Morgunblaðið - 11.05.1951, Blaðsíða 11

11
Fcstudagur 11. maí 1951.
MORGUNRLAVID
'tl«iiaií9ýu-0i O.
Svavar
Formaður á átsbál cm 20 ára skeið

F. 3. júní 1916. D. 14. aprí! 1951.
SVO fór með þennan góða dreng
að hann barst burt með straumn-
nm þann 14. apríl sJ., er hann
var á leið vestur á lancL
Að oss öllum, er þekktu Svavar,
er sár harmur kveðinn við hið
snögglegá fráfall hans, en margar
©g hugljúfar endnrminningar
skilur hann eftir, sem Ijúft er að
minnast, sem grœða sáiín og þerra
tárin. )
Hann fæddist aS Ofanleiti í
Vestmannaeyjum 3. júní 1916 og
dó 14. apríl s.l. og var því aðeins
tæplega 35 ára, er hann Ijest. —
Svavar ólst upp hjá mðður sinni,
Guðlaugu Oddgeirsdóttur, sem bjó
í foreldrahúsum, þar til hann var
rúmlega 5 ára gamaEI, en þá skildu
leiðir þeirra í nokkur ár. Eftir
það ólst hann upp hjá merkishjón-
imum Jóni Guðmundssyni, bónda
í Suðurgarði, og konu har.s Ingi-
björgu Jónsdóttur og naut hann
umönnunar og ástríkis þeirra, þar
til hann fór út í lífið og hóf nám.
Hann rjeðist til Haraldar Eiríks-
sonar, rafvirkjameistara í Eyjum
1. des. 1937 og hóf þá nám sitt
í rafvirkjun og lauk því eftir 4 ár,
en vann hjá meistara sinum þang-
að til hann mátti taka að sjer
veik á eigin ábyrgð. Meistara-
rjettindi fekk hann strax eftir
tilskyldan tíma og varð eftirsótc-
ur verkmaður, því harm var vand-
virkur og lagT' á dlt r”gin á-
herslu á að vi ua ve-'.t'.a bannig,
að búa mátti aö þe' :-i vel og lengi.
Slíkir menn koma sjer ávallt vel,
enda var Svavar virtur af þeim,
sem hann vann fyrir, sem og þeim
er hann vann með. Hann starfaði
síðustu árin víðsvegar út um land
og fekk lof verka siuna eins og
fyrr greinir, en það var setlun
bans að njóta ávaxta þeirra sjálf-
ur. Hann bjó sig því undir, að
ekki „syiti í álinn“, öBu lengur og
hægt yrði að hefjast handa. Það
var því beisk ráðstöfun, er tekið
var fram í fyrír horram, og hann
kallaður burt hjeðan þcssa hjelu-
nótt. En hver skilur Hans órann-
sakanlegu vegi?
Svavar Þórarir.sson var prúður
í framgöngu, yfirlartislaus og dul-
ur. Hann var óvenjulega hjálp-
samur og vildi hverjum manni
greiöa gera, án þess að hugsa um
endurgjald. Nátturan átti hug
hans allan í frístundum hans, sem
og oftar. Hann undi hag sínum
vel, er „sumarsólin skein á sundin
hlá og út við unnarsteín Ijek ald-
an smá“. — Tíu árafórhann fyrst
í útey með vini sínum Siggeiri Jóns
syni í Suðurgarði, sem þá og síð-
ar var talinn merrti fjallamaður
Eyja. Bjargsigið heillaði hanri
strax og lærðist honnm það fljótt
©g fór hann eftir tiltölulega stutt-
an tíma að eíga og gat sjer orð
fyrir að vera einhver fræknasti
fjallamaður Eyja. Auðvelt reynd-
ist honum að sameina gætni og
dirfsku, sem góðra fjallamanna
er vani, og því var hann láns-
samur í öllum sínum ferðum, sem
reyndust oft þær erfiðustu. Har.n
seig oft fyrir stríð, er erlendir
ferðamenn heimsóttu Eyjarnar, en
þær hafa sitt sterka aðdráttarafl
vegna tignar og fegnrðar. Einn’g
Framh. á bls. 12.
„Að standa eins og foldgnátt fjall
und frer um alla stund,
svo mörg, sem á því skruggan
skall,
sú skyldi karlmanns Iur.d.“
ÞAÐ ER alkunna, að höfundur
lífsins, almáttugur Guð, hefir
meðal annara hraíileika, gsett
menn og dýr forustuhæfileikum,
þessum mestu, bestu og helstu
gáfum, sem enn eru þekkt í ríki
manna og dýra. í þessum hæfi-
leikum felst margt, sem því mið-
ur er hulið athugun og eftirtekt
fjöldans. Þó er undantekning um
dýraríkið. Þar er sókst eftir bess-
um hæfileikum í ábata skyni.,
Öðru máli gegnir um mennina.
Ef ekki er hæet að hafa persónu
legan hag af þessum gáfum, er
þeim lítiil gaumur gefinn. I þeim
felast þó að jafnaði aðalmannkost
irnir: drenglyndi, samúð, um-
bótaþrá, hreinskilni, djörfung og
kjarkur. Auk þessa er þar að
finna glggskygni, framsýni, dugn
að og framkvæmdaþrek, ásamt
karlmennsku. En á- þetta er oft-
ast litið í þoku eigingirninnar,
því miður. Þá er það víst, að sú
þjóð, sem ber gæfu til þess, að
þekk.ia sína bestu menn oo halla
sjer að forustu þeirra, er á braut
til framfara og velgengni, bæði
í veraldlegum og andlegum efn-
um.
Út úr þeirri þoku eigingirninn-
ar, sem jeg minntist á, hafa þó
stundum brotist menn, með
miklu hugrekki, studdir af hin-
um heilögu máttarvöldum, og
tekið að sjer forustu á ýmsum
sviðum athafnalífsins, meðál ann-
ars, og með þreki sínu, karl-
mennsku og dugnaði fært björg
í bú fátæklinganna og þjóðarinn-
ar í heild sinni.
Það fer ekki mikið fju’ir al-
genga nafninu Jóni Jónssyni og
orðið sjómaður var heldur ekki
hátt sett í virðingastiga þjóðfje-
lagsins, hjer áður fyr, eða á dög-
um árabátanna. Undir áþján
Dana barst hingað nafnið ,,sjóari“
og hjegómleg smámenni hentu
það á lofti og í einfeldni sinni,
blönduðu þeir saman- hinni
hraustu, hugdjörfu íslensku sjó-
mannastjett, við þá illa mönnuðu
dönsku drabbara, sem silgdu á
flutningaskipum um ýms höf
heimsins og töldu annað heimili
sitt Ula þokkaðar drykkjuknæp-
ur. íslensku sjómennirnir áttu
ekkert skylt við þá og ekkert sam
eiginlegt með þeim, hó það kæmi
fyrir. að þeir „lífguðu sálaryl",
eftir sigur í miklum svaðilförum,
þar sem barist var um líí og
dauða.
Það stóð heldur ekki mikill
ljómi um formannsnafnið á fiski-
bátunum smáu, árabátunum ís-
lensku, að undanteknum sjómönn
unum (hásetunum), sem á þeim
rjeru. Þeir kunnu að meta for-
manninn sinn og treysta forustu
hans, þegar í harðbakka sló og
lífshættan nálgaðist. Á því sviði
hefðu aðrir landsmenn getað lært
af þeim og tekið þá til fyrirmynd-
ar, um rjett mat á forustuhæfi-
leikum, og hlýðni við þá.
í raun og veru var fiskibátur-
ir.n alltaf í hættu, frá því hann
lagði frá landi og ^angað til hann
lenti. Veður eru válynd. Á auga-
bragði «at Ægir skift um svip.
Þess vegna varð formaðurinn, að
hafa vakandi auga á veðurútlit-
inu, taka mark á smáskýi, sem
gægðist undan tindi og með fram-
sýnni nærgætni s-'á í eyður. En
stundum gerðu engin veðurtákn
vart við sig. Allt í einu var kom-
ið ofsarok. Þá reyndi á kjarkinn
og karlmennskuna, að koma skipi
og mönnum heilu í höfn. Og ekki
reyndi minna á skarpskyggnina,
aðgætnina og úrræðin. Nú var
háð hörð barátta við náttúruöflin
um líf og dauða 7 eða 9 manna á
bátskel, sem byggð var ur borð-
um, er var nærri V2 þumlung á
þykkt. Þessum farkosti var ætlað
að vinna sigur í stríði við öldur
úthafsins, sem ofsastorfur velti
að honum og yfir hann. Aðstaðan
þarna var verri en skipstjórans
á stóru skipi á hafi úti. Á litla
fiskibátnum voru engin tæki til
hjálpar, að undan teknum árum
og seglum úr veikbyggðum dúk,
nema aflið í margþjálfuðum
vöðvum karlmennanna 9. Þarna
reið á miklu, að formaðurinn
væri einbeittur or kynni að gefa
fyrirskipanir, sem við áttu og
! vanir ^jómenn fundu að voru
rjettar og hlýddu tafarlaust. Þeg-
ar við storminn bættist blind-
bylur og skammdegismyrkur, var
: ekki heiglum hent að ráða úr
vandanum. Hættan spennti
hverja taug, eins og streng á
i boga. Formaðurinn, sem venju-
' lega var mildur og famansamur,
leit nú út eins og stálhart hörku-
tól, tilbúinn að gefa hverjum há-
' seta kinnhest, sem ekki hlýddi
' tafarlaust skipunum hans og bend
ingum. Það var ekki annað sjá-
anlegt, en hann hefði breyst eins
og veðrið og útlit hans orðið ægi-
! legt eins og sjólagið. Hásetunum
1 virtist hann halda miklu fastara
um stjórnvölinn en venjulega og
stýrið þó leika í höndum hans.
Þessi lýsing á við alla gamla
og góða fiskibátaformenn og ekki
síst við Jón Jónsson á Lindargötu
I 28, sem var formaður um 20 ára
! skeið og hafði ungur, aðeins 18
; ára, áunnið sjer það álit, að hon-
j um voru fengin í hendur manna-
I forráð á sjónum. Hann þótti feng-
sæll formaður og ötull og sú
hamingja og guðsblessun hvíldi
yfir góðum dreng, að honum
hlekktist aldrei á, en skilaði ávalt
bát og mönnum heilum í höfn, þó
nærri lægi að þrekraunirnar yrðu
, honum stundum ofurefli. Hann
1 hætti formennsku þegar skúturn-
; ar komu og varð háseti á þeim j
og seinna á togurum, er þeir ^
komu. En þegar togararnir voru
seldir hjeðan í fvrra stríði, hvarf .
atvinnan með þeim og skipshafn- I
irnar stóðu uppi atvinnulausar. |
Ráðalaus varð þó ekki Jón Jóns- |
son. Forustuhæfileikar hans, at- |
hafnaþrá og þrek, höfðu ekki bil-
að meðan hann var háseti á skút- |
um og togurum. Hann keypti þá
árabát og hraustir drengir rjeð-
1 ust með honum til fiska enn á
j ný. Þannig bætti hann úr atvinnu
skoctksínum og annara.
úr sólarhringnum, heldur hann
allan, ef á þurfti að halda.
Þannig var líf hinna gömlu for
manna og meðal þeirra hetjunnar
Jóns Jónssonar á Lindargötu 28,
sem nú er 82 ára að aldri. Hann
er fæddur á lokadaginn 11. maí.
í 20 ár hafði hann ánægju af því,
að glíma við hamfarir náttúrunn-
ar og leika sjer við æðandi öldur
hafsins. Og á lokadaginn í 20 ár!
hrósaði hann sigri og þakkaði
leiðtoga lífs síns fyrir það, að
allar hans sjóferðir höfðu heppn-
ast.
Bjarni Sigurðsson.
TmusIí ióelsson f?á
Palreksfirði
Sextug í dag:
Maiendina G.
FORDSON
og Forcl vörubifreið, ’4I, 2(4
tonns til sölu. Sendiferðabifreið-
inni getur fylgt stöðvarpláss. —
Bílarnir verða til sýnis í dag
eftir hádegi. Uppl. í Úthlíð 16,
kjallaranum.
Ef allar sögur um sjóferðir og
formennsku þessa heppna atorku- !
manns væru sagðar, mundu þær
með nútíma ritvaðli fylla marg- |
ar bækur. En nú hafa bækur um
þetta komið út og sögurnar af
sjóferðunum og svaðilförum á
litlum árabátum hver annari lik-
ar, svo að jafnvel á þeirri bull-
öld, sem nú lifum við á mundi
þetta vera að bera í bakka fullan
lækinn.
Á þeim árum, þegar lífsafkoma
þeirra, er við sjóinn bjuggu, var
byggð á sjósókn á árabátum, var
forusta á sjó vandasamari, en
forusta á Iandi, hverju nafni sem
nefndist. Hún útheimti meiri vits I
muni, næmari eftirtekt og msira '
andlegt og líkamlegt þrek, þar ,
sem baráttan við náttúruöflin var |
oft á tíðum háð á ystu nöf lífs og '
dauða. Þá var það ekki heiglum
hent að halda um stjórnvölinn.
Berið saman manndóm þeirra,
sem börðust við hamfarir náttúr-
aflanna á litlum árabát í ofsa-
roki úti á reginhafi, við háværa
málróísmanninn, heimtandi að
tilheyrendur hans fylgi honum að
málum um aðfluttan útlendan
„tilbúning ‘, utan og ofan við hinn
sanna raunveruleika. Hinir mann
dómsmiklu menn. sem beittu at-
höfnum í orða stað og höfðu and-
styggð á mælgi nútímans (en
ekki mælsku), uppskáru ekki
feitar ríkislaunaðar stöður, ekki
orður nje titla, en aðeins með-
vitund um það, að hafa aldrei
legið á liði sínu í tilraunum að
afla verðmæta. Þar var ekki seld
hálf vinna fyrir hátt gjald, nje
hvíld fyrir hlunnindi. Allir kraft
ar lífs og sálar voru lagðir fram
í viðleitni til bjargráðá, ekki ’/á
MAIENÐINA Guðlaug Kristjáns-
dóttir húsfrú á Laugaveffi 42, er
60 ára í dag.
Hún er fædd í Reykjavík 11.
maí 1891, dóttir Kristjáns Arn-
fjörð Guðmundssonar skósmiðs
og Rannveigar Gissursdóttur for-
manns Guðmundssonar. Er það
gömul reykvísk ætt, sem margir
kannast við. Maíendína á tvö
hálísystkini. Hálfbróðir gam-
feðra, er Axel Arnfjörð píanó-
leikari og söngstjóri íslendinga-
kórsins í Kaupmannahöfn og hálf
svstir sammæðra, er frú Ingunn,
kona Guðmundar H. Þorláksson-
ar húsameistara.
Maíendína ólst upp hjá móð-
ur sinni, og er hún hafði aldur
til, rjeðist hún sem saumakona
til Guðmundar sál. Bjarnasonar
klæðskera. Þar vann hún síðan
þangað til hún giftist 3. ágúst
1912, Ágúst Fr. Guðmundssyni
skósmíðameistara. Þau eignuðust
átta börn er komust upp, og eru
sjö þeirra á lífi og öll búsett i
Reykjavík.
Maíendína er j’firlætislaus
myndarkona. Ilún er vinur vina
sinna og kát og glaðvær í hópi
góðra vina.
Maíendína hefur um allangt
skeið starfað ásamt Ágúst Fr.
manni sínum i Góðtemplararegl-
unni, og þar sem annarsstaðar
aflað sjer trausts og einlægra
vina.
Á þessuin merkisdegi munu
margir vina hennar minnast góðr-
ar viðkynningar og vináttu, og
óska þess að henni megi auðnast
björt og gæfurík framtíð.
Vinur.
Dregið í happdræiii
TRAUSTI Jóelsson frá Patreks-
firði verður jarðsettur í dag. —
Kann ljest í sjúkrahúsi 6. m; t,
eftir nokkurra vikna erfiða sjúk-
dómsle-u.
Skammt er stórra högga á
milli. Hinn 17. desember s.l. and-
aðist kona hans, Rannveig Lilja
Jónsdóttir, og á bví sonur þeirra,
Helgi Rafn, mjög um sárt ; I
binda.
Ti austi veiktist fáum vikum
eftir iát konu sinnar -og einka-
sonurinn gekk beina leið frá
fermingunni að banabeði föðui
síns. Þar sáust þeir feðgar i
hinsta sinn, aðeins nokkur auera
blik, því að á meðan á ferrning-
arathöfninni stóð höfðu læknam
ir gert síðustu atrennu baráttu
sinnar við hinn mannskæða sjúk-
dóm.
Trausti Jóel var fæddur 39.
maí 1909 í Bolungarvík. Móðir
hans var Kristín Aradóttir frá
! Uppsölum i Seyðisfirði, ísafjarS-
' arsýslu, og faðir, Jóel Einarsso:?v
frá Kleifum. Hann var látinn
þ'egar Trausti fæddist og móður
sína missti hann, þe»ar hann vai
á barnsaldri. Hann var tekinn c
fóstur af f'/ænda sínum, Birni
Jónssyni í Folafæti og konu hans,
Helgu Sveinbjarnardóttui;, en
einnig hans naut Trausti skamroa
hríð, því Björn dó á meðan
Trausti var í æsku. en Iielga, sem
| var orðin roskin kona, var hon-
um góð móðir.
Trausti ólst upp í Hnífsdal, en
flúttist ungur til Patreksfjarðar.
Þar fannst honum hann haía
notið bestu stunda lífs síns. Þar
eignaðist hann konu sína, 3. júlx
1932 og myndaði hið fyrsta eigin-
lega heimili sitt. Þau eignuðust
tvo syni, hinn eldri, Rafn Rejrn-
ir, ljest af slysförum 15 mánaða
að aldri, en Helgi Rafn er nú >1
ára að aldri.
Þau hjón bjuffcrU lengst af á
Patreksfirði, uns þau fluttust : l
Reykjavíkur á Grettisgötu S2.
haustið 1949.
Trausti var sjómaður, lengi
kj’ndari, öll stríðsárin var ham
velstjóri á togara frá Patreksfirði.
Hann var samviskusamur starfs •
maður- og góður fjelagi, og vin ■
sæll var hann með öllum. sem
af honum höfðu kynni. Að korm
á heimili sitt eftir stranga úti-
vist, var honum mikið hamingj . -
efni, og hann taldi sig vera nih: -
inn gæfumann, l-rátt fyrir al.'S
Bestu þakkir fylgja honum.
Vanclaniaður.
í GÆR var dregið í Happdrætti
Háskóla íslands. Hæsti vinning-
urinn, 25000 kr„ kom upp á nr.
9581. Það er fjórðungsmiði og eru
3 hlutar seldir í Vestmannaeyj-
um, en 1 á Flteyri.
Næsthæsti vinningur 10 þús. kr.
kom upp á nr. 10565. Það er hálf-
miði og báðir miðarnir seldir í
umboði Elíasar Jónssonar.
Þriðji hæsti vinningur 5 þús.
kr. kom upp á fjórðungsmiða og
eru hlutirnir seldir í umboði á
Flatey, Selfossi, Gísla Ólafssyni
og hjá Maren Pjetursdóttur.
Norrænl tþréífia-
kennsranémskeið
SÆNSKA íþróttasambandið hef.ir
boðið ISÍ að senda einn fulltr. i
á íþróttakennaranámskeið í Bos' \
þann 21.—30. júní n. k. Sssnska
sambandið greiðir ferðakostr.að
fulltrúans um Svíþjóð og dvalai-
kostnað á námskeiðinu.
Þeir sem kynnu að hafa hug %
að dvelja á þessu námskeiði gji i
svo vel að hafa samband við skrif-
stofu ÍSÍ, sem allra fyrst. S. v
4955. — (Frá ÍSÍ).