Morgunblaðið - 14.10.1951, Page 2

2
MORGUN BlAÐlÐ
Sunnudagur 14. okt. 11551, "]
Viðgerðarstöð fyrir mannfólkið er ekki
síður nauðsynleg en fyrir vjelar
i Bærsnii síuiar að aukinni
garðrækt elffr mepi
-UT.-JirV,
-— MEÐ aulcinni vjelanotkun í
íiveitiisn landsins er það talið
nauðsyniegt, að koma íipp vjela-
viðgerðarstöðvum í hverju hjer-
jaði, Menn skyldu ætla að ekki
Víeri síður þörf á \iðgerðarstöð
<yrir fölkið sjálft. Enda er naum-
ast hægt að ætlast til þess, að
•dugiegir og vel menntaðir lækn-
ar fáist í svertahjeröðin, ef þeim
«?r það aðeins ætlað að vera sem
nokkufskomu' póstafgreiðsla-
cnenn, til að senda sjúklinga í
t'lugvjelum til Revkjavíkur eða
til íjórðungsspítalanna, þegar
iH'ir kunna að rísa upp.
IIÚXVETNINGAR
ÁHUGASAMIR
Á þessa leið kíjmst Páll Kolka
«að orði við Morgunblaðið í gær.
•— Hann er kominn hingað til
Heykjavíkur ásamt tveim öðrum
Húnvetningum, Guðmundi Jón-
■assyni, bónda að Ási í Vatnsdal
og’Hafsteini Pjéturssyni á Gunn-
jsteinsstöðum. Erindi þeirra er að
Iiefa fram tilmæli hjeraðsbúa til
JV.lþingis úm, að það leggi fram
jþað fje í sjúkrahús á Blönduósi,
«em gert er ráð fyrir í lögum, að
xíkissjóður leggi til sjúkrahúsa
«,g læknisbústaða úti urri lahd.
Mikill áhugi er á þessum fram-
'Ivviemdum í Kúnavatnssýslu. —
Undirþúningsnefnd er þar starf-
nnði. og er jeg formaður hennar,
segir Kólka. En í nefndinni eru
fulltrúar frá sýslunefnd, frá kven
■f jejagssambandi hjeraðsins og
í.ngmennafjelagasambandi sýsl-
unhar.
ÁKVEÐIÐ AÐ BYRJA
í HALST
Nokkur hundruð þúsund krón-
\.r Jiafa fjelagasamtök þessi safn-
uð- í byggingarsjóð. Til merkis
áhugann, sem ríkir í hjerað-
-sðinu fyrir þessu máli, er rjett
-eð geta þess, að tveir bændur
I-.afa gefið sínar 10 þúsundirnar
3 vor. en einn 12 þús. í byggingar
< ióöinn. En framkvæmdir hafa
hiagað til strandað á því, að
f láa'festingarleyfi hefir ekki feng
iot.
Nú er ákveðið að hefja undir-
fcúning verksins, með því að
,gráía fyrir grunni hússins í
fciaúst. Er því valinn staður á túni
£unnan Blöndu, rjett ofan við
Blöndubrú.
130 SJÚKRARÚM
*— Og hvernig á fyrirkomu-
J.igið að vera?
s— X ferð miniji vestur um haf
fcafði jeg tækifæri til þess að
Jr.ypna mjer, hvernig þessum mál
Trrc er fyrirkomið þar. Er stefn-
msú, að þrátt fyrir ágæta spít-
£lá og lækningamiðstoðvar í borg
uijjm, er nú unnið að því að
i:oma upp smá sjúkrahúsum í
xainni bæjum og sveitaiþorpum,
£\o hægt sje að veita fólki þar
£kjótá læknishjálp, er á þarf að
fcalda.
Þessi sjúkrahús eru líka notuð
aem fæðingarstofnanir.
Þetta sjúkrahús á að hafa 30
v-júkrarúm, enda verður gert ráð
fyfir því að Ijetta megi hjúkrun
jif’heimilum fyrir örvasa gamal-
isiénni, en hún er nú víða mikil
Jbyrði á fámennum sveitahéimil-
urh. En stofnanir ekki fyrir í land
iaú, sem geta tekið að sjer slíka
L júkrun vegna plássleysis.
JEOSTNABLTR 3 MILLJÓNIR
— Þarna á líka að verða
txeílsiivemdarstöð fyrir hjeraðið
læknisbústaður. Uppdrættir
liggja að sjálfsögðu fyrir og
lcostnaðaráætlun. Er talið að
Lyggingin muni kosta allt að
fcrem milljónum króna.
— Ttekstrarkostnaður á sjúkra-
húsi af þessari stærð á ekki að
vera að tiltölu við notin meiri
á stærri,'sjúkraiiús.um, sem
jr.ánu némur. Slæfri''sjuletáít'ó#-
icrifi ér alltaf sþipt í; hjúki'unar-
otájdú', „stationir", sem hver
feqfur, álíka mikúui ,fjölda sjúk-
fehga, til urnsjár? Én.þetta sjúk'ra-
feýí verðuf ‘ áHka'^-siórt.y.ó'gv ein
^»tatk>n“ i stærri sjúkrahúsum.
— segir Páil Kolka hjeraðslæknir
stíkum hjeraðsspitölum, þar sem
skilyrði eru til þess végna þjett-
oyiis og samgangna.
TVEHt AF 1000 ÁRLEGA
— Eftir reynslu minni í þess-
umefnum, tel jeg að árlega megi
gera ráð fyrir að tveir hjeraðs-
búar af hverjum þúsund eigi yf-
ir sjer bráðan bana af völdum
sjúkdóma, sem eingöngu er hægt
að ráða bót á með tafarlausri
skurðlæknisaogerð.. SjúkJingam-
ir þurfa þá að komast á sjúkra-
hús innan nokkurra klukku-
stunda, eða í hæsta 3agi innan
þriggja sólarhringa eftir að þeir
veikjast.
— Á þeim 17 árum, sem jeg
hef verið hjeraðslæknir í Húna-
vatnssýslú, hafa yfir 70 slík sjúk-
dómstilfelli komið íyrir í Blöndu
óshjeraði einu.
Samgöngur á vetrum og veðr-
átta eru þannig, að útilokað er
að koma slíkum sjúklingum til
Reykjavíkur eða Akureyrar, í
flugvjéL Á s.l. sunari lcið t. d.
einu sinni vika svo ekkert flug-
sarftband var til Akureyrar.
Jeg tel að alls á landinu komi
fyrir 300 slík sjúkdómstilfelH á
ári. Er það 'helmingi fleiri en
koma fyrir af hverskonar slys-
um.
Fullkomið sjúkrahúsakerfi er
nauðsynleg ráðstöfun. Og þá er
þess að gæta, að slysahættan í
daglegu lífi almennings hlýtur
að fara mjög vaxandi í sveitun-
Við Húnvetningar álítum 'um vegna hihs stórum aukna
það alveg nauðsynlegan lið í upp ' vjelakosts, sem notaður er við
byggingu sveitanna að koma upp ! dagleg störf, segir Kolka.
Danskt hótel rás al
gruzini lyrlr Marshalllé
1. APRÍL 1952 verður opnað í Danmörku nýtt og mjög glæsilegt
hótel. Hótelið stendur við Eyrarsund, stutt frá Helsingjaeyri og
Krónborgarkastala. Því hefur þegar verið geíið nafn, „Perla strand-
arinnar“.
MARSHALL-FJE &----------------------
Byggingarkostnaður þessa hót-
cls nemur hálfri þriðju miíljón
danskra króna. — Fimmtungur
þeirrar upphæðar er veitt sem
lán úr 15 milljón króna sjóðv
sem ætlaður er til hételbygginga .
í Danmörku. Sa sjóður á hjns- í FYRRAKVÖLD lauk sýningu
yegar upphaf sitt að rekja tii þeírra Barböru og Magnúsar
efnahagsstofnunar í Eandaríkj-
unurn.
Listvinasalurinn
breylir um myndir
TUGMILLJONA TEKJUR
AF FERÐAMÖNNUM
Danir hafa nú orðið miklar
tekjur af ferðamönnum. Árið
1950 eyddu 26 þúsund ameriskir
ferðamenn 20 milljónum danskra
króna í Danmörku. Þá hafa ferða
rr.enn annarsstaðar að verið tiðir
gestir þar í landi eftir stfíðið og
það svo, að hótel hafa yfirfyllst
og fyrir milligöngu sjerstakrar
nuðstöðvar hafa veiið leigð út
um 500 herbergi í einkaíbúðum.
„Perla strandarinnar“ verður
að öllu leyti með nýtísku sniði
og lætur útbúið en nokkurt ann-
að strandhótel í Danmörku.
B.S.R. fær fyrsta
bífasíma sinn
B.S.R. hefur nú tekið til afnota
fyrsta hílasíma sinn. Er hann
rjett hjá Iþróttavellinum, á mót-
um Birkimels,og Hringbrautar.
Með tiikomu þessa síma, verður
hægt að skipta afgreiðslu bíla til
viðskiptamanna í Ycsturbænum í
tvennt, milli stöðvárinnar s.iálfr-
ar og bíiasímans. Þeir viðskipta-
menn stöðvarinr.ar sem búa í
hverf-umum fyrir súnnan Túngötu
og Holtsgötu, að Garðastræti njóta
bílasímans.
Árhasonar í Listvinasalnum.
Hafði hún þá staðið í 10 daga,
verið vel sótt og 20 myndir
höfðu selst. í dag kl. 1 opnar
.Listvinasalurinn aftur sem venju
legt „galieri" og hefur á boðgtól-
Um myndir eftir allflesta íslenska
hnálara. Meðal þeirra, sem eiga
imyndir á veggjum nú fyrst um
sinn eru: Ásgrímur Jónsson, Jón
Engilberts, Jón Þorleifsson, Jó-
hajines Jóhannesson, Kjartan
Guðjónsson, Kristín Jónsdóttir,
Kristján Davíðss., Nína Tryggva-
dóttir, Sig. Sigurðsson, Skarp-
hjeðinn Haraldsson, Snörri Arin-
bjarnar, Valtýr Pjetursson, Þor-
valdur Skúlason og fleiri. Eru
það bæði stór málverk, vatnslita-
myndir, svartlist og teikningar.
Margt er um nýjar myndir, —
t .d. myndir eftir Þorvald Skúla-
son, sem hann málaði í París í
sumar og ekki hafa verið sýndar
áður. nýjar vatnslitamyndir eftir
Skarphjeðinn Haraldsson og
margt ileira, sem salurinn hefur
nú í fyrsta .sinn.
Að venju er tðeangur ókeypis
og er salurinn opinn daglega frá
.1—7, n.ema sunnudaga og fimmtu
daga til kl. 10 Ýrnis ný tímarit
liggja frarnmi.
Um næstu helgi hefst svo sýn-
;inþ á nýjwfn.myhdnníÁsiindndai'
■Svjeinssonar, sem margir. hgía
•bdðið eftit" rtíeð óþréyjú. Með-
lirfiafjöldi Listvífiasalarins fer
^íyaxandi og vantar nú lítið á,
til; þess að starfsemi hans sje að
fUÍIu tryggð.
Frásögn E.B. Haímqyisl rækiunarráöunauis
REYKVÍKINGAR hafa sýrrt mik
inn áhuga á garðrækt undanfarin
ár, og sá áhugi hefur stórum
aukist hin síðustu árin. Reykja-
víkurbær hefur mjög greitt fyrir
bæjarbúum í þessum efnum og
stór landflæmi hafa verið tekin
undir hina svokölluðu fjölskyidu
garða. Tíðindamaður Mbl. sneri
sjer til E. B. Malmquist ræktun-
arráðunauts bæjarins og innti
eftir ýmsu varðandi garðræktar-
mál Reykvíkinga.
— Á 3. þúsund garðlöndum
hefur nú verið úthlutað, skýrði
Malmquist frá og hvert þeirra
er um 300—700 fermetrar að
stærð, en það þykir hæfilegt fyr-
ir 4—6 manna fjölskyldu. Auk
þess eru svo margir, sem hag-
nýta sjer erfðafestulönd sín til
garðræktar að meira eða minna
leyti. Þá hafa fjelagsheildir ýms-
ar tekið stærri stykki. Þar fer
jarðvinnsla fram sameiginlega,
en síðan fær hver meðlimur sina
spildu til ræktunar.
LTÍHSKERA í meðallagi
— Hvað er að segia um upp-
skeru sumarsins?
— Uppske’-unni er nú víðasl
hvar lokið og eftir þeim upp-
lýsingum, sem þegar eru fyrir
hendi verður hún rjett í nieðal-
lagi. Þá hefur komið í ljós að
uppskeran er mjög misjöfn hjá
hinum ýmsu garðeigendum. Kem
ur þar margt til, reynsla, vand-
virkni og hirðusemi. Uppskeran
heíur aldrei verið eins misjöfn og
nú eftir þetta sólríka en alltof
þurrkasama sumar. Dæmi eru til
að uppskeran sje aðeins þreföld
og á öðrum stöðum 16—20 föld.
Þessi mismunur virðist nokk--
ur eftir garðstæðunum. Gömul
og rakasamari gaiðlöndin, Gróðr-
arstöðin og Kringlumýrin, gefa
betri uppskeru en hin nýrri og
þurrari stykki, sem liggja einnig
betur við sól. En þessi uppskeru-
mismunur fer þó aðallega eftir
árvekni garðeigenda. Menn láta
Útsæði spíra misjafnlega vel,
útsæðið er einnig mjög misjafnt.
Á sumum stöðum var ræktunin
komin það vel á veg er aðal-
þurrkatíðin gekk í garð að kálið
þakti jarðveginn og uppgufunin
varð þar minni.
HEILBRIGT ÚTSÆÐI
4— Gerir ekki bærinn mikið að
því að útvega útsæði þeim cr
þess óska?
— Reykjavíkurbær útvegaði í
vor sem endranær útsæði að norð
an, en þar eru ósýkt svæði, en
eins og gefur að skilja er ákaf-
lega þýðingarmikið til að verjast
sjúkdómum að útsæðið sje heil-
brigt. Áður fyrr, er myglan og
stöngulsýkin herjuðu hjer misk-
unnarlaust mátti oft á tíðum
heita að um algeran uppskeru-
brest væri að ræða. Nú er rjett
undantekning ef vart verður
myglu í görðum hjer. Bærinn
sjer einnig um að úðun garðland-
anna fari fram 2—3 yfir sumarið.
Er þetta einn liður í stefnu bæj-
arins að auka ræktun bæjarbúa.
ARÐBÆR H\ÍI,DARSTÖRF
— En eru nokkrar skýringar á
gííurlega auknum áhuga bæjar-
Iiúa fyrir garðrækt, fyrir hendi?
— Þar kemur margt til greina.
Fólkið sem garðræktunina stund-
ar er úr öllum stjettum og sumir
stunda hana aðeins sjer til heilsu
bótar og til að auka fjölbreytrú
í störfum sínum.
Á s.tríðsárunum bar meira á
skrifstofufólki og verslunarfólki
í görðunum og á þeim árum
lögðu jafnvel verkamenn hana á
hilluna. Nú hefur þetta breyst
afíur. Fólk hefur meiri frístufld-
•ir og víll nota þær til rækturiar-
staTfa. í þeim finnur það hvíld
frá einhliða dagstörfum. Með
garðræktinni slær það líka tvær
flugur í einu höggi, því jafn-
framt sem hún er skemmtileg er
það gott búsílag að rækta þ
sem fjölskyldan þarfnast þó ekk.i
sje nema kartöílur. Sá kostnað-
ur er 2—3000 krónur á ári fyrii?
4—8 manna fjölskyldu.
AUKIN ÞEKKÍNG
Á GARÐRÆKT
— En kann ekki almenniogur
meira til garðræktar nú en 6 iur?
— Tú, bess verður allsstaðar
vart og það eitt hefur bætt ár-
angurinn mikið. Ljóst vitni uia
þessa auknu kunnáttu er i ækí-
unin á heimalóðum og er greini-
legt hvað fólk nær betri tikunn
á gróðrinum en áður. í þeim efn-
um eru merkar frarnfarir ef tií
vill ekki langt undan. T.d. værL
mjög æskiiegt að nota afrennslis-
vatn Hitaveitunnar til að hitai
upp jarðveginn í skrúðgörðumi
fjölskyldna. Kostnaður við þaðJ
er enginn að stofnkostnaði :r.danL.
skilduin. Þá má og benda \ :ðra>
leið, sem viða er notuð er!endis„
en það er að leiða rafmagr ;kapla
um jarðveginn til Upphitunar. —
Rafmagnsnotkun við þetto er
hverfandi lítil og yrði að sjálf-
sögðu ekki noíuð nema að naet-
urlagi. Þetta hefur ómtíanlega
þýðingu fyrir aukna gáfðrækt.
EFTIRSPURN EKKI
FULLNÆGT
— En s\ro við snúum okkur
aftur að kartöfluræktinni og
fjölskyldugörðúnum. Hvað Verð-
ur í framtíðinni gert til að full-
nægja eftirspurn bæjarbúa eftir
slíkum lör.dum?
— Bærinn vill kappkosta aðí
veita bæjarbúum beina i og ó-
beinan stuðning með því a5
leggja til lönd og ræsa þau fram
og girða, Úthlutað hefur veriðl
landspildum allt að 2—3000 fer-
metrum eða svoköliuð sumarbú-
staðalönd og þar sjer bærinn uma
heildargirðingu og vegaíagningu.
Slikum löndum var úthkitað s.I.
vor við Rauðavatn og ennfremuv
á 4. hundrað görðum. En þrátt:
fyrir það er langt í frá að eftir-
spurninfti sje fullnægt, en húra
hefur aldrei verið neitt í líkingu
við það, sem var s.I. ár, og niiklu
meiri en hægt var að «era ráS
fyrir.
NÝ GARÐLÖND
— Og hverjar eru framtíðar-
áætlanirnar?
— Til að leysa þau mál vcrður
að fara tvær leiðir. I fj’rsta lagí
gð taka af hinum elstu erfða-
festulöndum (túnum) til garð-
ræktar, en hún hlytur að eiga
forgangsrjett með tilliti til þeirr-
ai' fólksfjölgunar, sem þegar ev
orðin á bæjarlandinu. Aftur ái
móti verður mjólkurframleiðsla
og sauðfjárrækl að vikja af eðli~
legum ástæðum.
Eldri erfðafestuhafar vcrða afií
sætta sig við að láta aðra þ.ogna
bæjarfjelagsins fá bróðurpart af
hinu takmarkaða landrými.
I öðru lagi verður unnið að*
koma í ræktunarhæft star.d liinu:
ónotaða og hrjóstuga landrými í
nágrenni bæjarins til þess að íull:
nægja eftirspurninni. En eins og;
kunnugt er, er hjer ekki um auð-
ræktanlegt land að ræða >p, þa6
kostar mikið fje í mörgum tii-
fellum að koma ræktuninni af:
stað.
Aðrar leiðir eru vart hugsan-
Jegar til að fullnægja hinni ört:
vaxandi eftirspurn bæjarbúa eft-
ir garðlöndum, en Reykjavíkur-
bær vill í þessum efnum, sein
öðrum, greiða fyrir þegnum sín~
um eftir því sem unnt er.
A. St.
Fleiri innflytjendur
TORONTO — Taismaður Kanadai
stjórnar hefur upplýst, að.st.ióni*
in hafi áhuga á gð fá fleiri breskqj.
borgara til að gerast innflytjend-.
ur til Kanada.
#