Morgunblaðið - 02.08.1950, Blaðsíða 5

MiðvÍHudagur' 2^ ágjísj. .t X&50,;
!tízO,Ii,G L'A' OL A Ð hÐ
» 1
Frú !ngib!@rf
Björn Óíafison
i* . *»■
,• •. i r", ■
• m *■
cg
SJÖTUG er í dag frú Ingibjörg
Theódorsdóttir í Vestmanna-
eyjum, og bykir mjer hlýða að
þessarar merkiskonu, sem á
langt og dáðríkt starf að baki
í Vestmannaeyjum, sje að
nokkru getið á þessum tírnamót
um æfi hennar.
Ingibjörg er fædd í Hafnar-
firði 2. ágúnt 1380. Foreldrar
hennar voru hjónin Theódór Á.
Mathiessen kaupmaður Árna-
sohar Jónssonar Mathiessen
prests í Arnarbæli og kona
hans Þuríður Guðmundsdóttir.
Þuríður móðir Ingibjargar var
stórgáfuð kona hagmælt vel og
manna ættfróðust Hún var ætt
uð frá Efstadal í Laugardal,
dóttir hinnar ágætu konu Þur- Synir þeirra eru þeir Hinrik,
íðar Magnúsdóttur Biarnason
ar.
grciinargerð Teria Asgeirssonor
almennt. Að tala um-að nú hafi greinargerð sinni, að tilmæli mír*
verið „vegið að starfsgrundvelli hafi verið „óviðeigandi" og þeg-
• Ingibjörg fór í Flensborgar-
skólann þegar eftir fermingu,
en það var fátítt um stúlkur í
þann tíma. Hún hafði ágætar
námsgáfur svn að fram úr skar-
aði. Burtfararprófi lauk hún
með mjög hárri einkunn.
Um þriggja ára skeið kenndi
Ingibjörg hannyrðir í Barna-
skóla Hafnarfiarðar að námi
loknu í Flensborg. Hún fluttist
svo til Reykjavíkur með for-
eldrum sínum og vann í 4 ár
við vefnaðarvöruverslun Jes
Zimsen í Reykjavík.
Hinn 2. anríl 1905 ffiftist hún
Jóni Hinrikssyni síðar kaup-
fjelassstjóra. en hann var þá
barnakennari í Hafnarfirði. Þau
hión fluttust svo til Reykja-
víkur er Jón gerðist starfsmað-
ur við Brydesverslun í Reykja-
vík.
Árið 1914 tók Jón Hinriksson
við forstöðu Brydesverslunar í
Vestmannaevium og f’uttu þau
hiónin þá til Evia með skyldu
lið sitt. Brvdesverslun var þá
á fallanda fæti og var um þetta
leyti Iögð niður í Eyjum.
Jón Hinriksson, sem var
prýðilega gefinn til sálar og ma
líkama, og mannkostamaður,
fann brátt verksvið við sitt
hæfi meðal Vestmannaeyinga.
Þegar Brvdesverslun hætti
stofnaði hann með f.iölda hínna
efnileeustu útvegsbænda kaup-
fjelaeið Fram, sem hann stiórn-
, JEG hafði ekki hugsað mjer að
1 taka þátt i þeim blaðadeilum,
■ sem nú standa yfir út af vísi-
• tölu framfærslukostnaðar í
i júlímánuði. en vegna greinar-
gerðar þeirrar er einn nefndar-
maður kauplagsnefndar, Torfi
Ásgeirsson, hefur gefið Alþýðu-
sambandsstjórninni, tel jeg á-
stæðu til að ræða málið í því
sambandi. Sökum þess að jeg
var fjarverandi alla síðustu
viku, kom greinargerðin ekki
mjer í hendur fyrr en í gær.
Af greinargerð Torfa Ásgeirs
sonar verður ekki annað skilið
sýslumaður Snæfellinga og en að úrsögn hans úr nefndinni
Árni Mathiesen fulltrúi hjá sje vegna samtals er nefndin
ríkisf jehirði. Dætur þeirra, átti við mig 14. júli. Hann seg-
Sigurlaug gift Guðlaugi Gísla- ir að hann hefði talið sjer skylt
syni, ræðismanni Svía í Vest- að starfa áfram í nefndinm
mannaeyjum, og Lára skrif- þrátt fvrir djuptækan agrem-
stofustúlka í Sjúkrasamlagi ing við meðnefndarmenn hans
Vestmannaevja. Elsta dóttirin -.ef ekki hefði annað komið til .
Theódóra, bráðefnileg stúlka, dó Mun hann þar eiga við áður-
21 árs að aldri, ári áður en föð- nefndan samtalsfund er síðai
ur hennar missti við. Nýfætt verður að vikið.
stúlkubarn mistu hjónin einnig. | Til þess að gera sjer grem
Þau hjón tóku mjög virkan fyrir málinu í öllu því mold-
þátt í fjelagslífi Evjamanna á viðri, sem þyrlað hefur verið
Kauplagsnefndar" er brosleg fjar
stæða í þessu sambandi.
Þegar að því kom, að nefndin
þurfti að ákveða framfærsluvísi-
tölu fyrir júiímánuð, var korróð
nýtt viðhorf, sem myndaðist
vegna laga frá 25. maí um breyt-
ar talöð kommúnista og Alþýðu-
flokksins túlka sltoðanir hans, þá
verður ekki annað skilið en
það sje með öllu ósæmilegt fyrir
viðskiptamálaráðherra, að leyfa
sjer að ræða við nefndina í sam-
bandi við störf hennar, jafnvel
ingu á húsaleigulögunum. Er þar þótt það sje gert að hennar eigÍTV
sett hámarksverð á húsaleigu, 7
kr. fyrir hvern fermetra í hús-
um bvggðum fvrir árslok 1945,
en 9 kr. í húsum byggðum eftir
þann tíma.
Nú var greinilegt að hin nýja
húsaleiguvísitala, sem reiknuð
hafði verið út af nefndinni, gat
því aðeins komið til framkvæmda
að hækkunin kæmi ekki í bága
við hið lögákveðna hámark húsa-
leigunnar. Vitanlegt var, að húsa-
leiga hafði ekkert hækkað raun-
beiðni. Hún sje gerðardómur os>
enginn megi vita um hvernig eða .
eftir hvaða reglum hún vinnur.
Ekki verður annað sagt en. a®.
það komi úr hörðustu átt, er
þessi nefndarmaður talar um aí>
„óviðeigandi" sje að gefa við-
skiptamálaráðherra upp starfs-■
leglur nefndarinnar. Það er upp-
jýst af íorseta Alþýðusambands-
ins, að þessi nefndarmaður hefir-
látið sambandsstjórnina fylgjast
með öllu sem gerðist á fundum.
, , , , . . . Kauplagsnefndar og svo fljótt og
yerulega fra þvi, sem un f ’ r.a núkvæmlega gengUr þessi frjetta-
í húsaleigulið fiam æis uvisi v burður nefndarmannsins, að hánrv
unnar, eftir breytmguna sam Rn;r sambandsstjórninni
gengislögunum. Ljost varemmg, nefndin hafi verið „boðuð” á
að mikil hækkun leiguvisitolunn- fund viðskiptamélaráðherra,
ar. sem byggðist a við a skostn- m5rgUrn kiukkustundum áður
aði, gat ekki með ftemni sar: i- fundurinn var haldinn. Endrt
girni komið til goða nyju us- mútti af mörgu marka, að sam-
unum, er lítið viðhald þuifa og bandsstjórnin fylgdist nákvæm-
fá hæsta leigu. iega frd degi til dags með öllu,
Hjer var því komið i ljós yið- sem fram fór og sagt var á fund-
var í
mörgum sviðum. Jón var lengi upp í sambandi við það, ei nau horf, sem nýtt var í störfum um nefndarinnar, á sama tíma og
bæjarfulltrúi, og að auki hinn synlegt að benda á nokkur at- , nefndarinnar og eðlilegt var að nefndarnraðurinn Torfi Ásgeirs-
ötulasti í því að efla samtök riði. sem hafa meginþýðingu fyr tæki tíma fyrir hana að átta sig Son taldi „óviðeigandi-' að mjer
Eyjamanna og samvinnu, bæði ir þá, sem vilja mynda sjer á. Ef nefndin hefði áft að fylgja væri gefnar upplýsingar um þær
hvað út*erð verslun, björgun- rjetta skoðun á málinu. | sömu reglu og bún hefur áður reglur sem nefndin ætlaði sjer
armál to0g ’ önnur fielagsmál Við útreikning húsaleiguvísi- fylgt, þá hefði hækkun husaleigu- 0ð vinna eftir.
| tölu undanfarin ár, hefur Kaup- vísitölunnar átt að ganga inn ) En vegna þessara tiimæia frfi
snerti. lagsnefnd farið eftir mjög ein-' framfærsluvísitöluna og hækka minni hendi, virðist nefndarmað-
Á sínu sviði kvað eins mikið f5idum reglUm. Hún hefur reikn- j hana um 2—3 stig, vegna hækk- urinn nú hafa sagt sig úr nefnd-
að Ingibjörgu Hún tók, þegar að ht þær verðbreytingar,- sem ' aðrar húsaleigu. En með því móti ínni, vegna þess að ekkert mátti
hún kom til Eyjanna, að sjer, orðið hafa á viðhaldskostnaði hefði ekkert tillit verið tekið til berast um störf hennar til ríkis-
formennsku í Kvenfjelaginu húsa og ákveðið húsaleiguvísitöl- þess, að lögin frá 25. maí barma stjórnarinnar. En allt öðru máli
Líkn og veitti þessu merka og una eftir því. Sú vísitala hefur ’ slíka húsaieigubækkun í frans- gegndi þar sem Alþýðusambands-
vinsæla fielaú forstöðu í 20 ár svo verkað beint á framfærslu- kvæmdinni. Auk þess. sem Ijóst stjórnin átti í hlut.
KnS rpfr,; í beila hók’ vísitöluna, sökum þess að gengið var að raunveruleg hækkun husa Aroður stjórnarandstöðunnar i
Þad 'æn eím - a ’ var ut frá því, að húsaleiga yfir- leigu hafði ekki att sjer stað. ‘ þessu mah, hefir aðallega beinst
að skrifa um starf Liknar jeitt bækkaði sjálfkrafa i sam- j Neíndin gat því ekki notað að þvi, áð sýna fram á, að ríkis-
Eins og nærri má geta um rg>mj við húsaieiguvísitöluna. — sömu aðferð og hún hafði áður stjórnin hafi gengið fram fyrir
svo mikilhæfa konu og vel Nefndin hafði aldrei notað aðra haft til þess að ákveða áhrif húsa skjöldu, til þess að falsa vísitöl-
gefna, hefpr Ingibjörg verið aðferð en þessa við ákvörðun leigunnar á framfærsluvísitöluna. i una, með því að kúga Kauplags-
áhueasöm um lands- og hjeraðs húsaleiguliðsins í framfærsluvísi- Hún fór þess vegna að þreiía j nefnd til að ákveða hana lægri
ál og í möre' ár haft á hendi tölunni, þegar lögin um gengis- fyrir sjer með nýja aðferð, að en rjett var. Allt er þetta stað-
rmannsstö’’f í Siálfstæðis- breytinguna tóku gildi. j leita upplýsinga um húsaleigu i taí stafir. Ríkisstjórnin hefir ■
l-vennafielaamu Eveló i Með lögum þessum var gerð sú húsum byggðum eftir 1945. Þetta | ekki reynt nu frekar en endra-
kvennaf]ela=tnu yg ' breyting á húsnæðislið fram- var aðferð, sem nefndm hafði ( f ær að hafa nokkur áhrif á gerð-
Frú Ingibjörg Theódórsdótt- færsluvísitölunnar að miða skyldi aldrei notað fyrr og var þar með
ir hefur iafnan notið hinna við leigu í húsum, sem fullgerð tekin sú stefna til að ákveða yísi-
mestu vinsælda í Evjum. Þessi voru eftir árslok 1945. Nefndin töluna, gagnstæð hefðbundinm
svipmikla. fríða og höfðinglega fann þann grundvöll, ekki með venju, sem undir kringumstæð-
kona sómdi sjer jafnan vel í því að leyta upplýsinga um leigu unum orkaðr mjpg tyrmæhs
' öllum húsum, sem byggð eru
Þegar hjer var komið sögu,
óskaði formaður nefndarinnar
þess að nefndin fengi að ræða við
mig í sambandi við útreikning
vísitölunnar, vegna þess viðhprís
sem skapaðist af lögunum frá 25.
maí. Jeg varð að siálfsögðu við
ir Kauplagsnefndar. Meirihluti
nefndarinnar taldi hana bundna ■
af lögunum frá 25. maí, sem á-
kveða hámark húsaleigu. Þetta
er i samræmi við það að nefnd •
m býggir framfærslukostnað á
auglýstu hámarksverði vara, er»
ekki því verði sem sömu vörur
kunna að vera seldar óleyfilega
á svörtum markaði.
Um það má að sjálfsögðu deila .
hvort sanngjarnt sje að nefnd
aði með dutmaði forsjá allt ■ hópi hinna mörgu kynstystra
til dauðadays Það fielag keypti ; sinna, sem fljótt völdu hana að “JJ.^ mat hús7-
verslunarhus Brvdes, og for íeiðtoga sínum, góðum malum leigunefndar a húsaleigu, á ár-
rekstur kannfielag^ins síðan , til framdráttar. unum 1946—'49,. sem var kr. 6.92
fram í þeim húsum. j jhn Hinriksson og Ingibjörg á fermeter, að viðbættri húsa-
Jón rak siálíur mikla útgerð æv.obfiArQrinttir korrm til Evi- leiguvísitölu 158. Á þennan hátt . - . . • . , ,.. ,
og búrekstur iafnhliða öðrunr j a um hadegisskeið sefi sinn- varð húsaleiguhðurinn á hinni þessan osk. A fundinum bað jeg |-^ S a i Þau a nf til lækkunar
• u c v n anna um naciegisstteio æii smn , .9mWamdi kr. rm upplysmgar varðandi reglur, í “ iisitonmm, sem raun er a orð-
a ysl vel u 'e§s- ar. Sól skein yfir sundum er jq 93 á h‘vern ferm. húsnœöis. , sem nefndin hugsaði sjer að fara !in-En einmitt vegna þess að ríkis.
þau hófu starf sitt hjá þrótt- Fyrsta hvers má'naðar er leyjtr effi£ef hún ætlaði. að. fara út fyi- i stjórnin taldi sanngirni mæla
miklu og starfsglöðu athafna- ð u 1Ýsinga um raunverulegt ir. hinn hefðbundna grundvöll og j með því, að lögin. hefði ekki
þa einatt mrog f jölmennt á j fólk} þar. sem góðu heilli tók útsöiUVerð eða hámarksverð vm- með tiniti 111 laganna frá 25. mai. svona mikil áhrif til lækkunar
heimili beirra Jóns og Ingibjarg við þesSum ágætu hjónum opn- iskonar nauðsynjavara, sem koma Neíndin var þá enn óráðin i bví; að svo stoddu, voru bráðabirgða-
ar — Garðínum — sem svo er ! um örmum. inn í visitölnna. Þetta hefur jafn- ^yaða^ aðferð skyldý beite vegna ( ^“ut«^5 eJ ák,váðn vMtöl-
nefndur, oft um 30 manns og
bóndi siómenn síha og land-
vinnufólk að mestu leyti. Var
má nærri geta, að á svo stóru
heiroili revndi miög á krafta
húsfreyiunnar. En henni fór það
jafn vel úr h»ndi :r>sr, annað. að
sjá um sitt stóra heimili og ann
ast búrekst’”'
Jón Hinri1 sson liest. á árinu
1929 miög fvfí- a'dur fram, og
varð öllum he, mdauði þeim er
hann hekktu. I át hans var mik-
ið áfaú fvrir Fa rr r (■' kaup-
fielavið Fram. < n mes' fyrir
hans n*r.ustu eins og að líkind-
um ræði -i.
Um 0rmUm' . anVerið gerTog enginn'ágreining. hins breytta viðhorfs. Málið var I nna 112. Hefði Kauplagsnefnd tal
| Vjelbátaútgerðin var 1 hröð- ur verig um Þessi verðkönnun rætt fra ýmsum hliðjim. en að lð sier fært að akveða visitölur.a
um vexti, verslunin frjáls og .■ . brevtingav. sem verða frá lokum óskaði jeg að nefndin Ijeti a Þeim forsendum að húsaleigan
” ......... mig vita hvaða reglu hún ætlaði | værl óbreytt, þá hefði vísitalan
cð taka upp við útreikninginn. , orðið U4.
áður en f-á útreikningnum yr ði! Tillögur þær sem minnihlut-
gengið. Sem viðskiptamálaráð-,inn- Torfi Ásgeirsson, vildi láta
herra, er hefði með höndum verð- ; hyggjá á ákvörðun nefndarinn-
lagsmál, taldi jeg mig hafa heSm-1 ar’ voru míög fráleitar' vegna
ild og skyldu til að f.ylgjast með i>esf, að önnur braut i bága við
því, ef nefndin tæki upp ný vinnu ófcvíræð fyrirmæli laga en hm
brögð við útreikning vísitölunn- byggðist á nýrri tilraun, sem
ar. Nefndarmaðurinn Torfi Ák- Serð var af handahófi og því al-
geirsson, fann ástæðu til að móf- Serlega óraunhæfur grur.dvöllur
n-.æla þessu og kvað það vera 1111 að byggja á.
tilraun til að hafa áhrif á gerðir ’ *
nefndarinnar. Siðar rn-un hann LONDON—Sólarljósið. i< veikti
haí'a gefið blöðun stjórnatard-, nýlega i húsi i Surrey, S-Eng-
stöðunnar þær upplýsingar að iandi. Skýringin er að. hálf-
jeg hafi ætlað að . igq ' uefud- pottsflaska af bensíni stóð í ein-
ina ti' að ákveðai.yrsuwwsn eftir glugga hússins. Kvibnaði í
þvr sem hentaði rÍKisstjórniani,
SMkur þvættingur er eivki svara-, . , , , , _ . , .....
verður j sprakk bensinrlaskan svo kvik
Þessi neíndarmaður segir ’' aðl 1 husinu.
batnandi og atvinna vaxandi til mánuði. ,tii mánaðar. á vegði lifs-
lands og' sjávar. nauðsynja. Slík könnun hefur
En þó var á f jölmörgum svið- aldrei verið gerð í sambandi við
um umbóta börf. Hafnarmál. raf. raunverulega húsaleigu. sem
I 1 hinroiin greidd er. Nefndm hefur aldrei
orkumal, vegabætur, bjoigun- ý
. ...... „llf akveðið husaleiguiioinn 1 tr„m-
armal og . ^argt íiena. 1 færsiuvisitöiuhni samkvæmt upp-
þetta var í undirburnngi 1 sam- jýsingum um raunverulega húsa-
bandi við hina n\ ju tækni lei’ru i bænum. heldur hefur lið-
vjelbátana — sem komið höfðu urinn hreyfst eftir verðlagi á vör
í stað opnu skipanna um og vinnu til viðhalds húsanna
' Þeir menn-sem stóðu að opin- eins og áður er sagt. Með öðrum
| b“nam störfum auk daglegra orðum, viðhaldskosthaðíirinn hef.
ur ákveðíð hreyfinguna á husa-
leipulið f ramf serslirvísitö1 uunar.
Það er þvi hin mesta firra. að
tíalda þvi lrarr. ?ð nú hafi ve-ið
hroím margra ára regla með þ' i.
ptS fara ekki eftir raunverulegri
rum
Inmbiör'j 1 • r kki hugíállast. ar.na — og þar varð Jón
Rak hún búska” sinn og út- Hinðiksson brátt i fremstu íöð
gerð r,m um h, í, og stofn- — lagðit oft mikið á sig og
snttí v-fnabr , inivrslun turftu á þreki og bjartsýni að
sem hún rak o.g.vcitti sjálf for- halda til að ryðja nyjar.b.autii
stöðu : nokkur ár. en seldi.síð- við gjö hreytt at nuskilyrði. húsaleigu. Slikt hefur aldrei ver-
an I | Það ekki sí. 5 þakka ið gert, enda engar ábyggilegar
Lörn | Frh bls. 8 upplýsingar legið fyrir um leigu
os
i lU
gnuð’.