Morgunblaðið - 22.05.1951, Page 6

6
MORGUISBLAÐIÐ
Þriðjudagur 22. maí 1951.
IngóEiur Gíslasau Eæknir
Mihninigaros’ð
INGÓLFUR GÍSLASON læknir
er til moldar borinn í dag, en
hanti andaðist í Landakotsspítal.i
14. þ. m. eftir stutta legu. Hann
hafði kent sjer nokkurs meins
skömmu áður, og var skorinn
upp, annars var hann hraustur
og hress og sami gleðimaður og
áhugamaður og hann hafði ávalt
verið og æðrulaus, þótt sjálfur
gerði hann ráð fyrir því að svo
gæti farið, að ekki risi hann aftur
upp úr þessari legu.
Ingólfur Gíslason var nær 77
ára, fæddur 17. júlí 1874. Hann
var Norðlendingur af góðu bergi
brotinn, frá Þverá í Dalsmynni,
en þar bjuggu foreldrar hans all-
an sinn búskap, þau Gísli Ás-
mundsson Gíslasonar í Nesi í
Höfðahverfi og kona hans Þor-
björg Olgeirsdóttir Árnasonar í
Garði í Fnjóskadal. Gísli var
myndarbóndi, hagorður og vel
mentur, og Þorbjörg var mikil
mannkosta og skörungskona og
lifði til hárrar elii og skrifaði
Ingólfur fagurlega um hana í
bókina „Móðir mín“. Þau hjónin
eignuðuáí sjö börn og dóu tvö
þeirra ung. Hin fimm lifðu merka
og starfsama æfi og eru nú þrjú
á lífi, frú Auður, ekkja Árna
Jónssonar, prófasts og alþingis-
manns á Skútustöðum, elst þeirra,
Garðar stórkaupmaður í New
York, og Haukur, fyrrum prest-
ur við Hólmsinskirkju í Kaup-
mannahöfn. Næstelstur þeirra
systkina var Ásmundur prófast-
ur á Hálsi, er dó 1947, og hafði
hann skrifað látlausa en snjalla
minningaþætti sína, ,,Á ferð“, þar
sem einnig er vikið að æsku og
uppvexti þeirra systkina.
Ingólfur Gíslason varð stúdent
úr lærða skólanum 1896 og
kandidat frá læknaskólanum
1901. Þeir urðu þá fimm kandi-
datar og eru nú þrír eftir á lífi,
Jónas Kristjánsson, Sigurjón
Jónsson og Þorbjörn Þórðarson,
en dáinn var á undan Ingóifi
Andrés Fjeldsted. Ingólfur fór
utan að loknu kandidatsprófi, en
gerðist síðan hjeraðslæknir í
Reykdælahjeraði og sat fyrst á
Einarsstöðum og síðan á Breiðu-
mýri. Þar var hann til 1906, er
hann varð læknir í Vopnafirði og
var þar lengi, oft erfið ár, en
starfsöm og þroskamikil, og 1923
var honum veitt Borgarfjarðar-
hjerað. Þar var hann alla em-
bættistíð sína síðan, eða til 1941,
og hafði þá verið hjeraðslæknir
í 40 ár, einn meðal þeirra, sem
lengst hafa gegnt læknisembætfi
hjer. Þá fluttist hann til Reykja-
víkur og keyptu þeir bræður,
hann og sr. Ásmundur, hús vest-
ur í bæ og skyldi nú setst í helg-
an stein. Starfsvilji og starfs-
þrek Ingólfs var samt lítt bugað
og enn hljóp hann í skarðið eí
þörf var á og gegndi læknisstört'-
um í Rangárvallahjeraði, í Döi-
um vestur og var verksmiðju-
læknir á Raufarhöfn um sumar-
tíma og seinustu árin var hann
læknir Heyrnarhjálpar hjer í
bænum. ^uk þess fjekst hann við
ritstörf og fyrirlestrahald í út-
varpi og víðar, tók þátt í fje-
lagslífi lækna og í mörgum
mannfagnaði og hafði góðra vina
fundi á heimili sínu.

9' '.
: :
Heimili hans og konu hans,
frú Oddnýjar, ágætrar konu og
húsmóður, hafði ávalt verið mið-
stöð mikillar gestrisni og góðs
fagnaðar, vistlegt og myndarlegt
menningarheimili með stóru
bókasafni, á gömlum þjóðlegum
grundvelli, en með viðri, frjálsri
útsýn og fjölbreyttum áhugamál-
um í skáldskap, tónlist og þjóð-
málum. Þó að embættisannir og
embættisheimsóknir settu svip
sinn á heimilið, eins og fiest önn-
ur gömul embættismannahús, þar
sem sjúklingar komu og fóru nótt
og dag, þá var læknishúsið í
Borgarnesi (en það þekti jeg
fyrst) einnig hiýtt og persónu-
legt heimili. Þar var glaður sam-
komustaður margra frænda og
vina, lækna, laxveiðimanna,
skálda og bændahöfðingja og
ungs fólks og athvarf margra
sjúklinga. Fjöldi erlendra og inn-
lendra gesta eiga ánægjulegar
Ingétfur Císlason
ln Memorta
Til frú Oddnýjar Vigfúsdóltur og
barna, frá bekkjarbróður, vini og
jafnaldra Ingólfs læknis.
—oOo—
Jeg sendi þjer, vinkona, lítið ljóð
um ljúflinginn gæfu þinnar,
og minning, sem er svo glöð og
goð
um göfgan vin ævi minnar.
Trúna og vonina í Ingólfs óð
ástin björt saman þrinnar.
Þið áttuð svo marga yndisstund
í elskunnar draumalöndum.
Það er svo gott, þegar bregður
blund
barnsauga í föðurhöndum,
sem bæði á mannvit og milda
lund
mikilla sæva á söndum.
Nú kveðjum við grátin einn
lcjörviðskvist
úr krapsnjó á liðnum vetri.
Lækningin varð honum lán og
list
og lífið að höfðingssetri.
Seint mun þjóð vor fá saknað,
mist
sigur-drengs öllu betri.
Jónmundur Halldórsson.
endurminningar um þetta alúð-
lega og höfðinglega heimili,
hvort sem þeir komu þar stund-
arbið með bátnum eða voru þar
heimagangar. Jeg veit t. d. hve
vel Sigrid Undset kunni þar við
sig og hjelt síðan æfilangri vin-
áttu við þau hjónin og svo var
um marga aðra.
Þó að Ingólfur Gíslason væri
mikill heimilismaður og mjög
irændrækinn, nærgætinn hús-
bóndi og forsjáll búmaður, varð
það hlutskifti hans lengi að vera
í miklum ferðalövum fjarri
heimili sínu og oft í svaðilförum
fyrr á árum. Hann var ágætur,
iruwur og þraut«óður ferða-
maður. Hann hefir sagt frá ýms-
jm þáttum læknisstjrfs síns í
„Læknisævi'* sinni. Sú bók varð
i ekki einungis mjög vinsæl vegna
fjörsins og spenningsins í frá-
sögninni, heldur einnig vegna
ylsins og sólskinsins, sem í henni
er af lífsfjöri o" líístrú ov hisp-
urslausum andans aðli. Ingólfur
t Gísiason var einnig hofmann-
le^ur samkvæmismaður, ágæt-
lega máli farinn og skáldmæltur
og sjer þess alls vott í „Læknis-
ævi“ hans. Sú bók hefir orðið
hið klassiska verk um líf og starf
hjeraðslæknisins á umbrotaárun-
um upp úr seinustu aldamótum.
Aðra bók skrifaði Ingólfur
seinna, „Vörður við veginn“,
einnig skemtile"a bók. Seinustu
árin hafði hann í huga að skrifa
i læknasögur, lýsa þróun heilbrieð
ismálanna í embættis- og per-
sónusögu landlæknanna o" hafði
þegar kannað nokkuð söfn og
, heimildir og skoðað staði, en
skrifaði ekki annað af þessu en
grein um Jón Hjaltalín.
Ingólfur var mjög vel ritfær
maður, skrifaði ljettan o<? vlaðan
frásagnarstíl, var orðheppinn og
fundvís á efni o« hafði næmt
auga og eýra fyrir því, sem sjer-
kennilegt var og skemtilegt.
Hann varð einnig mjög vinsæll
útvarpsmaður. Hann var prýði-
lega hagmæltur o* ljett um kveð-
skap, var smekkvís, orti falieg
vinaminni, fjörug veislukvæði og
smellnar lausavísur.
InPÓifur gegndi umfangsmikl-
um embættum og erfiðum fram-
an af. Mjer hafa sagt menn úr
hjeruðum hans, að hann hafi
verið vinsæll Jæknir, skylduræk-
inn og ósjerhlífinn og ávalt reiðu-
búinn til þess að leegja sig allan
fram. ákveðinn en mildur. Flest
störf hans voru fljótt á litið
hversdagsleg læknisstörf í sveit-
inni en í sambandi við bau gerð-
ust oft harms- eða hetjusögur og
stundum þurfti hann að fjalla
um stórviðburði eða stórslys, s.s.
þegar Pourquoi pas? fórst.
Þó að hann væri lengi nokkuð
afskektur (eða vegna þess að
hann var það) lagði hann áherslu
á það að halda síopnu sambandi
sínu við umheiminn og læra.
Hann fór alloft utan, fyrst sem
lcandidat til Hafnar, síðan nokkr-
um sinnum til Norðurlanda og
Englands og einu sinni til Þýska-
lands og Ítalíu. Hann skoðaði
Framh. á bls. 12.

Ingólfur Iæknir------
Andramaður, (ætíð fundinn
ofarlega í þjóðarhofi
Bragadrengur) á breðavangi
brunar ljett of fannasljettu.
Veit af þeim er sjúkir sýta,
sækir fast, þótt byljum kasti;
lrlkar ei þótt hóti slíkum,
Hel, að granda í næsta éli.
Skíða-frægar skörungs-slóðir
— skyldum framar að líknarvildum, —
lágu yfir lýðum fræga,
leiðarstranga Smjörvatnsheiði
Lambadals á klettakömbum
kló kann stundum veldi snjóa
Hellis-yfir háu-fjöllin
hófu andrar strik af kófi.
Ingólfs veit jeg alla göngu
ofarlega í þjóðarlofi.
Glaður jafnt þótt gengi’ í hreðum
gæfa’ og önn í tíðarhrönnum.
Kunni ráð við raunum manna,
ræddi fremst það dáðir gæddi.
GJæddi trú þá gróðri eyddi,
gramur lífs, á jarðarhami.
Þvísa voru lýkur ljósi
lcikur þverr, en stráum feykir.
Tímans bragur fremd og flaumur
fellur, — aftur rís á velli
tíðin ný, og tekur uð’ klæða
tún, að skrúða fagurbúnum —.
Ingólfs fremdar óðarstrengur
ómar þar að Minjablómi.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi.
Pjetur Theodérs, fyo1.
SíaupfjeEagsstjéri
Minningarorð
í DAG þann 22. maí verður jarð-
sunginn í Reykjavík Pjetur
Theódórs, fyrverandi kaupfjelags
stjóri á Blönduósi er andaðist að-
faranótt 14. þ. m.
Fráfall Pjeturs Theódórs kom
vinum og ættingjum mjög á ö-
vart. Hann var fremur heilsu-
hraustur og allar vonir stóðu til,
að hans mætti ennþá lengi njóta.
En vonir og veruleiki fara sjald-
an saman og jafnvel síst þá er
um líf og velferð góðra manna
er að tefla.
Pjetur Theódórs var fæddur á
Borðeyri 21. nóvember 1884, son-
ur hjónanna Arndísar Guð-
mundsdóttir prests á MeJstað Vig
fússonar og Theódórs Ólafssonar
verslunarstjóra sonar Ólafs Páls-
sonar dómkirkjuprests í Reykja-
vík. Að Pjetri stóðu því góðar ætt
ir og traustir stofnar á báðar
hendur.
Hann óJst upp í foreldrahús-
um á Borðeyri og stundaði þar
verslunarstorf til 1907. Fór hann
þá til Reykjavíkur og lærði trje-
smíði hjá bróður sínum, Ólafi
húsasmíðameistara.
Árið 1910 rjeðist Pjetur til
Kaupfjelags Húnvetninga og
starfaði þar sem afgreiðslumað-
ur og bókhaldari frá 10. maí það:
ár til 1915 að hann tók við for- j
stöðu fjelagsins eftir andlát mágs
síns, Skúla Jónssonar kaupfje-
lagsstjóra.
Kaupfjelagsstjóri Húnvetr.inga
var svo Pjetur Theódórs í 28 ár
eða til 1943, að hann fluttist tii
Reykjavíkur. Gerðist hann þá í
fyrstu bókari hjá Rafveitu
Reykjavíkur, en rjeðist að ári
liðnu til innkaupastofnunar
Reyk j avíkurbæ j ar, sem skrif-
stofustjóri. Það starf stundaði
hann svo til dauðadags.
Pjetur Theódórs var mikill
hæfileikamaður, afkastamaður
við vinnu, glöggskygn og öruggur
Ivið alla starfsemi. Hann skrifaði
I sjerstakle"a fagra rithönd og var
bókfærslumaður með afbrigðum.
Reikningsskil öll frá hans hendi, I
sem kaupfjelagsstjóra voru með
miklum myndarbrag, og án efj
vann hann oft jafnmikið verk og
margir menn vinna nú í ýmsum
kaupfjelögum landsins.
Hann gekk að stjórn og starfi
heill og óskiftur, enda blómgað-
ist hagur Kaupfjelags Húnvetn-
inga mjög undir hans stjórn, þó
mikil áföll yrðu á hag hjeraðs-
manna, þrjú skifti á tímabilinu.
Fyrst í harðindunum 1918—’20.
í öðru lagi i kreppunni um og
eftir 1930 og í þriðja lagi við
komu fjárpestarinnar. Var í öll
skifti mikils virði að hafa jafn
traustan og gætinn kaupfjelags-
|stjóra, sem Pjetur Theódórs var.
Skyldurækni hans og samvisku-
I semi í hinni vandasömu stöðu
var Húnvetningum meira virði
en flesta grunar. Hann lagði á-
herslu á að fylgja þeim boðorð-
um, að forðast skuldaverslun og
blanda sjer og fjelaginu aldrei
í stjórnmáJadeilur.
í sumum hjeruðum er sú krafa
gerð til kaupfjelagsstjóra að þeir
sjeu einnig pólitískir áróðurs-
menn fyrir þann hóp sem meh’i
hlutann hefir í viðkomandi fje-
lagi.
Við Pjetur Theódórs hefði eigi
haft þýðingu að fara fram á slíkt.
Hann forðaðist að blanda sjer í
deilumál utan við sitt fasta verk-
svið. Alla aðra fjelagsstarfsemi
en Kaupfjelag Húnvetninga og
systurfjelag þess, Sláturfjelag
Austur-Húnvetninga, ljet hann
afskiftalausa. Hann taldi fjelag
sitt viðskiftafyrirtæki eingöngu
og að hafa viðskiftin sem hag-
stæðust fjelagsmönnum áleit
hann sína höfuðskyldu. Henni
fylgdi hann í hvívetna. Það reikn
uðu sumir menn til fáskiftni og
áhugaleysi um fjelagsmálefni, en
er hinn mesti kostur og dreng-
skapur hvers þess er því boðorði
fylgir, að gefa sig allan að sínu
starfi.
Pjetur Theódórs sýndi það
líka í fleiru hvílíkur maður hann
var. Það kom glöggt fram við
systur hans og systurbörn. Þeg-
ar systir hans Elín misti mann
sinn frá mörgum börnum og stóð
eignaJaus eða því sem næst uppi,
þá tók Pjetur að sjer heimilið.
Hann lagði sinn eigin hag til
hliðar til þess að geta sem best
og örugglegast stutt að þvi, að
koma sínum föðurlausu frændum
og frænkum til manns og tryggja
þeirra framtíð.
Slík fórnarstörf vinna ekki
aðrir en miklir drengskapar-
menn. Það einkenni, sem er hið
fegursta og besta er nokkurn
mann prýðir var líka höfuðein-
kenni Pjeturs Theódórs. Hann
var sá maður, sem óhætt var að
treysta. Þess vegna eru minning-
arnar um hann hreinar og bjart-
ar. Hann var fyndinn og glað-
lyndur í vinahóp, mikill reglu-
maður, gaf sig mikið að lestri
góðra bóka og fróðleiksmaður á
mörgum sviðum. Söngélskur var
hann mjog og hafði mikið yndi
af hljómlist. Hann var snyrti
menni í allri framgöngu, yfirlæt-
islaus og dagfarsprúður, en gat
skift skapi snögglega ef honum
fanst ósanngjarnlega að sjer vik-
ið í kröfum eða ádeilum.
Eftir að hann flutti til Reykja-
víkur og gekk að ákveðnu sfarfi
undir annara stjórn vann hann
sjer hylli og traust sinna sam-
starfsmanna. En honum þótti
viðbrigðirí mikil frá því að vera
forstöðumaður svo umfangsmik-
ils fyrirtækis sem Kaupíjelag
Húnvetninga er.
Nú þegar þessi ágæti maður
er horfinn af sviði vorrar verald-
ar, þá fylgir honum sá orðstýr,
sem aldrei deyr. Minningarnar
bjartar og fagrar og eihlægar
þakkir vina og vandamanna og
annara samfylgdarmanna í
HúnavatnssýsJu, Reykjavík og
víðar fyrir drengskap, skyldu-
| rækni og trausta vináttu. Alt það
fólk blessar minninguna ura
hann.
Jón Fálmason.
99
Esjo

austur um land til Siglufjarðar hinn
24. þ.m. Tekur flutning til ixtlunar
hafna milli Djúpavogs og Húsavíkur.
til Ilúnaflóahafna hinn 24. p. m. —-
frls. Skjaldbreið
TeJcur flutning til áæclunarhofna
milli Ingólfsfjarðar og Skagastrand-
ar. Sje verltfallinu aflýst, verður tek
ið á móti flutningi í ofangreind skip
i dag og árdegis á morgun. Farseðl-
ar seldir á morgun.