og skipshsfnar.
ívar Guðmuttdssson, frjettaritstjóri, sem er meðal farþega
á Gullfossi, símaði Morgunblaðinu í gær eftirfarandi:
Gullfoss er nú að nálgast ísland og með sama hraða mun
hann verða á ytri höfninni í Reykjavík um hádegi á morgun,
laugardag. Með skipinu eru 164 farþegar, flestir íslendingar.
Veður hefur verið einstaklega gott alla leiðina, allt frá því
að farið var frá Kaupmannahöfn s. 1. sunnudag í besta sumar-
veðri, þar sem mörg hundruð manns kvöddu skiþið með fer-
■foldu húrrahrópi.
42 stunda sigling
Á leiðinni yfir Norðursjóinn
var sólskin og blíða og notuðu
farþegarnir það til að sóla sig.
Komið var til Leith á þriðju-
dagsmorgun, eftir 42 klukku-
stunda siglingu, og hafði með-
alhraði skipsins á leiðinni ver-
ið tæplega 16 mílur.
Er það fljótasta ferð, sem
ísl. skip hefir farið milli
Kaupmannahafnar og Leith.
En á Pentlandsfirði í Orkn-
eyjum náði Gullfoss 24 mílna
hraða. þar sem straumur var
með.
Aili r ánægðir
í dag hefir verið hægviðri á
hafinu en dálítil undiralda. —
Heiðskírt er og farþegar sitja í
stóíum á þilförum og sleikja
sólskinið. Það er sama við
hvern er talað, farþega eða
skipverja, ailir eru í besta
skapi og mjög ánægðir með
skipið. En þótt ekki hafi reynt
á sjóhæfni Gullfoss í þessari
ferð, þykjast reyndir sjómenn,
sem eru um borð, þegar hafa
sjeð, að skipið muni fara eink-
ar vel í sjó, sem kallað er.
Það er fullhlaðið af vörum,
með rúmlega 1300 smálestir,
og komið hefir í ljós, að það
lestar um 160 smál. meira en
ráð háfði verið fyrir gert í
s.-níðasamningnum. Til þessa
hefir vjelaafl aðeins verið not-
að að þremur fjórðu hlutum,
þar sem ekki þykir heppilegt
að láta aflvjelar ganga með
fullum hraða á meðan þær eru
rýjar.
Fuiikomnasta skipið
í morgun hefi jeg gert það til
gamans og fróðleiks að spyrja
ýmsa um borð, hvernig þeim
litist á sig og kunni við sig á
Gullfossi. Einn af þeim fyrstu,
sem jeg hitti snemma í morg-
un. var Sigurður Pjetursson
skipstjóra á gamla Gullfossi. —
Hann sagði meðal annars á
þessa leið:
,,Það er auðsjeð að þetta er
gott skip. Það fer vel í sjó,
hreyfingarnar þannig að far-
þegar munu ekki finna mikið
fynr veltingi. Við íslendingar
höfum aldrei átt svo fullkom-
ið og gott skip fyrr, og það er
sómi að því fyrir land og þjóð.
Það hefði líka varla verið vansa
laust. að íslendingar hefðu ekki
komið sjer upp fullkomnu far-
þegaskipi í .millilandasigling-
um, svo mikil siglingaþjóð, sem
íslendingar eru orðnir og eiga
aiik þess góðan skipastól nú
á öðrum sviðum“.
ijesta skipið
: Á stjórnpalli hitti Jeg Pjetur
Bjornsson skipstjóra. Það þötti
mjer undarlegt, að ekki stóð
neinn maður við stýrishjólið, og
spurði hverju sætti: ,,Það er
sjálfvirkt stýri“, sagði skip-
stjóri, „og þarf engan mann við
það. Stýrið er svo nákvæmt, að
skipið víkur svo að segja ekki
gráðu af leið, en rjettir af
sjálfu sjer, ef út af ákveðinni
stefnu bregður“.
Er jeg spurði Pjetur Björns-
son skipstjóra, hvað hann vildi
um Gullfoss segja, eftir þá
reynslu, sem hann hefði þegar
fengið af skipinu, svaraði hann
með einni setningu:
„Gullfoss er bcsta skipið,
sem jeg hefi komið um borð
Megum vera hre.yknir
Meðal farþega á Gullfossi er
Karl Guðmundsson skipstjóri,
sem siglt hefir á togurum í ein
30 ár. Hann tekur undir með
hinum skipstjórunum, sem þeg
ar hefir verið getið, um sjó-
hæfni skipsins og segist vera
viss um, að Gullfoss sje hið
besta sjóskip. Það hafi raunar
mátt sjá á skipinu í höfn, en
sá tiltölulega litli öldugangur,
sem skipið hafi lent í til þessa,
sýni hvernig það muni láta í
sjógangi, og það sje auðsjeð, að
það verði óvenjulega stöðugt
skip, sem muni verjast sjóum
vel.
„Það er dásamlegt11, segir
hann, ,.að vera um borð í fciull-
fossi, og við Islendingar meg-
um vera hreyknir af að eiga
slikt skip sem þetta“.
Legsf að bryggju kl. 5
GULLFOSS siglir hjer inn á
ytri höfnina um kl. 3 í dag og
verða þá í fylgd rueð honum
fossarnir Goðafoss, Brúarfoss,
Fjallfoss og Selfoss' gatnli, en
þeir höfðu farið til móts við
Gullfoss. — Á ytii höfninni
verður staldrað við nokkra
stund.
Þar gengurNá skipsfjöl stjórn
Eimskipafjelagsins og boðs-
gestir hennar við móttökuhá-
tíðina. En klukkan fimm leggst
hið nýja skip að bryggju, við
gömlu uppfyllinguna, en þar
fer móttökuathöfnin fram, sem
hefst með ávarpi Eggerts Clae-
sen hrl. formanns fjelags-
stjórnar, sem býðui skip og
skipshöfn velkomnar í nafni
fjelagsins. Síðan tekur Ólafur
Thors atvinnumálaráðherra til
máls, og Lúðrasveitin leikur
ættjarðarlög. Mun móttökuhá-
tíðinni verða mkið nnlli kl. 5.30
—6. • *

Verður (111 innonleaor skortur
:* ' 'f „ % t'. if
á mjólk í 'Reykfávák'- f ssaiar
ÍBÚUM Reykjavíkur fjölgar ört
ár frá ári og vandamál þau, sem
til verða í sambandi við þessa
fólksfjölgun hjer, gerast mörg
torleystari með ári hverju. —
Mönnum er kunnugt um, að það
er mikill skortur á húsnæði í
borginni, enda þótt miklu fje
sje árlega varið til að byggja
húsnæði. Allmargt fólk býr í
húsakynnum, sem talin eru
heilsuspillandi og óhæf til íbúð-
ar. Þetta er eitt dæmi um það,
að ekki er allt sem skyldi.
Annað vandamál, sem fáir
munu gera sjer grein fyrir, er
það, hve örðugt er að afla þess-
ari stóru og ört stækkandi höf-
uðborg nægilega mikillar
neyslumjólkur, sem jafnframt
sje svo góð, að ekki verði að
henni fundið. — Mjólkursvæði
Reykjavíkur tekur yfir flestar
byggðir austan fyrir Vík í Mýr-
dal og allt vestur til Hvamms-
fjarðar. Að haustinu og fram
eftir vetri þarf að nota til
neyslu í Reykjavík alla þá
mjólk, sem framleidd er á bessu
stóra svæði, og nægir hún
stundum ekki. Slæmt árferði
getur haft það í för með sjer,
að sækja þurfi mjólkina langt
norður í Húnavatnssýslur. Býl-
Tn sem mjólkin er framleidd á,
eru dreifð og vegir oft í svo
hraklegu ástandi, að víða er ó-
mögulegt að koma við flutn-
ingum, sem eru í samræmi við
ströngustu kröfur um meðferð
mjólkur. Það er sem sje ekki
hægt að safna saman mjólk frá
fleiri bændabýlum t. d. vestur
við Hvammsfjörð og flytja hana
til Reykjavíkur samdægurs og
ná þangað svo snemma, að hægt
sje að gerilsneyða mjólkir.a.
Heilbrigðisyfirvöldin banna
að nota til neyslu mjólk, sem er
3. og 4. ílokks vara, en má þó
veita undanþágu að því er snert
ir 3. flokks mjólk, þegar sjer-
staklega stendur á. í hitum á
sumrin er einatt hætta á, að
r.okkur hluti mjólkurinnar sje
orðinn 3. og 4. fl. vara, þegar
hún er loksins komin til höf-
uðborgarinnar. Þriðja fl. mjólk-
ina mætti þá sækja um undan-
þágu fyrir, en 4. fl. mjólkina
yrði að endursenda. Mjólkur-
stöðin í P.eykjavík getur ekki
unnið vörur úr slíkri mjólk.
Hún getur ekki haft aukulega
húspláss, vjelar og fólk til þess
að vinna vörur endrum og sinn-
um úr nokkrum smálestum af
mjólk, sem ekki þætti nothæf
til gerilsneyðingar. En að senda
mjólk til Reykjavíkur t. d. frá
Borgarnesi, sem svo reymst ó-
tæk og er endursend, og er jafn
j vel orðin ónýt, þegar hún kem-
| ur aftur, er enginn leikur. Það
J er því miður of dýrt spaug. Þess
vegna geta mjólkurbúin ekki
'byggt bráðabirgða lausn þessa
'vandamáls á undanþágu varð-
andi 3. fl. mjólk. Þau geta ekki
sent til Reykjavíkur hæpna
jmjólk, sem ef til vill verður
[endursend og eyðilögð í flutn-
’ ingi. Það er ókleift fjárhagslega
sjeð.
Með þetta og önnur vanda-
mál í huga gerði mjólkursam-
lagsstjórinn í Borgarnesi, Sig-
. urður Guðbrandsson, sjer ferð
um Danmörku, Noreg og Sví-
þjóð og aflaði sjer upplýsinga
’um, hvernig fagmenn og heil-
brigðisnefndir þar snerust við
slíkum vandamálum eða svip-
uðum. Þar f jekk hann þær upp-
lýsingar, að í þessum löndum
telja menn ekki fært að flytja
mjólk til neyslustaðar, sem
lengst er sótt, án þess að hita
4iana eða gerilsneyða á því
3ÍJ / Jj
mjólkurbúi, þar sem hún er
vigtuð inn. Danir hafa hitað
mjólkina nokkuð á innvigtun-
arbúum, og' gerilsneytt hana að
fullu á sölustað. Þetta hafa
mjólkurbúin gert án sjerstaks
leyfis og heilbrigðisyfirvöldin
látið afskiptalaust. Norðmenn
hafa aftur á móti leyít að mjólk
sje gerilsneydd tvisvar, þar sem
þeir telja að þess sje þörf, en
Svíar gerilsneyða mjólkina
strax á innvigtunarbúinu, þeg-
ar með þarf. Það er eðlilegt og
æskilegt, að forstöðumenn
mjólkurbúanna hjer kynni sjer
og notfæri sjer reynslu ná-
grannaþjóðanna, og ekki síst
þeirra þjóða, sem að framan er
getið. Mjólkurbúin tóku sjer
Dani til fyi'ii-myndar í þessum
efnum, og fóru að hita mjólk,
sem vitað var um að mundi spill
ast verulega við geymslu og
flutning áfram til Reykjavíkur.
Engum, sem hlut átti að bessu
máli, kom til hugar að beita við
mjólkina „mjög skaðlegri með-
ferð í þeim tilgangi að leyna
göllum hennar“, og mjólkurbú-
in og Mjólkursamsalan leggja
þann skilning í ákvæði reglu-
gerðarinnar um mjólk og mjóllc
urvörur, að þau banni eldci slíka
hitun á mjólk. Trúa menn því
almeimt, að Danir og Norðmenn
mundu láta það viðgangast hjá
sjer, að mjólk sje hituð eða ger-
ilsneydd tvisvar, ef það væri
bæði mjög skaðlegt og gert í
sviksamlegum tilgangi?
En heilbrigðisnefnd Reykja-
víkur hefur nú látið málið til
sín taka, sennilega fyrir at-
beina hins nýja borgarlæknis.
Þann 19. apríl s.l. móttók Mjólk
ursamsalan brjef frá nefndinni,
þar sem tilkynnt er, að húr. sje
lalin brotleg við reglugerð frá
19. okt. 1946, fyrir að hafa tek-
ið við upphitaðri mjólk til ger-
ilsneyðingar og sölu, og að slíkt
sje bannað eftirleiðis. Ennfrem-
ur að málið hafi verið sent
dómsmálaráðuneytinu. Að mín-
um dómi er meira að segja þetta
brjef vanhugsað. Skyldi heil-
brigðisnefnd hafa verið það
ljóst, þegar hún samdi brjefið,
að Mjólkursamsalan hefur eng-
ar aðferðir og engin ráð til að
sannprófa, að mjólk, sem hún
fær til gerilsneyðingar hafi ver-
ið hituð, ef það hefur verið
nógu vægilega gert. Á meðan
embættismaður spókar sig um
götur borgarinnar, launaður af
ríkinu til að sjá um, að tjeð
reglugerð sje ekki brotin er
varla von, að Mjólkursamsalan
taki að sjer slík störf! Eðlilegt
virðist mjei’, að heilbrigðís-
nefnd hefði snúið sjer til ríkis-
eftirlits og borið þar fram
ósk sina um, að umrædd hitun
yrði stöðvuð.
Föstudaginn 5. maí s.l. birta
svo fjögur dagblöð borgarinnar
hin skelfilegustu tíðindi af
þessu máli, þau . tíðindi berast
frá fundi bæjarstjórnar. En
sunnudaginn 7. maí er aftur
drepið á þetta mál á 9. síðu í
Morgunblaðinu. Það, sem þar
er skrifað er hóflegt og skyn-
samlegt. Þar segir höfundurinn,
að umboðsmenn framleiðenda
og neytenda verði að leysa
þetta mál á vinsamlegan hátt,
og að það sje báðum aðiljum
til vansa að hefja um það ill-
deijur.
Svo bar til, að við Sigurður
Guðbrandsson gengum, ásamt
Edvarð Friðrikssyni, á fund lög
reglustjóra nokkrum dögum áð
ur en bæjarstjórnarfundur sá
var haldinn, sem gaf tilefni til
blaðaskrifanna 5. maí. Við ósk-
uðum þess, að mega ræða þetta
mál við heilbrigðisnefnd á
fundi. Leyfið var strax veitt,
og mættum við svo á fundi
nefndarinnar morguninn eftir,
Þar skýrðum við sjónarmið
okkar eftir föngum. Jeg skoraðí
á heilbrigðisnefndina að kynna
sjer fjárfestingar þær, sem
mjólkurbúin og Mjólkursam-
salan hafa gert vegna umbóta
á undangengnum árum, og
kynna sjer einnig framfarir,
sem orðið hafa á sviði vöru-
vöndunar á sama’ tíma, en
skýrslur um það má sjá hjá
ríkiseftirlitinu. Jeg bar fram
ósk um, að nefndin bæri traust
til þess, að svipaðar framfarir
yrðu á næstu árum, að þvi er
snertir vöruvöndun, og jeg tók
það fram, að við óskuðum eftir
vinsamlegri samvinnu um tnusn
þeirra ágreiningsmála, sem upp
kynnu að koma.
Viðræður voru auðvitað vin-
samlegar, en við gátum af engu
ráðið, hvort við höfðum komið
á þennan fund til nokkursi
gagns.
Fáum dögum seinna er svo
tilmælum okkar um vinsarnlegst
samvinnu svarað með því að
mjólkurbúin og Mjólkur. amsal-
an eru umsvifalaust borin þung
um og ærumeiðandi sökum s
fjórum dagblöðum bæjarins og
orðum hagað þannig um hitun
mjólkurinnar, að fjöldi aieyt-
enda, sem málinu eru ókunnug-
ir, óttast, að þeir bíði heilsu-
eða jafnvel líftjón, e_f þeir nevta
mjólkur frá Mjóíkursamsöl-
unni. Ummælin, sera blöðin
birta, eru vöndur, sem ekki er
hægt að kyssa á, þau eru sverð,
sem lyft er til ófriðar.
Mjólkurbiíin eiga nú völ
tveggja kosta. Annar er sá, að
fylgja í öllu fyrirmælum heil-
brigðisnefndar; hita mjólkina
ekki og senda aldrei til geril-
sneyðingar lakari mjólk, en
annars flokks. Þá verður meirl
og minni skortur á neyslumjólk
í bænum í sumar og framleið-
endur tapa markaði fyrir vöru
sína. Hinn kosturin i er sá sem
Sigurður Guðbrand ;son stingur
upp á í grein sinni í Tímanum
6. maí, að stöðva allar mjólk-
ursendingar til bæjarins, , með-
an heilbrigðisnefnd hugsar
málið,“ eins og hann orðar það,
Báðir em þessir kostir hiniv
hörmulegustu.
Ummælin, sem blöðin hirta,
eru höfð eftir dr. Sigurði Pjet-
urssyni, gerlafræðingi og s+arfs
manni ríkisins við Atvinhudeilcl
Háskólans. Samkvæmt því, seirs
blöðin herma, er það álit dr„
Sigurðar, að umrædd hitun
mjólkur sje „bein vörusvik.,
gerð til þess að Ieyna göllumt
hennar.“ Ekki er ástæða til a5
efa, að blöðin fari hjer með rjefrt:
mál, þar sem dr. Sigurður hef-
ur enga athugasemd gert. Heil-
brigðisnefnd og bæjarstjórn
virðast vera honum samdóma.
Það er furðulegt, að sjerfræðí
ingur, sem er starfsmaður v-ið
virðulega ríkisstofnun, skuli
láta hafa eftir sjer slík ummæli,
þegar faglegrar aðstoðar hanst
er leitað. Slíkir menn ættu að
lialda sig við hina faglegu hliS
málsins eina, en sleppa svona
getsökum.
Og í umboði Mjólkursamlggbt
Borgfirðinga og Mjólkurbúst
Flóamanna geri jeg hjer með
eftirfarandi
íyrirspurn til ráðuneytis þess,
sem Atvinuudeiid Háskólanð
Iieyrir undir:
1. Er það samboðið Atvinnu-
Framliald á bls. 8,