Morgunblaðið - 22.05.1951, Blaðsíða 8

*1itKirlll\BLAOIÐ
Þriðjudagur 22. maí 1951.

(Jtg.: H.f. Árvakui, Reykjavu
Framkv.stj.: Sigfús Jónssou
’titstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgOaroi
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsaor;
jesbók: Árni Óla, sími 304ft
\uglýsingar: Árni Garðar Kristtnauox.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreíðsl*
Vusturstræti 8. — Sími 1600
Askriítargjald kr. 16.00 á mánuði, innaniano*
t lausasölu 7I aura eintakið. 1 króna mefl tjesnoa
Vinnufriður á ný
FREGNIN um það að samkomu-
lag hefði tekist í vinnudeilunum
milli vinnuveitenda og verkalýðs-
samtakanna hefur áreiðanlega
vakið fögnuð um land allt. Það
hefði verið mikil ógæfa ef lang-
varandi verkföll hefðu náð að
valda þjóðinni stórfelldu tjóni og
lama athafnalíf hennar um há-
bjargræðistímann þegar mikið
ríður á að hægt sje að halda
framleiðslunni til lands og sjávar
í fullum gangi.
Aðalatriði þess samkomu-
lags, sem nú hefur tekist,
byggjast á sama grundvelli og
frá var skýrt hjer í blaðinu
s.l. sunnudag. Full verðlags-
uppbót skal greidd á lægstu
launin og vísitöluhækkunin
frá því í desember s.l. greidd
að fullu. Á hærri laun en
verkamannalaun skal greiða
uppbót jafnháa að krónutölu
og á þau. Samkomulag þetta
gildir frá 1. júní n.k. til 1. júní
1952. Greiðist uppbót á kaup
í fyrsta skipti samkvæmt samn
ingnum á laun í júní og þá
eftir vísitölunni í maí.
Á þriggja mánaða fresti er
gert ráð fyrir endurskoðun
vísitölunnar. Þetta þýðir það
að fram til 1. september n.k.
verður kaupuppbót miðuð víð
kaupvísitölu maímánaðar.
Samkomulag þetta nær að sjálí
sögðu til allra þeirra verkalýðs-
fjelaga, sem sagt höfðu upp samn
ingum og hafið verkfall. En gera
má ráð fyrir að önnur fjelög mum
einnig fá þessar breytingar á
kjarasamningum sínum. í öðru
væri raunar heldur engin sann-
girni. Mun og hafa verið reiknað
með því af hálfu vinnuveitenda.
Engum blandast hugur um, að
verkalýðsfjelögin hafa fengið
mjög verulegum hluta krafna
sinna komið fram. Höfuðkrafa
þeirra var að vísu full, mánaðar-
leg verðlagsuppbót samkvæmt
vísitölunni á hverjum tíma. Nið-
urstaðan hefur orðið full uppbót
á lægstu launin og endurskoðun
vísitölunnar á þriggja mánaða
fresti. Hinir, sem hærra eru iaun-
aðir en almennir verkamenn, fá
^nsvegar sömu krónutöluhækk-
un og þeir til uppbóta á laun sín.
Virðist það vera sanngjarnt að
þeir, sem lægst eru launaðir fái
hlutfallslega mesta launahækkun.
Á þessu stigi málsins skal ekkí
fullyrt um, hver verði afleiðing
þess spors, sem með þessu sam-
komulagi hefur verið stigið í
kaupgjaldsmálunum. Vera má að
launþegum finnist að það bæti
kjör þeirra í bili. En því miður
eru ekki miklar líkur til þess að
svo verði til langframa. Geig-
vænleg hætta er á því að hindr-
unarlítið kaupphlaup hefjist nú
milli kaupgjalds og verðlags í
landinu. Lögum samkvæmt munu
landbúnaðarafurðir hækka meb
hækkuðu kaupgjaldi. Það hlýtur
að hafa í för með sjer hækkun
vísitölunnar og þar með kaups-
ins. Síðan munu landbúnaðar-
vörurnar hækka á ný og síðan
vísitalan og kaupið aftur. Þá er
svikamylla verðbólgunnar á ný
komin í fullan gang. MikiL-hætta
er á því að það hafi þær afleið-
ingar að framleiðslukostnaður-
irn verði svo hár að íslenskar
afurðir geti ekki selst á því verði,
sem íslenskir atvinnuvegir þurfa
að fá fyrir þær. Þegar svo er
komið hefur gengi krónunnar í
raun og veru berið fellt að nýju.
Algert ósamræmi hefur skapast
milli innlends og erlends verð-
lags.
Það væri vonandi að þróun-
in yrði ekki þessi. Við skul-
um vona að hinir nýju samn-
ingar verði launþegum til
raunverulegra kjarabóta. Og
víst veitir miklum f jölda laun-
þega í þessu landi ekkí af
einhverri kjarabót um þessar
mundir. Ilættan liggur aðeins
í því að við höfum tekið stefn-
una í skakka átt, að við höfum
gefist upp við að horfast í
augu við raunveruleikann og
slegið á lens undan erfiðleik-
unum.
En sköpun vinnufriðar í
landinu var höfuð nauðsyn.
Þess vegna er jafnvel hægt
að rjettlæta ráðstafanir, seni
fela í sjer mikla áhættu fyrir
efnahag og afkomu þjóðarinn-
ar á næstunni.
Mólmælfu í Dðfni
I „þjóðarinnar"!!
BLAÐ kommúnista skýrði frá því
s.l. sunnudag að Fjelag róttækra
háskólastúdenta hefði samþykkt
harðorð mótmæli gegn því, sem
það kallaði „hernám íslands". —
Væntanlega er hjer átt við ráð-
stafanir þær, sem ríkisstjórnin og
lýðræðisflokkarnir hafa gert til
verndar öryggi lands og þjóðar.
Morgunblaðinu hafa borist
greinilegar fregnir af þessum
fundi kommúnista stúdenta, sem
haldinn var hinn 17. maí s.l. —
Hann hafði verið auglýstur ákaf-
lega tvo daga í röð. Var heitið á
alla þá, sem andvígir væru „her-
náminu“ að mæta þar.
En hver halda menn svo að
uppskeran hafi orðið af öllu
þessu? |
Hún varð raunalega fátækleg
fyrir kommaskinnin. Á þess-
um stúdentafundi þeirra
mætti einn af bæjarfulltrúum
þeirra við fimmta eða sjötta
mann. Það var allur söfnuð-
urinn. Meiri var áhuginn ekki
meðal íslenskra háskólasíúd-1
enta fyrir því að mótmæla því,
sem kommarnir kalla „hernám
íslands". En þessir fimm eða ’
sex kommúnistar töldu sig að
sjálfsögðu hafa fullt og ótak-
markað umboð til þess að mót
mæla í nafni „þjóðarinnar“.
Það vantaði svo sem ekkil!
Heyr á endemi! Ætla þessir
bjálfar aldrei að Iæra að
skammast sín. Þjóðviljinn
'birti svo að sjáifsögðu „rosa-1
frjett“ um mótmælin. En þessi
fundarsókn stúdenta að mót-
mæla fundum kommúnista
gefur mjög greinilega hug-
mynd um hina almennu af-
stöðu til æsinga þeirra gagn-
vart landvarnarráðstöfunum
lýðræðisflokkanna. Almenn-
ingur í landinu lætur þær
gjörsamlega eins og vind um
eyrun þjóta. Varla nokkur
maður, ekki cinu sinni þeirr.i
eigin flokksbræður, vilja taka
þátt í þeim. Er ekki von að
kommum sárni þetta?!
Tíu Rússar stjórna EistSandi ag fijéðrn er
„alin upp í anda rússneskrar fötTurlandsástaru
Eftir THOMAS HARRIS,
frjettaritara, Reuters.
STOKKHÓLMI — Útvarpið í
Tallinn og eistnesk blöð skýra frá
því, að Stalin hafi nú nýverið sett
10 Rússa til að stjórna Eistlandi.
Landið er kallað sjálfstætt lýð-
veldi innan Sovjet-sambandsins.
„BORGARALEG
ÞJÓÐERNISSTEFNA“
Skipt hefir verið um menn í
stjórn landsins, svo að hana skipa
nú 10 Rússar og einn Eistlend-
ingur. Þessi endurskipulagning
stjórnarinnar fór fram, meðan 6.
ársþing eistneska kommúnista-
flokksins stóð yfir í Tallinn í
apríl.
Staki hrafninn er nú heldur
enginn bögubósi. Hann heitir
August Jakobsson, gallharður
kommúnisti og handhafi Stalin-
verðlaunanna. Hann mun auk þess
eini Eistlendingurinn, sem skríður
með nógu miklum þrælsótta fyrir
boðum frá Moskvu. Aðrir landar
hans, sem áttu sæti í ríkisstjórn-
inni, hafa verið of hu.gaðir, því
að smám saman hafa þeir orðið
að þoka út í ystu myrkur vegna
„borgaralegrar þjóðernisstefnu".
Þeirra í hópi er Arnold Veimar,
fyrrum forsætisráðherra.
RÚSSAR í EISTLANOI
Forsætisráðherrann og „stað-
göngumaður“ Stalins í Eistlandi
er að nafninu til Ivan Kaebin,
sem var endurkjörinn aðalritari
flokksins á þingi hans. En voldug-
asti maðurinn í stjórninni er
Valentin Moskalenko, landvarna-
og öryggismálaráðherra.
Moskalenko viðurkennir hrein-
skilnislega, að hann sje Rússi. Ýms
ir aðrir ráðherrar þykjast þó vera
Eistlendingar, þótt þeir kæmu ekki
til landsins fyrr en eftir, að Rúss-
ar lögðu það undir sig og tali
alltaf rússnesku sín á milli. Þeirra
á meðal er Kaebin.
En Rússar hafa víðar náð tögl-
um og hölgdum en í ríkisstjórn-
inni. Af 282 forvígismönnum eist-
neska kommúnistaflokksins eru
142 Rússar. Rússar hafa og á
hendi mörg mikils háttar störf á ,
vegum flokksins úti um land. |
’ Starfsmenn ráðuneyta eru að
mestu leyti Rússar, nema mennta-
og kennslumálaráðuneytisins. Til
að mynda eru Rússar alls ráðandi
í iðnaðar- og f jánnálaráðuneytinu.
Ráða öllu í járnbrauta- siglinga-
póst- og símamálum.
í öryggismálaráðuneytinu, sem
fellur undir Moskalensko o" þefir
stjórn leynilögreglunnar með hönd
um, vinna nær einvörðungu Rúss-
ar. Af 140 „framkvæmdastjórum
iðnfyrirtækja“, sem skipaðir hafa
verið seinasta árið, eru 68 Rúss-
ar. f hinum nýja olíubæ Kohtla
Jaervo og landamæráborginni
Narva, eru hjer um bil allir íbú-
arnir Rússar.
„í ANDA RÚSSNESKRAR
FÖÐURLANDSÁSTAR“
Kaebin og aðrir ræðumenn á
flokksþinginu sögðu Eistlending-
um afdráttarlaust, hvað þessi til-
koma Rússanna gilti þá.
Kaebin sagði: „Flokkurinn hef-
ir gert ráðstafanir til að efla
stjómmálalega starfsemi meðal
fólksins, að ala það upp í anda
rússneskrar þjóðhollustu. Við verð
um að leggja nýtt mat á arf-
leifð okkar. Borgaralegum þ.jóð-
ernisöflum, óðalsbændum og öðr-
um fjendum þjóðfjelagsins verð-
ur útrýmt“.
BÆNDUM SMALAÐ
SAMAN
Eftir vitneskju, er fengist hef
ir beint frá Tallinn, er þetta svo
í framkvæmd, að lögreglueftirliíið
verður hert í bæjunum og bændur
verða relcnir af býlum sínum í
sveitunum.
Útvarpið í Tallinn hefir tii-
kynnt nýja reglugerð, þar sem
I stjómendum sarnyrkjubúa er gert'
að hafa fundið land undir bústaða-
hverfi fyrir almenning fyrir maí-
lok. Verkamönnunum á samyrkju-
búum verður ekki framar leyft að
búa í eigin kofum, heldur verður
þeim smalað í þessa skála.
| Til þessara ráða hefir verið
gripið til að auðvelda leynilög-
reglunni að herða eftirlitið með
bændunum. í stað þess að bua á
víð og dreif um allar sveitir, vcrð- ,
ur þeim smalað saman í nokKur'
, bústaðahverfi.
Þannig verður þeim gert erfið-
ara fyrir að gefa þeim mönnum
mat, sem flokkurinn reynir að
, svelta til hlýðni og auðsveipm. j
Kaebin kvartaði um „fjandsam-
leg öfi“ í hópi bænda, en gat þess 1
I jafnframt, að 9/10 allra býla væri
rekin með samyrkjusniði miðað
^ við 4,6 af hundraði 1948. Hann
| viðurkenndi, að bændur væri ó- ]
í ánægðir með samyrkjufyrirkomu-
lagið, en varaði þá við og kvað
allt viðnám mundi brotið á balc
aftur.
„BRÓÐURLEG AÐSTOГ
RÚSSA
j Hin endurskipulagða stjóm
reynir engu síður að ginna en
hræða einstnesku þjóðina til al-
i gerrar undirgefni við rússnesku
' stjórnina.
Meðan þingið stóð mátti hvar-
Vetna um Tallinn-borg sjá skilti
og spjöld, þar sem „bróðurleg að-
stoð“ Rússa við Eistland var veg-
sömuð. Þjóðleikhúsið í’ Tallinu
sýndi leik eftir Rússann Kolemnko,
þar sem Stalin er lýst sem vituiri,
yfirskilvitlegri veru, er vinni á
föðurlegan hátt fyrir velferð Eist-
lands. AIIs staðar blöktu rauðir
fánar við hún og skólabörnin fengu
leyfi.
Eistlensku verkamennirnir hlutu
ekki annað til hátíðabrigða en
meiri þrældóm. Yfirmenn þeirra
tjáðu þeim, að þeir yrðu að keppa
hver við annan til að gengið yrði
úr skugga um, hver afkastaöi
mestu til dýrðar flokksþinginu.
Því var það, að meðan Kaebin
þrumaði gegn „f jandsamlegum
öflum“, „borgaralegri þjóðernis-
stefnu", „óðalsbændum" og öðrum
„glæpamönnum“, þá varð hann að
gera hlje á til að lesa símskeyti
frá verksmiðjum víðsvegar um
landið, þar sem skýrt var frá met-
afköstum. Útvarpstöðin í Tallinn
birti þéssi skeyti, en rússnesk nöfn
voru undir flestum þeirra.
Frakkar fá
þrýstiloftsflugvjelar.
PARÍS, 21. maí. — Nýlega fengu
Frakkar 17 bandarískar þrýsti-
loftsorustuflugvjelar
—Víkverji skrifarr ---——
SJR DAGLEGA LÉFINll
30 þús. hvítbrystingar
ÞEGAR MENN lásu það í blöð-
unum fyrir skömmu, að nærri
30 þúsund íslendingar hefðu set-
ið á skólabekk í vetur sem leið,
blöskraði mörgum.
„Það munaði ekki um það,
fimtungur þjóðarinnar kostaður
til að hanga yfir bókum — og til
hvers. Til þess að læra að fyrir-
líta heiðarlega vínnu.
— „Kemur svo öll skólaviskan
að nokkru gagni v>egar út í lífið
er komið. Vilja ekki allir skóla-
gengnir menn verða að hvítbryst-
ingum, sem ganga spariklæddir
jafn rúmhelpa daca, sem helga
með hvítt um hálsinn?
Skamt öfganna á milíi
ÞANNIG röbbuðu menn fram og
aftur og gerðu sínar athuga-
semdir við þau tíðindi að fimti
partur þjóðarinnar sæti 9 mánuði
ársins á skólabekknum.
Nú er skamt öfganna á milli,
því annarsvegar eru þeir, sem
vilia helst að enginn læri neitt
og hinsvegar hinir, sem telja eng-
an mann sæmilega að sjer nema
hann hafi gengið í skóla 1 að
minsta kosti 15 vetur.
Ekki voru þeir
til einskis í skóla
ÞEIR, sem skoðuðu handavinnu-
oe teikningasýningu náms-
meyja Kvennaskólans í Reykja-
vík. eru varla þeirrar skoðunar
að unglingar eigi ekkert erindi í
framhaldsskóla.
Það mátti sjá af sýningarmun-
unum, að stúlkurnar voru vel
mentaðar til handanna að minsta
kosti o» hað var ekki eintómt
tildur, bótt innanum mætti sjá
vel útsaumaða skrautdúka. Nei,
stúlkurnar höfðu lært að bæta
bót og sníða og sauma á sig kjóla
og aðrar flíkur. — Þær höfðu
ekki verið til einskis í skóla.
Hagkvæmasta kunnáttan
ÞESSI kunnátta kvennaskóla-
meyjanna mun án efa duga
þeim lengur í lífinu en þótt þær
viti nú hvenær hinir ýmsu Lúð-
víkar voru uppi í Frakklandi, eða
hvað ríkin i Suður-Ameríku eru
mörg.
Ög til allrar hamingju eru það
fleiri skólar en kvennaskólir.n
einn, sem kenna verklegar fram-
kvæmdir rpeð bókvitinu. Hús-
mæðraskólarnir eru þar á meðal,
iðnskólarnir o" fleiri.
Það eru svo sem ekki eintómir
bókaormar, þessir 30 þúsund ís-
lendingar, sem sátu á skólabekkj-
unum víðsvegar um landið í vet-
ur er leið.
Litli trötusóparinn
VESTURGATAN er víst eina
gatan. sam var sónuð í gær-
. morgun og þó ekki nema hluti
af henni.
En á Vesturgötunni var einn
iðnn götusópari að verki. Hann.
hefir varla verið meira en fjögra
ára og verkfæri hans voru i hlut-
falli við hæð hans, skóíla og hjól-
börur. Kyrfilega tíndi sá litli u'”)
brjcfarusl og annað og ók því
burt í hjólbörunum sínum.
Svo iðinn var har.n við vinnu.
sína. að je" efast um, að verk?
fallsverðir hefðu haft skap í sjer
til að banna honum að vinna eða
kalla hann fyrir dóm, sem verk-
fallsbrjót.
r.lúsin í Elliheimilinu
j Tj^RÁ MÓÐUR í Vesturbænum
£ kemur þessi skýring, sem sjálf
sagt er að birta, þar sem piltarnir
voru hafðir fvrir rangri sök:
— Tveir litlir drengir geneu
framhjá Elliheimilinu á dögunum
oe sáu mús hlauna inn í garðinn.
Fyrir forvitnissakir fóru þeir í
humátt á eítir músinni og sáu að
hún hvarf inn um glup —« á kjall-
aranum. Drenr'irnir voru að
hugsa um að se-":a frá þessu, en
komu sjer ekki að því.
Er annar kom heim sagði hann
móður sinni frá hvað fyrir hann
hefði komið og hún hringdi tvisv-
ar í Elliheimilið til að segja frá
músinni, en símanúmerið var á
tali í bæði skiftin.
Sárnaði i iisski’tiingiirinrí
RENGJUNUM sárnaði mjög er
I þeir lasu í blaðinu, að þeir
, hefðu laumað músinni innum
j gluo'P'ann. Slíkt kom þeim aldrei
i til hugar, enda hefðu þeir ekkí
þorað að snerta á lifandi mús.
Þannig er skýringin á músinni,
sem slapp inn til gömlu konunnar
og var gott að fá hana til þess að
piltarnir sjeu ekki hafðir fyrir
rangri sök.