Morgunblaðið - 07.10.1951, Blaðsíða 9

Sunnudagur 7. október 1951
MORGUXBLÁÐIÐ

■********" g j
REYKJAVÍKU R B R J E F S»£r 1
Aflatregðan
AFLATREGÐAN á vcnjulegum
fiskimiðum hjer við Iand er orðið
almennt og mikið áhyggjuefni.
Sama sagan alls staðar, hjer við
Suðvesturlandið á Halanum og
annars staðar.
Fyrir nokkru komust togarar
ekki til veiða á Halann í viku-
tíma sakir óveðra. Er þeír hófu
veiðar þar að nýju, entist sæmi-
leg veiði þar hálfan sólarhring,
luns hún þvarr að nýju.
Friðun íslenskra fiskimiða og
stækkun landhelginnar, hlýtur
að verða aðaláhugamál okkar ís-
lendinga á næstu árum, því ekki
þykir álitlegt ef leita þarf til
landbúnaðarins fyrst um sinn, til
að afla aðalteknanna í þjóðar-
búið.
Friðun Faxaflóa miðar sem
kunnugt er seint áfram. Þegar
’.nokkrir breskir áhrifamenn í
•fiskveiðamálum Breta voru hjer
í kynnisferð í sumar, fengu þeir
'iækifæri til að sjá hvemig um-
horfs er á hinum fyrr svo fisk-
auðugu miðum hjer í flóanum, í
veiðiför, sem farin var með þá.
í vörpuna kom lítið annað en
smælki af aðalnytjafiskunum.
IÞetta er orðið daglegt brauð,
segja sjómenn hjer við flóann.
T'iskurinn svo smár, er þeir fá,
sbíð mikið af honum er alls ekki
jnýtandi.
Dómurinn í Haag
JÉINS og kunnugt er, hafa komm-
únistar haldið því fram, að við
settum ekki í landhelgísmálum
okkar að bíða eftír dómsúrslit-
.um í Haag.
Afstaða þeirra í þessu máli
'byggist augljóslega á því, að
íþeim er umhugað um, að stefna
:málinu í óefni fyrir íslenska hags
:muni. Það eru þeirra nótur. Enda
ekki við öðru að búast frá þeirra
:hendi.
Um úrslit deilu Breta og Norð-
:manna fyrir Haag-dómstólnum
eru þrír möguleikar fyrir hendi,
•sagði Bjarni Benediktsson á
:fundi í Sjálfstæðishúsinu um dag
. :inn.
Hinn fjersti, sem við skulum
•vona að verði, er sá, að viður-
kenndur verði einhliða rjettur
u'íkis til ákvörðunar fiskveiðiiand
inelginnar.
Annar möguleikinn er, að á
dómnum og málflutningnum
"verði ekkert að græða am þessi
efni, og er það þó ekki sennilegt,
_því að jafnvel þótt þar verði ekki
beinlínis skorið úr því, sem okk-
™ skiftir mestu máii, hljóta þar
að koma fram mörg gögn og upp-
lýsingar, er geta orðið okkur að
ómetanlegu liði.
Hvor þessara möguleika, sem
ofan á verður, getum við strax
um áramótin þegar dómurinn er
TalJinn, kveðið á um hverjar að-
-gerðir við teljum vænlegastar í
jlandhelgismálinu, þ. á. m. beitt
reglugerðinni frá 1950 gegn Bret-
um. Það eitt hefur þá gersí, að
:reglur skv. samningj, sem búinn
<er að vera í gildi um hálfrar ald-
;ar skeið halda gildi 2—3 mánuð-
œn lengur en ella, og það á þeim
rtíma, þegar Bretar hvort sem er
:fiska ekki á þeim slóðum, þar
.sem hinar nýju regíur taka til.
Við getum því okkur að mein-
fangalausu látið hinar gömlu regl
ur gilda þennan stutta tíma og
haldið öllum leiðum opnuro fyrir
bvi.
Ef Bretar vinna inálið
En við verðum einnig að gera
Táð fyrir þriðja möguleikanum,
sem þvi niiður er hugsanlegur,
þó að hann sje ekki æskilegur og
.jeg telji hann ekki líklegan. —
.Hann er sá, að viðurkennt verði
i Haag, að Bretar hafi rjett fyrir
-sjer í málinu og því verði slegið
föstu, að einhliða aðgerðir í þess
um efnum sjeu óheimilar að al-
þjóðalögum, þannig að það verði
-L ost, að við komum engu fram í
'bessu máli nema með stuðningi
8reta og samþykki þeirra. Þessi
rrdguleiki er vissulega fyrir
hendi. Jeg ”ona, að svofari •■l:ki.
Envið veri ef yzfi rx' ur. ra
Fiskgengd minkar • Meðíerð landhelgismálanna veltur mjög
á úrslitunum í Haag • En kommúnistar vilja steína málstað
Islands í óefni • Ættum að kynna okkur viðreisn Noregs «
Almenningi þörf á leiðbeiningum um verðlag • Ummæli
Douglas Hyde um kommúnista • Islendingar tornæmari að
skilja þessa nýju manntegund • Leið þeirra til framtíðar
landsins • Fjelag með þröngt starfsvið • Islenskur prófessor
í Winnipeg • Þjóð í fangabúðum
góðir forsjármenn þjóðar okkar,
að gera ráð fyrir honum. Halda
menn þá, að það væri Skynsam-
legt eða verjandi málsmeðferð af
hálfu íslendinga, að hafa ein-
göngu til þess að ögra Bretum
neitað sjálfum sjer um þá máls-
meðferð sem var skynsamleg frá
okkar sjónarmiði, og hafa neitað
Bretum um það, sem var ákaf-
lega eðlileg bón frá þeirra hálfu?
Bretar segja sem svo: það er
ljóst, að samningurinn er fallinn
úr gildi. En það er sameiginlegt
álit Breta og fslendinga, að það
sje eðlilegt, að um það sje talað
hvað nú eigi að taka við. Hvort
sem þið viljið gera einhliða að-
gerðir á eftir eða ekki, þá er eðli-
legt, að um rríálið sje nú talað
milli aðila. En við erurn ekki
reiðubúnir til að taka afstöðu
fyrr heldur en eftir að dómurinn
er genginn og þess vegna er rjett
að fresta viðræðum um málið
þangað til. Eitthvað svipað þessu
er það, sem Bretar segja.
Ef nú Bretar reyndust hafa
rjett fyrir sjer, og Bretar eru
ekki þeir aular, að þeir myndu
fara í mál, ef þeir teldu vonlaust
að dómurinn gengi þeim i vil,
halda menn þá, að íslendingar
stæðu vel að vígi með því að
neita Bretum nú um þennan frest
En koma til þeirra á eftir og
segja: Komið þið nú og semjið
um þetta við okkur. Dómurinn
gekk á móti okkur og nú þurfum
við að semja. Væri þá ekki hugs-
anlegt að Bretinn segði: Nei, farið
þið bara ykkar fram. Þið sögðuð,
að þið hefðuð ekkert við okkur
að tala um málið, þið hefðuð ein-
hliða rjett. Farið þið nú ykkar
fram, og sjáið hvað þið komist!
Þeir menn, sem svona hefðu
viljað fara að, hefðu vissulega
stofnað íslenskum hagsmunum i
stórfelldan voða. Mjer er ljóst, að
það má deila um þetta eins og
öll mannleg mál. En jeg segi það
hiklaust, að jeg hefði vérið ófáan
legur til þess að stefna íslensk-
um hagsmunum að ástæðulausu
í svo geigvænlegan voða, sem
gert hefði verið, ef þessi aðferð
hefði verið höfð. Hjer er sem sagt
kkert að vinna en öllu að tapa.
Viðreisn
Norður-Noregs
FYRIR nokkrum án^m hófst
samstarf milli skógræktarmanna
hjer á landi og í Tromsfylki í
Noregi. Samvinna þessi hefur
komið íslenskri skógrækt að
margvíslegum notum, vegna þess
hversu skilýrði til skógræktar
eru svipuð hjer og þar.
Við þessa samvinnu hafa norsk
ir æskumenn fengið tækifæri til
að afla sjer kynná af íslenskum
staðháttum almennt, sem þeir
telja sjer mikils virði.
Nýlega hefur norska stjórnin
lokið við ítarlega og merkilega
álitsgerð um það, hvernig koma
eigi fótum undir stórfeldar breyt
ingar á atvinnuháttum þessa norð
læga landshluta. Gert áætlun um
stórstígar framfarir í atvinnu-
vegum, sem koma eipa til fram-
kvæmda á næstu 9 árum.
Fri ettaritari Morgunblaðsins í
Nor Skúli Skúlason ritstjóri,
hefur nýlega skrifað merkilega
greiit um þessa framtíðarásethm.
Frásögn hans I ðir huga i ’
endanna að því, l.r jrt ekki væri
heppilegt fyrir o’ ,<ur íslendir.
sð gefa þessurr ■ xmfaramáium
Norðmanna ræ iicgrn gaurn, til
r.ð lær? vogná þ«-ss hve liís-
skilyrðin þar .. u yíirlcitt cvip-
uð og hjer á landi. Komið hefur
til orða, eftir því, sem blaðið hef-
ur frjett, að Ríkisskip efni til
kynnisferða til N-Noregs á sumri
komanda.
Greiðar upplýsingar
um verðlag
SÍÐAN starfsmenn ríkisstjórn-
arinnar komust að því, að ein-
stakir verslunarmenn hefðu mis-
notað aðstöðu sína til frjálsrar
vöruálagningar, hafa umræður
staðið yfir í dagblöðunum um
það, hvernig ætti að taka fyrir i
það, að óvandaðir menn notuðu
sjer þannig af auknu viðskipta-
frelsi. I
Allir eru sammála um, að ,
k'oma verði í veg fyrir slíka' mis- '
notkun. En andstæðingablöð rík-
isstjórnarinnar standa á því fast-
ar fótum, að lagfæring á þessu
sje ekki örugg nema með því
eina móti, að lögbinda álagning-
una á öllum vöruflokkum.
Þeir sem vilja og viðurkenna
kosti frjálsrar verslunar, 'vita
sem er, .að lögþvingun í þesSu
efni, eins og átt hefur sjer stað
á undanförnum árum, er algert
neyðarúrræði. Auk þess alveg
óþarfi að grípa til þess. Leiðin
er einfaldlega sú, að verslunar-
stjettin og ríkisstjórnin geri ráð-
stafanir til þess, að greiður að-
gangur sje fyrir almenning til
að afla sjer upplýsinga um hvað
er rjett og sanngjarnt verðlag á
nauðsynjavörum og. daglegum
notaþörfum almennings. Sje það
gert, er loku fyrir það skotið,
að neytendur glæpist á því að
leita viðskipta við þá menn, sem
selja vörur sínar' óhæfilega háu
verði. J
Fyrir almenning svo og versl-
unarstjettina, er það mikilsvert,
að verðlagið sje ekki bundið,
heldur hafi hver verslun frjálsar
hendur í því, að kappkosta um
að bjóða sem ódýrastar vörur
eftir gæðum. En það er meg-
inviðfangsefni allra nýtra versl-
unarmanna, er skilja hið þýðing-
armikla hlutverk verslunarstjett-
arinnar.
En þegar minnst er á álagning-
armálin yfirleitt, þá er* eðlilegt
að menn taki einnig til athugun-
ar hvaða mismunur er á því, sem
innlendir framleiðendur fá fyrir
vörur sínar, svo sem mjólk og
sláturafurðir, samanborið við
það, sem neytendur greiða.
„Rússland
er hið eiginlega
föðurland þeirra“
LESENDUR blaðsins kannast við
Douglas Hyde, fyrrverandi
frjettaritstjóra hins breska komm
únistablaðs ,,Daily Worker“, er
eftir 20 ára dygga þjónustu við'
þetta aðalmálgagn hins breska
kommúnistaflokks, uppgafst
skyndilega í starfinu vegna þess,
að hanri sá sjer ekki fært að
leggja fram krafta sína við land-
ráðastarf það, sem flokkurinn
rekur.
Frjettaritari Mbl. í K-up-
manna .öín, Páll Jónsson, .j-,;':>i
fyrir nokkrum dögum tal af
Dóuglas Hyde. Hyde komst ■ ,
þannig að orði: „Allir konnnún-
I ístar vestan iárntjajdsir.s eru
sv karar við ættland sitt þemr
In'.igi að þeir hjálpa Russ-
j láódi pg skaða sitt eigiö iand.
i Rússland er hið eiginlega föður-
j land þeirra. Þess er vænst af
þeim að þeir geri ai. , sem í
þeirra valdi stendur til að koma
Rússum að liði.“
I bók sinni, „I belived“ er
Douglas Hyde gaf út um það
leyti, sem hann ýfirgaf komm-
únistaflokkinn, gerði hann grein
fyrir afstöðu sinni til flokksins,
og' rakti ástæðurnar fyrir því,
hvers vegna það var honum ó-
bærilegt að starfa þar lengur. í
bók þessari leggur hann megin-
áhersluna á það sama, sem hann
segir í blaðaviðtaiinu: — Hugs-
unarháttur kommúnista er ann-
ar en sá, sem viðgengst með lýð-
frjálsum þjóðum. Tilgangslaust
er að reyna að beita röksemdum
í viðræðum við þá. Þeir eru
horfnir þjóð sinni, — orðnir við-
skila við hana.
Hjer á landi hættir mönnum
við að gera sjer ekki ljóst þetta
grundvailaratriði í fari kommún-
ista, jafnvel þó vitað sje, að þess-
ir menn hafi árum saman verið
kommúnistar og hlýtt flokksag-
anum úr austri í einu og öllu.
Er oft talað við slíka menn sem
íslendinga, er enn eigi til að bera
ást og virðingu fyrir þjóð sinni,
og ætlast til, að þeir hafi í sjer
meira eða minna af hinu upp-
runalega íslendingseðli.
Nágrannaþjóðirnar
skilja þetta
MEÐ nágrannaþjóðum okkar á
Norðurlöndum, hefur almenning-
ur gert sjer ljósari grein fyrir
því en hjer, að Douglas Hyde
hefur á rjettu að standa. Rök-
semdir gagnvart kommúnistum
eru áhrifalausar vegna þess, að
hugsunarháttur og hugsunar-
gangur þeirra, er gerólíkur og
framandi fyrir alla þá, sem unna
ættlandi sínu, frelsi og sjálfstæði.
Þegar Einar Olgerisson t. d.
lýsti því yfir í þingbyrjun, að
flokkur hans, eða hin íslenska
fimmta herdeild, hefði ákveðið
að „hefja nýja sjálfstæðisbar-
áttu“ þá verða menn að muna,
að þetta er alveg eðlilegt frá
hans kommúnistiska sjónarmiði.
Það er sannfæring hans og fje-
laga hans, að þeir vinni þjóð
sinni þeim mun meira gagn, sem
þjóðin kemst meira undir rúss-
nesk áhrif.
Leiðin til kommúnisma, jafnt
hjer á landi sem annars staðar,
liggur gegnum fátækt og örbirgð.
Sigur Einars Olgeirssonar í hinni
kommúnistisku „sjálfstæðisbar-
áttu“ fæst því aðeins, að fátækt
og örbirgð haldi hjer innreið
sína.
íslenskt fólk á erfitt með að
skilja hugsunarhátt Einars Ol-
geirssonar og fjelaga hans. En
menn verða að venja sig á að
gera sjer hann skiljanlegan, þó
það sje með ólíkindum, að svo
vansköpuð hugsun skuli geta
fæðst meðal manna, sem eru af
íslensku bergi brotnir. Að fram-
tíð íslensku þjóðarinnar verði
þeim mun glæsilegri sem fleiri
landar vorir, konur og karlar,
tileinka sjer hinn austræna hugs-
unarhátt. Að þurka út allar þjóð-
erniskenndir sínar, og vilja til
að lifa sjálf' æðu lífi. Og það sje
hið sífeld: kepþikefli einstak-
linga og þjóða, að verða vi.lja-
iaus verkfæri í höndum Komin-
form.
Leið kominánista tii
frann C lands
KOMMÚN R vita sem er, aó
það er þeim gjörsamlega oft axið
að l.orca a£ ttað svo algerðri
mynábreyting hugafarsins meðal
íslendinga yfirleitt. Kommúii-
istaflokkar ráða hvergi í heim-
inum yfir hugarfari meirihluta
neinnar þjóðar. Þeir hafa bygg'c
upp starfsemi sína sem minni-
hlutaflokkar, með skefjalausri
kúgun og ofbeldi hvar, sem þeir
hafa getað. Þess vegna er þacs
eðlilegt að þeir dýrka þær að-
ferðir, sem öllum íslendingum
hafa verið og eru fullkomin vi3~
urstyggð.
„Með risaskrefum nálgast kín-
verska þjóðin framtíðarlandið,'1
segir ritstjóri Þjóðviljans, Sigur'i
ur Guðmundsson, er hann minn-
ist tveggja ára yfirráða flokks-
bræðranna í Kína. — Því 140
manns voru teknir af lífi í einnt
kínverskri borg á afmælisdaginn
fyrir það eitt, að þeir voru
kommúnistastjórninni andvígir.
Kommúnistar hafa frá upphaft
gert sjer það ljóst, að eina ráðiö
til þess að halda völdunum þar
sem þeir hafa fengið þau í hend-
ur, er, að fækka andstæðingum
sinum. Ekki með rökstuðningi
nje sannfæringarkrafti, heldur
með eiturefnum, á aftökustaðn-
um eða í fangabúðunum. En
fjöldinn allur af fylgismönnum
þeirra og áhangendum hjer á
landi hafa ekki enn skilið þetta
undirstöðuatriði í siðferði og
starfsaðferðum hins alþjóðlega
kommúnisma.
Skattgreiðendafjelagið
Á FUNDI Sjálfstæðisfjelaganna
hjer í Reykjavík í s. 1. viku,
minntist Gunnar Thoroddsen
borgarstjóri á goluþyt þann, sem
varð hjer í bænum í sumar út
af því, að meirihluti bæjarstjórn-
ar ákvað að hækka útsvörin um
10%, til að stanöast aukin út-
gjöld vegna vaxandi dýrtíðar. —
Fátækustu gjaldendurnir voru
undanþegnir þessari hækkun.
Borgarstjóri gat þess sjerstak-
lega, að starfsemi Skattgreið-
endafjelagsins hjer í bænum
væri í sjálfu sjer eðlileg, þar
sem fjelag þetta hefði að mark-
miði að koma í veg fyrir að borg-
urunum yrði ofþyngt með skött-
um.
En hann gat þess sjerstaklega,
að nokkuð væri starfsemi fjelagy
þessa með óeðlilegum hætti, á
meðan hún snerist eingöngu gegn
útsvarsálagningu ,en ljeti rikis -
skatta og tolla afskiptalausa. — -
— Útsvörin hjer í Reykjavík eru
um 70 millj. kr. En ríkisskattar
og tollar, sem Reykvíkingar eru
látnir greiða eru 160—180 millj.
króna.
Borgarstjóri leit svo á, að þar
sem ríkisálögurnar á bæjarbún
væri nokkru meiri en tvöfaldar
á við útsvörin, væri einkenni-
legt, ef hið góða Skattgreið-
endafjelag ljeti þessa hlið máls-
ins framvegis afskiptalausa.
íslenskur prófessor
í Winnipeg
FYRIR nokkrum árum, ákváðu
forystumenn Vestur-íslendinga
að stofna sjóð við Manitoba-há-
skóla svo öflugan, að tryggt væri
að þar yrði í framtíðinni haldiö
uppi kennarastól í islensku og ís •
lenskum fræðum. Til þess að há-
skólinn tæki á sig þessa kvöð,
þurfti hann að fá handbæra 150,
000 dollara í einskonar stofnfje
kennarastólsins. Er þetta var fast
mælum bundið, efndu Vestur-
íslendingar til frjálsra samskota,
Mun Ásmundur P. Jóhannsson
hafa verið stórtækastur í fram •
lagi til sjóðsins.
Fyrir nokkru var þetta stofn-
fje fengið. Svipaðist stjórn Há-
■’kólans þá eftir próíessorsefni og
jekk tillögu frá heimskepideilcl
Hnskóla íslands um það, að
J and. mag. Finnboga Guðmundss.
J yrði veitt hið væntanlega prófesn
j orsembætti. •
I Tilkynning er nú k'omin frá há-
: skói rektornum vestra, A; H. S
Giliso i, að embætti þetta sje
veitt Finnbog.. frá 1. ok'. í ár. En
mr, Gillson. refri frá öndverðu
_ ____ Frh. á bls. 1/. j